فهرست مندرجات صفحه
پیش گفتار ب
مقدمه پ
1 هدف و دامنه کاربرد 1
2 مراجع الزامی 1
3 تعاریف و اصطلاحات 2
4 ویژگیهای ارگونومی 3
5 فرسایش 4
6 طراحی اندازه 5
7 نشانه گذاری 7
8 اطلاعات تولید کننده 9
پیوست الف 10
پیوست ب 11
پیش گفتار
استاندارد تجهیزات حفاظتی ـ البسه ایمنی ـ نیازمندیهای عمومی که توسط کمیسیون های مربوط تهیه و تدوین شده و در یکصدوچهاردهمین جلسه کمیته ملی استانداردپوشاک و فرآورده های نساجی و الیاف مورخ3/3/1382 مورد تائید قرار گرفته است، اینک به استناد بند یک ماده 3 قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب بهمن ماه 1371 به عنوان استاندارد ملی ایران منتشر می شود.
برای حفظ همگامی و هماهنگی با تحولات و پیشرفتهای ملی و جهانی در زمینه صنایع ، علوم و خدمات ،استانداردهای ملی ایران در مواقع لزوم تجدیدنظر خواهد شد و هرگونه پیشنهادی که برای اصلاح یا تکمیل این استاندارد ارائه شود، در هنگام تجدیدنظر کمیسون فنی مربوط مورد توجه قرار خواهد گرفت. بنابراین برای مراجعه به استانداردهای ایران باید همواره از آخرین تجدیدنظر آنها استفاده کرد.
در تهیه و تدوین این استاندارد سعی شده است که ضمن توجه به شرایط موجود و نیازهای جامعه، در حد امکان بین این استاندارد و استاندارد ملی کشورهای صنعتی و پیشرفته هماهنگی ایجاد شود.
منبع و ماخذی که برای تهیه این استاندارد به کار رفته به شرح زیر است :
ISO 13688 : 1998 , Protective Clothing – General requirements
مقدمه
این استاندارد به تنهایی قابلیت کاربرد ندارد و بعنوان استانداردی مرجع به همراه استانداردهای لباس های ایمنی ویژه قابل استفاده می باشد.
تجهیزات حفاظتی ـ البسه ایمنی ـ نیازمندیهای عمومی
1 هدف و دامنه کاربرد
هدف از تدوین این استاندارد تعیین نیازمندی های عمومی لباسهای حفاظتی و توصیه هایی از قبیل ویژگیهای ارگونومی1 ،فرسایش، اندازه ، نشانه گذاری و اطلاعاتی می باشد که بوسیله تولید کننده باید تهیه و در دسترس قرار گیرند.
این استاندارد در مورد کلیه لباس های ایمنی کاربرد دارد.
2 مراجع الزامی
مدارک الزامی زیر حاوی مقرراتی است که در متن این استاندارد به آنها ارجاع داده شده است . بدین ترتیب آن مقررات جزیی از این استاندارد محسوب می شود. در مورد مراجع دارای تاریخ چاپ و یا تجدید نظر، اصلاحیه ها و تجدید نظرهای بعدی این مدارک مورد نظر نیست. با این وجود بهتر است کاربران ذینفع این استاندارد امکان کاربرد آخرین اصلاحیه ها و تجدید نظرهای مدارک الزامی زیر را مورد بررسی قرار دهند .در مورد مراجع بدون تاریخ چاپ و یا تجدید نظر، آخرین چاپ و یا تجدید نظر آن مدارک الزامی ارجاع داده شده، مورد نظر است. استفاده از مراجع زیر برای کاربرد این استاندارد الزامی می باشد.
1- ISO 3175 : 1998 Textiles – Evaluation of stability to machine dry – cleaning.
2- ISO 5077:1984, Textiles -Determination of dimentional change in washing and drying.
3- ISO 6330 : 1984 , Textiles -Domestic washing and drying procedures for textile testing .
4- منسوجات – کلیه استانداردهای ملی مربوط به ثبات رنگ 2
5- استاندارد ملی ایران 933: سال1380 کالاهای نساجی- نشانه های مورد استفاده در برچسب های راهنمایی و توضیح دهنده.
