باسمه تعالی
تحقیق
بیماری هرنی (فتق) چیست؟
مقدمه
امروزه مردم به بیرون زدگی کشاله ران فتق یا باد فتق می گویند . نکته اینجاست که فتق ممکن است در هرجایی از بدن ایجاد شود . در واقع به جابجایی اعضای بدن از جایگاه طبیعی خود فتق گفته می شود.
فتق ها جدار شکم ، فتق های روده ای یا فتق مغزی نیز وجود دارد اما بیشتر مردم فتقهای کشاله ران و ناف را بیشتر می شناسند. فتق های جدار شکم انواع مختلف و علل مختلفی دارد . شایع ترین فتق جدار شکم فتق اینگوینال یا مغبنی (کشاله ران) می باشد که بیشتر در سمت راست دیده می شود. فتق های جدار شکم ممکن است در جاهای مختلف وبه اسمهای گوناگون وجود داشته باشد که در اینجا فقط به فتق کشاله ران و فتق نافی اشاره می کنم.
اصولا فتق های جدار شکم علل مختلفی دارند ولی به 2 گروه مادرزادی و اکتسابی تقسیم می شوند . علل مادرزادی که بیشتر به علت نقص ژنتیکی در تشکیل سیر آناتومیکی بیضه ها می باشدو در کودکان حتی موقع تولد دیده می شود و حتی ممکن است حاوی مایع نیز باشد. فتق های اکتسابی بیشتر در سنین بالاتر دیده می شود و از علل آن سیگار، فعالیت سنگین، مشکلات ریوی و سرفه های مزمن، مشکلات عضلانی، سابقه جراحی های ناحیه و ….. می باشد. البته فتق هایی که در سنین جوانی ایجاد می شود نیز ممکن است علت مادرزای داشته باشد.
کلا در فتق ها مسئله مهمی که باید در نظر گرفته شود آن است که محتوی فتق شامل چه ارگانها و عناصری می باشد. فتق های جدار شکم بیشتر شامل ارگانها ی داخل شکم و روده ها و امنتوم ها( چادورینه) می باشد و باید به آن دقت کرد. فرقی ندارد که فتق به چه دلیل ایجاد شده باشد بلکه باید در هر صورت تحت جراحی قرار گیرد.
علائمی که فتق ها ایجاد می کنند بیشتر خود را به شکل توده در ناف و یا کشاله ران نشان می دهند که اندازه های مختلفی دارد. در موارد فتق نافی توده ای گرد از وسط ناف خارج می شود که می تواند از اندازه یک گردو تا اندازه یک توپ فوتبال باشد که بستگی به مراحل فتق و نقص جدار شکم دارد.
از نظر آناتومیکی جدار شکم از لایه های مختلف تشکیل شده که کاملا محکم و روی هم می باشند .نقص این جداره ها به دلایلی که گفته شدباعث می شود که این احشاء شکمی به علت فشار داخل شکمی خارج شده و توسط پوست روی آن پوشیده و خود را بصورت توده نمایان کنند.
علامت دیگر درد است ، درد مسله مهمی است که باید به آن دقت کرد. اصولا فتق ها تابع وضعیت بیمار کوچک و بزرگ و داخل و خارج می شوند. در هنگام سرفه یا زور زدن بیرون زده و هنگام خوابیدن داخل می رود. بیشتر بیماران موقع ایستادن زیاد دچار درد مبهم کشاله ران می شوند که به علت فشار فتق می باشد.
بعضی اوقات فتق ها ( بیشتر در کشاله ران) ممکن است خود را با درد مبهم ناحیه نشان دهد و در معاینه توده ای لمس نشود.و بیمار باشکایت از درد مراجعه کند.
