موضوع اقدام پژوهی :
چگونه می توانم اخلاق ورفتار اسلامی رادردانش آموزانم پرورش دهم؟
فهرست مطالب
مقدمه 3
بیان مسئله: 4
روش های گردآوری اطلاعات (شواهد1) 6
تجزیه تحلیل وتفسیر اطلاعات : 7
خلاصه یافته های اولیه: 7
اصول و مبانی تدریس درس هدیه های آسمان: 8
معیارهای ارزشیابی : 10
راههای پیشنهادی برای حل مشکل: 10
چگونگی اجرای راه جدید : 11
گرد آوری اطلاعات ( شواهد 2 ) 14
تجدید نظر در روشهای انجام گرفته و اعتبار بخشی آن : 14
نتایج 15
نتیجه گیری : 16
پیشنهاد: 17
منابع وماخذ : 18
مقدمه
ای کاش می توانستیم مفاهیم گفتاری ونوشتاری خودراآن چنان تعریف کنیم که مخاطبان ماازگفته هاونوشته های ما،همان برداشت راکنندکه مطلوب ماست! شایدبرای همین است که می گویندکردارگویاترازگفتاراست!
درس هدیه های آسمان، که هدفش تعلیم وتربیت اسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی می باشد وجایگزین کتاب تعلیمات دینی گردیده،یکی ازارکان مهم تدریس درسطوح مختلف تحصیلی می باشدکه برای نیل به اهداف عالی یک جامعه ی ایده آل هر زمان بـایدمورد اهمیت خاصی ازسوی معلمین ودست اندرکاران آموزش و پرورش درتمامی پایه هاومقاطع تحصیلی قرار گیرد وبا شاخص قرار دادن این درس ، انتظار می رود جامعه ما در سالهای آتی نه تنها ازنظرشئونات اخلاقی وفرهنگی به مشکلی برخورد نکندبلکه جوانان بتوانندبه خوبی از عهده انجام مسئولیتهای محوله برآیند .وهمانگونه که هدف امام خمینی (ره) وشهدای عزیزمان بوده، جامعه ما الگویی برای ملل مختلف جهان گردد.با این مقدمه کوتاه می خواهم در تحقیق خود از علل دین گریزی دانش آموزان پایه پنجم شهرستان آبادان ودرنتیجه افزایش فرهنگ باختگی و… آنان ،همچنین چگونگی هدایت آنهابه سوی اخلاق ورفتاراسلامی ازطریق تدریس صحیح درس هدیه های آسمان بپردازم . امیدوارم مورد اهمیت قرار گیرد.
بیان مسئله:
چندین سال است که در کلاس پنجم دوره ابتدایی درشهرستان آبادان به تدریس اشتغال دارم .درسالهای
گذشته متاسفانه شاهدآن بوده ام که دانش آموزان کلاس پنجم کتاب تعلیمات دینی رابرای گرفتن نمره ورفتن به پایه بالاترمطالعه می کنند ودرسالهای اخیرکه درس هدیه های آسمان جایگزین تعلیمات دینی شده است و باآنکه تغییرات بسیارمفیدوسازنده ای درکتاب درسی هدیه های آسمان وکتاب کارآن که بخشی ازمحتوای آموزشی تعلیم وتربیت دینی دوره ابتدایی است ایجادگردیده است.امابازمشاهده می کنیم که اکثردانش آموزان این درس رابرای گرفتن نمره ورفتن به پایه بالاترمطالعه می کنند وبه داشتن اخلاق و رفتاراسلامی میل ورغبت زیادی نشان نمی دهند ودین گریزی،بی هویتی ،فرهنگ باختگی کودکان ،نوجوانان وجوانان شهرستان آبادان روبه افزایش است.
از سال1384که درشهرستان آبادان درس هدیه های آسمان جایگزین تعلیمات دینی پایه پنجم شد،من نیز
مانندبسیاری ازآموزگاران پایه پنجم برای تدریس درس هدیه های آسمان ازشیوه های همیاری استفاده می کردم .پس از تدریس، از تک تک دانش آموزان یا به صورت گروهی ویابه نوبت از روی دفتراسامی می خواستم
مطالب مربوط به درس جدید را توضیح دهند. دانش آموزان هم این کار را انجام می دادند و من هم به طور نظری و هم از جنبه عملی (کارگروهی)نمره ای برای آنها منظور می کردم. در پژوهشی که در چند مدرسه ابتدایی و چندین کلاس پنجم درشهرستان آبادان ، علی الخصوص کلاس خودم ، به انجام رساندم به این نتیجه رسیده ام که تقریباًاکثردانش آموزانی با آنکه می توانند به خوبی درس هدیه های آسمان راتوضیح دهند ومیل زیادی به داستانهای این درس دارندامّابه داشتن اخلاق ورفتاراسلامی میل ورغبت زیادی نشان نمی دهند ودین گریزی درمیان دانش آموزان کلاس پنجم هرسال روبه افزایش است!مشاهده این وضعیت چندان برای من و برخی دانش آموزانم خوب نبود .تصمیم گرفتم تا آنجا که می توانم دراین وضعیت نامطلوب رفتاری دانش آموزانم تغییر و تحولی ایجاد کنم برای این کار فکر کردم بهتر است نخست موضوع راباآنان درمیان گذارم وعلّت رااز خودشان بپرسم .
