بررسی و تحلیل کلی مسائل ویژه حاد زیست محیطی
معرفی نحوه جمع آوری فاضلاب در بخشهای مختلف منطقه، نارسایی و پیامدهای نامطلوب آن
انواع فاضلاب
میزان فاضلاب صنعتی یا پساب ایجاد شده از تولیدات صنعتی در منطقه قابل توجه نبوده و نسبت به کل فاضلابهای تولیدی نقش چندانی ایفا نمی کند گزارش" شناخت واحدهای صنعتی شهر تهران – سال 1375 تعداد واحدهای صنعتی مستقر در منطقه دو را 36 واحد یعنی 26/1 درصد کل واحدهای صنعتی مناطق بیستگانه شهر تهران عنوان کرده است و نظر به اینکه طی سالهای اخیر تعدادی از این واحدها نیز به خارج از شهر تهران انتقال یافته اند، از تعداد و نقش آنها کاسته شده است.
روشهای دفع فاضلاب
مجموعه کامل انواع شیوه های دفع فاضلاب شامل: چاههای جذبی، جوی خیابانها، مسیلها، قنوات، سپتیک تانکها، شبکه گردآوری فاضلاب، در منطقه دو مورد استفاده قرار می گیرد.
چاههای جذبی و جوی خیابانها و کانابها مثل خیابان زنجان اصلی ترین حجم فاضلاب منطقه شامل فاظلاب خانگی و آبهای سطحی را جمع آوری و هدایت می کنند.
مسیلهای طبیعی و انسان ساخت موجود نیز در کنار قنوات قدیمی کار جمع آوری و هدایت بخش دیگری از فاضلاب را در منطقه بعهده دارند که شامل مسیل فرحزاد، مسیل کوی مطهری (به موازات اتوبان شیخ فضل الله نوری)، درکه و سیل برگردان غرب که مجموعه فاضلاب جاری در این مسیلها تا رودخانه کن هدایت می شوند.
انتقال آبهای سطحی ناشی از بارندگی از وظایف اصلی مسیلهای فوق بوده در حالیکه کار هدایت قسمتهایی از فاضلابهای شهری در مناطقی که دفع فاضلاب دچار مشکل می گردد نیز بصورت غیر مجاز به عهده این مسیلها قرار گرفته است.
سپتیک تانکها و تصفیه خانه های کوچک در تعداد زیادی از ساختمانهای بلند مرتبه، مجتمع های مسکونی و شهرک هایی که در منطقه دو احداث گردیده، کار گرد آوری و دفع فاضلاب را بعهده دارند.
البته در برخی از این شرکتها از چاههای جذبی و یا سایر شیوه های دفع فاضلاب نیز استفاده می شود.
شهرک فرهنگیان از یکصد چاه جذبی جهت فاضلاب استفاده می کند.
شهرک پاس علیرغم داشتن تصفیه خانه فاضلاب، به دلیل از کار افتادن و خرابی سیستم، عملاً فاضلاب خود را به مسیل موجود در غرب بزرگراه شیخ فضل الله (مسیل کوی مطهری) هدایت می کند.
بخشی از فاضلاب شهرک قدس به علت شکستگی حاصله در لوله گذاریهای زیرزمینی، قبل از رسیده به تصفیه خانه شهرک قدس، در شمال بزرگراه همت به مسیل کوی مطهری وارد می گردد.
مجتمع های آتی ساز و سامان 1و2و3 ساخته شده در اراضی بستر رودخانه درکه، علیرغم داشتن تصفیه خانه و سپتیک تانک با عملکرد ناقص آنها، با مشکل دفع فاضلاب مواجه می باشد . به گفته کارشناس اداره آب و فاضلاب، شهرداری بخشی از آب حاصل از فاضلابهای نیمه تصفیه شده آنرا جهت آبیاری فضای سبز مورد استفاده قرار می دهد.
در نواحی شمال بزرگراه اوین از غربی ترین نقاط تا شرقی ترین آن، شهرکهای متعددی ساخته شده است که روشهای دفع فاضلاب آنها چاههای جذبی یا سپتیک تانکها هستند. هیچکدام از این روشها نتوانسته اند پاسخگوی نیاز اهالی باشند. مثلاُ شهرک تامین اجتماعی عملاً فاضلاب خود را به دره حسنک در شمال دره فرحزاد وارد می کند. و یا نشتی فاضلاب شهرک مخابرات در اراضی پایین دست به سطح زمین راه پیدا کرده و محیط اطراف فروشگاه شهروند را نمناک کرده است.
کوی فراز، کیهان، پلیس نیز از شهرکهایی هستند که مسائل مشابه شهرکهای یاد شده دارند فاضلاب زندان اوین نیز با وجود مجهز بودن به سپتیک تانک وارد رودخانه درکه می شود.
شبکه گرد آوری فاضلاب در کوی نصر و شهرآرا وشهرک قدس به عنوان مدرن ترین سیستم دفع فاضلاب از زمان تاسیس شهرکهای مزبور احداث گردیده و مورد بهره برداری قرار دارد.
03010120102 جمعیت فعلی تحت پوشش شبکه گرد آوری فاضلاب در منطقه:
جمعیت منطقه بر اساس بر آورد سال 1380 بالغ بر 542000 نفر تعیین گردیده است. با توجه به جمعیت تحت پوشش شبکه گردآوری فاضلاب شهرک قدس، کوی نصر و شهر آرا که جمعاً بالغ بر 125000 نفر است، 23 ر صد اهالی منطقه از روش دفع فاضلاب به کمک شبکه گرد آوری و 77 درصد باقیمانده بطور عمده از روشهای سنتی یعنی چاههای جذبی و روشهای جذبی کنترل شده یعنی سپتیک تانکها و حمل فاضلاب استفاده می نمایند.
بر آورد حجم فاضلاب تولید شده
بدلیل عدم انطباق مناطق شهرداری و شرکت آب و فاضلاب، آمار دقیقی از مصرف آب مشترکین در منطقه دو بدست نمی آید. ولی با توجه به برآورد جمعیت در سال 80 که جمعیت را حدود 542000 نفر میداند و با اعمال میانگین سرانه مصرف آب در شهر تهران که روزانه 323 لیتر اعلام شده است . فاضلاب تولید شده در منطقه روزانه حدود 140000 منر مکعب تخمین زده می شود. این میزان شامل پساب های خانگی، اداری، خدماتی، کارگاهی می باشد و فاضلابهای سطحی و آبیاری فضاهای سبز را در بر نمی گیرد.
پیامدها و مشکلات ناشی از دفع فاضلاب با روشهای فعلی
طبق استاندارهای بین المللی شهری که دارای شبکه جمع آوری . انتقال و تصفیه فاضلاب نیست در تعریف "شهر سالم" نمی گنجد و تهران چنین است.
در منطقه دو نیز بدون در نظر گرفتن پسابهای ناشی از آبیاری فضاهای سبز و آبهای سطحی در هر ثانیه حدود 1600 لیتر فاضلاب تولید می شود که رقمی کمتر از 200 لیتر آن در تصفیه خانه شهرک غرب مورد تصفیه قرار گرفته و بقیه بدون هر استفاده ای دفع می گردد. " اگر طرح تصفیه خانه های تهران بطور کامل اجرا شود 25000 لیتر در ثانیه پساب بهداشتی فاضلاب که هم اکنون هدر می رود در جنوب تهران بدست می آید که برا ی مصارف کشاورزی فوق العاده موثر و مفید است . (25000 لیتر در ثانیه برای 5/10 میلیون جمعیت) ضمن آنکه از تخریب فاجعه بار محیط زیست نیز جلوگیری می کند و این برابر با ساخت دو سد در جنوب تهران است. ( به نقل از شرکت فاضلاب تهران).