در مورد فتق های کشاله ران ممکن است از یک توده کوچک شروع شده و یا تا داخل کیسه بیضه پیشرفت کرده و حتی باعث بزرگ شدن کیسه بیضه ها شده و گاهی تا اندزه یک توپ بسکتبال بزرگ شود که روده های بیمار را نیز در بر گیرد
مسئله ای که مهم است این است که تا وقتی که این توده ها متحرک هستند مشکلی ندارند ولی گاهی این توده ها گیر افتاده و باعث درد شدید می شودکه جزء اورژانسهای پزشکی بوده و حتما باید جا انداخته شود.(باید توده بیرون زده را به محل اصلی خود باز گرداند.) البته جا اندازی فتق فقط در فتق های کشاله ران جایز است و تا دو بار ممانعتی ندارد اما فتق های دیگر تما باید تحت عمل جراحی قرار گیرندو جا اندازی جایز نمی باشد. البته جا اندختن فتق کشاله ران هم شرایطی داردهنگامی که فتق گیر می افتد به علت انسداد روده درون آن و کاهش خونرسانی احتمال پاره شدن روده داخل فتق وجود دارد که در صورت پیشرفت این مشکل و سیاه شدن روده جا انداختن جایز نبوده و بیمار حتما باید بصورت اورژانس جراحی شود و یا هنگامیکه بعد از دو بار جا اندازی، جا نیافتاد فتق باید به صورت اورژانس جراحی شود.
علائم ایسکمی(کاهش خون رسانی) و کم خونی و احتمال پارگی روده شامل درد کل شکم، تب، تهوع و استفراغ شدید و عفونت خونی می باشد که بیمار حتما باید تحت جراحی قرار گیرد.
فتق های اینگوینال( کشاله ران) در هر موقعی که تشخیص داده شود باید تحت جراحی قرار گیرند البته به جراحی اورژانس احتیاج ندارند. ( مگر در مواردی که اشاره شد) و باید به صورت سرپایی بیمار در اسرع وقت جراحی شود. در افراد پیر که حال عمومی خوبی ندارند و شرایط عمل جراحی را ندارند می توان محافظه کارانه رفتار کرد و بیمار را جراحی نکرد. ولی در موارد اورژانس باید این بیماران نیز جراحی شوند. در مواردی هم فتق کم کم بزرگ شده و داخل کیسه بیضه شده و گیر می افتد که به مرور زمان صورت می گیرد و از این فتق ها باید ترسید.
محل برش فتق ها ی کشاله ران کمی پایینتر از برش آپاندیس روی شکم در هر دوطرف می باشد.
در موارد فتق نافی در سنین بالا حتما باید جراحی شود . در بچه ها می توان تا سن 4 سالگی صبر کرد اما در مواردی که بیش از 4 سال بماند و یا گیر بیافتد و یا قطر نقص شکمی بیش از یک انگشت باشد(یعنی نوک انگشت وارد شکم شود) باید جراحی شود.
فتق هایی که وارد کیسه بیضه می شوند گاهی با توده های بیضه و واریس بیضه اشتباه می شوند که در مورد شک باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
پس در موارد فتق باید به پزشک مراجعه کرده و در مورد جراحی با وی مشاوره کرد تا از عوارض خطرناک تر جلوگیری شود.
سوالات شایعی که در میان مردم رواج دارد به شرح زیر است :
آیا بعد از عمل جراحی فتق عود می کند؟
بله- فتق ها ممکن است بعد از جراحی دوباره عود کنند که بستگی به تکنیک عمل جراحی دارد . ما گاهی در جراحی فتق از مش یا یک توری مصنوعی استفاده می کنیم تا مانند یک پشتیبان از فتق جلوگیری کند که گاهی باز هم عود می کند.
آیا فتق بند باعث بهبود فتق می شود؟
خیر- در موارد فتق های کشاله ران برای مدت محدودی که بیمار جهت جراحی وقت ندارد اشکالی ندارد ولی باعث درمان آن نمی باشدو استفاده دراز مدت از فتق بند ها باعث چسبندگی لایه های فتق و مشکلتر کردن جراحی می شود.
عوارض جراحی فتق چیست؟
شایعترین عارضه جراحی فتق درد ناحیه می باشد که گاهی تا یک سال باقی می ماندو آزار دهنده است. که مصرف مسکن ها و پوشیدن شورت های محکم که بیضه هارا بالا ببرد می تواند کمک کننده باشد.
خونریزی و بزرگ شدن منطقه از عوارض دیررس جراحی ممکن است باشد که عموما کار خاصی احتیاج ندارد و با درمان علامتی(کمپرس آب گرم و مصرف مسکن ) بهتر می شود
نکته اینجاست که فعالیت های سنگین را بیمار نباید بلافاصله بعد از جراحی شروع کند و احتمال عود فتق را زیاد می کند. عفو نت های زخم هم مانند هر زخم دیگر ممکن است اتفاق بیافتد . اصولا بعد از عمل جراحی فتق نباید تا 48 ساعت به زخم آب بخورد ولی بعد از آن بیمار می تواند حمام برود.