بنابراین مشکل من این بودکه:" چگونه می توانم اخلاق ورفتار اسلامی رادردانش آموزانم پرورش دهم؟"
یک روز که پول یک نفر ازدانش آموزان کلاس گم شده بود وچندنفردیگرنیزبه علت اینکه زنگ تفریح بدون اجازه آن ها دانش آموزان دیگر از وسایل شخصی آنهااستفاده کرده بودند! ازاین وضعیت شاکی بودند،تصمیم گرفتم در چنین وضعیتی موضوع را با خود آنان در میان بگذارم . روبه آنان ایستادم ، چند دقیقه ای سکوت کرده و نظاره گر حرکات و رفتارشان شدم ؛ چند دقیقه که به این صورت گذشت . کلاس آرام شد همه سکوت کردند. از دانش آموزان خواستم تمام وسایل روی میز خود را جمع و در بحثی که می خواستم مطرح کنم شرکت کنند، همه بچه ها نیز با علاقه خاص پذیرفته و آماده ی شرکت در بحث شدند.گفتم : بچّه ها همانطورکه خود شما هم شاهد هستید اکثرشمامی توانید به خوبی درس هدیه های آسمان راتوضیح دهید ومیل زیادی به داستانهای درس هدیه های آسمان دارید،امّامی خواهم بدانم "چرا بعضی دانش آموزان درزندگی روزمره خوداخلاق ورفتاراسلامی رارعایت نمی کنند؟"
امروز می خواهم از نظرهای مختلف شماراجع به علت این موضوع آگاه شوم. شما می توانید به نوبت نظرخودرا
بیان کنید.همه ی بچه ها نیز با علاقه خاص پذیرفته و در بحث راجع به موضوع شرکت جستند.
نظرات بسیاری گفته شد .خلاصه ی آنچه بیان شد به شرح زیر است :
1- از اول ابتدایی تاکنون بسیاری از معلمان ما درس هدیه های آسمان را جدی نگرفته اند.
2- بسیاری از دانش آموزان درس هدیه های آسمان رابرای گرفتن نمره می خوانند.
3- بعضی ازخانواده ها بسیاری ازدستورات اسلامی مثل داشتن حجاب کامل راقبول ندارند.
4- انجام دادن دستورات اسلامی خیلی سخت است .
5- به داشتن اخلاق ورفتاراسلامی آن طور که باید معلمان خود بها نمی دهند و از اهمیت آن ما راآگاه نکرده اند.
6- بسیاری ازمعلمان وبزرگترهای ما خودشان اخلاق ورفتاراسلامی را رعایت نمی کنند،امّا ازماتوقّع دارند اخلاق ورفتاراسلامی داشته باشیم.
7- بعضی ازمردم کسانی راکه دستورات اسلامی راانجام می دهند عقب افتاده می دانندوآن هارامسخره می کنند.وبا آنهادوست نمی شوند.
8- بعضی ازدانش آموزان اخلاق ورفتاراسلامی رانمی دانند.
اکثر مطالب گفته شده را یادداشت کردم .با آنان قرار گذاشتم گاهی اوقات در باره نحوه بهبود رفتار دانش آموزان
صحبت کنیم وراههایی را که به نظر می رسدازطریق آن بتوان یک مسلمان کامل، همان طورکه خدادستورداده باشیم.را بیان کنند تا به نتیجه ای برسیم.