تمامی شیوه های موجود دفع فاضلاب در منطقه منجربه ایجاد آلودگیهای وسیع و گسترده زیست محیطی می شود که در زیر به مختصری از هر یک اشاره خواهد شد.
1- سیستم چاههای جذبی و سپتیک تانکها
حدود 80 در صد از فاضلابهای خانگی تولید شده در منطقه به وسیله چاههای جذبی و سپتیک تانکها دفع می شوند و با توجه به عملکرد بسیار ناقص سپتیک ها و حتی برخی از تصفیه خانه های محدود و کوچک در منطقه باید گفت بخش عمده فاضلاب به لایه های داخلی زمین هدایت می گردند که پیامدهای زیر را در پی دارد.
آلودگی آبهای زیرزمینی و قنوات
با استمرار تخلیه فاضلابهای شهری و صنعتی به این منابع غلظت مواد و عناصری
چون ازت، دتر جنت ها (پاک کننده ها) فلزات سنگین نظیر مس، سرب، روی، کادمیوم، ارسینک در آن رو به افزایش است. غلظت این مواد مصرف آبهای زیرزمینی را جهت شرب محدود نموده است. کاهش قدرت خود پالایی رسوبات آبرفتی دشت تهران ، عدم رعایت حرائم ضروری بین کف چاههای جذبی تا سطح آزاد آبهای زیرزمینی ، ورود مستقیم فاضلاب به قنوات دایر بعنوان راه حلی جهت دفع معضل فاضلابهای خانگی که توسط چاه کن های محلی صورت میگیرد و یا ساخت و ساز در حریم قنوات باعث می شوند آبهای زیرزمینی و قنوات بوسیله فاضلابها بشدت آلوده شدند. خطر ریزش ساختمانهایی که حریم را رعایت نکرده اند و ریزش دیواره های قنوات از پیامدهای ثانوی چنین مشکلی می باشد.
بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی
ورود روزانه 2000000 متر مکعب فاضلاب به داخل زمین در تهران باعث بالا آمدن آبهای زیرزمینی شده و نظم طبیعی لایه های خاک را بهم ریخته و سبب لغزنده شدن لایها های زیرزمین خاک می گردد . از طرفی در این شرایط قنوات نقش زهکش را برای فاضلابها ایفا می نمایند و این خود یکی از دلایل آلودگی قنوات می باشد.
آلودگی محیط زیست شهری
در بخشهای شمال منطقه که ساختار زمین سنگی است بدلیل جاذب نبودن خاک، فاضلابها به سطح زمین راه یافته، پس از آلوده کردن اراضی پایین دست به همراه جریان آبهای سطحی وارد جویها، نهرها، کانالها شده و نهایتاً همراه با آب رودخانه های فرحزاد و درکه و آبهای سطحی دیگر به مسیل برگردان غرب وارد شده و به همراه نهر فیروزآباد خود را به اراضی کشاورزی جنوب تهران می رسانند.
اما در خصوص سپتیک تانکها و نشت فاضلاب از آنها به داخل زمین و یا مسیلها و رودخانه های فرحزاد و درکه و همچنین تخلیه غیر مجاز آنها در جویها و نهرها و در فضاهای باز شهری باید گفت که شدت این آلوده سازی بسیار گسترده می باشد.
کاهش مقاومت لایه های زمین
به دلیل حفاریهای متعدد جهت چاههای جذبی، از دیگر خطرات دفع سنتی فاضلابها کاهش مقاومت لایه های زمین می باشد وقتی وجود 600 ساختمان بلند مرتبه و تعدا بسیار زیادی ساختمانهای 5 طبقه و عدم اطلاع از وضع لایه های زیرین زمین را در نظر بگیریم، خطر بالقوه ای را که در صورت وقوع زمین لرزه بشدت افزایش خواهد یافت، دریافته ایم.
2- شبکه موجود گردآوری فاضلاب در منطقه
فاضلاب گرد آوری در شهرک قدس در تصفیه خانه این شهرک با ظرفیت 200 لیتر در ثانیه مورد تصفیه قرار می گیرد. در حالیکه امکانات فنی تصفیه کامل در این تصفیه خانه موجود می باشد ولی مرحله آخر تصفیه یعنی تصفیه شنی و میکروب زدایی انجام نمی گیرد. بخشی از پساب حاصله به مصرف آبیاری فضای سبز تصفیه خانه میرسد و قسمت اعظم آن بدون استفاده وارد کانال مسیل مطهری در جنوب تصفیه خانه می شود و در این کانال با فاضلابهای تصفیه نشده جاری از شمال و شهرکهای جنوبی تصفیه خانه مخلوط گشته و در ادامه به مسیل سیل برگردان غرب میریزد.
آبیاری فضاهای سبز باپسابی که چندان بر سلامتش اطمینان نیست از خطرات آلودگی محیطی بحساب می آید.
در ضمن خشک کردن لجن نهایی حاصل از تصفیه با شیوه پهن کردن در بسترهای خاکی موجود در محوطه مرکز تصفیه خانه شهرک قدس از جمله روشهای غیر قابل قبول می باشد که در حال حاضر بکار گرفته می شود.باین ترتیب انواع عوامل بیماری زا در محیط باز فرصت انتشار پیدا می کنند.
فاضلاب گردآوری شده از شهر آرا وکوی نصر که بدون تصفیه در مسیر کانالهای سرپوشیده قلقلی حرکت کرده و پس از طی خیابان حبیب اله، در جنوب خیابان آزادی بسمت نهر فیروز آبادی می رود نیز از دیگر عوامل آلوده کننده محیط شهری می باشد.
ضمناً پساب گرد آوری شده در شهرک اکباتان پس از عبور از تصفیه خانه از طریق جنوب جاده مخصوص کرج به سمت میدان و خیابان آزادی هدایت شده و نهایتاً در تقاطع با کانال قلقلی به سمت فیروز آباد طی مسیر می نماید.
استفاده از فاضلابهای نیمه تصفیه شده مجتمع های آتی ساز و سامان 1و2و3 نیز جهت آبیاری فضاهای سبز حاشیه چمران وبخشی از باغات حاشیه رودخانه درکه از مشکلات جدی زیست محیطی است که کنترل آنها امری حیاتی بشمار می رود.
3- فاضلابهای سطحی
در واقع وجود زمینه های گسترده آلودگی موجود در سطح شهرها باعث شده که این معنا بجای آبهای سطحی مورد استفاده قرار گیرد. آبهایی که بنا به گفته رئیس کمیته سازماندهی ستاد ناحیه سبز تهران بر اساس آزمایش های صورت گرفته تا 80 درصد آلوده و خطرناک اند. این آبها توسط فاضلاب خانه ها، کارگاهها، حتی مجتمع های صنعتی و تجاری آلوده می گردد. تاثیرات سوء زیست محیطی این فاضلابها در داخل منطقه در حد آلودگی هوا، آب و خاک و کل محیط شهری تجلی می یابد و از آنجا که تمامی آنها بعلت شیب طبیعی تهران با اراضی جنوبی و کشاورزی آن می رسد انواع میکروبها و ویروسها را به چرخه غذایی و محیط زیست وارد می سازد. نتیجه آزمایش های بعمل آمده از سبزیجات و صیفی جات جنوب تهران توسط انسیتو پاستور نمایانگر آلودگیهای شدید انگلی و میکروبی در آنها است. 1
4- مخلوط شدن فاضلاب های کارگاهها با فاضلاب خانگی
از دیگر معضلات جدی در رابطه با فاضلاب، عدم تفکیک فاضلابهای صنعتی است که گاه آغشته به مواد شیمیایی و یا عناصر و فلزاتی است که در حدود غیر مجاز و خطرناک اعلام می شوند. تفکیک کلیه فاضلابهای صنعتی بطوری که بتواند جداگانه حمل و دفع گردد از مهمترین و عاجل ترین مسائل زیست محیطی شهر تهران بشمار می رود.
