بررسی پیامدهای مهاجرت و علل و عوامل آ ن در مبداء و مسائل و مشکلات

مقدمه
یکی از موضوعات مورد توجه اندیشمندان علوم انسانی و بخصوص جامعه شناسان که در قرن حاضر از اهمیت خاصی برخوردار می باشد ، بررسی عوارض مختلف ناشی از مهاجرتهای بین المللی و تاثیر آن درجامعه مقصد و خود مهاجرین است . بر همین اساس چشم انداز متفاوتی در رابطه با فرآیند مهاجرت وجود دارد ، که هرکدام ازاین دیدگاه ها مدل خاصی ، جهت مهاجرت ارائه می کنند.
در مدل اول ، مهاجرت را : (( یک حرکت عقلانی و هدفدار به منظور یافتن مکانی برای کار و زندگی تصور میکنند )) .
در مدل دوم :
(( مهاجرت پاسخی غیرارادی به شرایطی است که مهاجر را به نقل مکان سوق می دهد که احتمالاً حرکت او بدون در نظر گرفتن راههای دیگر است )) .
بنابراین دو مدل مهاجرت پویا وناپویا وجود دارد که گاهی عملاً درهم می آمیزد . با پذیرش این واقعیت که پیامدها و یا عوارض مهاجرت از علت مهاجرت جدا نمی باشد ، می توان اذعان داشت که مهاجرت ، پدیده ای است که سازمان اجتماعی را تحت تاثیر قرار می دهد . یکی در مبداً ودیگری در مقصد .
در نظر مهاجر شکل محرومیت از هدفهای بسیار با ارزش فرق می کند ، از زمانیکه جمع نتواند به وسایل حصول به آن هدفها در داخل سازمان اجتماعی خود دست یابد ، چنانچه احساس کند که منابع لازم برای رفع محرومیتهایش در خارج از سازمان اجتماعی وجود دارد ، در آن صورت احتمالاً مهاجرت می کند. در چنین وضعیتی مهاجر در مقصد به ندرت می تواند به تمام اهداف و آرزوهای خود برسد ، این ناکامی خود می تواند عوارض مختلف اقتصادی ، روانی ، اجتماعی و حتی فرهنگی در جامعه مقصد برجای بگذارد. اگر بپذیریم که پیامد های مهاجرت بر هر سه سازمان اجتماعی ، یعنی سازمان اجتماعی مهاجران ، سازمان اجتماعی مبداء و سازمان اجتماعی مقصد اثر می گذارد ، بطور قطع میزان این تاثیر یکسان نبوده و به مجموعه ای از متغیر های مختلف ربط دارد . 2
البته تعیین جزء به جزء همه پیامدهایی که ممکن است هر مورد مهاجرت داشته باشد ، اگر نه یک کار محال ، حداقل کار دشواری است . با این حال معتقدیم که این تصور و برداشت که نظام مهاجرت متشکل از سه سازمان اجتماعی است با ارتباط های متقابل که از طریق جمع مهاجری عمل میکنند و ابزارهای مفیدی است ، برای سازماندهی پژوهش جامعه شناختی در باره پیامدهای مهاجرت .