روش های گردآوری اطلاعات (شواهد1)
برای این که بتوانم در باره پرسشی که مطرح کرده بودم اطلاعات دقیق تری به دست آورم تصمیم گرفتم علاوه بر دانش آموزان موضوع را با همکارانی که در این زمینه صاحب نظر هستند در میان بگذارم. درزنگ تفریح این موضوع را با بعضی از همکارانم در میان گذاشتم و از کسانی که احساس می کردم علاقمندتروآماده تر هستند تقاضا کردم روزی پس از پایان وقت کلاس درباره این موضوع صحبت کنیم. درآن جلسه موضوع"علل تمایل نداشتن بعضی ازدانش آموزان به اخلاق ورفتاراسلامی"را مطرح کردم. هر یک از همکاران نظراتشان را اعلام کردندمن نیز از نکات عمده نظرات همکارانم یادداشت برداری می کردم.برخی ازمطالب شبیه نظرات دانش آموزان بود. برخی نیز پخته ترو اساسی تراز آن ،روی هم رفته قرار شد پیشنهادم را با مدیر مدرسه در میان بگذارم.
مدیر مدرسه پیشنهادمرا پذیرفت و ضمن تشویق به ادامه کار و مطالعه بیش تر پیشنهاد کردموضوع را بامربی پرورشی،مربی قرآن وامام جماعت مدرسه (طلبه ای که ازحوزه علمیه به مدرسه اعزام شده بود )و والدین دانش آموزان درمیان بگذارم. همین کار راانجام دادم. نتایج صحبتها را یادداشت کردم. مشاهدات اولیه رفتاروکردار29نفردانش آموزان کلاس پنجم مویداین نکته بودکه 8نفر(58/027/0)درسطح قوی(تمایل به شرکت درنمازجماعت مدرسه وخواندن نماز ، رعایت شعائراسلامی مانندرعایت حجاب اسلامی ،احترام وکمک به دیگران،
راستگویی و…)11نفر( 93/037/0)درحدمتوسط،(به اجبارمعلم وکادرآموزشی مدرسه درنمازجماعت مدرسه شرکت می کردند،و شعائراسلامی مانندرعایت حجاب اسلامی،احترام به دیگران و…رابه اجبارانجام می دادند.) و9نفر (03/0 0/0 )درسطح ضعیف (شرکت نکردن درنمازجماعت مدرسه،پرخاشگری،تمسخردیگران و…)ارزیابی شدند.
تجزیه تحلیل وتفسیر اطلاعات :
پس از مطالعه اسناد و مدارک و بحثها ، اطلاعات حاصل از این فرایند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، اشکالات وکاستی های کلاس های درس هدیه های آسمان تعیین شد. راههای مناسبی برای تقویت اخلاق و رفتار اسلامی دردانش آموزان فهرست شد و یادداشت برداری شد.
خلاصه یافته های اولیه:
برخی علل عدم تمایل دانش آموزان به داشتن اخلاق ورفتاراسلامی به شرح زیراست:
1-آشنا نبودن برخی از معلمان به فنون ونحوه تدریس درس هدیه های آسمان(روش تدریس هدیه های آسمان)
2-رعایت نکردن اخلاق ورفتاراسلامی توسط برخی از معلمان.
3- تضادعقیدتی وفرهنگی برخی خانواده ها باآنچه معلم درکلاس درس تدریس می کند.
4- بی توجهی برخی معلمان به نوشتن طرح درس .
5- بی توجهی معلم به کتاب کارهدیه های آسمان وانجام ندادن تکالیف آن توسط دانش آموزان.
6- تنوع نداشتن تدریس درس هدیه های آسمان(استفاده نکردن معلمان از وسایل کمک آموزشی مخصوص وروشها و شیوه های متنوع وجذاب تدریس درس هدیه های آسمان. )
7- آشنا نبودن دانش آموزان با شخصیتهای مذهبی،افرادنیکوکاروکارهای نیک آنان.
8- آشنا نکردن دانش آموزان با اهمیت اخلاق اسلامی درزندگی روزمره ونتایج دنیوی واخروی آن.
9- نداشتن معیار مشخص در ارزشیابی درس هدیه های آسمان.
10- ناشناخته ماندن قلمرو و اهداف درس هدیه های آسمان دردوره ابتدایی.
11- نا آشنایی برخی از معلمان به روان شناسی تربیتی و شناخت ویژگی های ذهنی،اخلاقی،عاطفی،جسمی،روانی واجتماعی کودکان دوره ابتدایی.
12- بی توجهی معلمان به راههای پرورش فطرت پاک کودکان ابتدایی.
13- بی توجهی به علایق ،انگیزه ها و توان فکری دانش آموزان به هنگام تدریس درس هدیه های آسمان.
14- ناآشنایی برخی از والدین دانش آموزان بااخلاق ورفتاراسلامی.