نقشه فازبندی طرح جامع فاضلاب تهران در منطقه دو بعد از آخرین تغییرات (نقشه 30010120102 ) به شرح زیر ضمیمه می باشد:
* محدوده 1و2 با 160 کیلومتر لوله به قطهای 800-250 میلیمتر، فاضلاب
* منطقه را پس از جمع آوری به تصفیه خانه شهرک قدس هدایت خواهد کرد.
در این رابطه بخش شرقی (محدوده 2) در عملیات اجرایی مربوط به خطوط انتقال به تصفیه خانه شهرک قدس با مشکلاتی مواجه گردیده که در دست بررسی می باشد. در پایان اجرای این فاز در سال 1385 تعداد 160000 نفر تحت پوشش این بخش از شبکه فاضلاب در خواهند آمد.
* محدوده 3 که همان محدوده قدیمی شبکه گرد آوری و تصفیه فاضلاب شهرک قدس است و هم اکنون در حال بهره برداری است.
* محدوده 4 مربوط به شبکه گرد آوری و دفع فاضلاب کوی نصر و شهر آرا می باشد و
* محدوده 5 در فاز 3 طرح جامع فاضلاب مورد مطالعه و طراحی قرار خواهدگرفت.
در صورت عدم تاخیر در برنامه زمان بندی شده طرح ، تمامی منطقه دو تا پایان سال 2017 میلادی از شبکه گرد آوری و دفع فاضلاب بهره مند خواهد شد.
دفع فاضلاب و امکانات منطقه
1- تصفیه خانه شهرک غرب و استفاده از فاضلاب تصفیه شده : طبق نظر کارشناسان شرکت فاضلاب، آخرین عملیاتی که در تصفیه خانه به روی فاضلاب انجام می گیرد، ضد عفونی کردن جهت نابود سازی میکروبهای بیماری زای موجود در آن می باشد.
عمل گندزدایی پساب به کمک گاز ازن، کلر و یا اشعه ماورای بنفش انجام میگیرد. بعد از این مرحله با اطمینان می توان از پساب خروجی از تصفیه خانه جهت مصارف کشاورزی، آبیاری فضای سبز و صنعت استفاده نمود.
در بخشهای قبلی اشاره گردید که گندزدایی پساب در تصفیه خانه شهرک غرب انجام نمیگیرد، اما بر اساس اظهارات کارشناس مسئول مستقر در مرکز تصفیه خانه شهرک قدس، امکان گندزدایی وجود دارد و فاضلاب خام ورودی می تواند بعد از تصفیه کامل به آب قابل مصرف در صنعت، کشاورزی و آبیاری فضای سبز تبدیل گردد. تمامی فضای سبز پارک پردیسان از این آب مصرف می کند. در شرایطی که فضای سبز در سطح تهران با مشکل کم آبی و منابع محدود تامین آب مواجه است، استفاده از آب تصفیه شده این مرکز با دبی 200 لیتر در ثانیه در موقعیت فعلی بسیار منطقی بنظر میرسد.
2- استفاده از تصفسه خانه خیابان حبیب الله به منظور بهره برداری از فاضلاب کوی نصر و شهرآرا.
در بخشهای قبلی به وجود شبکه گردآوری فاضلاب در این دو منطقه مسکونی اشاره گردید، همچنین به برچیده شدن تاسیسات سپتیک تانک این شبکه و هدایت فاضلاب آن به مسیر نهر فیروزآباد پرداخته شد. اما در شرایط امروز تهران و مشکل کم آبی در تمام مناطق شهری به نظر می رسد تکمیل و راه اندازی مرکز تصفیه خانه فاضلاب خیابان حبیب الله که 80 درصد کار احداث آن انجام شده، جهت تصفیه و استفاده ای مجدد از فاضلاب شهرآرا و کوی نصر مفید است.
دفع فاضلاب و مشکلات منطقه
کوهپایه ها با بستر سنگی در نواحی شمالی منطقه دو (بخصوص در ناحیه 1و9) عملاً مانع اصلی در دفع فاضلاب به روش چاههای جذبی می باشند. در شهرکهای شمالی منطقه تعداد زیادی از شهروندان شاهد بالا آمدن فاضلاب در داخل خانه های خویش بوده و این مشکل همواره وجود دارد.
وجود تعداد نسبتاً زیاد ساختمان بلند مرتبه و مجتمع هایی که طبق ضوابط ساخت و ساز مجبور به استفاده از سیستم گردآوری فاضلاب می باشند و هم چنین مشکل بستر سنگی منطقه و عدم کارآیی چاههایی جذبی باعث استفاده نسبتاً وسیع از سپتیک تانکها جهت گردآوری فاضلاب گشته است ولی مدیریت ضعیف در ساخت و نگهداری از آنها باعث عدم کارآیی آنان در بخش بزرگی از منطقه بوده و روان شدن و نشت وسیع فاضلابها را در مناطق مسکونی، خیابانها، مسیلها و رودخانه های منطقه بدنبال داشته است.
موضوع بسیار مهم دیگر در این رابطه چگونگی تخلیه آنها می باشد. با توجه به اینکه مرکز کهریزک و آبعلی از پذیرفتن محموله فاضلاب خودداری می کند.باید دید تانکرهای حمل فاضلاب آنها را درکجا تخلیه می نمایند. تخلیه فاضلابها در جویهای خیابان و یا در فضاهای خالی منطقه بصورت غیر مجاز بسیار مشاهده شده است.
روان بودن فاضلابها در مسیلها و بستر رودخانه ها و کانالهای ساخته شده از دیگر نقاط ضعف موجود در منطقه بشمار می رود.
ساخت و سازهایی که در اراضی مشرف به رودخانه های درکه و فرحزاد صورت گرفتع ایت همراه با دبی ناچیز آب آنها در اکثر ماههای سال، این مسیلهای طبیعی را به مکانهایی برای ورود انواع فاضلابها تبدیل کرده است.
مسیل طبیعی تپه نیزار هم که در سمت شمال به دره حسنک معروف است و بطرف امامزاده داوود کشیده می شود، در طرف جنوب در لابلای ساخت و سازهای شهرک غرب محو شده و در پایین دست بزرگراه همت مجدداً امکان رهایی پیدا کرده است، این مسیل بنام مسیل کوی مطهری در نزدیکی شهر آرا بجای اینکه مسیر طبیعی خود را به سمت نهر فیروز آباد طی کند اجباراً بطرف مسیل برگردان غرب هدایت می گردد و بطور ناخواسته به کانالی برای ورود فاضلاب نقاط مسکونی به موازات خویش در غرب بزرگراه شیخ فضل الله نوری تبدیل گشته است.
شیب تند اراضی باعث شتاب جریان آبهای سطحی و هم چنین آب رودخانه های منطقه به سمت اراضی پایین دست می گردد. ضمن آنکه بعلت ساخت و سازهای وسیع و آسفالت معابر، قدرت نفوذپذیری اراضی بشدت کاهش یافته و آبهای جاری را بسرعت بطرف دشت جنوبی تهران حرکت می دهند. به این ترتیب مشاهده می شود که شیب طبیعی موجود در شمال محور آزادی که با مدیریت و برنامه ریزی مناسب می تواند در زمره امکانات طبیعی دسته بندی گردد. به عامل مشکل زای زیست محیطی اراضی جنوب این محور بدل می گردد.
