تحقیق اکوتوریسم تالاب ها و دریاچه های پشت سد


* تعریف اکوتوریسم
در سال ۱۹۹۱ انجمن جهانی اکوتوریسم (TIES) تعریف اولیه ای ارائه داد که تا کنون به عنوان تعریف مناسبی برای اکوتوریسم در دنیا استفاده میشود " .اکوتوریسم سفری است مسوولانه به مناطق طبیعی ، که موجب حفظ محیط زیست و بهبود زندگی مردم محلی گردد". چند سال بعد در سال ۱۹۹۶ اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی (IUCN) با بسط تعریف بالا اکوتوریسم را چنین تعریف کرد. "اکوتوریسم یک سفر و بازدید زیست محیطی مسوولانه از مناطق طبیعی بکر است که به منظور لذت بردن از طبیعت و درک مواهب آن و نیز ویژگیهای فرهنگی مرتبط با آن انجام میشود، به طوری که باعث ترویج حفاظت گردد، اثرات منفی بسیار کمی از جانب بازدید کنندگان بر محیط به جای گذارد و شرایطی را برای اشتغال و بهره مندی اقتصادی و اجتماعی مردم محلی فراهم کند {1} .

* تعریف تالاب
تالاب ها محیط هایی هستند که مشخصاتشان چیزی میان خشکی و دریا است. تالاب ها ممکن است همواره دارای آب باشند یا اینکه گاه خشک و گاه آبدار باشند. برخی تالاب های نزدیک دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می دهند. مشخصه اصلی تالاب ها ماندگاری نسبی آب در آنها است. آب تالاب ها ممکن است شور باشد یا شیرین ]2 [
تنوع اقلیمی، پستی و بلندیهای فراوان، وجود دو دریای وسیع در شمال و جنوب کشور و گسترش وسیع تشکیلات زمین شناسی که اغلب شور هستند، باعث شده که انواع مختلفی از تالابها از جنگلهای مانگرو و صخره های مرجانی گرفته تا دریاچه های کوهستانی و دشتهای شور کویری در آن شکل بگیرند.
تالاب ها به عنوان یکی از بارزترین زیبایی های خلقت ، مفیدترین و در عین حال آسیب پذیرترین اکوسیستم های طبیعت به شمار می روند . این زیستگاه های حیاتی و متنوع ازجمله نظام های حیات بخشی هستند که مطلقاً جایگزین ندارند . اما هیچ یک از اکوسیستم های جهان به اندازه تالاب ها صدمات ناشی از برخوردهای سطحی و ناآگاهانه بشر و تمایلات خودخواهانه انسان محوری را تجربه نکرده اند و متاسفانه هنوز روند تخریب این بوم سازگان طبیعی که ده ها کارکرد متفاوت و موزون را یکجا در خود دارند متوقف نشده است.

* انواع تالاب [2]
باتلاق (swamp) زمینهای آبدار یا خیس پر از گیاه و درخت.
مانداب یا هور (marsh) با آبی راکد و باز و گیاهان کوتاه بیشتر از جنس علف و نی.
خلاش bog) یا (muskeg آبگیری است که رستنی های آن پوسیده باشد.
خلنگزار Moorland) و (Heath تالاب هایی به شکل خارستان.
لشاب (fen) تالابی نیزاری است که آب آن از گیاه آکنده شده و هوای کمی می گیرد.
تالاب های مصنوعی که برای سیلگیری رودخانه ها و دریاها درست می شود، مانند پروژه های چاه نیمه در سیستان.
آب بندان گونه ای از تالاب های مصنوعی ساخته دست بشر برای پرورش ماهی و ذخیره آب.

* کنوانسیون رامسر [2]
کنوانسیون رامسر معاهده ای بین المللی است که در دوم ماه فوریه 1971مصادف با 13 بهمن 1349 امضا شده است به منظور حفظ و نگهداری تالاب ها می باشد. در این کنوانسیون فهرستی از تالاب های مهم جهان نیز تهیه شده که به "فهرست رامسر" شهرت دارد. در این فهرست بریتانیا با ۱۶۴ تالاب از لحاظ تعداد و کانادا با ۱۳۰ هزار کیلومتر مربع تالاب، از لحاظ وسعت رکورددار است. مقر دائمی کنوانسیون در گلند، سوئیس است.
مهمترین نکات مورد تاکید این کنوانسیون عبارتند از :
"بهره برداری پایدار از تالاب به شیوه ای که خصوصیات طبیعی اکوسیستم شامل خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک، آب ، گیاه و جانوران و مواد مغذی آنها حفظ گردد و حداکثر فواید مستمر برای نسل حاضر بدون آنکه پتانسیل منابع برای برآورد نیازهای مادی و معنوی نسل آتی کاهش یابد تضمین گردد."
بر اساس این کنوانسیون تالاب عبارتند از :
مناطق پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن زار یا آبگیر های طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آبهای شور یا شیرین به صورت راکد یا جاری یافت می شود، از جمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آنها در پایین ترین حد جزر از شش متر تجاوز نکند.
تالاب ها ممکن است شامل مناطق ساحلی یا کرانه های مجاور تالاب ها و جزیره ها و یا بخشهایی از آب دریا باشند که در تالاب ها محاط بوده و عمق آنها در پایین ترین حد جزر بیش از شش متر نباشد.

* قانون اراضی مستحدث و ساحلی مصوب 1354
تالاب : اعم است از مرداب، باتلاق یا آب بندان های طبیعی که سطح آن در حداکثر ارتفاع آب از پنج هکتار کمتر نباشد.
حریم : قسمتی از اراضی ساحلی یا مستحدث است که یک طرف آن متصل به آب دریا یا دریاچه یا خلیج یا تالاب باشد.

* سیمای تالاب های ایران
ایران دارای انواع گوناگونی از تالاب ها است که اهمیت آنها در زمینه تنوع زیستی در جهان کم نظیر و در خاورمیانه بی بدیل می باشد. ارزش اکولوژیکی تالاب ها ده برابر جنگل ها و 200 برابر زمین های زراعی است . همچنین بر اساس آمار موجود 28% از سطح کل کشور پهناور ایران را مناطق بیابانی و نیمه بیابانی فراگرافته است که خود بر نقش و ارزش حیاتی این زیستگاه های آبی به مقدار قابل توجهی می افزاید.
تاکنون عملکرد تخصیص و بهره برداری از منابع آب به گونه ای بوده است که تالاب ها و اکوسیستمهای آبی آخرین گزینه دریافت آب بوده اند که معمولا آب اضافه بر نیاز حوضه به آنها تخلیه گردیده است.نتیجه این شرایط، آسیب دیدن بسیاری از تالاب های کشور بویژه در مناطق خشک و نیمه خشک بوده است.که این شرایط در سالهای کم آبی نیز تشدید گردیده است.این در حالیست که تالاب ها از غنی ترین اکوسیستمهای جهان بوده و علاوه بر منافع متعدد در سطح محلی و ملی در سطح بین المللی نیز دارای کارکردهای متعددی می باشند.
تالاب ها 6 درصد سطح کره زمین را فرا گرفته اند و مساحت آنها در مجموع بالغ بر 885 میلیون هکتار است. در حال حاضر 160کشور دنیا با 1910تالاب عضو کنوانسیون رامسر هستند که وسعت این تالاب ها حدود 187 میلیون هکتار برآورد شده است. بر اساس آمار و اطلاعات موجود، تقریباً تعداد 250 تالاب در سطح کشور ایران وجود دارد. که از این میان 22 تالاب با مساحتی در حدود 1/5میلیون هکتار عضو کنوانسیون رامسر می باشد. (نقشه شماره و2).
در آستانه چهلمین سالگرد کنوانسیون جهانی3سایت تالابی شامل "زریوار "چغاخور" و "کانی برازان" به فهرست تالاب های بین المللی کشور افزوده خواهد شد. همچنین یک سایت تالابی شامل 5 تالاب اقماری نیز از فهرست تالاب های درمعرض تغییرات شدید اکولوژیک (فهرست مونترو کنوانسیون رامسر) خارج می شود.