اصول و مبانی تدریس درس هدیه های آسمان:
در تدریس درس هدیه های آسمان باید اصول و مبانی ویژه زیررا در نظر گرفت:
1- استفاده ازشیوه هاوالگوهای متنوع وجذاب مانند:ایفای نقش،بدیعه پردازی،اجرای مسابقات مذهبی،شرکت دادن دانش آموزان دراداره امورانظباطی،رفاهی،بهداشتی و…مدرسه،برگزاری جشن هم زمان بااعیادمذهبی ومیلادمعصومین .
2-برگزاری مراسم بزرگداشت برجستگان دین،علم وهنرکشوریاسایرجوامع،باتاکیدغیرمستقیم روی کردارهای آموخته خوب ایشان،بدون هرگونه اغراق وخیرخواهی.
3- توصیف وتشویق کردارهای آموخته ی خوب دانش آموزان کلاس وپاداش دادن به آنها.
4- برجسته کردن کردارهای خوب معلمان وسایرمسئولان مدرسه ومصاحبه وتهیه گزارش باآنان توسط داانش آموزان ؛البته باتاکیدروی کردارهای آموخته ی خوب که دیگران هم می توانندآن هارایادبگیرند.
5-استفاده ازتصاویراشخاصی که به سبب کردارآموخته ی خوبشان مشهورشده اندوبه قشرخاصی تعلق دارند،
روی دیوارکلاس.
6-الگوبودن معلم ،به واسطه داشتن اخلاق ورفتاراسلامی وبرقراری رابطه دوستانه بادانش آموزان.
7- کمک خواستن از اولیا دانش آموزان برای تشویق فرزندانشان به داشتن اخلاق ورفتاراسلامی
8-تحت نظرداشتن رفتارکودکان توسط والدین درمنزل،تا علاوه بر کلاس درخانه نیزدانش آموزان وظایف اسلامی خودرادرانجام واجبات دینی،کارهای روزمره،احترام وکمک به والدین واعضای خانواده و…انجام دهند .
9- می توان از شیوه تلفیق هدیه های آسمان باهنر درتدریس این درس استفاده کرد تاکودکان بتوانند چهره
زیبایی ازالگوهای دینی تجسم کنند.
10- شرکت دانش آموزان درکلاسهای دارالقران،ثبت نام دربسیج دانش آموزان،مهدی یاوران ،مشارکت همه دانش آموزان دربرنامه های طرح کرامت یامهارتهای زندگی،شرکت درفعّالیّتهای پرورشی مدرسه، شرکت در مراسم مذهبی،،نمازجماعت،نمازجمعه و…
11- تشویق دانش آموزان به تحقیق ،پژوهش ومصاحبه باعلمای دینی،برجستگان علم وهنرکشوریاسایرجوامع، با تاکید روی کردارهای آموخته خوب ایشان .وارائه گزارش به کلاس درس .
معیارهای ارزشیابی :
به هنگام نمره دادن به درس هدیه های آسمان باید اصول و مبانی ویژه ی زیررادر نظر بگیریم:
1- برای ارزشیابی درس هدیه های آسمان باید معیارهای رفتاری و عملی مشخص تعیین کرد.
2-توجّه به انجام تکالیف کتاب کارهدیه های آسمان وبررسی تکالیف توسط معلم.
3-اهمیت دادن به رفتارواعمال دانش آموزان درمدرسه توسط معلم وکادرآموزشی دبستان ودرمنزل توسط والدین دانش آموزان.
4- توجّه معلم به همه دانش آموزان در هنگام تدریس وارتباط دادن مطالب درسی بازندگی روزمره آنان ازطریق بیان داستان ومثالهای گوناگون، سوال کردن وجواب دادن هریک از دانش آموزان.
5- توصیف وتشویق کردارهای آموخته ی خوب دانش آموزان کلاس وپاداش دادن به آنها.
6-توجّه به تفاوتهای فردی دانش آموزان وتوجّه به این نکته که اخلاق ورفتار هر دانش آموزراباگذشته خودش مقایسه کنیم نه بادانش آموزان دیگر.
7-خلاقیت و مهارت معلم درتدریس وارزشیابی این درس.
راههای پیشنهادی برای حل مشکل:
با اطلاعات جمع آوری شده ،راههای گـونـاگـون ارائه شده و تجزیه تحلیل آنها ،تصمیم گرفتم با توجه به اصول
و مبانی بیان شده به این موضوع بپردازیم تاعلت مشکلات رفتاری دانش آموزان باتدریس این درس برطرف شود.
چگونگی اجرای راه جدید :
درواقع اخلاق ،تجربه یاحاصل تجربه (برداشت )است.ویکی ازدلایل اختلال رفتاری دانش آموزان،فقدان ارائه الگوهای مناسب برای پرورش اخلاق ورفتاراسلامی دانش آموزان است.