نحوه جمع آوری زباله، نارسائیها و پیامدهای نامطلوب آن
طرح جدید سیستم جمع آوری و دفع زباله
از آنجائیکه جمع آوری زباله در مناطق شهری تابع سیستم شهری موجود می باشد منطقه دو نیز همراه با سایر مناطق از سال 1364 به شیوه طرح جدید سیستم جمع آوری زباله در نواحی خود اقدام نموده است.
جمع آوری زباله در منطقه به دو گروه تقسیم می شود:
1- جمع آوری زباله در مناطق مسکونی
2- جمع آوری زباله در مناطق تجاری، خدماتی و صنعتی
1- جمع آوری زباله در مناطق مسکونی یا ساختمانهای کوتاه شامل گردآوری زباله از کوچه ها و یا کنار جدول پیاده روها می باشد. در این روش زباله ها که معمولاً در داخل کیسه پلاستیک هستند از کنار در منازل یا جدول خیابان یا کوچه توسط کارگران شهرداری جمع آوری شده و در داخل وسیله نقلیه تخلیه می گردد.
در آپارتمانها مواد زاید به دو صورت جمع آوری می شود یا توسط ساکنین در محلهای ذخیره موقت گذاشته شده و یا از طریق سیستم شوتینگ در مخازن جمع آوری زباله گردآوری شده و توسط ماشین های شهرداری از محل منتقل می گردند.
در محلاتی مانند فرحزاد و درکه که از گاری دستی استفاده می شود. زباله توسط کارگران از پشت در منازل گردآوری می گردد.
2- در مناطق تجاری و خدماتی نیز مواد زائد توسط موسسات و فروشگاهها در محل های ذخیره موقت گذاشته شده تا نهایتاً توسط ماشینهای خدمات شهری جمع آوری گردند.
زباله های صنعتی با توجه به بافت محدود صنعتی در این منطقه از اهمیت زیادی برخودار نبوده و این زباله ها همراه با زباله های خانگی و تجاری توسط ماشین آلات حمل زباله از کارگاهها و مرکز تولیدی جمع آوری شده و در ایستگاه موقت تخلیه می گردند.
جمع آوری و حمل زباله های بیمارستانی در منطقه تحت نظارت و مسئولیت مستقیم سازمان بازیافت و تبدیل مواد بصورت مکانیزه انجام می شود. کامیونهای مخصوص حمل زباله بیمارستانی که به بالا بر و تخلیه اتوماتیک مجهز هستند، هر روز به بیمارستانها مراجعه و بدون دخالت دست، مخازن زباله های آنها را تخلیه می کنند و مستقیماً به کهریزک حمل و در ترانشه های مخصوص دفن زباله های بیمارستانی دفن می شوند.
جمع آوری و حمل خاک و نخاله های ساختمانی در تهران از سال 1372 تحت نظارت ستاد پاکیزگی و نظافت شهر تهران (سپنت) قرار گرفته است. در حال حاضر، خاکبرداری بر مبنای عقد قرار داد میان مالک و پیمانکار انجام می گیرد و پیمانکاران نیز تحت نظارت و کنترل ستاد پاکیزگی و نظافت قرار دارند. پیمانکار پس از کسب برگ مسیر، اقدام به خاکبرداری نموده و کامیونها در ساعت مجاز تردد و در مدت سه روز عمل بارگیری و حمل خاک را انجام می دهند. در حال حاضر در تهران ایستگاه انتقال جهت خاک و نخاله وجود ندارد. نخاله های ساختمانی در گودهایی در اطراف تهران که از قبل شناسایی شده اند تخلیه میگردند.
هر چند مشاهدات عینی در منطقه حاکی از پراکندگی قابل توجه این نوع زباله شهری در سراسر منطقه بخصوص در حواشی دو رودخانه فرحزاد و درکه می باشد.
نمایه 1020120102 سرانه تولید زباله در منطقه 2 طی سالهای 5-75 و مقایسه با میانگین تهران
1375
1374
1373
1372
منطقه
5/267
302
520
394
منطقه 2
783
(منطقه 3)
695
(منطقه 6)
544
(منطقه 6)
654
(منطقه 12)
حداکثر
218
191
132
156
حداقل
(منطقه 18)
314
316
318
312
میانگین تهران
میزان زباله تولید شده در منطقه:
در طول سال 1380 جمعاً 154824 تن زباله از سطح نواحی جمع آوری گردیده که با توجه به جمعیت منطقه، سرانه تولید زباله در این سال 280 کیلوگرم می باشد.
از میان نواحی منطقه، ناحیه 9 با کمترین میزان زباله تولیدی یعنی کمتر از 6000 تن و ناحیه 7 با حدود 30000 تن در سال بیشترین مقدار زباله را تولید کرده است.
نمایه 2020120102 میزان جمع آوری و حمل زباله، نخاله، لجن و شاخ و برگ در منطقه دو – سال 80
واحد
میزان تولید انواع زباله
(تن)
عنوان خدمات شهری
تن
154824
جمع آوری و حمل زباله
تن
4343
جمع آوری و حمل زباله
متر مکعب
15141
جمع آوری و حمل خاک و نخاله ساختمانی
کیلوگرم
19177
جمع آوری و حمل شاخ و برگ
کیلومتر مربع
3031
رفت و روب معابر
ماخذ: حوزه معاونت شهری و فضای سبز واحد خدمات شهری شهرداری منطقه دو تهران
ایستگاه موقت انتقال زباله در منطقه و مشکلات آن:
این ایستگاه در ناحیه 6 در محوطه ای در جنوب خیابان یکم دریان نو بین خیابان زنجان و حبیب الله واقع شده است. ورود و خروج یکصد وبیست خودروی حامل زباله در طی ساعات شب در یک منطقه مسکونی بخصوص در ساعاتی که هنگام استراحت اهالی است. انتخابی نامناسبی برای این ایستگاه خدمات شهری می باشد. در حال حاضر شهرداری منطقه دو با این معضل روبرو بوده و در حالیکه ساکنین محل در نارضایتی بسر می برند روزانه 460 تن زباله گردآوری شده از سراسر منطقه از طریق این ایستگاه به مقصد کهریزک بارگیری و حمل می گردد. در مواقعی سرعت حمل زباله از ایستگاه زنجان به مقصد کهریزک کمتر از ورود زباله به ایستگاه بوده و به ناچار قسمتی از زباله ها روی زمین باقی می مانند این انباشت زباله سبب آلودگی شدید ایستگاه گشته ، بو، حشرات و جانوران موذی و گازهای ناشی از آن موجبات آلودگی محیط را فراهم می سازند در برخی مواقع نیز آنش سوزی های ناشی از فعل و انفعالات شیمیایی انباشت زباله ها به وقوع می پیوندد. که خود موجبات آلودگی هوا را سبب می گردد. اگر سرو صدای های حمل و نقل زباله را نیز به مشکلات اخیر اضافه کنیم علت شکایات متعدد اهالی را از محل استقرار این ایستگاه در خواهیم یافت. لازم به ذکر است که مسئولیت حمل زباله از ایستگاههای موقت به مقصد کهریزک و یا کارخانه بازیافت، به عهده سازمان بازیافت و تبدیل مواد می باشد و معاونت خدمات شهری شهرداریها در این مورد مسئولیتی ندارد.
جمع آوری و دفع زباله و کاستی های آن
* پراکندگی نسبتاً وسیع زباله در طول مسیر رودخانه های درکه و فرحزاد و سایر کانالها و مسیلهای منطقه حاکی از آنست که بخشی از زباله ها به روش تخلیه در مسیل دفع می گردند. ابعاد این روش دفع، هنگان ورود فاضلاب همراه با زباله در سیل برگردان غرب در ضلع غربی میدان صادقیه جنب ترمینال شرکت واحد بخوبی آشکار می گردد.