استان آذربایجان غربی با 26 تالاب رتبه نخست را در کشور به خود اختصاص داده است.
* وضعیت تالاب های کنوانسیون رامسر در حوضه های آبریز [3]
حوضه آبریز دریای خزر
مساحت کل تالاب های موجود در این حوضه 119106 هکتار است که 9450 هکتاراز آن در دفتر کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.
حوضه آبریز خلیج فارس و دریای عمان
سطح کل 36 آبگیر تالابی این حوضه 1274900 هکتار است که 608040 هکتار آن جزو تالاب های بین المللی است.
حوضه آبریز دریاچه ارومیه
از مجموع 533555 هکتار از تالاب های این حوضه 484200 هکتار آن در دفتر کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.
حوضه آبریز اصفهان و گاوخونی
مساحت کل آن در حدود 99280 کیلومتر مربع است
و تالاب گاوخونی که با مساحتی حدود 47600 هکتار جزو تالاب های بین المللی و مهم کشور به شمار می آید..
حوضه آبریز نیریز و شیراز
از جمع 146670 هکتار تالاب این حوضه، 114900 هکتار آن بین المللی است.
حوضه آبریز دریاچه هامون
بالغ بر 60000 هکتار از 808500 هکتار تالاب این حوضه در کنوانسیون رامسر ثبت شده است.
حوضه دریاچه نمک
وسعت تالاب های آن 88400 هکتار است که تالابی از این حوضه در کنوانسیون ثبت نشده است.
بر اساس همین گزارش : از مجموع 1/5 میلیون هکتار تالاب های بین المللی ایران، 573000 هکتار آن را پارک ملی، حدود 380000 هکتار را پناهگاه حیات وحش، 158350 هکتار را منطقه حفاظت شده، 48520 هکتار از آن را منطقه شکار ممنوع و 249130 هکتار را منطقه آزاد تشکیل می دهد.

* لیست سیاه تالاب ها (Montreux Record)
کنوانسیون رامسر لیستی بنام مونترو دارد که شامل اسامی تالاب های در معرض خطر و انقراض هست. متاسفانه ایران با 5 سایت تالابی در آستانه انقراض، به همراه یونان در صدر این لیست قرار دارد .
1 -تالاب انزلی از سال 1993
2-انتهای جنوبی هامون پوزک از سال 1990
3- هامون صابری و هامون هیرمند از سال 1990
4- نی ریز و کمیجان از سال 1990
5- شادگان، خورالامیه و خور موسی از سال1993
با توجه به تلاش های صورت گرفته از سوی سازمان حفاظت محیط زیست تالاب های آلاگل، آلماگل و آجی گل در استان گلستان که در لیست سیاه قرار داشته احیا شده و از این لیست خارج گردیده و تالاب های شورگل، یادگارلو و درگه سنگی در استان آذربایجان غربی نیز همزمان با چهلمین سالگرد کنواسیون رامسر از این لیست خارج می شود.

• اهمیت تالاب ها در منابع آب
• از آنجایی که حفظ و صیانت از منابع آب و بهره برداری بهینه و اقتصادی و عادلانه از آب یک مساله جهانی است و به همین جهت در قرن ۲۱ از آب به عنوان یک چالش فراگیر بشری یاد می شود. تاکید جامعه جهانی بر این است که دولت ها و ملت ها به مقوله آب به عنوان کلید توسعه نگاه کنند و منابع آب موجود در حوزه آبریز را به عنوان عنصر اصلی آمایش سرزمین و توسعه پایدار حوزه به شمار آورند. سیستم های پایدار به نحوی طراحی و مدیریت می شوند تا بتوانند نیازهای جامعه را در حال حاضر و آینده، در حالی که هماهنگی اکولوژیکی و محیط زیستی و هیدرولوژیکی آنها را نیز حفظ می کنند، برآورده کنند.
• تالابها نیز به عنوان کانونهای تجمع آب در فلات خشک ایران جایگاه ویژه ای دارند . تالابها با ذخیره آب و تولید ماده زنده زیاد، منبع تامین آب و غذا و سایر استفاده ها برای مردم بویژه حاشیه نشینهای تالاب هستند. تمام ارزشها و منافع یک تالاب تنها مختص زمان حال نمی باشند و پیشرفت های آینده تاثیر فزاینده ای بر ارزشهای های تالاب دارد. با از بین رفتن برخی تالابها در اثر توسعه بی رویه، تالابهای باقیمانده با ارزش تر می شوند و با توجه به نیاز فزاینده و کاهش زیستگاههای پرندگان مهاجر و محل های مناسب جهت تخم ریزی ماهیها ارزش آنها به مرور زمان بیشتر هم خواهد شد.

• ارزش و اهمیت تالاب ها

1. تغذیه و تخلیه آبهای زیر زمینی
2. تنظیم جریان آب (کنترل سیلاب)
3. جلوگیری از نفوذ آب شور
4. حفاظت در برابر نیرو های طبیعی
5. نگهداری رسوب
6. نگهداری مواد غذایی
7. اهمیت حفاظتی
8. تفرج و توریسم
9. منبع تولید فرآورده های طبیعی
10. حفاظت فرآیندها و سیستم های طبیعی
11. امور حمل و نقل
12. خاستگاه نهایی بسیاری از آبراهه ها، نهر ها، رودخانه و سیلاب ها
13. جلوگیری از گسترش کویر و تثبیت شن ها و ماسه های روان
14. جلوگیری از فرسایش سواحل دریاها
15. تامین علوفه دام، مصارف کشاورزی
16. استخراج مواد معدنی مثل پتاسیم و فسفر، تصفیه هوای مناطق

• مهمترین عوامل تهدید کننده تالاب ها
1. عوامل انسانی
2. تبدیل تالاب ها به زمین های کشاورزی
3. فاضلاب های شهری، کشاورزی و صنعتی
4. ورود رسوبات به تالاب ها
5. عدم وجود مدیریتی هدفدار و توانمند
6. صدور مجوز شکار بیش از حد ظرفیت
7. برداشت مواد توربی از تالاب ها،
8. استفاده مکرر اقتصادی نظیر استخراج نمک، مواد معدنی و پرورش آبزیان و . . .
9. تغییر مسیر آبراهه ها و یا پمپاژ آب های زیرزمینی نواحی مجاور
10. ایجاد سد و کنترل آب رودخانه ها