ابتداآموزش راباگزارش نویسی مصاحبه، تحقیق وپژوهش ازطریق استفاده ازاینترنت ومطالعه مجلات وروزنامه ها،درباره اشخاصی که به سبب کردارهای آموخته خوبشان درجامعه مطرح شده اند شروع کردم ، همچنین برای برجسته کردن کردارهای خوب معلمان،سایرمسئولان ودانش آموزانی که موردعلاقه اکثربچه هابودند باتاکیدروی کردارهای آموخته خوب این افرادکه دیگران هم می توانندآنهارایادبگیرندازفراگیران خواستم گزارش تهیه کنند.
در آغاز آموزش، ضمن اشاره به انواع گزارش و شرایط آن دانش آموزان را با اصول مصاحبه و نحوه یادداشت یاضبط کردن مطالب آشنا کردم؛ پس ازآن درکلاس هرکس گزارش خود را ارائه نمود.پس از تهیه گزارش نهایی این گزارش ها توسط مربی پرورشی،مربی قرآن وامام جماعت مدرسه مورد ارزیابی قرار گرفت.
با همکاری دانش آموزان کلاس ومسئولان مـدرسه بـرخی ازآن هارادرروزنامه دیواری مدرسه منتشر
کردیم که در زنگ های تفریح همه دانش آموزان مدرسه این گزارشات رامی خواندند. استفاده از تصاویر اشخاصی که به سبب کردارآموخته ی خوبشان مشهورشده اندوبه قشرخاصی تعلق دارند،درروزنامه دیواری وروی دیوار کلاس درس یکی دیگرازاقدامات انجام شده بود. همچنین با استفاده ازمنابع موثق اینترنت مطالب مفیددینی وآموزنده ای جمع آوری کردم،که درنشریه ای تحت عنوان"نشریه یاردبستانی من"(ضمیمه شده است.)ازآن مطالب استفاده شدوباهمکاری اولیادانش آموزانم به تعداددانش آموزان کلاس چاپ گردید.درنتیجه ازاین طریق مطالب دینی موثق و آموزنده ای دراختیارخانواده ها قرارگرفت.
پس ازآن برای آنکه ازاثرگذاری طرح جدیددرکردار دانش آموزان مطمئن شوم تصمیم گرفتم آنان رادراداره
امورانضباطی دانش آموزان پایه های پایین تر مدرسه شرکت دهم به همین منظورابتداوظایف وتکالیف آنان را
شرح دادم سپس فراگیران رابه دوگروه "فرشتگان روی زمین" (آن دسته ازدانش آموزانی که فقط به خواندن نماز،شرکت درنمازجماعت مدرسه،داشتن اخلاق ورفتارخوب وانجام تحقیق،مصاحبه وگزارش نویسی پرداخته بودند.)و"ستارگان درخشان"(آن دسته ازدانش آموزانی که علاوه برخواندن نماز، شرکت درنمازجماعت مدرسه،داشتن اخلاق ورفتارخوب وانجام تحقیق،مصاحبه،گزارش نویسی،درکلاسهای دارالقران شرکت می کردندوعضوبسیج دانش آموزی یامهدی یاوران مدرسه شده بودند.)تقسیم کردم،قرارشددرمدرسه بارعایت اخلاق ورفتارخوب اسلامی برای برطرف کردن نقاط ضعف اخلاقی ورفتاری دانش آموزان پایه های پایین تر تذکرات لازم رابه آنان بدهند و الگویی برای دانش آموزان مدرسه باشند.وبرای توصیف وتشویق کردارهای آموخته خوب دانش آموزانی که دراین زمینه فعال تر وموفق تربودندازکارتهای امتیاز" مبطلات نماز"استفاده شد. (ضمیمه شده است.)
همچنین سعی کردم بابرقراری رابطه دوستی بادانش آموزانم موجب شوم کودکان احساس کنندمعلم حامی آنان است واخلاق ورفتارمعلم راالگوی رفتاری خودقراردهند.