* پراکندگی نسبتاً وسیع نخاله های ساختمانی در نقاط مختلف منطقه بخصوص در حاشیه رود پای فرحزاد و درکه در شمالی ترین قسمت رودخانه فرحزاد در مسیر معدن سنگ، زیر پل مدیریت، زیر پل فرحزاد در غرب یادگار امام و در فضاهای ساخته نشده منطقه حاکی از تخلیه غیر مجاز این نوع زباله در منطقه بوده و با توجه به وجود سیمان، گچ، آهک، قیر در این نوع زباله و فعل و انفعالات شیمیایی در مجاورت رطوبت نه تنها اثرات مخرب زیست محیطی را در پی دارد بلکه در تخریب سیمای چشم اندازهای طبیعی نیز موثر است.
* انباشت زباله در پیرامون حاشیه نشین های موجود در حوالی پل مدیریت (اسلام آباد) و زیر پل رودخانه فرحزاد در ادامه جاده مرادآباد در غرب بزرگراه یادگار امام از دیگر معضلات موجود منطقه است.
* وجود مشکلات جدی در جمع آوری و حمل زباله در منطقه فرحزاد به علت بافت روستایی، شیب زیاد معابر و تنگ و باریک بودن آن که عبور ماشینهای حمل زباله را غیر ممکن ساخته و باعث گردیده کماکان از روش غیر بهداشتی حمل با گاری دستی استفاده گردد.این امر باعث تجمع زباله در گوشه و کنار منطقه می گردد. مشکلات جمع آوری زباله در فرحزاد در زمستانها بیشتر می شود.
* گردآوری زباله در سیتم موجود که نسبت به سیستم قدیمی گردآوری با گاری دستی بسیار مجهزتر و کارآمدتر و بهداشتی تر می باشد، خود مشکلات و ضعفهایی را بدنبال دارد که به برخی از آنها در منطقه اشاره می گردد:
* ایجاد آلودگی صوتی هنگام جمع آوری زباله در ساعات شب که ناشی از حرکت ماشینهای حمل زباله می باشد.
* باقی ماندن بخشهایی از زباله در معابر که در ساعات غیر مقرر (10-9 شب) بیرون از منازل و سایر اماکن گذاشته می شود.
* وجود زباله دزدها که قبل از شروع جمع آوری توسط مامورین، اقدام به تفکیک مواد قابل بازیافت می نمایند.
* بروز تصادفات و ایجاد خطرات جانی و مالی برای کارکنان و کارگران مسئول جمع آوری زباله به دلیل خلوت بودن و معابر در شب.
بازیافت پسماندهای منطقه
از میان مناطق شهری زباله های منطقه 2 و 18 جهت بازیافت به کارخانه کمپوست صالح آباد منتقل می شوند. علت انتخابی این مناطق اینست که زباله های تولید شده در منطقه دو از مواد قابل بازیافت بالایی برخوردار است و زباله های منطقه 18 نیز حاوی مواد آلی فراوان می باشد.
آلودگی هوا و منافع آلاینده آن
منابع آلاینده
الف- تردد وسایل نقلیه موتوری: طبق مطالعات انجام شده بیش از هفتاد درصد آلودگی هوای شهر تهران ناشی از تردد وسایل نقلیه موتوری می باشد.
منطقه 2 نیز از این قاعده مستثنی نبوده و روزانه بیش از سه میلیون سفر درون شهری با بهره گیری از شبکه وسیع معابر دراین منطقه که بیش از 21 درصد کل بزرگراهها و آزاد راههای شهر تهران به بخود اختصاص داده است، انجام می شود2
منطقه 2 با 520553 کیلومتر مسافت طی شده در یک ساعت اوج ترافیک صبحگاهی بیشترین مسافت طی شده را در بین مناطق 22 گانه شهر تهران به خود اختصاص داده است.
در واقع در سال 1374 حدود 45/10 در صد از مسافت طی شده در سطح شهر تهران در منطقه 2 انجام شده و در سال 1380 نیز همین نسبت با کمی افزایش ادامه پیدا کرده است.
تردد وسایل نقلیه موتوری در منطقه در درجه اول تحت تاثیر شبکه وسیع بزرگراهها و آزاد راهها معمولاً روان و سریع صورت می گیرد. اما این امر در تمامی منطقه صادق نبوده و حجم بالای ترافیک در بخشهایی از معابر منطقه، کندی حرکت را در ساعات اوج ترافیک به همراه دارد. وضع توپوگرافی و ارتفاع از سطح دریا که خود به دلیل کاهش فشار اکسیژن تنظیم موتور خودرو را با مشکل مواجه می سازد و شیب تند معابر در بخشهای شمالی نظیر انتهای بزرگراه یادگار امام و یا معابر کم عرض روستای فرحزاد بر این کندی حرکت می افراید.
عوامل موثر بر میزان تردد در منطقه
منطقه 2 پل ارتباطی شهرکهای اقماری غرب و شمال غرب تهران با مراکز شهری قلمداد می گردد. کل شبکه معابر که بیش از 33% وسعت کل اراضی منطقه را بخود اختصاص داده است. بستر مناسب حرکت دهها هزار خودرویی است که با عبور از این معابر هوای منطقه را آلوده می نمایند.
آزاد راه کرج به شیخ فضل اله نوری و جاده مخصوص کرج به میدان آزادی متصل می باشند که در طول شبانه روز از اصلی ترین مبادی ورودی و خروجی محسوب می گردند.
دسترسی به ترمینال غرب تهران و فرودگاه مهرآباد بطور عمده با کمک معابر منطقه 2 صورت می پذیرد وجود ایستگاه راه آهن شهری صادقیه که محل اتصال دو خط اصلی مترو می باشد (قطارهای کرج و میدان امام خمینی) به مقصد هزاران وسیله نقلیه عمومی و شخصی تبدیل گردیده که مسافران خود را در طول روز جابجا می کنند.
دانشگاه صنعتی شریف، ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی، از مهمترین مراکزی هستند که موجبات سفرهای درون شهری دائمی و مقطعی را فراهم می آورند. (طولانی ترین راه بندانهای منطقه 5 و 2 هنگاه بر گذاری مسابقات فوتبال اتفاق می افتد) .
مجتمع بزرگ بیمارستانی و دانشگاهی میلاد نور واقع در همت و همچنین تفرچگاههای فرحزاد و درکه، محل دائمی نمایشگاههای بین المللی و شهربازی واقع در تقاطع خیابان سئول و شهید چمران، وزارت کار و سازمان تامین اجتماعی در خیابان آزادی از مراکز منحصر بفردی هستند که هر یک بنوبه خود هزاران سفر درون شهری را باعث می گردند.
با پایان گرفتن ساختمان برج مخابراتی میلاد و بهره برداری از تاسیسات گوناگون آن این مراکز نیز از جاذبه های مسافرتی شهر تهران خواهد شد.
ب- منابع آلاینده خانگی
مجموع منابع خانگی وشبه خانگی نظیر ادارات، سازمانها، شرکت ها، واحدهای تجاری در نتیجه استفاده از سوختهای فسیلی و انتشار مواد آلاینده ناشی از احتراق سوختهای مذکور. موجبات آلودگی هوا را فراهم می آورند.
سهم آلاینده های خانگی در سطج شهر تهران کمتر از 5 درصد می باشد.
شرکت ملی گاز ایران متوسط مصرف 24 ساعته را در سال 1379 در سطح منطقه دو 1288800 متر مکعب و در سطح کل شهر تهران 19930248 متر مکعب گزارش می نماید.