• فرهنگ و تالاب [3]
• اگر بخواهیم طبیعت ایران را در یک جمله بیان کنیم باید بگوئیم کشوری است خشک و نیمه خشک با کویرهای بی آب و علف و تپه ماهورهای فرسایش یافته و کوههای پرشیب و برفگیر ، اما اگر بیشتر به آن نزدیک شویم تنوع وسیعی از چشم اندازهای طبیعی از نواحی کاملا" مرطوب و جنگلهای انبوه گرفته تا مناطق کاملاً خشک و بی آب و علف، از مناطق پست و جلگه ای تا فلات های بسیار مرتفع و از نواحی بسیار سرد تا بسیار گرم را در آن مشاهده می کنیم .
• علیرغم تنوع فوق الذکر بجز نوار باریک و مرطوب حاشیه جنوب خزر، ویژگی غالب فلات مرتفع ایران تشنگی است . کمبود آب شیرین اثر خود را به تمام زیستمندان این فلات بجای گذاشته است . مردم این مناطق طی هزاران سال همزیستی با اقلیم خشک و نیمه خشک آموخته اند که چگونه از حداقل آب در دسترس، حداکثر استفاده را بنمایند و تلاشهای فراوانی در جمع آوری، انتقال و ذخیره سازی آب شیرین بکار برده اند که شاخص ترین آنها ایجاد هزاران کیلومتر قنات در زیرزمین جهت انتقال آب است.
• نیاز به آب و تاکید به پاک نگه داشتن آن در تعالیم دینی ایرانیان ، احترام به آب و رعایت بهره برداری خردمندانه از آن را بصورت یک فرهنگ در مردم ایران نهادینه کرده است. به عنوان مثال عشایر کوچرو ایران در مسیر مهاجرت خود هیچ گاه در سرچشمه رودخانه ها اطراق نمی کردند و برای سرپیچی کنندگان از این قانون مجازاتهای سختی را در نظر می گرفتند.
• تالابها به عنوان کانونهای تجمع آب در فلات خشک ایران جایگاه ویژه ای دارند . تالابها با ذخیره آب و تولید ماده زنده زیاد، منبع تامین آب و غذا و سایر استفاده ها برای مردم بویژه حاشیه نشینهای تالاب هستند. همزیستی با تالاب اثر خود را در اقتصاد، آداب و رسوم و فرهنگ مردم بجای گذاشته است. صنایع دستی تولید شده از مواد تالابی معرف افکار و باورهای بومیان تالاب هستند. اشعار، باورها، ضرب المثلها و قصه های فراوانی در بستر فرهنگی تالابها شکل گرفته است. در یکی از این باورها آمده است که بخشی از مردم کردستان از ستم زورگویان به ستوه آمده بودند تا اینکه پیر عارف و صاحب کراماتی ظالمین را نفرین کرد و مقر حکومت ایشان در زیر آب مدفون شد و تالابی بوجود آمد بنام زریوار که هم اکنون یکی از زیباترین تالابهای ایران بحساب می آید و مدفن آن پیر عارف در حاشیه آن است. مردم بر اساس همین باور ارادت خاصی به این پیر و دریاچه دارند و اعتقاد دارند تالاب ظلم و ستم را برچیده است و یا در باور دیگر بومیان خلیج گواتر و هور باهو که یکی از سایتهای رامسر ایران ( تالاب با اهمیت بین المللی ثبت شده در کنوانسیون رامسر ) می باشد کروکودیل پوزه کوتاه ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و هر کس به آن آسیبی برساند باید همان سال منتظر از دست رفتن یکی از عزیزانش باشد. غواصان سواحل شمالی خلیج فارس معتقدند اگر غواصی گاو دریایی را ببیند و به آن آزار نرساند گشایش بزرگی در کارش حاصل می شود .
• همه این مثالها نشان از ارتباط معنوی مردم و تالاب و مظاهر آن می دارد. هر چند توسعه بی نظم و صنعتی شدن افسار گسیخته که دامنگیر اغلب کشورها شده خسارات زیادی به تالابها و فرهنگهای حاشیه آن وارد کرده است ولی امید می رود با رویکرد جهانی به احیای فرهنگهای مرتبط به تالاب از باورهای مثبت در جهت حفظ و احیاء تالابها و بهره برداری خردمندانه از آنها اقدام نمود.

• حفاظت و پایدار نمودن تالاب ها
1. حقابه زیست محیطی
2. تعیین حریم تالاب ها
3. نقش مردم در حفظ و پایداری تالاب ها
4. اکوتوریسم و پایداری تالاب ها
5. نقش عوامل طبیعی و انسانی در حفاظت و پایداری تالاب ها

• حقابه زیست محیطی
الزامی است تا میزان آب کافی برای تالاب ها فراهم شود، تا کارکرد این اکوسیستم ها را به نفع نسل آینده حفظ نماییم. اکوسیستم تالاب منبع تامین آب محسوب می شود، لذا باید به گونه ای مدیریت شود تا این منبع بتواند خدمات و محصولات خود را بطور پایدار ارائه نماید و این امر محقق نمی شود مگر ٱنکه حقابه کافی برای حفظ ساختار و عملکرد اکوسیستم تالاب تخصیص داده شود.

• تعیین حریم تالاب ها
از جمله مواردی که در پایداری و بقای تالاب ها تاثیر بسزایی دارد تعیین حریم تالاب ها می باشد. با توجه به تغییرات فصلی سطح آب تالاب ها، اثر سیلابها ، جریانهای ورودی، تعیین حد بستر و حریم این منابع باید با انجام مطالعات مرتبط صورت پذیرد سپس نقشه های مرتبط تهیه و کنترل ساخت و سازها و رعایت فاصله مناسب، بر اساس معیارهای هیدرولوژیکی، پوشش گیاهی،اکولوژیکی و زیست محیطی باشد.
با عنایت به وظایف حاکمیتی که قانونگذار در آئین نامه اجرائی تبصره 2 ماده 2 قانون اراضی مستحدث و ساحلی مصوب 1354 (تصویب نامه شماره 3279/ ت36256ک مورخ 1378/1/19هئیت وزیران) تعیین عرض حریم تالاب ها و دریاچه ها را بر عهده وزارت نیرو قرار داده است.
که در این راستا دفتر مهندسی رودخانه ها و سواحل شرکت مدیریت منابع آب ایران، از سال 1388 تعیین حد حریم تالاب های کشور را در قالب طرح ملی " مطالعات تعیین حریم سواحل دریا، دریاچه ها و تالاب ها" با اولویت تعیین حریم تالاب های کنوانسیون رامسر در دستور کار قرار داده است.

• نقش مردم در حفظ و پایداری تالاب ها
توجه به نقش مـردم در برنامه های مدیریتی و حفاظتی تالاب ها از اهمیت خاصی برخوردار است . در کشورهای توسعه یافته، دولت ها با فـراهم نمـودن امکانات آموزشی، پژوهشی و تفریحی برای استفاده مردم زمینه های لازم در جهت حفاظت از تالاب ها را فـراهم می نمایند . در کشور ما نیز ضروری است که با آشنا کردن اقشار مختلف مردم اعم از دانش آمـوزان، دانـشجویان و عامه مردم فر هنگ مشارکت در حفاظت از این پهنه ها، ارتقا یابد .

• اکوتوریسم و پایداری تالاب ها
گردشگری یکی از صنایع بزرگ و در حال رشد جهان به شمار می رود. تالاب ها از مکان های مورد توجه برای عده بیشماری از گردشگران محسوب میشوند. اما همچنان به عنوان یک واقعیت نباید اثرات غیر قابل کنترل گردشگری را بر منابع طبیعی مانند تالاب ها فراموش کرد، چون می تواند بسیاری از منابع وابسته به آن را از بین ببرد.