فصل اول : کلیات

1-1- طرح وبیان مسئله
بطور کلی مهاجرت بعنوان تغییر مکان دائمی یا موقت تلقی می شود . هیچ محدودیتی به ساخت حرکت با اختیاری و اجباری بودن ماهیت این عمل و هیچگونه تفاوتی بین مهاجرت داخلی و خارجی وجود ندارد . بنابراین حرکت از یک آپارتمان به آپارتمان دیگر نیز در شمار مهاجرت، همانند حرکت از یک شهر در یک کشور به شهری در کشور دیگری محسوب می شود . اگرچه بدیهی است شروع ونتایج چنین حرکاتی بطور گسترده با یکدیگر تفاوت دارند ، با این وجود این تعریف تمامی انواع حرکات ساختی را در بر نمیگیرد . برای نمونه تحرکات چادرنشینان و کارگران مهاجر ، برای کسانی که محل اقامت دائمی ندارند و دائماً تغییر مکان می دهند ( کسانی که تابستان به کوهستان می روند ) استثناء شده اند در هر صورت خواه حرکات ، مسافتی کوتاه و خواه بلند ، آسان یا سخت باشد ، هر عمل مهاجرتی مستلزم یک مبداء1 یک مقصد 2 و مجموعه ای از عوامل بازدارنده 3 می باشد4 .
از میان عواملی که در تصمیم به انجام مهاجرت و فرآیند آن موثر هستند ما در بحث بررسی پیامدها یا عوارض مهاجرت خارجی ، به چهار عامل موثر در عمل مهاجرت یعنی 1- عوامل موجود در حوزه ی مبداء 2- حوزه مقصد 3- عوامل بازدارنده 4- عوامل شخصی را مدنظر قرار داده ایم .
روشن است که مجموعه عوامل مثبت و منفی در مبداء و مقصد برای مهاجر یا مهاجرین آینده با همدیگر متفاوت است . در عین حال ممکن است طبقاتی از مهاجرین را که به گونه مشابهی به مجموعه عوامل عمومی در مبداء و مقصد واکنش نشان میدهند از یکدیگر تفکیک کنیم ، بطور دقیق نخواهیم توانست به میزان تاثیر گذاری مجموعه عوامل خاصی که بر مهاجرت تاثیر دارند را مشخص نمائیم . می دانیم مهاجران مقصدی را جستجو می کنند که خواسته های اجابت نشده ی آنها برآورده شود ، سازمان اجتماعی آنجا تا حد امکان شبیه سازمان اجتماعی مبداء باشد . منظور این است که مهاجران ترجیح می دهند در وضعیتی جابجا شوند که درسازمان اجتماعی ایشان ، یعنی در انگاره های درونی شده رفتار آنان کمترین دگرگونی و آشفتگی پدید آید . بدیهی است که درفرآیند انتخاب ، ارزشها نقش مهمی ایفا میکنند (( مثلاً در تعیین اینکه چه عناصری از سازمان اجتماعی مبداء می تواند به خاطر حرکت فدا شود ))1
می توان وضعیتی را تصور کرد که در آن اهداف مهاجر در اولین قدم برآورده نشود ، لاجرم مهاجران ممکن است بطور لفظی در دو دنیا به سر برند و پیوستگی موقت را هم به مبداء و هم به مقصد حفظ کنند . ممکن است برنامه ی مهاجرت دوم به جای دیگر را بریزند ، حتی ممکن است سرخورده به مبداء باز گردند. و بالاخره ممکن است ارتباط خود را با میراث فرهنگی و سازمان اجتماعی خود ناگهان قطع کنند وفرهنگ و سازمان جدید را بپذیرند . این درحالی است که پیامدهای مهاجرت بر هرسه سازمان اجتماعی یعنی سازمان اجتماعی مهاجران ، سازمان اجتماعی مبداء و سازمان اجتماعی مقصد اثر می گذارد .
در این میان تغییراتی در نظام مهاجرت روی می دهد که به نوبه ی خود در سازمان اجتماعی جمع مهاجر به صورت نظری در نظامهای فرهنگی ، اجتماعی و شخصیتی ( روانی ) تغییراتی را موجب می شود . لیکن همه تغییرات ناشی از مهاجرت لزوماً معلول مهاجرت نیستند ، این موضوع باید به طور تجربی و با بهره گیری از رهنمودهای مناسب و محدود نظری از نوع میان گستر مشخص و توصیف شود .
توجه به پیامدهای فوق از مدلهای نظری جامعه شناختی استفاده لازم بعمل آید . قبل از پرداختن به مدلهای نظری به پاره ای از دیدگاه ها و نظریات موجود در زمینه مهاجرت پرداخته و سپس با بهره گیری از مدلهای نظری مذکور به تبیین مسئله مورد پژوهش مبادرت خواهیم نمود .