از عوارض دیگر جراحی فتق سوزش و خارش ناحیه می باشد که نکته مهمی نیست. در جراحی فتق ها دو طرفه در مواردی که تکنیک غلط باشد عقیمی نیز دیده می شود که بسیار نادر است . در کل ورزیده بودن عضلات شکم از عود فتق ها جلوگیری می کند . اصولا فتق های کشاله ران در افرادی که عضلات شکمی شلی دارند بیشتر دیده می شود.
پس نکاتی که باید در نظر بگیریم این است که در صورت داشتن فتق همیشه به سرعت به پزشک جراح رفته تا در باره آن مشورت انجام شود.
در صورت گیر افتادن فتق حتما به اورژانس برروید چون جزء اور ژانسهای جراحی می باشد. امروزه روشهای لاپاراسکوپی نیزجهت جراحی فتق استفاده می شود که از عوارض آن می کاهد و از نظر زیبایی و مشکلات محل عمل مقبولتر از روش باز می باشد.
البته روش لاپاراسکوپی در همه انواع هرنی ها (فتق ها ) استفاده نمی شود.
یکی از سوالاتی که بیشتر مردان بعد از عمل فتق دارند زمان ایجاد روابط زناشویی بعداز ا عمل فتق است که ربطی به عمل نداشته و هر وقت که بیماردرد نداشته باشد می تواند رابطه جنسی برقرار کند.
فتق انواع مختلفی دارد که تقسیم بندی آن براساس محلی است که فتق اتفاق می افتد.
۱- فتق کشاله ران : در این فتق ما برجستگی در ناحیه کشاله ران و یا درون کیسه بیضه را داریم و این نوع از فتق در مردان بسیار شایعتر از زنان است.
۲- فتق رانی : برجستگی در قسمت بالای ران ایجاد شده و در زنان بیشتر از مردان دیده
می شود.
۳- فتق نافی : برجستگی در اطراف ناف ایجاد می شود و در صورتی اتفاق می افتد که عضلات اطراف ناف نتوانند کاملاً آن ناحیه را بپوشانند.
۴- فتق برشی : در محل عمل جراحی قبلی روی جدار شکم ایجاد شده و بعلت جدا شدن عضلات از همدیگر در محل عمل جراحی پیشین بوجود می آید.
علائم و نشانه های بیماری
– احساس ناراحتی در ناحیه کشاله ران و یا درد در آنجا که با بلند کردن جسم و یا خم شدن به جلو این ناراحتی تشدید می شود.
– وجود توده برجسته در کشاله ران و یا کیسه بیضه که با لمس دردناک می شود.
– وجود برجستگی بدون درد در بچه ها
پزشک به محض برخورد یا این برجستگی معاینات خود را برای اثبات تشخیص فتق آغاز
می کند. اگر توده فوق در اثر سرفه، خم شدن و یا بلند کردن جسم سنگینی و یا زور زدن بزرگتر شود احتمالاً بیمار دچار فتق می باشد. در کودکان و یا نوزادان باید اندازه توده را هنگام گریه کردن و یا سرفه چک کرد که اگر بزرگتر شود، تشخیص فتق می باشد.
دلایل بیماری
در بسیاری از مواقع هیچگونه دلیل روشنی برای فتق پیدا نمی شود، اگر چه گاهی اوقات این بیماری با بلند کردن وزنه های سنگین رابطه دارد.
گاهی فتق در نوزادان و یا کودکان دیده می شود. در این موارد بافت پوشاننده احشاء داخلی قبل از تولد بطور کامل بسته نشده است. تخمین زده می شود که حدود ۵ درصد کودکان مبتلا به فتق کشاله ران می شوند ( پسرها بیشتر از دخترها ) که البته بعضی از آنها تا سن بلوغ علامتی نخواهند داشت.
در شرایط زیر احتمال ایجاد فتق در افراد بالاتر خواهد بود.
– وجود فتق در خانواده و اقوام نزدیک فرد
– ابتلا به بیماری فیبروز کیستیک
– ابتلا به بیضه نزول نکرده
– افراد چاق
– افرادی که پروستات بزرگی دارند و باید برای ادرار کردن همیشه زور بزنند.
– ابتلا به سرفه مزمن
– افرادی که بطور مزمن مبتلا به یبوست بوده و برای تخلیه مدفوع خود باید فشار زیادی به خود بیاورند.