6- استاندارد ملی ایران 3508: سال 1373 اندازه گیری پوشاک ـ تعاریف و روش اندازه گیری ابعاد بدن
3 تعاریف و اصطلاحات
در این استاندارد اصطلاحات و/ یا واژه ها با تعاریف زیر بکار می رود.
3ـ 1 آسیب
عبارت است از صدمه و یا زیان وارد شده به سلامتی انسان .
3ـ 2 خطر
عبارت است از منبع و یا سرچشمه ایجاد کننده آسیب.
یادآوری – انواع گوناگونی از خطرها وجود دارند,از جمله ,خطرهای مکانیکی, خطرهای شیمیایی , خطرهای ناشی از سرما,گرما,آتش,عوامل زیستی 1 و تشعشع .
انواع معینی از این خطرها، بسته به موضوع ، می توانند از خطرهای مشخص تری نشات گیرند.بدین معنی که یک خطر گرمایی می تواند در اثر تماس حرارتی ، تشعشع حرارتی و غیره ایجاد و برای هر یک از اینها نیز ممکن است روشهای آزمون مجزایی مورد نیاز باشد.
پوشاک ایمنی ویژه ، بقسمی طراحی شده اند تا در برابر خطرهای حادث شده در کارهای معین ، حفاظت لازم را ایجادکنند.نمونه هایی از اینگونه پوشاک عبارتنداز پیش بند های محافظت کننده در برابر خطرات چاقوهای دستی، شلوارهای استفاده شده هنگام کار با اره های دندانه زنجیری2، لباسهای محافظت کننده در هوای آلوده، لباسهای هشدار دهنده 3 و لباسهای محافظ راننده موتورسیکلت.
3ـ 3 احتمال خطر 4
عبارتست از امکان وقوع یک آسیب و میزان شدت آن.
3ـ4 لباس ایمنی
لباسی است که به صورت تن پوش یا روپوش استفاده می شود و به قسمی طراحی می گردد که فرد را در برابر یک و یا چند خطر محافظت می نماید.
3ـ 5 فرسایش5
تغییر یک خاصیت و یا خواص اولیه مواد تشکیل دهنده لباس ایمنی در اثر گذشت زمان .
3 ـ 6 سطح کارآیی6
شماره اختصاص یافته به سطح یاطبقه ویژه کارایی لباس که با استفاده از نتایج آزمون درجه بندی می شود.
یاد آوری 1 ـ نتایج حاصله از یک روش آزمون مناسب می تواند کارایی لباس ایمنی تحت ارزیابی را در برابر اثرات ممکن یک خطر تعیین کند.در حالات بسیاری,مناسب است که این نتایج درجه بندی شده (بدست آمده از هر روش آزمون )را برای طبقه بندی سطح کارایی به پنج طبقه و از بالا به پایین استفاده نمود؛به قسمی که شماره سطح بالا معرف سطح کارایی برتر باشد.
هر شماره در طبقات سطوح کارایی می تواند در استانداردهای ویژه ای تعریف و سطح نیز از طریق درجه بندی نتایج حاصله از روش آزمون مربوطه مشخص شود.
یادآوری 2 ـ از آن جایی که سطح کارایی لباس ایمنی به نتایج آزمایش در آزمایشگاه بستگی داشته و تعیین می گردد,ضرورتاً لازم نیست با شرایط واقعی در محیط کار نیز سنجیده شوند.بنابراین لباس ایمنی باید از طریق ارزیابی کامل شرایط و وظیفه ای که استفاده کننده در فرآیند کار از آن انتظار دارد,احتساب خطرهای احتمالی وارده و با پرسش و اخذ اطلاعات از تولیدکننده در رابطه با عملکرد لباس ایمنی در برابر خطر یا خطرات,انتخاب شود.
4 ویژگیهای ارگونومی
لباس ایمنی باید با توجه به شرایط زیر طراحی و تولید شود:
الف ) مواد و اجزاء تشکیل دهنده نباید برای استفاده کننده زیان آور باشد.
ب ) راحت بوده و در عین حال حفاظت کافی را ایجاد نماید.