• نقش عوامل طبیعی و انسانی در حفاظت و پایداری تالاب ها
دوره های ترسالی و خشکسالی در تقویت و تخریب تالاب ها تاثیر دارد. به منظور حفظ و پایداری تالاب ها در دوره های خشکسالی باید از برداشت بی رویه و غیر مجاز آب بکاهیم.
تالاب ها معمولادر گودترین منطقه حوضه واقع شده اند و به همین علت هر اتفاقی که در بالادست تالاب ها رخ می دهد اثرات خود را در سطح تالاب ها نشان خواهد داد. لذا سم پاشی، جنگل زدایی ، تخریب پوشش گیاهی، آلودگی رودخانه ها، فاضلاب ها و تغییر کاربری اراضی از مهمترین استرس های محیطی تالاب ها به شمار می آیند. بر این اساس باید نگرشی جامع به تمام طرحها و پروژه ها داشته باشیم تا به توسعه پایدار دست یابیم.

• نتیجه گیری
• نتایج نشان می دهد تالاب ها و اکوسیستم های آبی کشورمان سرمایه های گرانقدری هستند که در تنظیم سطح آب های زیر زمینی و نیز از جهت پتانسیل های زیست محیطی ، جلب گردشگر ، اقتصادی ، اجتماعی ، ورزشی ، مهاجرت انبوه پرندگان مهاجر از سراسر دنیا ، زیستگاه ماهیان و سایر آبزیان و ایجاد محیطی مناسب برای حیات گیاهان خاص آن اکوسیستم، نقش بسزایی دارند رعایت و تامین حقابه های زیست محیطی برای نجات تالاب های در معرض خطر و همچنین جلوگیری از بهره برداری های غیر مجاز از آنها در دوره های خشکسالی از جمله راهکار های حفظ و پایداری این منابع می باشد .
• لذا باید مدیریت پایدار تالاب ها را در بسیاری از اسناد فرادست و ملی مانند برنامه های توسعه کشور به عنوان یک ضرورت ملی منعکس نموده و مسئولین محترم کشور به صورت بین المللی در راستای شناخت ارزش ها ، حفاظت از محیط زیست و تالاب ها به عنوان یکی از مظاهر با ارزش و بسیار زیبای طبیعت اقدامات موثرتری را به مرحله اجرا گذارند.
• هر گونه فعالیتی که نشانی از توسعه دارد تنها در " هماهنگی با طبیعت" توسعه پایدار قلمداد می شود و توسعه پایدار وقتی تحقق می یابد که اطلاعات زیست محیطی همه گیر شده و مشارکت مردم در حفظ و حراست از آن دو چندان گردد. بدون حمایت مردمی، جهش به سمت توسعه مشکل آفرین خواهد بود. بنابراین آموزش مردم در زمینه محیط زیست امری ضروری و الزامی است.

• تالاب های ایران

• تالاب بین المللی چغاخور
تالاب بین المللی و زیبای چغاخور با مساحتی حدود 2300 هکتار به عنوان دریاچه آب شیرین و دائمی یکی از زیستگاههای مهم پرندگان مهاجر و در خطر انقراض مانند اردک قهوه ای و اردک سرسفید و انواع پرندگان شکاری مثل انواع عقاب در جهان به حساب می آید. این تالاب نمایشگر یکی از زیست بوم های منحصر به فرد کوهستان زاگرس است و نقش مهمی در کنترل سیلاب های فصلی، تامین آب کشاورزی و طبیعت گردی در منطقه بازی می کند. همچنین پوشش های گیاهی اطراف چغاخور مملو از گیاهان کمیاب و گیاهان با کاربردهای مختلف دارویی، غذایی و بهداشتی است. که در دامنه ارتفاعات برآفتاب در شمال و کلار در جنوب در نزدیکی شهر بلداجی واقع گردیده و یکی از زیباترین و بزرگترین تالابهای استان چهار محال و بختیاری است. این تالاب در مسیر جاده شهرکرد- خوزستان قرار گرفته و از شهرکرد 65 کیلومتر فاصله دارد. راه هاى دسترسى به تالاب از طریق جاده آسفالته بروجن، ناغان و شهرکرد، ناغان در ضلع شرقى و شمال غربى و راه آسفالته سرد روستاهاى حاشیه در ضلع غربى در جنوب شرقى تالاب امکان پذیر است.در بهترین شرایط و موقعیت بارندگی، عمق آب تالاب به 3 متر می رسد.
رشته کوه زیبای کلار نیز در سمت جنوب غربی مشرف بر تالاب است که قله آن 3830 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. تالاب را مرغزاری وسیع در بر گرفته که مساحت آن حدود 700 هکتار برآورد شده است. این مرغزار در ماه های اردیبهشت تا مهر که سطح آب رو به کاهش می گذارد، از این هم وسیع تر می شود. مساحت آبى تالاب از ۱۳۶۰ هکتار قبل از احداث سد بر روى آن تا 2300 هکتارى بعد از احداث سد و مساحت منطقه شکار ممنوع ۲۵۰۰ هکتار برآورد شده است.
آب و هواى تالاب چغاخور متاثر از چهار نوع توده هوا شامل توده هاى هواى قطبى و پرفشار از سمت اروپا، توده هاى هواى مدیترانه اى، توده هاى هواى قطبى از شمال کشور و توده هاى هواى حاره بحرى است. اعتدال هوا در تابستان یکى از جذابیت هاى تفریحى این ناحیه است. منابع آبى تالاب عمدتاً از طریق نزولات جوى و چشمه هاى حاشیه کوه کلار تامین مى شود

• تالاب کانی برازان [4]
تالاب کانی برازان در حومه شهرستان مهاباد و در حوزه اکولوژی جنوبی دریاچه ی ارومیه قرار دارد این تالاب با وسعت 907 هکتار جزء زیباترین تالابهای غرب ایران به شمار می رود و وجود انواع پرندگان بومی و مهاجر و … جذابیت آنرا دو چندان نموده است.
آب این تالاب از رودخانه مهاباد تامین شده و این رودخانه که از سد مهاباد جاری می شود پس از سیراب کردن تالاب کانی برازان راه خود را به دریاچه ارومیه ادامه میدهد. این تالاب از مهمترین زیستگاههای استان آذربایجان غربی بوده و به لحاظ گوناگونی و فراوانی گونه های زیستی جای داده در خود رتبه اول را در این استان داراست و به همین دلیل به عنوان اولین سایت پرنده نگری ایران نیز انتخاب شده است. همچنین در بین پرنده نگران ایرانی نام بهشت پرندگان ایران را به خود اختصاص داده و از اهمیت خاصی برخوردار است.
بخش جنوبی تالاب در دامنه کوه قره داغ (سیاه کوه) واقع گردیده و کوه مذکور و تپه بابا حیدر بر آن مشرف هستند. به دلیل موقعیت توپوگرافی و وجود توده های نی زار، پذیرای بیشترین جمعیت پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی از جمله گونه در خطر انقراض اردک سر سفید و گونه های حمایت شده اردک مرمری، پلیکان، قو، فلامینگو، حواصیل عقاب تالابی و همچنین سایر پرندگان همچون انواع غاز، انواع مرغابی، آنقوت و … می باشد.