2-1- ضرورت تحقیق و اهمیت موضوع
مهاجرت یکی از مسائل اساسی و عمده مورد نظر جامعه شناسان و کارگزاران حکومتها در قرن حاضر است، بررسی پیامدهای مهاجرت و علل و عوامل آ ن در مبداء و مسائل و مشکلات مربوط به سازگاری مهاجرین در مقصد مشکلاتی را برای مهاجرین بوجود آورده است . مهاجرینی که با داشتن زن و فرزند بنا به دلایل سیاسی ، مذهبی ، اقتصادی ، خانه و کاشانه خود را ترک می کنند و در صورتی هم که امکان بازگشت برای آنان وجود نداشته باشد ، مسلماً تحت افکار و عقاید ساکنان آن کشورها نیز قرار میگیرند .
حال آیا الگوهای رفتاری آنها تغییر می کند ؟ که اگر تغییر کند به چه میزان ؟ از طرفی آیا این تغییر بر روی خانواده و بستگان آنها تاثیر داشته یا خیر ؟
ساختار اجتماعی در این میانه چه تاثیری از این حرکت می پذیرد ؟ آیا اعضای این جمع ( مهاجرین ) که بدون توجه به واقعیات یعنی ساخت اجتماعی و فرصتها دست به مهاجرت زده اند در دگرگونی نظام اجتماعی مقصد نقشی ایفا می کنند ؟
بدین لحاظ می توان گفت : شناخت پیامدهای مهاجرت بین المللی در زمینه های مختلف اقتصادی اجتماعی، فرهنگی و روانی امری کاملاً ضروری بوده و با توجه به مرزی بودن منطقه ترکمن صحرا و افکار مردم این ناحیه در معرض امواج رادیویی و تلوزیونی کشورهای هم جوار قرار دارند ، از اهمیت خاصی برخوردار می باشد . از طرفی می دانیم افراد مهاجر همچون پل ارتباطی میان عناصر دو فرهنگ هستند . اینگونه افراد مسلما ً درصورت بازگشت به سرزمین خود عناصر فرهنگی اخذ شده از جامعه میزبان را به همراه خواهند داشت و همین امر ممکن است باعث ایجاد عدم تعادل در رفتار اجتماعی آنها گردد .
3-1- اهداف تحقیق
اساساً مهاجرت یک پدیده اجتماعی در کلیه جوامع بشری بوده و همه جوامع به نوعی با این پدیده مواجه هستند ، برخی مهاجر فرصت و برخی مهاجر پذیرند ، در بسیاری از کشورها نیز به علل گوناگون مهاجرت بین نواحی و مناطق مختلف آن کشور وجود دارد که مهاجرت روستایی- شهری ، نسبت عمده و اصلی مهاجرت ها را تشکیل می داده است . 1
در کشور ما نیز مهاجرت بین مناطق روستائی و شهری در چند دهه قبل روند رو به رشدی داشته که بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و توجه به روستاها و نیاز های روستائیان این روند کند شده ، اما هنوز ادامه دارد . از طرفی مهاجرتهای بین المللی ، بین نواحی مرکزی کشور به کشور های مجاور نیز از قدیم الایام وجود داشته ، از جمله مهاجرت قزاقها به منطقه ترکمن صحرای ایران می باشد هرچند که اکثریت قریب به اتفاق آنها ، ارتباط مداوم با اقوام وبستگان خود در کشور مبداء تا قبل از فروپاشی شوروی سابق نداشتند ، اما از سال 1991 که اتحاد جماهیر شوروی سابق از هم پاشید و جمهوری های آن از جمله قزاقستان مستقل شد ، همه ساله به ایران مهاجرت می کنند و یا اینکه اینها به دیدن اقوام و بستگان خود در آن سوی مرزها می روند . 2
با توجه به بررسیهای اولیه دریافتم که دیدگاه ها و رویکردهای نظری گوناگونی در مورد مهاجرت ، علل و پیامدهای آن وجود دارد ، برخی از محققان به علل و عوامل مهاجرت توجه داشته و به بررسی در این خصوص پرداخته اند و برخی دیگر به پیامدهای آن توجه کرده اند که گروه دوم در اقلیت بوده و مطالعات اندکی در این خصوص صورت گرفته است . در این پژوهش سعی بر این خواهد بود که هم علل و عوامل مهاجرت بررسی گردد و هم پیامدهای آن مد نظر قرار بگیرد .آنچه که از گفتار علمای اجتماعی و توسعه بر می آید ، مهاجرت دارای پیامدهای گوناگون اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی و روانی می باشد که هر کدام بنا به موقعیت جامعه مهاجر پذیر ، در زمانی برجستگی و نمود بیشتری می یابند .
بیشتر مطالعات انجام شده به بررسی مهاجرین مبداء پرداخته اند ، طبعاً پیامدهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی را در ارتباط با جامعه مبداء در نظر داشته اند ، چیزی که در این تحقیق کمتر مراد و منظور است و به دلایل گوناگون که مهمترین آن عدم دسترسی به جامعه مبداء می باشد ، انجام این امر در آن جامعه امکان پذیر نیست ، از طرف دیگر جامعه آماری ما کسانی هستند که ((بنه کن )) دست به مهاجرت نزده اند ، بلکه بعضی از اقوام و بستگان و اعضای خانواده آنان در جامعه مبداء بوده و بدین لحاظ چنانچه تحت تاثیر فرهنگ ، آداب و رسوم ، ایده ها و آمال و آرزوهای موجود در جامعه مقصد قرار گرفته باشند ، می توانند وسیله ای برای انتقال موارد فوق الذکر به جامعه ی مبداء باشند . لذا هدف ما در این تحقیق :
اولاً : یافتن انواع پیامدهای مهاجرت چون ، پیامدهای اجتماعی ، فرهنگی و روانی ناشی از مهاجرت قزاقها به منطقه ترکمن صحرا برخورد آنان و منطقه است .
ثانیاً : علل و عوامل مهاجرت روشن گردد .
ثالثاً : همانطور که می دانیم انواع پیامدهای فوق الذکر دارای وزن و ارزش همانند نبوده ، هر کدام به نوعی و در زمان خاص تاثیرات بیشتر یا کمتری روی جامعه مقصد و حتی روی خود مهاجرین دارند ، لذا سومین هدف ما در این تحقیق این است که وزن هر کدام از عناصر مذکور را در ایجاد هماهنگی مهاجرین یا ناسازگاری آنها ، فرهنگ پذیری ، انزوا و … را با جامعه مقصد بدست آورده و میزان اثرگذاری هر کدام را معین کنیم .