برای اثربخشی بیشتردرس هدیه های آسمان وارتباط آن بازندگی روزمره دانش آموزان وکاهش رفتارنامطلوب آنان تصمیم گرفتم ازشیوه های جذاب ومتنوع ماننداجرای درس بانمایش،بدیعه پردازی(سفرتخیلی به همراه فرشتگان)،اجرای مسابقات مذهبی ،جشن سالروز تکلیف واعیاداسلامی وتوضیحات لازم برای این مناسبتها وتلفیق درس هدیه های آسمان باهنراستفاده کنم،به این ترتیب که داستانهای موثقی از زندگی پیامبران ،ائمه وبزرگان دین که درزندگی روزمره کودکان کاربرد داشتند مطرح می کردم وفراگیران باتشکیل گروه،احساس درونی خودراتبادل می کردندو هیجانهای درونی،واکنشهای عاطفی خودمانندترس،خشم،نفرت و…ابرازمی کردندو واقعه راباتجربه های زندگی خودمقایسه می کردندسپس آن را به صورت نمایش اجرامی کردند.یابایادآوری هدف هایانکات کلیدی یاعنوان های درس های هدیه های آسمان، ازآنان می خواستم متن زیبایااشعارساده یاداستان کوتاهی بنویسندکه درآن به جنبه های رفتاری پیامبران ومعصومین اشاره شده باشدونشان دهنده یادگیری درس باشد.این اقدامات باعث شدتصویری زیبا ازدین درذهن فراگیران ایجادگردد.
همچنین برای آنکه دانش آموزان کلاس پنجم بتوانندمطالب اصلی وعمده درس هدیه های آسمان راازطریق
بازی مرورکنندوبه خاطربسپارند اقدام به ساخت وانتشارانبوه"گردونه کمک آموزشی دانستنی های هدیه های
آسمان"نمودم که بااستقبال بی نظیردانش آموزانم ودانش آموزان بعضی مدارس آبادان مواجه شد. (ضمیمه شده است.)یکی ازاقدامات انجام شده دراین طرح یادداشت اخلاق ورفتارمثبت ومنفی دانش آموزان درطول روز توسط خودشان وامضاوالدین درزیریادداشت آنان دردفترچه ای به نام "دفترچه کارهای من"بود،که زنگ هدیه های آسمان آنهارابررسی می کردم وبه کسانی که کردارهای آموخته خوب آنان بیشترازکارهای منفی شان بودکارت امتیاز(کارتهای مبطلات نماز)می دادم ،اقدام بعدی استفاده ازطرح کتابچه بربال فرشتگان(رمزهای ورودبه بهشت) بود. (ضمیمه شده است.) بدین ترتیب که درطول هرماه می بایست بچه ها ده موردتوصیه های عملی اسلام درباره اخلاق ورفتارپسندیده رادرکتابچه خودیادداشت کنندودرپایان هرماه به نوبت آنهارادرکلاس بخوانند،سپس به کسانی که بانظروتاییداکثردانش آموزان به توصیه های بیشتری عمل کرده بودندجایزه می دادم
یکی دیگرازاقدامات انجام شده برگزاری مراسم بزرگداشت برجستگان علم ،دین وهنر،باتاکیدغیرمستقیم روی کردارهای آموخته خوب ایشان،بودکه درپایان هرماه یک زنگ رابه این کاراختصاص می دادم .بدین ترتیب که درپایان هرماه یک نفرازفراگیران به عنوان سخنگوی کلاس مطالبی راکه دانش آموزان راجع به کردارهای خوب این افرادجمع آوری کرده بودندمی خواندو بقیه دانش آموزان درباره چگونگی انجام دادن این کارهادرزندگی روزمره خودبحث وتبادل نظرمی کردندو به نتایج کلی می رسیدند.دعوت طلاب دخترازحوزه علمیه به مدرسه وپاسخگویی به سوالات بچه هاوصرف ناهارباآنان ، درایجادعلاقه دانش آموزان به شخصیت های مذهبی والگوقراردادن آنان نقش به سزایی داشت.
گرد آوری اطلاعات ( شواهد 2 )
برای اینکه دقیقاً مشخص شود که روشهای به کار گرفته شده موثر بوده است یا نه تصمیم گرفتم اطلاعات
عینی و موثق جمع آوری کنم ،جلسه ای را برای این منظور تشکیل دادیم که نتایج آن از این قراراست :
1- مقایسه نمرات دانش آموزان در درس هدیه های آسمان، پیش از آموزش و پس از آن .
2- نظر خواهی از والدین متخصص و اهل فن در باره ی این موضوع و روش به کار گرفته شده برای از بین بردن اختلالات رفتاری دانش آموزان.
3- نظر خواهی کتبی ازدانش آموزان ،والدین در باره تاثیر روش جدید آموزش درس هدیه های آسمان و نتایج آن
4- ارزشیابی از درس هدیه های آسمان براساس معیارهای پیش بینی شده
شـواهد جمع آوری شـده نشـان داد کـه هـر 4 راه پیشنهادی مناسب است و دانش آموزان از آنها اظهار
رضایت می کردند. همچنین مشاهدات تغییرات رفتاردانش آموزان کلاس مویداین نکته بودکه پس از اجرای طرح
21نفر(41/072/0)دانش آموزان کلاس دارای اخلاق ورفتاراسلامی شدندو8نفر(58/027/0)باقی مانده نیزانگیزه قوی برای داشتن این اخلاق ورفتارپسندیده داشتند.