در حال حاضر اداره محلی سازمان محیط زیست مهاباد و سازمان دفتر کل محیط زیست استان آذربایجان مسوولیت کنترل این تالاب را برعهده دارند.
بدین ترتیب با افزوده شدن این تالاب به فهرست رامسر شمار تالاب های بین المللی ایران به 24 تالاب و وسعت آن ها نیز به یک میلیون و 486 هزار و 438 هکتار افزایش یافت. یادآور می شود سایت کنوانسیون رامسر چند روز قبل نیز با ثبت "تالاب چغاخور" در چهارمحال و بختیاری به عنوان بیست و سومین تالاب بین المللی ایران موافقت کرد.

• تالاب شادگان [5]
این تالاب در جنوب غربی ایران در جنوب شهر شادگان در استان خوزستان واقع شده است. در همایش تالاب های جهان که در رامسر برگزار شد تصمیم گرفته شد که سه تالاب شادگان، خور موسی و خور الامیه با عنوان تالاب شادگان شناخته شود. تالاب بین المللی شادگان 296 هزار هکتار مساحت دارد و از شمال به شادگان و خور "دورق" و از جنوب به رودخانه ی بهمنشیر، از غرب به جاده دارخوئین و آبادان و از شرق به آب های خورموسی محدود می شود. سطح تالاب با گیاهان آبدوست چون لویی، چولان و گیاهان غوطه ور پوشیده شده و محل بسیار مناسبی برای پذیرش پرندگان آبزی مهاجری است که در پاییز از شمال اروپا، کانادا و سیبری به این منطقه روی می آورند. در این تالاب انواع ماهیان آب شیرین و شور مانند بنی، شیربد، حمری، شانک، ماهیهای پرورشی و پرندگانی چون فلامینگو، حواصیل، لک لک، غاز وحشی، اردک، گراز و … زیست می کنند. تنها زیستگاه و محل زاد و ولد اردک کرکری در جهان این تالاب است و پرندگانی چون "گیلانشاه خالدار" و "اکراس آفریقایی" نیز از نمونه های بسیار کمیابی هستند که در این منطقه یافت می شوند. تالاب شادگان زیستگاه یک سوم از گونه های جانواری و گیاهی در معرض خطر نابودی است. این تالاب طبق مصوبه ی شورای عالی حفاظت از محیط زیست تحت عنوان "پناهگاه بین المللی حیات وحش شادگان" به سازمان محیط زیست واگذار شده است.

• تالاب (باتلاق) گاوخونی

این تالاب در 130 کیلومتری جنوب شرقی اصفهان قرار دارد . این تالاب در منتهی الیه رود خانه های زاینده رود ، زر چشمه و ایزد خواست قرار گرفته است که منبع اصلی تغذیه کننده آن رودخانه زاینده رود است تالاب گاوخونی دارای وسعت بالغ بر 3616 کلیومتر مربع است .

نوسانات آب در آن به نیم (5/. ) متر می رسد ، حد اکثر عمق این تالاب در فصل پر آبی حدود 1 ( یک ) متر است . مساحت تالاب 470 کیلومتر مربع گرچه وسعت آن متغیر و تا 719 کیلومتر مربع می رسد .بیشترین عرض آن 15 کیلومتر و طول آن تقریبا" 25 کیلومتر می باشد .

در مصب رودخانه،حرکت آب کند است . ابتدای آن را نیزارها و گزستان انبوه فرا گرفته است . در کنار و اطراف مصب برکه ها و آبگیرهای زیادی وجود دارد که به دلیل شور بودن نسبی اراضی آب شور شده و در طول تابستان تبخیر می شود .

• تالاب انزلی

تالاب انزلی، از جمله زیباترین مناظر آبی گیلان است که در ساحل جنوب غربی دریای خزر، در غرب دلتای سفیدرود و در جنوب شهر بندر انزلی، در استان گیلان واقع شده است. محدوده آب آن شامل چهار بخش یا حوضچه آبی به شرح زیر است:
1. تالاب ماهروزه که قبلا به نام خلیج کپورچال نامیده می شد در بخش غربی
2. تالاب سیاه کشیم در جنوب غربی
3. تالاب شیجان در بخش شرقی
4. بخش مرکزی
این چهار بخش از نظر خصوصیات فیزیکوشیمیائی، مرفولوژیک، فیتواکولوژی و جغرافیائی دارای تفاوتهای چشمگیر بوده و سیستمهای متفاوتی را ارائه مینمایند. محدوده آب تالاب انزلی را میتوان در مساحتی بالغ بر ۱۰۰ کیلومتر مربع تصور نمود.
این تالاب، زیباترین و بزرگترین مرداب دنیا است که محل تخم ریزی آبزیان و پناهگاه و مامن پرندگان بومی ومهاجر است. در داخل تالاب ، جزایر زیبایی وجود دارد ودوشهر زیبای انزلی وآب کناردرساحل آن قراردارند. ازدیدنی های چشم نواز تالاب انزلی می توان از گل های نیلوفر آبی نام برد که غنچه ها و برگ های آن سر از آب برآورده و سطح وسیعی از تالاب را می پوشاند. رویش نی در تالاب هم هر چند از نظر اکولوژیکی مشکلات زیادی ایجاد کرده است، اما در جای خود یکی از مظاهر اصلی اکوسیستم طبیعی تالاب به شمار می آید. انبوه پرندگان در این نیزار زندگی می کنند و ضمن تهیه غذای خود ، به تخم گذاری و تولید مثل در آن ادامه می دهند. تالاب برای پرندگان مهاجر نیز زیستگاه مطلوبی به شمار می رود.
همه ساله هزاران هزار پرنده مهاجر از بخش های شمالی برای زمستان گذرانی و ادامه حیات به تالاب انزلی روی می آورند. نیزارها ، گذشته از آن که زیستگاه مناسبی برای پرندگان به شمار می روند، رویشگاه گیاهانی با قابلیت انعطاف فراوان هستند که در صنایع دستی و بومی گیلان کاربرد قابل توجهی دارند. حصیر ، زنبیل ، سبد ، ظروف حصیری و …. از این گیاهان ساخته می شود. تالاب انزلی محل مناسبی برای ورزش های آبی از جمله قایقرانی و اسکی، شکار، ماهیگیری و گردش با قایق است
تالاب انزلی مجموعه ای است از تالابهای طبیعی آب شیرین که تــوسط رودخانه های حوزه آبریز خود همانند سیاه درویشان ، هند خاله ، پسیخان تغذیه میشود.
. این تالاب جزء تالابهای بین المللی کنوانسیون رامسر است. در سالیان اخیر تالاب انزلی تحت تاثیر عواملی چون تبدیل قسمتهایی از زمینهای تالاب به زمین های زراعی، ته نشینی رسوبات آبهای وارده و در نتیجه کاهش سطح تالاب و همچین رشد بی رویه گیاهان آبزی وغیر بومی همانند( Azolla filiculodes) قرار گرفته است .