4-1-تنظیم و تدوین فرضیات تحقیق
بزعم صاحب نظران ، مهاجرت که دارای کارکردهای آشکاری است ، دارای کارکرد و یا پیامدهای پنهان نیز می باشد ، این پیامدها در زمینه های اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و روانی می تواند مورد بررسی قرار بگیرد .
1- بین سازگاری مهاجرین و پایگاه اجتماعی افراد رابطه وجود دارد .
اولین فرضیه تحقیق رابطه بین سازگاری اجتماعی و پایگاه اجتماعی مهاجرین است . زیرا بنظر می رسد پایگاه اجتماعی مهاجرین می تواند بر سازگاری اجتماعی آنها اثر گذارد . شاخصهای مورد استفاده جهت سنجش پایگاه اجتماعی مهاجرین شغل و سواد و درآمد است که در قسمت آزمون فرضیه ها به بررسی تاثیر هر یک از شاخصهای مذبور می پردازیم .
2- بین سازگاری اجتماعی و آگاهی اجتماعی مهاجرین رابطه وجود دارد .
منظور از این فرضیه این است که هرچه میزان آگاهی اجتماعی افراد بیشتر باشد ، به سازگاری بیشتری دست خواهند یافت . میزان آگاهی اجتماعی به این معنی است که فرد تا چه اندازه با دنیای پیرامون خود در ارتباط بوده و چه میزان با وضعیت دنیای جدید آشنایی و شناخت دارند . عناصر تشکیل دهنده ی این آگاهی اجتماعی عبارتند از میزان تحصیلات – میزان مطالعه روزنامه – استفاده از وسایل ارتباط جمعی ( تماشای تلوزیون ) و …
3- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سازگاری اجتماعی آنها رابطه وجود دارد .
در این فرضیه منظور از خصوصیات روانی استفاده از (( شاخصهای اضطراب -افسردگی- پرخاشگری -بیگانگی اجتماعی است )) که هر یک با سازگاری اجتماعی مهاجرین از نظر نوع رابطه و میزان همبستگی مورد سنجش قرار خواهد گرفت .
4- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سن آنها رابطه وجود دارد .
جهت بررسی فرضیه فوق سن مهاجرین را به سه گروه طبقه بندی نموده و هر یک از سه گروه به تنهایی از نظر خصوصیات روانی مورد بررسی قرار گرفته اند و سپس به بررسی رابطه موجود میان متغیر های این فرضیه پرداختیم . در واقع دستیابی به رابطه ای میان سن مهاجرین با میزان پرخاشگری، سن و میزان اضطراب ، سن و میزان افسردگی و بالاخره سن و بیگانگی اجتماعی مد نظر بوده است .
5- بین خصوصیات روانی مهاجرین و پایگاه اجتماعی آنها رابطه وجود دارد .
برای سنجش پایگاه اجتماعی افراد از شاخص های شغل و سواد و درآمد استفاده شده که تاثیر آنها تحت عنوان پایگاه اجتماعی بر چهار شاخص وضعیت روانی پاسخگویان یعنی اضطراب ، پرخاشگری ، افسردگی و بیگانگی اجتماعی مورد ارزیابی قرار می گیرد .
6- بین وضعیت تاهل مهاجرین و خصوصیات روانی آنها رابطه وجود دارد .
وضعیت تاهل در سه گروه تقسیم بندی شده که هر یک از وضعیتهای این سه گروه ( همسر دارم – فوت شده است – از همسرم جدا شده ام ) به نوعی با خصوصیات روانی مهاجرین در رابطه می باشند که در این فرضیه به بررسی این رابطه پرداخته شده است . هدف از سنجش این فرضیه یافتن رابطه ای میان خصوصیات روانی مهاجرین با وضعیت تاهل آنهاست .