ج- منابع آلاینده صنعتی
مهمترین فعالیت صنعتی در منطقه مربوط به بخش ساختمان می باشد ودر این خصوص قابل ذکر است که انتشار ذرات معلق ناشی از کارکرد ماشین آلات سنگین.
افزایش حمل و نقل و تخلیه و بارگیری مصالح ساختمانی و احداث بنا، اصلی ترین عوامل ایجاد آلودگی هوا ناشی از این منبع آلاینده بشمار می روند.
لازم به ذکر است علیرغم مراجعات حضوری و بدلیل عدم دسترسی به اطلاعات کامل و مشخص مربوط به صنایع مزاحم در منطقه، بر اساس مطالعات میدانی، موارد زیر بعنوان موارد ویژه مشکل زا مورد شناسایی قرار گرفت:
معدن سنگ ساختمانی در شمال روستای فرحزاد، که بنا به اظهارات عضو شورای اسلامی روستا با تردد کامیونهای کمپرسی موجبات سلب آسایش اهالی را فراهم می آورند. کمپرسی های حامل سنگ ضمن عبور از کوچه های کم عرض و با سرو صدای بسیار زیاد و ایجاد گرد و خاک در معابر، سلامت اهالی رابه مخاطره می اندازد، ضمن آنکه انفجارات نا منظم و مداوم، اجباراً به امری عادی مبدل گشته است. پرتاب سنگ ریزه ها به اطراف (هنگام عبور کمپرسی ها) و یا فرو افتادن قطعات سنگ از تهدیدات دائمی بر علیه اهالی محل در هنگام رفت و آمدهای روزانه می باشد.
سنگ فروشی های واقع در محدوده فرحزاد- خیابان ایثار- بلحاظ تردد وسایل حمل و نقل و انتشار ذرات ناشی از ابزار زنی سنگهای ساختمانی.
تعمیر گاههای اتومبیل بویژه مربوط به صافکاری و نقاشی خودروها در ارتباط با انتشار ذرات معلق و آلودگی های ناشی از ترکیبات شیمیایی رنگها.
با توجه به نمودار شماره 2010120102 مربوط به تعداد واحدهای صنعتی در مناطق شهری، تعداد 13 واحد صنایع چوب در منطقه موجود می باشد که از منابع انتشار ذرات معلق محسوب می گردند.
ترمینالهای اتوبوسرانی درون شهری و بیرون شهری واقع در شمال میدان آزادی. ایستگاه اتوبوس رانی واقع در فلکه دوم صادقیه، ایستگاه مینی بوسرانی شمال خیابان سازمان آب در تقاطع با اشرفی اصفهانی نیز از مراکز آلوده کننده هوا بشمار می روند.
د- سایر منابع آلوده کننده
* زباله های شهری به لحاظ نابسامانیهای موجود در نحوه جمع آوری زباله ها و انتقال آنها، سوزاندن زباله در گوشه و کنار اراضی، باقی ماندن زباله های پراکنده در سطح نواحی که فرصت حمل و انتقال به موقع پیدا نمی کنند. تخلیه غیر مجاز زباله های ساختمانی در سطح منطقه، کیفیت غیر بهداشتی و آلوده کننده ایستگاه موقت حمل زباله واقع در خیابان زنجان که تجمع زباله در آن گاه با آتش سوزی نیز همراه می شود.
* سطوح آزاد بدون پوشش گیاهی که انتشار دهنده ذرات معلق و گردوغبار می باشند.
* سوزانیدن شاخ و برگ درختان در فصل پائیز
* پخت قیر در بخش صنعت ساختمان
* استفاده از روغن سوخته در ظروف فلزی بعنوان سوخت در فصل زمستان
* کانال های روباز و مسیل های موجود در منطقه که در تمام طول سال انتقال دهنده بخشی از فاضلاب های منطقه می باشند.
* انتشار آلاینده های گازی هنگام سوخت گیری خودروها در پمپ بنزین ها.
استاندارد هوای پاک و میزان آلودگی در ایستگاههای سنجش و پایش منطقه
از مجموع 11 ایستگاه سنجش آلودگی هوای شهر تهران (7 دستگاه متعلق به سازمان حفاظت از محیط زیست و 4 ایستگاه شرکت کنترل کیفیت هوا) دو ایستگاه پارک پردیسان و میدان آزادی در منطقه 2 واقع شده اند. نمایه های سنجش آلودگی هوا در این دو ایستگاه نشان می دهد ک/ه تفاوت قابل ملاحظه ای در نتایج میزان آلودگی وجود دارد. موقعیت ویژه پارک پردیسان این ایستگاه را از سایر ایستگاهها کاملاً متمایز می کند. نتایج این دو ایستگاه طبعاً نمی تواند بیانگر وضع کلی آلودگی هوا منطقه باشد و فقط بعنوان یک شاخص بکار گرفته شده است . در این رابطه استاندارد هوای پاک طبق ضوابط سازمان حفاظت از محیط زیست نیز در نمایه 3030120102 ارائه می شود.
عوامل طبیعی موثر بر آلودگی هوا در منطقه
1- وضعیت توپوگرافیک
اراضی منطقه بطور کلی در نیمه شمالی شهر تهران و نزدیک به کوهپایه های البرز قرار گرفته و همچنین بیشترین نواحی آن (نواحی 1، 7، 8، 9 بطور کامل و بخشهایی از نواحی 2، 3، 4) بین 1800- 1400 متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. بزرگراه رسالت حدود 1370 متر ارتفاع دارد.
همسایگی با کوهپایه ها موجب بروز جریانهای هوایی می گردد که بطور عمده عبارت است از:
جریانهای محلی دشت و کوه
بطور کلی هوا در اثر گرم شدن منبسط و سبک شده و به سمت بالا حرکت می کند و بر عکس در اثر سرد شدن فشرده و سنگین شده و بسمت ارتفاع کمتر حرکت می نماید. بر اثر این پدیده طبیعی در مناطق کوهپایه همواره در طول روز جریانهای از دشت به کوه و در طول شب از کوه به دشت وجود خواهد داشت.
جریانهای محلی دره ها
در کوهپایه های شهر تهران همواره هوای خنک از دره ها بسمت قسمتهای کم ارتفاع جریان دارد. در منطقه 2 دره های فرحزاد و درکه این نقش را دارا هستند. البته وسعت محدوده تاثیر چنین جریانهایی به عوامل متعدد از قبیل عمق،وسعت و تعداد موانع طبیعی یا مصنوعی موجود در مقابل جهت حرکت این جریانهای هوایی بستگی دارد.
2- بادهای منطقه
در شهر تهران و به تبعیت از آن در منطقه دو در طول کلیه فصل های سال فراوانترین بادها از شمال غرب، غرب و جنوب غربی می وزد و اما در بخش های شمالی و یا کوهپایه ها که هوا بطور دائم و با سرعتی کم جریان دارد وجود ارتفاعات، مانع از وزش بادهای شدید می گردد. به اصطلاح شمال شهر تهران در "پناه کوه" یا در "سایه باد"همچنین اطلاعات ایستگاه هواشناسی اوین در منطقه، حاکی از آنست که بطور کلی در تمام ماههای سال و در طی تمام ساعات روز، عمده ترین جهت وزش باد جهت شرقی است و نکته قابل توجه از نظر وزش باد در این ایستگاه پایین بودن مواقع آرام در کلیه ماههای سال می باشد.
در منطقه شهرک غرب،جهت وزش فراوانترین بادها در ظهر روزهای دو فصل بهار و تابستان تقریباً از شمال تا شمال شرقی بسمت جنوب تا جنوب غربی است. (جهتی که امکان بهره گیری از فرآیند فتوسنتز فضاهای سبز واقع در سمت شمالی این منطقه را فراهم می سازد و موجب تلطیف هوای آن می گردد. بر گرفته شده از گزارش طرح تحقیقاتی دهلیزهای هوایی شهر تهران است که وضع منطقه دو را از نظر جهت وزش بادهای گوناگون در دو فصل تابستان و بهار نشان می دهد.