خصوصیات فیزیکی تالاب انزلی :
مجمو عه تالاب انزلی جزءتالابهای طبیعی ، دا ئمی وآب شیرین کشور می‏باشد.حدود11 روداصلئ و 30 رودفرعئ پس از آبیاری مزارع وشالیزارها به همراه جریانهای سطحی حوزه آبریزی به وسعت 3600 کیلو متر مربع به این تالاب می ریزند . ازنظرزمین شناسی زمان تشکیل تالاب به اواخر دوره پلیوسن واحیاناً هلوسن بر می گر دد. خاک اطراف تالاب شامل هیدرومرف سطحی و غیر آهکی ، خاکهای غیر آهکی لیمونی دار و لیمونی-رسی بدون آهک می‏باشد . ونوع رسوبات بستر تالاب تورب رسوبی سبز (Gyttja) و به میزان کمتر سیلت درشت توربی گزارش شده است.حداکثر عمق آب تالاب درفصل بهار و در نواحی غربی تالاب به 2.5متر میرسدکه به دلیل نوسانات سطح آب دریای خزر این مقدارمتغییر می‏باشد. بر اساس اطلاعات کسب شده در یک دوره 25 ساله گرمترین ماه سال تیرماه با حداکثر مطلق 8/36 درجه سانتی گراد و حداقل مطلق 4/11 – درجه سانتی گراد در بهمن ماه بوده که به طور کلی متوسط درجه حرارت سالانه آن 16 درجه سانتی گراد می باشد. درجه حرارت آب تالاب در زمستان از 2 تا 11 درجه متغییر است . حداکثر بارش در زمستان بوده و متوسط بارندگی سالیانه از 1500 تا 2000 میلی متر و رطوبت نسبی 80 تا 85 درصد متغییر است و به طور کلی تالاب انزلی دارای تابستانهای گرم و مرطوب و زمستانهای ملایمی است

خصوصیات اکولوژیکی تالاب انزلی :
تالاب انزلی جزء تالابهای کم عمق و هورپرور همراه با آب شیرین است. این تالاب توسط یک مرز شنی به پهنای حدود یک کیلومتر از دریای خزر ( بجز در یک منطقه ) جدا شده است . عمده پوشش گیاهی تالاب نی (Phragmites australis ) است که گاهی ارتفاع آن به 6 متر هم میرسد. در سال 1363 گیاه (Azolla filiculodes) توسط سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران و سازمان کشاورزی با اهداف تولید علوفه برای دام و طیور و تهیه کود سبز برای مزارع برنج استان گیلان و از آن جا به تالاب انزلی راه یافت . د رچند دهه اخیر به دلیل افزایش ورود فاضلابهای کشاورزی ، خانگی و صنعتی و همچنین کاهش سطح آب دریای خزر نی و آزولا از رشد زیاد و پراکنش وسیع تری برخوردار بوده اند .

وضعیت حفاظتی تالاب انزلی :
این تالاب در سال 1354 در فهرست تالابهای بین المللی کنوانسیون رامسر به ثبت رسید. و همچنین سازمان بین المللی حیات پرندگان این تالاب را به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده است. منطقه حفاظت شده سیاه کشیم ، پناهگاه حیات وحش سلکه و منطقه شکار ممنوع سرخانکل در تالاب انزلی واقع شده اند .

مخاطرات و عوامل تهدید کننده تالاب انزلی :
مجموعه تالاب انزلی با تهدیدات و تعرضات قابل توجهی مواجه می‏باشد که برخی از آنها به قرار ذیل می‏باشد : ورود فاضلابهای کشاورزی ، خانگی و همچنین فاضلابهای صنعتی ، کاهش سطح آب ، رشد و پراکنش سریع نی و آزولا به خصوص در ماههای گرم سال ، افزایش فرسایش حوزه آبریز تالاب و در نتیجه افزایش رسوبات درتالاب ، تبدیل زمین های حاشیه تالاب به زمین های کشاورزی ، تردد زیاد قایق های موتوری و ایجاد ناامنی در منطقه ، صید و شکار فزاینده پرندگان آبزی، برداشت تخم پرندگان توسط افراد محلی، افزایش میزان فلزات سنگین و بخصوص سرب در آب و رسوبات تالاب ، پمپاژآب به بالا دست تالاب جهت آبیاری اراضی کشاورزی، احـــداث کــومه های شکار، تجمع مقادیر زیادی از زباله های غیر قابل تجزیه در تالاب که عمدتاً از طریق رودخانه های منتهی به تالاب و بازدید کنندگان از تالاب وارد تالاب میگردد ، احداث استخر پرورش ماهی در اطراف تالاب ، احداث کانال جهت انتقال آب به بالا دست تالاب ، تغییر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب در نتیجه تاثیر برروی تخم ریزی و تکثیر ماهیان به خصوص ماهیان تجاری.
عملکرد هیدرولوژیکی تالاب انزلی :
این تالاب باعث ته نشینی تقریبا 13 % ذرات معلقی که سالیانه واردآن می گردد شده و همچنین در تصفیه و کاهش بار آلودگی آبها وارده به آن نقش حائز اهمیت دارد ، به طوریکه سالیانه 38 % عناصر غذایی در تالاب رسوب میکند .تالاب انزلی در کنترل سیلاب و جلوگیری از فرسایش سواحل دریای خزر و همچنین اقلیم نواحی مجاور خودنقش مهمی دارد.

• ارزشهای اقتصادی – اجتماعی و استفاده از سرزمین تالاب انزلی :
استفاده از منابع گیاهی ، بهره وری از رسوبات بستر به عنوان کود ، وجود تیتانیوم در رسوبات بستر ، صید ماهی و شکارپرندگان ، همچنین جذب جهانگردان و گردش گران از جمله ارزشهای مجموعه تالاب انزلی محسوب میگردد.لازم به ذکر است در حال حاضر از تالابها و زمینهای اطراف تالاب به منظور کشت، تامین علوفه احشام، صید ماهی و شکار پرندگان، قایقرانی و حمل و نقل مردم و کالاها استفاده میگردد. همچنین این تالاب یکی از منابع مهم تامین کننده آب اراضی کشاورزی مناطق مجاور خوداست.

فون قابل توجه تالاب انزلی :
تالاب انزلی زیستگاه مناسبی برای زمستانگذارنی و جوجه آوری پرندگان آبزی است.سازمان بین المللی حیات پرندگان مجموعه تالاب انزلی را به عنوان زیستگاه با اهمیت برای پرندگان تشخیص داده است.در این تالاب پرندگانی چون باکلان بزرگ (Phalacrcorax carbo) ،عقاب دریای دم سفید ( Haliaeetus albicilla) جوجه آوری مینمایند. همه ساله تعداد زیادی قو، غاز ، اردک ، کشیم ، حواصیل , چنگرمعمولی در بخشهای مختلف تالاب زمستانگذرانی میکنند. مهمترین ماهیان مجموعه تالاب انزلی شامل سیم( Abramis brama) ، اردک ماهی (Esox lucius)، سوف معمولی(Stizostedion lucioperca)، کپور(Cyprinus caprio)، اسبله(Silurus glanis)، شاه کولیChalcalburnus chalcoides))،ماهی سفید(Rutilus frisii kutum)،کلمه منطقه شمالی دریای خزر(Rutilus rutilus)،لای ماهی(Tinca tinca) و سیاه کولی(Vimba vimba) است .در حاشیه تالاب پستاندارانی چون گراز(Sus scrofa) ، تشی(Hystrix indica) و شغال(Canis aureus) زیست می نمایند.
فلور قابل توجه تالاب انزلی :
از گیاهان حاشیه این تالاب میتوان به نی((Phragmites australis ،توروف محو (Sparganium neglectum)، لویی (Typha latifolia ) ، پیزر( Scirpus lacustris ), هفت بند برگ بیدی (Polygonum lapathifolium)، عدسک پر ریشه (Spirodela sp.)، تیر کمان آبی (Sagittaria sagittifolia)، شقاقل(Sium angustifolium)، آب تره(Nasturtium amphibium)، قاشق واش( Alisma plantago-aquatica)، هزارنی (Butomus umbellatus)،ثعله باقلی(Nelumbium nuciferum )، دم اسب (Equisetum sp.)و ازگیاهان شناورتالاب میتوان به پشه گیر (Utricularia neglecta)، سرخس شناور ( Salvinia natans)، تخت قورباقه (Hydrocharis morsus-ranae)، عدسک ستاره ای (Lemna trisulca)، عدسک آبی (Lemna minor)، سه کوله خیز (Trapa natans) ، آب بشقاب معمولی ( Hydrocotryle vulgaris)، هفت بند دوزیست (Polygonum amphibium) و بارهنگ آبی درخشان(Potamogeton lucens) اشاره نمود. گیاهان غوطه ور در این تالاب شامل پر طاووسی سنبله ای (Myriophyllum spicatum)، علف شاخه غوطه ور (Ceratophyllum demersum) ، بارهنگ آبی شانه ای (Potamogetom pectinatus)، بار هنگ آبی فردار (Potamogeton crispus) و(Hydrilla verticillata) است.