5-1- بیان متغیر های مستقل و وابسته
متغیرهای مستقل
یک دسته از متغیرهای ما ( متغیرهای مستقل ) همان متغیر های اجتماعی – جمعیتی بوده اند که منظورمان از این متغیر ها به قرار زیر است :
* جنس : منظور همان زن و مرد بودن می باشد .
* وضعیت تاهل : در این تحقیق با متغیر های همسر دارم – از همسرم جدا شده ام و همسرم فوت شده است ، برخورد داریم .
* سن : رقم سن مهاجرین تعداد سالهای کاملی است که از زمان تولد فرد گذشته است .
* تحصیلات : که به گروه بندی 1- بی سواد 2 – سواد قرآنی و ابتدائی 3 – راهنمایی 4- دیپلم و بالاتر از دیپلم تقسیم شده است .
* نوع تامین منابع معیشت : سلسله مراتب شغلی پذیرفته شده در جامعه مقصد می باشد .
* مهاجرت : بطور کلی مهاجرت بعنوان تغییر مکانی دائمی یا موقت تلقی می شود که دارای سه جزء مبداء ، مقصد و مجموعه ای از موانع بازدارنده می باشد .
* قرابت فرهنگی : مراد از قرابت فرهنگی ، نزدیکی دو یا چند فرهنگ می باشد از لحاظ عناصر و اجزاء تشکیل دهنده .
* پایگاه اجتماعی : که شامل عناصر شغل ، سواد ، داشتن اموال منقول و غیر منقول می باشد . آگاهی اجتماعی که از عناصر سواد و استفاده از وسایل ارتباط جمعی و میزان مطالعه روزنامه تشکیل شده است .
متغیر های وابسته
متغیر وابسته ی ما در این پژوهش در اصل عوارض مختلف ناشی از مهاجرت می باشد که در چهار گروه اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی و روانی با شاخصهای مختلف مورد بررسی قرار می گیرند . در گروه عوارض فرهنگی ما سازگاری مهاجر را تحت دو شاخص عمده و اصلی فرهنگ پذیری و رضایت مندی بیان نمودیم . البته این دو شاخص به عوامل تعیین کننده ای از قبیل زبان ، رابطه دوستی ، وسایل ارتباط جمعی ، داشتن شغل ، اعتماد و مشورت ارجاع نمودیم .