تجدید نظر در روشهای انجام گرفته و اعتبار بخشی آن :
پس از جمع آوری اطلاعات لازم در باره چگونگی اجرا و نتایج آن با توجه به نظرات و انتقادات اظهـار شـده ،در یک جلسه گروهی بامدیروبرخی ازمعلمین ،مربی پرورشی،مربی قرآن وامام جماعت مدرسه تصمیم گرفتیم تا جایی که می توانیم کاستی های نظری و عملی خود را برطرف سازیم.
شواهد هم نشان می داد که هر 4 روش موثر واقع شده است و هر چه ارتباط وعلاقه دانش آموزان به شخصیت های مذهبی وجمع آوری اطلاعات درباره اخلاق ورفتاربرجستگان دین،علم وهنربیشتر می شود ، انگیزه آنان نیز به داشتن اخلاق ورفتاراسلامی بیشترمی شود ، و نتایج زیر حاصل شد :
نتایج
از آن چه گذشت به نتایج زیر می توان اشاره کرد :
1-دانش آموزان به درس هدیه های آسمان علاقه مندترشدندو شوق وانگیزه اخلاق ورفتاراسلامی درآنان تقویت شد.
2-مشارکت وهمکاری دانش آموزان درفعالیت وکارهای گروهی بیشترشد.
3-دانش آموزان به اهمیت درس هدیه های آسمان وکاربرد دستورات دینی در زندگی روزمره ونتایج دنیوی واخروی آن پی بردندو اخلاق ورفتاراسلامی درآنان پرورش یافت.
4-اکثردانش آموزان در کلاس های دارالقران،انجمن مهدی یاوران وبسیج دانش آموزی شرکت کردند.
5- ناهنجاریهای رفتاری دردانش آموزان به حداقل رسید ودر کلاس چیزی گم نشد.
6-والدین از بهبودرفتارفرزندان خود نسبت به اعضای خانواده ورفتاراجتماعی آنان ابرازرضایت کردند.
7- عادت به جستجو،تحقیق،بررسی ومطالعه بیش از پیش در میان دانش آموزان گسترش یافت.
8- مشارکت برای تقویت اخلاق ورفتاراسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی از سوی معلمان – دانش آموزان ودیگر اعضای کادرآموزشی مدرسه افزایش یافت.
9- اجرای این طرح زمینه های رشد اجتماعی دانش آموزان را فراهم ساخت.
10- ارتباط دانش آموزان،باطلبه های حوزه علمیه وشناخت الگوهای مذهبی باعث شدتصویری روشن و زیبا ازافرادمذهبی درذهن دانش آموزان ایجادشودوانگیزه داشتن اخلاق ورفتاراسلامی درفراگیران تقویت شود.
11- افزون بر دانش آموزان ، معلمان نیز خود با مطالب ،دیدگاهها وتجربه های جدید آشنا شدند.
12- تصمیم گرفته شد درس هدیه های آسمان نسبت به سایر دروس با اهمیت خاص تدریس شودو درتدریس این درس ازشیوه های متنوع وجذاب استفاده شود تاریشه ایمان تقویت شود.
نتیجه گیری :
باتوجّه به اینکه اخلاق صرفاًدرس خاص یاوعظ وخطابه نیست،بلکه عمل است ودرکردارهای انسان جلوه گر می شودوتدریس مطالب اخلاق اسلامی زمانی دررشدوگسترش کردارهای دانش آموزان مشاهده می شودکه مدیرومعلمان،وپیش ازایشان خانواده ها،الگوهای عینی وعملی چنین رویکردهایی باشند. اگررابطه معلمان دوره ابتدایی بادانش آموزان برپایه دوستی وصمیمیت باشد،می توانندبااخلاق ورفتارخودعملاًبه دانش آموزان اخلاق وکرداراسلامی راآموزش دهند،وازسوی دیگربایدسعی شودمطالب اخلاقی به صورت داستانهایی ازاشخاص عینی معاصریانزدیک به زمان کودکان ونوجوانان مطرح شوند.ودراین گونه داستان هاکردارهای خوبی که این افرادآن هارا آموخته اندمطرح شودوحتماًازافرادعادی باشند. چون درغیراین صورت،برای دانش آموزان احتمال این برداشت وجودداردکه:"چنین کرداری ازعهده همه کس ساخته نیست.