• تحقیقات علمی انجام شده در تالاب انزلی [6,7]
این تالاب به دلیل وضعیت بوم شناختی و زیست شناختی خاص همواره مورد توجه محققین داخلی و خارجی بوده است. بدین جهت بیشتر مطالعات بر روی مسایل لیمنولوژی ، هیدرولوژی ، ژئولوژی و شناسایی منابع آلاینده و میزان آلاینده ها دراین تالاب توسط سازمان حفاظت محیط زیست ، جهاد سازندگی ، شیلات ،FAO و دانشگاهها ( عمدتاً دانشگاه تهران و تربیت مدرس ) صورت گرفته است . شایان ذکراست سازمان حفاظت محیط زیست در مجموعه تالاب انزلی دارای چندین ایستگاه تحقیقاتی بوده که به طور منظم وضعیت آب تالاب را از نظر خصوصیات فیزیکی ، شیمیایی ، و بیولوژیکی مورد بررسی قرار می‏دهد ,همچنین همه ساله سرشماری نیمه زمستانه پرندگان آبزی توسط کارشناسان سازمان حفا ظت محیط زیست صورت میپذیرد .
.
• تالاب گندمان

تالاب گندمان تالابی است در 4 کیلومتری شهر گندمان و در 20کیلومتری شهرستان خود یعنی شهرستان بروجن قرار گرفته است.
وسعت این تالاب که در جنوب غربی گندمان واقع شده، 1000 هکتار است و ارتفاع آن از سطح آب 2215 متر است. منابع تامین کننده آب تالاب علاوه برنزولات جوی( باران و برف)، چشمه ها و رودخانه آقبلاغ (خروجی تالاب چغا خور) است که هم اکنون به دلیل احداث سد بر روی خروجی تالاب چغاخور،آب این تالاب به شدت در حال کاهش است.

8 روستا در حاشیه تالاب قرار دارند و دسترسی به تالاب از طریق جاده آسفالته روستاهای حسین آباد و نصیر آباد میسر است. پوشش گیاهی تالاب را عمدتا گونه های حاشیه ای و نم پسند (درختان بید، مرغ، جگن، نی، لوئی، زنبق، آلاله آبی، هزار نی، بارهنگ آبی، نخل مرداب، عدسک آبی، بزواش، سه کوله خیز، اسپارگانیوم و … تشکیل می دهند

گونه های جانوری غالب تالاب را پرندگان به خود اختصاص می دهند(محل زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و اسکان دائم پرندگان بومی)، قریب به 15 گونه پرنده ی بومی(لک لک ها، چنگر، سنقر، شکاری ها و …)، انواع مارها و قورباغه ها و لاک پشت ها و پستاندارانی نظیر گراز، شغال، گرگ، خفاش، روباه، خرگوش و ماهی های گورخری، سفید کولی و ماهی پوزه ای و سیاه ماهی در این تالاب دیده می شوند.

تالاب گندمان یکی از زیست بوم های پرندگان مهاجر(مرغابی ها، باکلان،کوکر، سلیم، حواصیل و آنقوت و …) است و قریب به 30 الی 35 گونه پرنده مهاجر نواحی سردسیر شمالی با جمعیت های زیاد، همه ساله در اواخر فصل پائیز جهت گذران دوره زمستان و تخم گذاری به این تالاب مهاجرت می کنند.

• شبه جزیره میانکاله
شبه جزیره میان کاله شبه جزیره ای است در منتهی الیه جنوب شرقی دریای خزر، در دوازده کیلومتری شمال شهر بهشهر واقع در استان مازندران است. مساحت آن بیش از شصت وهشت هزار هکتار و ارتفاع آن بین ۱۵ تا ۲۸ متر کمتر از سطح دریای آزاد است.
این شبه جزیره، خلیج گرگان را از دریای خزر جدا می کند. زمین های شبه جزیره بوته زار بلند هستند و از قدیم مرتع گاوداران بوده است.
در نوک خاوری این شبه جزیره روستای آشوراده قرار دارد که دارای تاسیسات شیلاتی است. آشوراده در فاصله کم و در روبروی بندر ترکمن (بندر شاه سابق) واقع شده است. این شبه جزیره از شمال به دریای خزر، از شرق به آشوراده، از جنوب به خلیج گرگان و از غرب به بندر جدید امیرآباد محصور است.
از روستاهای طول این شبه جزیره عبارت اند از: آشوراده، میان قلعه، قزل شمالی، قزل مهدی و قواسطل.
نام میان کاله دگرگون شدهٔ نام میان قلعه است. در قدیم به این شبه جزیره انجیله و در مقطعی دیگر نیم مردان گفته می شد.
تالاب میانکاله بخشی از این شبه جزیره است و در سوی باختر آشوراده قرار دارد. این تالاب اولین تالاب بین المللی ثبت شده در فهرست تالاب های کنوانسیون رامسر است. در این تالاب که ۱۰۰ هزار هکتار مساحت دارد ۴۰ گونه پرنده زندگی می کنند.
زمین های آن مجموعه ای از شنزارهای ساحلی، زمین های باتلاقی، آبگیرها، مرداب جنگلی با پوشش درختچه های گز، جنگل انارستان، بوته های تمشک و زمین های پست و گره افتاده هستند.

* گونه های گیاهی و جانوری تالاب و شبه جزیره

* گونه های گیاهی: انار ترش وحشی، تمشک، سازیل، ازگیل، داغداغان، سیاه تلو، سپیدار، علف شور، جگن و علف هفت بند
* گونه های جانوری: گرگ، شغال، روباه، جوجه تیغی، گربه جنگلی، گراز و فک دریای خزر، پرندگان ،فلامینگو، دراج بومی ،شاهین، بحری و زنگوله بال،مهاجر عبوری،
* ماهی ها :کپور، کفال، کلمه، ماهی سفید، سوف، ماش و کاراس
* گونه های جانوری کمیاب و در خطر انقراض میان کاله عبارت اند از:قوی فریادکش، پلیکان پاخاکستری، فلامینگو، اردک سرسفید، عروس غاز، غاز پازرد، طاووسک، چنگر و مرگونس سفید. این جانوران در فهرست ممنوعیت تجارت جهانی پرندگان در معرض خطر قرار گرفته اند.
میان کاله از مکان های مناسب برای پرنده نگری است.