3- میزان بارندگی
یکی دیگر از عوامل موثر بر آلودگی هوا میزان بارندگی در نقاط مختلف می باشد، و از آنجائیکه اراضی منطقه بیشتر به کوهپایه ها نزدیک است طبیعتاً در طول سال با بارندگی بیشتری مواجه می شود. مقدار بارندگی سالیانه در سه نقطه سطح شهر بشرح زیر می باشد.
1- اوین 437 میلی متر
2- اقدسیه 5/410 میلی متر
3- میدان جمهوری 4/220 میلی متر
4- پالایشگاه 7/97 میلی متر
5- متوسط بارندگی در تهران 280 میلی متر
با توجه به آمار فوق می توان نتیجه گرفت که اراضی منطقه به بیشترین میزان بارندگی سالیانه نزدیک تر هستند. بارندگی با شدت 1 میلی متر در ساعت قادر است در مدت 15 دقیقه 28% از ناخالصی های به قطر 10 میکرون یا بیشتر موجود در هوا را جدا کند و یا پس از دو ساعت بارندگی 90 درصد و پس از 4 ساعت بارندگی 99 درصد آلودگی هوا را از بین ببرد. 3
پسماندها
در صورتی که بموقع و با شیوه های صحیح گردآوری و دفع شوند منبع آلاینده آب و خاک بحساب نمی آیند. ولی پراکندگی آنها در اراضی خالی و همچنین مسیر و حاشیه رودخانه های فرحزاد و درکه و همچنین سیل برگردان غرب شرایط مناسبی را فراهم می کند که همراه با آبهای جاری و آبهای ناشی از بارندگی به عوامل آلاینده آب و خاک بدل گردند. شستشوی خودروهای حمل زباله و همچنین نشت شیرانه زباله های حمل شده در محوطه ایستگاه موقت تخلیه و حمل زباله منطقه، مجموعاً با آلودگی های همراه خود، حجم بالایی از فاضلاب را در طول شبانه روز تولید می کنند.
آفت کش ها و سموم دفع آفات نباتی
که در فضای سبز منطقه و همچنین باغات موجود در منطقه مورد استفاده قرار می گیرند. همراه با آب باران و هنگام آبیاری به لایه های زمین نفوذ کرده موجب آلودگی آب و تا حدودی خاک را فراهم می کند.
از آنجائیکه باغات موجود در فرحزاد با استفاده از آب قناتهای آلوده به فاضلاب روستا آبیاری می گردد، آلودگی خاک در این اراضی زارعی بدون تردید محرز می باشد. لازم به ذکر است مهمترین تحقیقاتی که درباره آلودگی خاک در تهران بعمل آمده، مطالعات مربوط به اراضی جنوب شهر می باشد که آلودگی محصولات زارعی آن به اثبات رسیده است. اطلاعات مربوط به آلودگی خاک توسط سموم کشاورزی بیشتر بر اساس مطالعات تئوریک صورت گرفته است.
نشت مواد نفتی موجود در مخازن زیر زمینی از دیگر آلاینده های آب و خاک محسوب می گردد. کنترل دائمی مخازن زیرزمینی نفت، گازوئیل و بنزین (سوختهای فسیلی) از مهمترین اقدامات ایمنی در این زمینه می باشد.
نقش منطقه دو در تامین آب شرب تهران
در حال حاضر آب مصرفی تهران سالیانه 920 میلیون متر مکعب است که بطور متوسط 60 درصد آن از آب دریاچه های سدهای لار و لتیان و کرج و 40 درصد از منابع زیرزمینی یعنی چاهها تامین می گردد. بهره برداری از آبهای زیرزمینی توسط بیش از 300 حلقه چاه فعال صورت می پذیرد و منطقه 2 با بیش از 40 حلقه چاه، سهم خود را در این میان ایفا می نماید. هر چند آبهای زیرزمینی از سفره های واحد تغذیه شده و بهم ارتباط دارند و آلودگی در نقطه ای به سایر نقاط آن سرایت می کند ولی شاخص نزدیکی به منبع خود از اهمیت کافی برخوردار می باشد.
عدم برخورداری از آب شرب بهداشتی در منطقه
بر اساس اظهارات کارشناسان شرکت آب و فاضلاب تمامی نواحی منطقه دو تحت پوشش شبکه لوله کشی آب بهداشتی قرار دارد و سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1375 نیز 23/98 درصد خانوارهای ساکن در این منطقه را بهره مند از آب لوله کشی اعلام نموده است. وقتی نسبت فوق را با همین نسبت در کل شهر تهران یعنی 88/98 درصد مقایسه کنیم متوجه می شویم که بخشهایی از منطقه از آب لوله کشی بهداشتی بی بهره اند. مثل کوی فراز، شهرک مخابرات و بهرود که از کنتور آب حجمی استفاده می کنند و، شهرک سجاد (در شمال بزرگراه نیایش و شرق خیابان اشرفی اصفهانی) و فاز 5 هیلیکوپتر سازی (در شمال شهرک سجاد) از آب چاههای محلی و حدود هشتاد درصد از اهالی فرحزاد از آب چاه و قنات استفاده می کنند. اهالی شهرکهای خلبانان شکاری و کیهان نیز از سازمان آب حق اشتراک خریداری نکرده اند.
اگر مبنای آب شرب بهداشتی را استفاده از شبکه سراسری آب قرار دهیم در می یابیم مناطق فوق علیرغم وجود شبکه لوله کشی از استفاده از آب بهداشتی محروم اند.
منابع ایجاد آلودگی صوتی
* وضعیت توپوگرافیک و شیب اراضی در نواحی 9 گانه منطقه با عرض تقریبی 4 کیلومتر و طول تقریبی 12 کیلومتر و در امتداد شمال به جنوب که به تشدید آلودگی صوتی کمک می کند بطوریکه بزرگراهها و آزادراههای منطقه بطور عمده در مسیر شمال به جنوب همراه با شیب ناشی از اختلال ارتفاع حدود 600 متر، به معابری تبدیل گشت اند که در هر دو مسیر شمال به جنوب و بالعکس موجب افزایش شدت تراز صوتی می گردند . در مسیر جنوب به شمال به دلیل بکارگیری دنده های سنگین
و در مسیر شمال به جنوب بدلیل صدای ناشی از تایر خودروها در سرعتهای بالای 80 کیلومتر در ساعت.
میزان آلودگی صوتی در معابر منطقه دو: جهت تعیین آلودگی شدت صوتی لازم است منابع ایجاد کننده بطور مستقیم مورد سنجش قرار گیرند. در این رابطه متاسفانه در ایران مطالعات کمی صورت گرفته است. شرکت کنترل کیفیت هوا طی سالهای اخیر در تهران این کار را آغاز کرده است. این شرکت بررسی میزان آلودگی صوتی ناشی از تردد وسائل نقلیه موتوری را محور مطالعات خود قرار داده است. و در این رابطه مطاللعه دو منطقه 7و10 را انجام داده است.
در نتایج حاصل از مطالعات سازمان حفاظت محیط زیست ((در طرح جامع بررسی آلودگی صدا)) خوشبختانه تعدادی از خیابانهایی که در این مطالعه مورد سنجش شدت آلودگی صوتی قرار گرفته از معابر منطقه دو می باشند. سه نمودار و یک نمایه مربوط به تراز معادل فشار صوت در این معابر ضمیمه است نمودارهای فوق نشان می دهند در حالیکه آستانه بحرانی تراز صوتی 80 و آستانه درد آور آن 120 دسی بل تعیین گردیده است در بسیاری از معابر منطقه دو حد صدا از 80 دسی بل فراتر رفته و گاهی در شرایط ماکزیمم به 101 دسی بل هم رسیده است.