پ ) قسمتهایی از لباس ایمنی که در تماس با بدن استفاده کننده است باید عاری از زبری ، لبه های تیز و برجسته باشندتا تحریک، سوزش یا صدماتی را بوجود نیاورند.
ت ) طراحی لباس باید به گونه ای باشد که بطور صحیحی بر بدن استفاده کننده قرار گرفته و اطمینان ایجاد نماید که در طول زمان استفاده در جای خود باقی مانده، عوامل محیطی بر آن تاثیر سوء نداشته، اجزاء آن در حین حرکت و تغییر حالت اندام ها در حین کار از یکدیگر جدا نشده و وظایف مورد نظر را بخوبی انجام دهند.
ث ) وزن لباس باید تا حد امکان سبک باشد به نحوی که به بازده و استحکامی که در طراحی آن مورد نظر بوده لطمه ای وارد نشود.
ج ) لباس ایمنی باید به گونه ای طراحی شده باشد که حین کار، با سایرملزومات لباس ایمنی که بایستی با آن پوشیده شوند، سازگار و مجموعه حفاظتی مناسبی را برای بدن ایجاد نماید.همان میزان حفاظت باید در حد فاصل نواحی لباس مانند سر آستین به دستکش، دمپای شلوار به پایپوش و حفاظ سر به پوشش دهان و بینی تامین شود.
در صورتیکه مجاز باشد، لباس ایمنی می تواند مقاومت پایینی در برابر نفوذ بخار آب داشته باشد.روش یا روشهای آزمون مقاومت در برابر بخار آب باید در استاندارد ویژه هر لباسی شرح داده شود.
یادآوری 1 ـ روش آزمون مقاومت منسوجات در برابر بخار آب در استاندارد ملی ایران1 شرح داده شده است.تولید کنندگان می توانند به منظور اعمال نظارت کیفی بر محصول,روشهای آزمون دیگری مانند آزمون قابلیت نفوذ بخارآب را علاوه بر شرایطی که در آزمون و طبقه بندی لباس های ایمنی مورد نیاز می باشد,تهیه و در استانداردهای مربوطه خود لحاظ نمایند.
یادآوری 2 ـ چنانچه مقوله حفاظت ایجاب نماید که لباس در برابر نفوذ بخار آب مقاوم باشد,آنگاه لباس ایمنی باید تا حد امکان فشار ناشی از فعالیت اندامهای بدن 2 در زیر لباس را بطریقی کاهش دهد(مثلاً با تهویه ).
5 فرسایش
5-1 کلیات
فرسایش می تواند به سبب یک یا چند عامل ایجاد شود.در این استاندارد تنها اثرات زیان با تغییر رنگ، تمیز کردن و تغییرات ابعادی بر روی سطح کارایی لباس مورد بررسی قرار گرفته است(طبق بندهای 5ـ 2 الی 5ـ4 ).
5ـ2 ثبات رنگ
در صورتیکه استاندارد ملی ویژه یک لباس ایمنی، الزاماتی را برای ثبات رنگ تعیین کرده باشد، لباس باید مطابق آن استاندارد آزمایش شود3.
5ـ3 تمیز کردن
در صورتیکه استاندارد ویژه یک لباس ایمنی الزاماتی را برای کنترل اثرات زیان بار تمیزکردن بر روی لباس تعیین کرده باشد، آزمون باید به روش زیر انجام گیرد.مگر اینکه در آن استاندارد خاص روش دیگری بیان شده باشد.
اگر در برچسب و یا برگ مشخصات نگهداری لباس ، شستشو یا خشک شویی و یا عملیات تکمیلی مجاز شمرده شده باشد ، آنگاه لباس ایمنی باید مطابق استاندارد ملی مربوطه شستشو و یا خشک شویی 1 و در صورت نیاز در نهایت تحت عملیات تکمیلی قرار گیرد. تعداد مراحل شستشوی مناسب باید در استاندارد مخصوص لباس تعیین شده باشد.
در صورتی که عملیات شستشو و خشک شویی هر دو مجاز باشند، آنگاه هر دو روش تمیز کردن باید بر روی یک نمونه با نصف تعداد مراحل شستشوی ذکر شده در استاندارد مخصوص انجام پذیرد.