6-1- تعاریف مفاهیم و متغیر های تحقیق
در این قسمت ما به تعریف مفهوم مهاجرت و متغیرهای وابسته که در قالب فرضیات بیان نمودیم ، می پردازیم . مهاجرت کلاَ یک حرکت ساده شامل یک فرد یا گروه مهاجر است که از یک مکان جغرافیایی (( مبداء )) به یک مکان دیگر (( مقصد )) نقل مکان می کند . این فرآیند یک جریان مهاجرتی را بیان می کند که دارای مفهوم فضایی و اساسی نقاط ، مسافت ، جهت ، زمان و مکان می باشد .
در تعاریف متعددی که پیرامون مهاجرت ارائه شده ، غالباَ به تغییر سکونت گاهها ، عبور از مرزهای خاص داخلی و بین المللی می پردازیم . و بهرحال بعضی از این تعاریف تاکیدشان بر تحول در نظام کنش متقابل اجتماعی مهاجر است .
نوع مهاجرت مورد بحث ما از نوع بین المللی و آن هم به صورت مهاجرتهای سیاسی می باشد . مفهوم دیگری که در این پژوهش به آن پرداختیم ، مفهوم سازگاری است که بطور مشخص منظور ما از این مفهوم ( سازگاری مهاجر در مقصد ) ایجاد ارتباط متقابل مهاجر با جامعه میزبان از نوع ارتباط متقابل که دو بعد اساسی سازگاری را تشکیل میدهند یعنی فرهنگ پذیری و رضایت مندی است . با توجه به بحث تغییرات اجتماعی در می یابیم که سازگاری فرآیندی است که در کنش متقابل بین انسان و محیط صورت می گیرد و از آنجا که شکل گیری عمل این فرآیند و رابطه با ویژگیهای فردی و شرایط حاکم بر محیط جدید می باشد .لذا ، سازگاری چند بعدی است که ما به عوامل تعیین کننده آن در ربط به یکدیگر می نگریم .
چند بعدی بودن فرایند سازگاری توسط اندیشمندان مورد تاکید قرار گرفته است . در اینجا لازم است که معرفه ها یا شاخصهایی که سازگاری را توضیح یا توجیه می نمایند ، مطرح نمائیم .
در تحقیقی که پیرامون پیشنهاد یک مدل چند متغیره در باره سازگاری مهاجرین در مقصد صورت گرفته است بیان می دارد که حالت رویکرد چند متغیری که یک اساس واقعی و همه جانبه نگر در بین رفتارهای بشری و بخصوص برای سازگاری مهاجرین ارائه می دهند ، در این تحقیق شاخص های فرهنگ پذیری ، رضایت مندی و یگانگی را جهت مطالعه سازگاری مهاجرین بکار می گیرد .
بر این اساس ما می توانیم چنین برداشت کنیم که شاخص های رضایت مندی و همانندی ( یگانگی ) معادل یکدیگر بکار برده شده اند ، چون اعتقاد بر این است ، مهاجر زمانی به همانندی می رسد که احساس نماید متعلق به جامعه جدید است و حالت تعلق داشتن را بدین معنا گرفتند که مهاجر خودش را جزئی از محیط جدید دانسته و تمایل به اسکان دائمی داشته باشد . به همین جهت در این پژوهش از شاخص اصلی سازگاری یعنی فرهنگ پذیری استفاده نموده که لازم است به تعاریف پیرامون این موضوع بپردازیم .
در مورد فرهنگ پذیری1 لازم است که بیان نمائیم ، تعاریف زیادی از واژه فرهنگ2 توسط اندیشمندان مختلف ارائه گردیده است که بیشترین و گسترده ترین تعریف فر هنگ را می توان در متون مردم شناسی بریتانیایی بنام (( تایلر ))3 پیدا نمود . (( او فرهنگ را مجموعه ای شامل دانش ، عقیده ، هنر ، اخلاقیات ، قانون ، رسوم و دیگر استعداد ها و عاداتی که توسط فرد بعنوان عضوی از جامعه کسب می گردد ، تعریف می نماید ))4 . ما نیز با اقتباس از تایلر فرهنگ را که مجموعه ای از عقاید ، عرف همگانی ، رسومات ، ارزشها و سمبلهائی که تعیین کننده رفتار افراد جامعه است در نظر داریم . اکنون با واژه فرهنگ آشنا شدیم . پس منظور ما از فرهنگ پذیری چیزی جز پذیرش خصوصیات فرهنگی جامعه میزبان توسط فرد مهاجر نمیتواند باشد . در جریان فرهنگ پذیری است که مهاجر عمیقاَ و از جهات فراوانی با فرهنگ جامعه میزبان همانند می شود .
رضایت مندی بعنوان یکی از شاخصهای مورد نظر یا در مفهوم سازگاری حالتی است که به درک و فهم شخص مهاجر از موقعیت زندگی خودش در مقصد بر می گردد . این حالت ناشی از احساسات دوستی ، احترام ، نسبت متقابل با میزبانان می باشد . رضایت مندی از یک طرف با گرایشات مطلوب مهاجرین نسبت به میزبانان و از طرف دیگر با متقاعد شدن آنان نسبت به تمایل مثبت و مطلوب میزبانان نسبت به آنها دارند ، توام می باشد .
در کل می توان بیان نمود اگر مهاجر احساس نماید از حالت سابق خود متضرر نگردیده و یا تحت حمایت جامعه میزبان قرار دارد ، رضایت مندی او در مقصد جلب می شود . پس می توان به این نتیجه رسید که داشتن روابط دوستی مهاجر با میزبان می تواند یکی از عوامل تعیین کنند در فرهنگ پذیری مهاجر در مقصد بشمار می آید . در این رابطه می توان بیان نمود که هر چه رابطه دوستی مهاجرین و میزبانان افزایش یابد ، باید فرهنگ پذیری مهاجرین زیاد تر شود . یکی از عوامل مهمی که در این قسمت لازم است مد نظر واقع شود ، نوع شغل مهاجر در مقصد می باشد . چون احتمال می رود که هرچه نوع شغل مهاجر در سلسله مراتب شغلی جامعه مقصد بالاتر باشد سازگاری مهاجر در جامعه مقصد نیز افزایش می یابد ، جهت روشن نمودن مفهوم سازگاری به تعریف پیرامون دو مفهوم فرهنگ پذیری و رضایت مندی با ذکر شاخصهای هر یک می پردازیم :
– فرهنگ پذیری1 : عبارتست از قبول عقاید ، ارزشها ، عادت ، الگوهای رفتاری جامعه میزبان توسط مهاجر برای مشخص کردن فرهنگ پذیری ما از متغیرهای زبان ، روابط دوستی ، وسایل ارتباط جمعی و رسومات استفاده نمودیم که منظورمان از هرکدام از این متغیر ها به شرح ذیل می باشد :
* زبان : منظور ما این است که مهاجر زبان محاوره ای جامعه میزبان را بفهمد و بتواند صحبت کند.
* روابط دوستی : منظور گرفتن دوست از جامعه میزبان و ایجاد ارتباط با او می باشد .
* وسایل ارتباط جمعی : منظور میزان مطالعه روزنامه ، تماشای تلوزیون در جامعه میزبان توسط مهاجر است .
* رضایت مندی : رضایت مندی نیز مانند فرهنگ پذیری تحت متغیر ها و یا معیارهایی مورد بررسی قرار می گیرد . متغیر های مورد استفاده در این قسمت به شرح زیر می باشد.
داشتن شغل : یعنی داشتن یکی از شغلهای پذیرفته شده جامعه مقصد می باشد .
اعتماد : منظور این است که مهاجر تا چه حدی حاضر است مشکلات خود را با افراد جامعه میزبان در میان گذاشته و از آنها کمک بگیرد .
مشورت : منظور این است که واقعاً مهاجر تا چه حدی حاضر است در انجام کارهای خود نظر میزبان را جویا شود .یک دسته از متغیر ها در زمینه سنجش عوارض ناشی از مهاجرت از بعد روانی می باشد که در قالب متغیرهای افسردگی ، اضطراب ، پرخاشگری و بیگانگی اجتماعی سنجیده می شود که به لحاظ علمی هر کدام از متغیرهای مذکور را تعریف می نمائیم .
اضطراب : از علائم اختلالات و بیماریهای ذهنی و احساسی بشمار می رود که از مشخصات آن احساس دلهره عمیق گاه بدون دلیل نگرانی و دلواپسی مهاجر در مقصد1 می باشد .
پرخاشگری : حالتی است که در آن بیمار از هیچ چیزی احساس رضایت ندارد و همه چیز او را برآشفته می کند . منظور این تحقیق تحریک پذیری ، حساسیت و زود رنجی فرد مهاجر در مقصد می باشد
بیگانگی اجتماعی : که از دیدگاه جامعه شناسی به نوعی احساس پوچی ، ناتوانی و بی هنجاری ناشی از تحمیل ساختارهای اجتماعی و فرهنگی که ساخته دست بشرمی باشد ، برفرد است که در این پژوهش هدف بررسی میزان بی هنجاری ، بی معنایی و انزوای فرد مهاجر در جامعه مقصد می باشد2