گزارش نویسی مصاحبه، استفاده ازاینترنت ومطالعه مجلات وروزنامه ها،درباره اشخاصی که به سبب کردارهای آموخته خوبشان مشهورشده اند، برجسته کردن کردارهای خوب دانش آموزانی که موردعلاقه اکثردانش آموزان هستند،معلمان وسایرمسئولان مدرسه ومصاحبه وتهیه گزارش درباره آنان توسط داانش آموزان ؛البته باتاکیدروی کردارهای آموخته ی خوب که دیگران هم می توانندآن هارایادبگیرند.وتدریس درس هدیه های آسمان باروش های متنوع وجذاب مانندتلفیق باهنر،ایفای نقش،بدیعه پردازی،اجرای مسابقات ، جشن سالروز تکلیف و اعیاداسلامی وتوضیحات لازم برای این مناسبت ها،همچنین اعزام مبلغین دینی ازحوزه
علمیه به مدارس ،درنتیجه ،ارتباط نزدیک دانش آموزان باطلاب دینی وشناخت الگوهای مذهبی باعث می شود
تصویری زیبا ازدین درذهن فراگیران ایجادشودوانگیزه داشتن اخلاق ورفتاراسلامی درآنان تقویت شود.
استفاده ازوسیله کمک آموزشی "گردونه کمک آموزشی دانستنی های هدیه های آسمان"،"دفترچه کارهای من"،"کتابچه بربال فرشتگان" ،"نشریه یاردبستانی من" "کارتهای امتیازمبطلات نماز"نقش اساسی درمعرفی دین ،احکام دین وایجادانگیزه دردانش آموزان برای گرایش به اخلاق و رفتاراسلامی داشت.به طوری که درپایان اجرای طرح همه دانش آموزان به خوبی قادربه پاسخگویی مطالب مربوط به درس هدیه های آسمان بودندوهیچگونه مشکلات رفتاری دردانش آموزان مشاهده نشد.
پیشنهاد:
اگرروحانیون وعلمای محترم دین بتوانند درطول سال تحصیلی حداقل یک یاچندباردرمدارس ودرکلاس های درس حضورداشته باشندوازنزدیک بادانش آموزان ارتباط دوستانه برقرارکنند،به طوری که بچه ها بتوانند
سوالات خودراشخصاًازایشان بپرسند،بالگوهای مذهبی بیش ترآشنامی شوندوانگیزه داشتن اخلاق ورفتاراسلامی دردانش آموزان بیشترتقویت می شود.
منابع وماخذ :
– رمضانی فاطمه(1383)، دیدگاه برنامه جدیدتعلیم وتربیت دینی دوره ابتدایی درباره یادگیری، ماهنامه رشدآموزش ابتدایی،سال هشتم ،شماره 62،ص 12
– رمضانی فاطمه(1383)،آشنایی بانقش وجایگاه کتاب کارهدیه های آسمان درآموزش ویادگیری ماهنامه رشدآموزش ابتدایی،سال هشتم،شماره 61،ص 12
– رحیمی علیرضا،(1382)نقطه آغاز درتعلیم وتربیت دینی بصیرت گرا، ماهنامه رشدآموزش ابتدایی،سال ششتم ،شماره50،ص 70
– دبلیو.هوئیت(1381)پرورش شخصیتی واخلاقی،ترجمه متون دفترانتشارات کمک آموزشی،ماهنامه رشدمعلم،سال بیستم شماره8 ،ص18
– معتمدی تلاوکی محمدتقی- احمدی محمدرضا(1385)، فرصتی برای تفکر، (استفاده ازراهبردیاددهی- یادگیری بدیعه پردازی درتدریس هدیه های آسمان)، ماهنامه رشدآموزش ابتدایی،دوره دهم ،شماره 83،ص 28
– احمدی محمدرضا(1385)راهکارهایی برای رویگردانی ازارزشیابی نتیجه محورماهنامه رشدآموزش ابتدایی،دوره دهم ،شماره83،ص 21
– راصدسعید(1385)درمحضرپیامبرهمراه باکودکان(مروری برموضوع پیامبراعظم درکتاب های درسی هدیه های آسمان،ماهنامه رشدآموزش ابتدایی،دوره دهم ،شماره83،ص18
– محمدی فاطمه(1385)تاثیرفنون روان شناختی برکیفیت تدریس، ماهنامه تکنولوژی آموزشی،دوره22 ، شماره 8،صفحه 4
19