معابر با حجم ترافیکی بالاتر از 3000 اتومبیل به عنوان مراکز مخاطره آمیز به لحاظ آلودگی صوتی مشخص شده اند . در مطالعه تعیین محدوده های دارای این آلودگی معمولاً فواصل 10 متر مورد سنجش قرار می گیرد. لذا جهت تعیین محدوده های دارای آلودگی صوتی ضروری است که کل منطقه و تمامی معابر آن مورد مطالعه تفضیلی قرار گیرد.
2- کارگاهها و مراکز صنعتی و تولیدی: بعد از تردد وسائل نقلیه دومین عامل ایجاد آلودگی صوتی در شهرها بشمار می روند.
در مطالعاتی که سازمان حفاظت محیط زیست جهت تعیین ضوابط و استانداردهای صدا بعمل آورده است، مناطق بیستگانه شهر تهران در چهار چوب گروه بندی آلودگی صدای ناسی از مراکز صنعتی و تولیدی مورد مطالعه قرار گرفته است.
نمایه های زیر این گروه بندی و استاندارد تراز معادل فشار صوت هر گروه و نسبت صنایع موجود در هر گروه را نشان می دهد.
نمایه: تراز معادل فشار صوت در هر گروه از صنایع
تراز معادل فشار صوت (Leq)
d B(A)
گروه بندی آلودگی
Leq < 65
A
65 < Leq < 70
B
70 < Leq <75
C
75 < Leq < 80
D
Leq >80
E
بر اساس ایده استاندارد حا آلودگی صدا در مناطق صنعتی 75 سی بل و در مناطق مسکونی صنعتی 70 سی بل تعیین گردیده است. بنابراین با توجه به جداول توزیع آلودگی صدا در مناطق بیستگانه ملاحظه می گردد که حد آلودگی صدا ناشی از صنایع مشاغل و حرف در منطقه 2 پایین تر از حد استاندارد و در حد قابل قبول می باشد.
– با فرض اینکه استانداردهای هوای آزاد در سال جاری همچنان معتبر هستند و از آنجائیکه مطالعات جدیدی صورت نگرفته است. اطلاعات سال 1371 بعنوان آخرین وضعیت صنایع در منطقه مورد بررسی قرار گرفته است.
نمایه : گروه بندی آلودگی صوتی صنایع و مشاغل در مناطق بیستگانه
E
D
C
B
A
گروه بندی آلودگی
مناطق شهرداری
1
×
×
2
3
×
×
×
×
4
5
6
7
×
×
8
×
×
9
×
10
11
×
×
12
13
14
×
15
×
×
16
17
18
×
19
20
ماخذ: پروژه تعیین ضوابط و استانداردهای صدا- سازمان حفاظت محیط زیست
بر اساس این استاندارد حد آلودگی صدا در مناطق صنعتی 75 دسی بل و در مناطق مسکونی-صنعتی 70 دسی بل تعیین گردیده است . بنابراین با توجه به جداول توزیع آلودگی صدا در مناطق بیستگانه ملاحظه می گردد که حد آلودگی صدا ناشی از صنایع مشاغل وحرف در منطقه 2 پایین تر از حد استاندارد و در حد قابل قبول می باشد.
– با فرض اینکه استانداردهای هوای آزاد در سال جاری همچنان معتبر هستند و از آنجائیکه مطالعات جدیدی صورت نگرفته است به اطلاعات سال 1371 بعنوان آخرین وضعیت صنایع در منطقه استناد شده است.
3- سرو صدای ناشی از ساخت و سازهای ساختمانی
حجم بالای فعالیتهای ساختمانی در سطح منطقه بمعنی رفت و آمد انواع ماشین آلات سنگین و حتی استقرار پیوسته آنها در طی روزهای طولانی و در نتیجه تولید آلودگی صوتی بالا در سطح نواحی می باشد. با توجه به اینکه این دستگاهها با موتورهای دیزلی پر قدرت کار می کنند و در شرایطی که امروز در ایران حد 45 دسی بل بعنوان حد استاندارد تولید صدا قلمداد می گردد. میزان انحراف زیاد آلودگیهای صوتی ناشی از کارکرد صدها دستگاه سنگین از قبیل انواع کامیون ، لودر، جرثقیل های سنگین، بتونیر. بونکر حمل سیمان، انواع میکسرها ، موتور جوشها، کمپرسورها در سطح نواحی در کنار انواع فعالیتهای عمرانی و اصلاحی در معابر که معمولاً با شکافتن آسفالت خیابانها و توسط دریل واگن های سنگین صورت می گیرد. ابعاد گسترده ای دارد و نیازمند مطالعه و بررسی دقیق می باشد. استانداردهای انگلستان در سال 1975 حد مجاز صدا را برای کامیونها 92-89 دسی بل و استانداردهای دانمارک این حد را برای وسائط نقلیه وزن بیشتر از 5/3 تن بابر با 88 دسی بل تعیین کرده اند.
4- پاره ای از رفتارهای اجتماعی، فرهنگی، سنتی:
در این رابطه پاره ای عادات و رفتارهای فردی و اجتماعی رایج در جامعه کل مخل آسایش عمومی است باید مورد توجه قرار گیرد.
سرو صداهای گاه طاقت فرسا و گوش خراش فروشندگان دوره گرد، سرو صداهای مضاعف ناشی از دستکاری اگزوز اتومبیل ها و موتورها سیکلت ها، بوق های غیر متعارف ، صدای حرکت اتومبیل ها در سرعت های زیاد، صدای بیش از حد بلند بلند گوها در مناسبت های خاص در این گروه از عوامل دسته بندی می شوند.
معضل خیابان ایران زمین در منطقه از این زاویه نیز قابل بررسی می باشد.
متاسفانه در ایران قانون و مقررات مدون و مصوبی در زمینه کنترل آلودگی صدا وجود ندارد و فقط شهرداریها با تکیه به ماده 55 قانون شهرداری تحت عنوان مزاحمتهای شهری آنهم در صورت شکایت شخصی، متولی رسیدگی به این معضل می باشند.
هر چند در مطالعات طرح جامع آلودگی صوتی، صنایع و کارگاههای واقع در منطقه دو بعنوان منابع ایجاد آلودگی صوتی شناخته نشده اند. ولی جهت نتیجه گیری نهایی در این باره لازم است تمامی صنایع، کارگاهها، مشاغل و مراکز تجمع بطور جداگانه و مشخص مورد مطالعه قرار می گیرد. و در این رابطه وجود ضوابط و مقرارت قانونی لازم و ضروری است. در مطالعات میدانی صوت گرفته در منطقه دو تعمیرگاههای اتومبیل (صافکاری و نقاشی) آهنگری و نجاریها، معدن سنگ شمال فرحزاد به دلیل تردد زیاد ماشین آلات سنگین ، شهر بازی واقع در حاشیه شمالی خیابان سازمان آب از دیگر مراکزی بوده اند که سبب مزاحمتهای صوتی می باشند.
1 . در سال 1352 سازمان بهداشت جهانی مصرف آب کانالها ومسیل های تهران را برای محصولات جنوب شهر تهران ممنوع اعلام کرد و توصیه نمود که آبهای فوق به مصارف پنبه کاری اختصاص داده شود.
2 . شناخت وضعیت آلودگی هوای تهران – مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران – 1376
3 . ماخذ : طرح نیمه تفضیلی اکولوژی تهران .
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1
32