افسردگی : از علائم اختلالات و بیماریهای ذهنی و احساسی به شمار میرود که مشخصات آن احساس بی باوری و ناامیدی مفرط ، ضعف و کندی و احساس پوچی و بی ارزشی مهاجر در مقصد است1 .
توصیف مقیاسهایی که در زمینه میزان سنجش : 1- اضطراب 2- پرخاشگری 3- افسردگی 4- بیگانگی اجتماعی مورد استفاده قرارگرفته است برای مهاجرین در مقصد به شرح ذیل می باشد :
1- اضطراب (Anxiety ) 2- از علائم اختلالات و بیماریهای ذهنی و احساسی به شمار می رود که از مشخصات آن احساس دلهره عمیق و گاهی بدون دلیل ، احساس ترس ، نگرانی و دلواپسی و نوعی بی قراری روانی است . از این رو اضطراب را می توان گونه ای درد و رنج اخلاقی دانست که به آینده مربوط می شود .
جهت اندازه گیری اضطراب آزمودنیها مورد مطالعه از تست استاندارد شده (s.cl.90) استفاده گردیده است . مقیاس اضطراب بعنوان یکی از مقیاسهای اندازه گیری ابعاد ده گانه مرضی در تست (اس . سی . ال ، 90 ) متشکل از 9 گویه (item ) است . این گویه ها عبارتند از :
1-
آیا بی جهت دلشوره دارید و نگران هستید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
2- آیا لرزش اندام بدن دارید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
3- آیا بطور ناگهانی و بدون هیچ علتی می ترسید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
4- آیا همیشه می ترسید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
5- آیا طپش قلب دارید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
6- آیا کم عمل هستید و زود از جا درمی روید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
7- آیا اغلب ناآرام و بیقرار هستید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
8- آیا از آینده بیم دارید ؟ هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
9- آیا اغلب افکار و اندیشه های هولناک به سراغتان می آید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □

تشخیص محاسبه و طبقه بندی نمرات Value
کاملاً سالم
9Min =
13- 9
1- هیچ
سالم
45Max =
18- 14
2- کلی
درآستانه بیماری
36- 9- 45
27- 19
3- تاحدودی
بیمار
4=9 ÷ 36
36- 28
4- زیاد
کاملاَ بیمار