• پناهگاه حیات وحش میانکاله [8]
پناهگاه حیات وحش میانکاله با وسعت ۶۸۸۰۰ هکتار همچنین یکی از ۹ ذخیره گاه زیست کره در ایران است.

• دریاچه های پشت سد [9,10]
در یک تعریف کلی دریاچه ، به مکانی اطلاق می شود که به شیوه های مختلف آب در آن جمع شده است. در طول سالهای بسیار طولانی که از شروع حیات بر روی کره زمین می گذرد دریاچه به شکل های مختلفی به وجود آمده اند. برخورد شهاب سنگ ، زلزله ، رانش زمین و بسیاری دلایل طبیعی دیگر باعث ایجاد تشکیل دریاچه ها شده اند. اما نوع دیگری از دریاچه ها ، دریاچه های مصنوعی هستند که عمدتا به وسیله انسان و در پشت سدها تشکیل می شوند.
استفاده از دریاچههای پشت سد جهت تفریح، سریعتر از دیگر انواع بهرهبرداری از سدها گسترش خواهدیافت. به طوریکه تفریحات میتواند مهمترین منبع اقتصاد محلی باشد. جهت توسعه فعالیتهای تفریحی در اطراف سدها، نیاز به یک برنامهریزی صحیح، اقتصادی و سازگار با محیط زیست است.

• توصیه ها و هشدارهای ایمنی در خصوص سد و دریاچه [11]
1- انباشت آب در پشت سد و جریان آب زیرین از خطرات پنهان شنا در پشت سد می باشد . زیرا جزیان شدید آب در قسمت زیرین برقرار بوده و روی آب ساکن به نظر می رسد و بلافاصله پس از ورود فرد جریان زیرین او را کشیده و می برد و شخص قادر به کنترل خود نخواهد بود .
2- از شنا کردن در جریان تند و شدید رودخانه ها جداً خودداری نمائید .
3- محل های خطرناک و مرگ آفرین اطراف سدها و آبگیر ها اغلب حفاظبندی و ممنوعه اعلام شوند .
4- سواحل شنی و ماسه ای شیب در اطراف سدها و آبگیر ها باعث لغزیدن به طرف آب می شوند . و برگشت فرد به طرف ساحل نیز مشکل و اغلب امکان ناپذیر می باشد .
5- سواحل خاکی و گلی اطراف سد ها و آبگیرها حالتی باتلاقی دارند که تا به حال افراد بسیاری با فرو رفتن و گرفتار شدن در آن جان باخته اند زیرا با مکان مورد نظر و وضعیت داخل آن آشنایی نداشته اند .
6- در هنگام تفریح و استراحت خانواده ها در کنار این گونه اماکن مواظبت از کودکان و نوجوانان ضروریست و از نزدیک شدن آنها به آّ جداً ممانعت نمایید
7- به هیچ وجه به تنهایی اقدام به آب تنی و شنا و سدها و آبگیر ها ننمائید زیرا در صورت گرفتگی عضلانی و غرق شدن کسی برای کمک نخواهد بود .
8- احداث هر گونه بنا در حریم رودخانه، سد و دریاچه ، بدون بستر سازی و دریافت مجوز کتبی غیر مجاز می باشد.
9- از ریختن هر گونه ضایعات و زباله در آبهای جاری پرهیز شود.
10- حفاظ پرتگاه های اطراف آبراه ها مرتبا، بازدید و در شرایط مناسب نگهداری شود.
11- از شنا کردن در آبراه های عمیق، آبهای خروشان – جریان شدید و غیر مجاز پرهیز شود.
12- بستر ساختمانهای مجاور آبراه ها به صورت دوره ای توسط سازمانهای مسئول و مالکان بازدید شده تا از ریزش احتمالی پرهیز شود
13- قرار دادن تابلو برق و کابل در مجاورت آبراه ها غیر مجاز می باشد.
14- نصب تابلوهای هشداری در اطراف آبراه ها سدها و دریاچه ها الزامی است
15- استقرار ناجیان غریق و تجهیزات مربوطه در حاشیه سدها و دریاچه ها الزامی است.
16- کلیه قایق های تفریحی مورد استفاده در دریاچه ها و سدها باید گواهینامه صحت عملکرد داشته باشند.
17- استفاده از قایق ها باید تحت کنترل و نظارت دقیق ناظر قانونی باشد
18- تعداد سرنشینان قایق باید مطابق با ظرفیت قایق باشد.
19- تمامی سرنشینان قایق باید قبل از سوار شدن جلیقه نجات پوشیده باشند.
20- نصب تابلو اسامی، تلفن و نشانی نزدیکترین مراکز درمانی – اورژانس، آتش نشانی و غیره در حاشیه رودخانه – سد و دریاچه الزامی است.
21- استخرها و دریاچه های پارک باید دارای گارد محافظ به ارتفاع حداقل 150 سانتی منر و حریم حداقل دو متر باشد

• سد دز دزفول و دریاچه پشت سد دز [12]
سد دز" جلوه ای زیبا در امتداد کوههای زاگرس …
سد دز را شاید بتوان از زیباترین نقوش حک شده بر سلسله جبال زاگرس و در جنوبی ترین نقطه آن دانست.
این سد که سدی بتنی از نوع دوقوسی نازک می باشد در ‪ ۲۰و ‪ ۲۵کیلومتری شمال شهرستانهای اندیمشک و دزفول از توابع استان خوزستان بنا شده است. این سد سالانه بویژه در ایام نوروز میزبان هزاران نفر از میهمانان نوروزی از سراسر کشور است. ‬‬
به گزارش ایرنا ارتفاع سد دز از پی ‪ ۲۰۳متر بوده و طول تاج آن ‪ ۲۱۲متر است. ‬‬
سد دز بواسطه قرار داشتن در میان کوههای بلند منطقه ای کوهستانی موسوم به " تنگوان" از جنوبی ترین بخش های سلسله جبال زاگرس دارای جلوه زیبایی به لحاظ طبیعی می باشد.
در پشت این سد دریاچه ای به طول ‪ ۶۵کیلومتر مربع تشکیل شده که ضمن تعدیل هوای منطقه و فراهم کردن امکانات تفریحی و گردشگری و همچنین آبیاری بیش از ‪ ۱۲هزار و ‪ ۵۰۰هکتار از اراضی پایین دست جلوه ای زیبا به طبیعت آن منطقه بخشیده است. لازم بذکر است که دریاچه بوجود آمده در پشت سد دز ازجاذبه های دیدنی دزفول است که در منطقه شهیون دزفول قرار دارد.‬‬‬

منابع
1- borosafar.com
2- ویکی پدیا، دانشنامه آزاد
3- مسعود باقرزاده کریمی – کارشناس تالاب
4- http://www.kanibarazan.ir
5- http://g-sh-k.blogfa.com
6- http://fa.wikipedia.org/wiki.
7- http://g-sh-k.blogfa.com/post-257.aspx
8- http://fa.wikipedia.org/wiki
9- http://www.akharinnews.com
10- http://www.civilica.com
11- http://www.125bojnord.ir/index.php
12- http://forum.iranblog.com/showthread.ph