5ـ4 تغییر ابعاد در اثر تمیز کردن
روش آزمون تغییر ابعاد در اثر شستشو باید طبق استاندارد ملی ایران1 و تغییر ابعاد در اثر خشک شویی طبق استاندارد ملی ایران2 انجام شود.
تغییر ابعاد مواد تشکیل دهنده لباس ایمنی در طول و عرض نبایستی از 3 درصد تجاوز کند، مگر اینکه در استاندارد ویژه لباس مقدار دیگری بیان شده باشد.
یک نمونه باید پنج بار فرآیند شسته شدن یا خشک شویی را طی نماید.اگر هر دو عمل شستشو و خشک شویی مجاز اعلام گردیده باشد ، نمونه باید تنها شسته شود.
6 طراحی اندازه
در طراحی اندازه لباسهای ایمنی(به استثنای تجهیزات حفاظتی دست ، سر و پا)، اندازه گیریها باید چنان مشخص شوند که برای تعیین اندازه بدن تعریف خواهد شد.
اندازه بدن طبق استاندارد ملی ایران 3508 : سال 1373 تعیین می شود.طول دست عبارتست از فاصله بین مچ دست و بالاترین نقطه سر باز و در لبه شانه (کتف)و از سر باز و طوری اندازه گیری می شود که دست مستقیم آویخته شود.
ابعاد موثر و مفید برای اندازه گیری در لباس ایمنی عبارتند از: قد، دورسینه، و دورکمر.طرح و نقشه اندازه پوشاک باید حداقل دو بعد موثر را بر حسب سانتیمتر داشته باشد.این دو بعد موثر باید یکی از دو مورد زیر باشد:
-قد و دور سینه
– قد و دور کمر
حدود قد ، دورسینه و دورکمر باید مطابق جدول یک تعیین شوند.
جدول 1 – حدود قد , دورسینه و دورکمر در اندازه گیریهای بدن
"ابعاد بر حسب سانتی متر"
ردیف
قد
فواصل 6 سانتی متر
دورسینه
فواصل 4 سانتی متر
دور کمر
فواصل 4 سانتی متر
1
158-152
80-76
60-56
2
164-158
84-80
64-60
3
170-164
88-84
68-64
4
176-170
92-88
72-68
5
182-186
96-92
76-72
6
188-182
100-96
80-76
7
194-188
104-100
84-80
8
108-104
88-84
9
112-108
92-88
10
116-112
96-92
11
120-116
100-96
12
124-120
104-100
13
108-104
14
112-108
15
116-112
حدود داده شده در جدول یک را می توان به هر ترکیبی با یکدیگر مورد استفاده قرار داد.دامنه مقــادیر داده شده فــوق را بـا حفظ فواصل مربوطه می توان توسعه داد (بعنوان مثال در ستون قد 200-194).برای پوشاکی که فقط در چند سایز محدود تولید می شوند، مناسب این است که اندازه ها جور بوده و از مجموعه چند محدوده مذکور در جدول یک برای اندازه های بدن در پوشاک استفاده شود(بعنوان مثال ، قد 194-170).
تولید کننده همچنین می تواند اندازه گیریهای اضافی دیگری را مورد استفاده قرار دهد (مثلاً طول دست، طول داخلی پا).این مقادیر باید با واقعیت های موجود سازگار و بر حسب سانتیمتر اندازه گیری شوند.
برای نشان دادن اندازه لباس باید از علائم تصویری استاندارد شده طبق استاندارد ملی ایران 3508 : سال 1373 استفاده شود.حدود در نظر گرفته شده برای قد یا دور سینه و دورکمر باید بر حسب سانتیمتر بیان شوند.طول دست و طول داخلی پا بایستی تنها برای یک دست یا یک پا اندازه گیری، ثبت یا اعلام گردد.
نمونه هایی از اندازه های بدن در پیوست الف نشان داده شده اند.