چه موقع باید بدنبال اقدامات پزشکی رفت؟
بغیر از فتق نافی که در اکثر موارد تا سن ۴ سالگی بهبود می یابد، در مورد سایر موارد فتق، در اولین فرصت پس از تشخیص بهتر است بیمار عمل جراحی شود. زیرا خصوصاً در ماههای اول پس از تشخیص احتمالی ایجاد عوارض بالا می باشد.
در موارد زیر باید بی درنگ به پزشک مراجعه کرد.
– فردی که به فتق مبتلا است و محتوای فتق با فشار آرام به محوطه شکمی باز نمی گردد.
– فردی که به فتق مبتلاست دچار تهوع، استفراغ و یا تب شود.
– محل فتق، قرمز ارغوانی ، تیره و یا کلاً دچار تغییر رنگ شود.
علائم و نشانه های بیماری
مهمترین عارضه فتق ، گیر کردن محتوای آن بوده، که معمولاً روده است و فشار بر اعضای گیر افتاده موجب قطع خونرسانی به آنها شده که نهایتاً باعث نابودی عضو می شود که این مورد یکی از اورژانسهای جراحی است و می تواند جان مریضی را به خطر بیاندازد.
درمان
تقریباً تمام موارد فتق احتیاج به جراحی دارد که بهتر است این عمل قبل از ایجاد عوراض انجام شود. در این جراحی ممکن است از بیهوشی عمومی یا موضعی استفاده شود. در ابتدا از طریق یک شکاف روده را به سر جای خود در محوطه شکمی برمی گردانند و سپس عضلات و بافتهای پوشاننده را به هم نزدیک کرده و با بخیه ترمیم می کنند. در اکثر موارد یک بافت مصنوعی پلاستیکی (Mesh) برای افزایش قدرت منطقه ای که ضعیف بوده و در حال ترمیم است بکار می رود.
پس از جراحی،منطقه عمل با یک پانسمان پوشانده می شود که پس از ۲-۱ روز برداشته
خواهد شد.
از عوارض این جراحی می توان به عفونت و ایجاد آبسه اشاره کرد و برای رفع درد پس از عمل گاهی از مسکن استفاده می شود.
نتیجه عمل هم معمولاً خوب است و درصد عود پائین می باشد. (۳-۱ درصد )
پیشگیری
البته خیلی از موارد فتق دلیل روشنی ندارد ولی رعایت نکات زیر مفید بنظر می رسد :
– استفاده از تکنیک مناسب برای بلند کردن وزنه یا اجسام سنگین
– کاهش وزن در افراد چاق
– جلوگیری از ایجاد یبوست با خوردن سبزی ها و میوه ها، نوشیدن مقادیر زیادی مایعات، ورزش منظم، بمحض احساس دفع به دستشوئی رفتن و خودداری از احتباس مدفوع.
آیا می توان به جای جراحی از فتق بند استفاده کرد ؟
درمان غیر جراحی فتق مغبنی، استفاده از فتق بند است که روی ناحیه درگیر، فشار وارد می آورد و به جا انداختن آن، کمک می نماید اما در کل استفاده از آن ایده خوبی نمی باشد. فتق بند در واقع هیچ کاری جهت از بین بردن و رفع فتق انجام نمیدهد و فقط علائم آن را کاهش می دهد.
بنابراین با وجود استفاده از آن فتق همچنان بزرگ می شود، همچنین موجب ایجاد زخم در موضع فتق می شود. تداوم در بزرگ شدن فتق و ایجاد چسبندگی در بافتهای زیرین، از عوارض فتق بند هستند که ترمیم جراحی فتق را دشوار می سازند و عود مجدد آن را محتمل تر می کنند. بنابراین استفاده از فتق بند فقط باید به عنوان یک وسیله به مدت کوتاهی قبل از انجام عمل جراحی محدود شود.
چگونه به این افراد کمک کنیم ؟
اگر بیمار مبتلا به یک توده بدون درد است ، اقدامات کمک های اولیه ضرورتی ندارند؛ تنها به بیمار اطمینان خاطر بدهید و به او توصیه کنید که در اسرع وقت به یک پزشک مراجعه کند.
با این حال ، وجود استفراغ و درد شدید به این معنا است که قسمتی از روده گیر افتاده و دچار کمبود خون شده است ."این وضعیت را "فتق مختنق " می نامند". این مشکل نیازمند جراحی فوری است .
12