7 نشانه گذاری
7 ـ 1 نشانه گذاری عمومی
هر قطعه از لباس ایمنی باید نشانه گذاری شود.نشانه گذاری باید:
7-1-1 بر روی خود محصول باشد و یا بر روی بر چسبی که به محصول الصاق می شود.
7-1-2 خوانا و در معرض دید باشد.
7-1-3 در فرآیند مناسب تمیز کردن لباس، دوام کافی داشته باشد.
در صورتیکه نشانه گذاری بر روی لباس ، سطح کارایی لباس ایمنی را کاهش یا از دوام آن بکاهد یا با کاربرد لباس ناسازگار باشد ، نشانه گذاری باید بر روی کوچکترین واحد بسته بندی تجاری لباس درج گردد.
نشانه گذاری و علائم تصویری استفاده شده باید بقدری بزرگ باشند تا بتوان به راحتی متوجه آنها شد و شماره های معرف نحوه آماده کردن لباس برای پوشیدن نیز به خوبی قابل استفاده باشند.
یادآوری ـ توصیه می شود که شماره ها از دو میلیمتر و علائم تصویری از ده میلیمتر کوچکتر نبوده(دردرون قاب یا خطوط باز یا بسته محیطی)و همچنین رنگ این شماره ها و علائم تصویری نیز سیاه در زمینه سفید باشند.
7-2 نشان گذاری اختصاصی
نشانه گذاری باید دارای آگاهی های زیر باشد.
7-2-1 نام ، نام تجارتی یا سایر مفاهیم شناسایی تولید کننده یا نماینده مجاز او.
7-2-2 مشخصات محصول یا نوع ماده پایه و نام یا کد تجارتی مواد تشکیل دهنده آن.
7-2-3 اندازه های اجزاء لباس مطابق بند 6 .
7-2-4 شماره استاندارد ملی مخصوص لباس.
7-2-5 علائم تصویری و در صورت کاربرد، سطح کارایی لباس.
برای مشخص نمودن نوع طراحی لباس برای یک خطر یا کاربرد خاص، همانطور که در الزامات نشانه گذاری استاندارد ویژه آن نشان داده شده است، در نشانه گذاری لباس باید از علائم تصویری مربوطه استفاده شود(به پیوست ب رجوع شود).
بعنوان مثال علامت تصویری لباس حفاظت شده در برابر حرارت و شعله در شکل یک نشان داده شده است.تولید کننده برای جلب توجه مصرف کننده و به مشورت گرفتن راهنمای تهیه شده می تواند از علامت تصویری "راهنمای کاربرد " (به شکل 2 پیوست ب رجوع شود) نیز استفاده نماید.
بــرای ویـژگــی هــای طبقـه بنــدی نشده وغیرالزامی(تاکیدنشده دراستاندارد)نیازی به درج نوشته یا شماره ای در کنار علامت تصویری نیست. ولی برای الزامات طبقه بندی شده ای همچون سطح کارایی باید شماره ای که نشان دهنده سطح کارایی لباس می باشد در کنار علامت تصویری درج گردد.این شماره ها باید به همان وضع و ترتیبی که در استاندارد خاص آن لباس مشخص شده، لحاظ گردند.
یادآوری ـ این شماره ها باید در کنار و سمت راست علامت تصویری و در جهت حرکت عقربه های ساعت نشان داده شوند.
7-2-6 در صورت ارتباط با مفاد، راهنمای بر چسب گذاری مراقبتی ، شستشو یا تمیز کردن باید با استاندارد ملی ایران 933 : سال 1380 مطابقت داشته باشد.
شکل 1 ـ علامت تصویری لباس حفاظت کننده در برابر حرارت و شعله
در صورتیکه الزامات ویژه ای برای نشانه گذاری تعداد مراحل تمیزکردن وجود داشته باشد، در کنار بر چسب مراقبتی باید حداکثر تعداد مراحل بعد از واژه "حداکثر" بیان گردد.
مثال : حداکثر * 25 یا * Max .25
اگر تولید کننده قصد داشته باشدکه نظرمخاطب رادراین مورد به مفاد "راهنمای کاربرد" توجه یا ارجاع دهد، آنوقت در نشانه گذاری لباس باید علامت تصویری راهنمای کاربرد(مطابق شکل2 پیوست ب) را قبل از نشانه های مراقبتی مندرج در استاندارد ملی ایران 933: سال 1380 به کار ببرد.
7-2-7 نشانه گذاری های لازم دیگری مانندتذکریا اخطارهای ضروری نیز باید مد نظر قرار گیرند.
8 اطلاعات ارائه شده توسط تولید کننده
لباس ایمنی باید بهمراه اطلاعات لازم و بدون ابهام به زبان فارسی یا به زبان یا زبانهای رسمی کشور مقصد به مشتری تحویل گردد.اطلاعاتی که باید ارائه شوند ، عبارتند از :
8-1 نام و نشانی کامل تولید کننده و یا نماینده مجاز او
8-2 مشخصات محصول مطابق بند 7ـ2
8-3 شماره استاندارد ملی ویژه محصول
8-4 شرح علائم تصویری و سطح کارایی بهمراه شرح کلی آزمونهایی که بر روی لباس ایمنی انجام گرفته و فهرست سطوح کارایی مربوطه ، ترجیحاً در جدولی تکمیل شده.
8-5 راهنمای کاربرد:
8-5-1 درصورت درج دراستاندارد،کنترلهایی که استفاده کننده ازلباس قبل ازپوشیدن بایستی ا نجام دهد.
8-5-2 در صورت نیاز، نحوه پوشیدن و در آوردن لباس.
8-5-3 در صورت نیاز، تهیه اطلاعات پایه در مورد استفاده های ممکن از لباس و ذکر منبع در حالتی که اطلاعات مشروحی مورد نیاز باشد.
8-5-4 محدودیت ها در استفاده از لباس (مانند حدود درجه حرارت و غیره ).
8-5-5 راهنمائیهای لازم در مورد انبار کردن و نگهداری لباس و حداکثر فواصل زمانی برای کنترلهای متوالی در حین نگهداری.
8-5-6 راهنمایی برای تمیزکردن و یا رفع آلودگی.
8-5-7 درصورت لزوم،تذکراتی در مورد مقابله با مشکلاتی که احتمال رخ دادن آنها وجود دارد.
8-5-8 در صورتی که مفید باشد ، درج توضیحات مصور، شماره قطعات و غیره .
8-6 در صورت ارتباط ، اشاره به منضمات و قطعات یدکی .
8-7 در صورت ارتباط ، نوع بسته بندی مناسب برای حمل و نقل .
پیوست "الف"
نمونه هایی از اندازه های طراحی شده بر ای لباس ایمنی
(اطلاعاتی)
پیوست "ب"
علائم تصویری
(اطلاعاتی)
علائم تصویری درج شده در این پیوست در استانداردهای ویژه لباس های ایمنی پذیرفته شده اند.
جدول 2: علائم تصویری نشان دهنده کاربرد در نظر گرفته شده برای لباس ایمنی
1- Ergonomics بررسی انسان در رابطه با کار و محیط او. این دانش وسیع متضمن کاربرد اصول روان شناسی و نیز فیزیولوژیک در طراحی ساختمانها، وسایل نقلیه، بسته بندی، ابزارها و هر چیز دیگری است که انسان با آن در تماس باشد.
2-معادل استاندارد های سری ISO 105
1-Biological agents hazards
2-Chainsaws
3-High visibility clothing
4-Risk
5-Ageing
6-Level of performance
1 – تا تدوین استاندارد ملی ایران به استاندارد بین المللی :1993 ISO 11092 رجوع شود.
2-Physiological
3-در صورت فقدان استاندارد ملی ثبات رنگ یک کالای نساجی، در آن مورد خاص به یکی از استانداردهای سری ISO 105 رجوع شود.
1-تا تدوین استاندارد ملی ایران به استاندارد بین المللی ISO 5077:1984 رجوع شود.
2-تاتدوین استاندارد ملی،برای شستشوو خشک شویی لباس ایمنی به استانداردهای ISO 3175,ISO 6330 (بندهای 8 و10 این استاندارد بین المللی در استاندارد ملی لباس های ایمنی ـ نیازمندی های عمومی کاربرد ندارند) رجوع شود.
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1