45- 37
5- بشدت

هریک از گویه ها که پاسخ داده شده ، ارزشگذاری شده و از مجموع نمرات بدست آمده طبقه بندی نمرات صورت گرفته است .
نمرات واقع در هر فاصله طبقه ای مبین میزان اضطراب آزمودنی است .
2- پرخاشگری و تندخوئی 1
از نوع اختلالات ذهنی در فرم ناآرامی و تندخوئی و ازنوع پسیکوپاتیها در شکل تحریک پذیری است . پرخاشگری عارضه ای است ناشی از خلق و خو که با خشم و بد اخلاقی همراه است . بیمار از هیچ چیزی احساس رضایت ندارد و همه چیز او را از کوره به در می برد و غضبناک و برآشفته می سازد . آنچه در پرخاشگری خصوصاَ در فرم تحریک پذیری بیش از همه نمایان می شود ، حساسیت و زود رنجی و سریع التاثیر و از کوره در رفتن و تنش مفرط و دائمی بیمار است . پسیکوپاتیهای تحریک پذیر اغلب بخاطر هیچ و پوچ واکنشهای تندی نشان میدهند و به کمترین دستاویزی ناسزا و دشنام می دهند و به افراد دور و بر خود حمله می کنند و اشیاء در دسترس را پرت کرده و می شکنند و اگر جلوی آنان را بگیرند ، اعتراض کرده و درگیر میشوند . جهت تشخیص و اندازه گیری میزان پرخاشگری در جامعه مورد مطالعه از تست استاندارد شده ( اس ، سی ال ، 90 ) استفاده گردیده است . مقیاس پرخاشگری بعنوان یکی از طیف های اندازه گیری ابعاد ده گانه بیماری های روانی در تست مذبور متشکل از شش گویه ( item ) به شرح ذیل است .
1- آیا زود دلخور و عصبانی می شوید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
2- آیا ناگهان چنان از کوره در میروید که نمی توانید جلوی خودتان را بگیرید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
3- آیا کتک زدن ، آزار و اذیت دیگران شما را ارضاء می کند ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
4- آیا بعضی اوقات تمایل به پرت کردن و شکستن اشیاء دارید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
5- آیا اغلب در کارها درگیر می شوید و جر و بحث می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
6- آیا زود داد و فریاد راه می اندازید و هرچه هست را بهم می ریزید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
تشخیص محاسبه و طبقه بندی نمرات Value
VH
کاملاً سالم
6 =Min
10 – 6
1- هیچ
H
سالم
30 =Max
15- 11
2- کمی
BL
درآستانه بیماری
24 – 6 – 30
20 – 16
3- تاحدودی
S
بیمار
4 = 6 ÷ 24
25 – 21
4- زیاد
SS
کاملاً بیمار

30- 26
5- بشدت

3- افسردگی
از علائم اختلالات و بیماریهای ذهنی و احساسی به شمار می رود که از مشخصات آن احساس بی باوری ، نا امیدی مفرط ، ضعف و کندی و احساس پوچی و بی ارزشی فرد مهاجر در مقصد است . جهت اندازه گیری میزان بیماری افسردگی در پژوهش حاضر از تست استاندارد شده و تعدیل شده ( S.C.L. 90 ) استفاده شده است .
مقیاس یا طیف افسردگی یکی از مقیاسهای اندازه گیری ابعاد ده گانه بیماریهای روانی در تست ( اس ، سی ال ، 90 ) است . این مقیاس متشکل از 30 گویه ( item ) است که در نرم لیکرت بصورت مدرج تنظیم گردیده است . هر گویه دارای 5 مورد پاسخ ( هیچ ، کمی ، تاحدی ، زیاد ، بشدت ) است و آزمودنی یکی از مواردی را که با وضعیت وی تناسب دارد و انتخاب و علامت میزند . این گویه ها عبارتند از :
1- آیا نسبت به روابط و مناسبات اجتماعی بی میل شده اید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
2- آیا اغلب احساس ضعف و کندی می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
3- آیا گاهی فکر خودکشی به سرتان می زند ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □

4- آیا زود به گریه می افتید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
5- آیا احساس می کنید طوری گیر افتاده اید که نه راه پیش دارید و نه راه پس ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
6- آیا خود را برای هر کاری سرزنش می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
7- آیا احساس تنهایی می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
8- آیا احساس غمگینی می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
9- آیا هر اتفاق کوچکی شما را نگران و مضطرب می کند ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
10- آیا نسبت به همه چیز بی علاقه شده اید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
11- آیا نسبت به آینده ناامید هستید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □

12- آیا انجام هر کاری را مشکل و پر زحمت می بینید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
13- آیا احساس پوچی و بی ارزشی می کنید ؟
هیچ□ کمی□ تاحدودی□ زیاد□ بشدت □
جدول تشخیص و محاسبه و طبقه بندی نمرات این تست به ترتیب ذیل است :
تشخیص محاسبه و طبقه بندی نمرات Value
VH
کاملاً سالم
13 = Min
21 – 13
1- هیچ
H
سالم
65 =Max
30 – 22
2- کمی
BL
درآستانه بیماری
52 – 13 – 65
47 – 31
3- تاحدودی
S
بیمار
4 = 13 ÷ 52
56 – 48
4- زیاد
SS
کاملاً بیمار

65 – 57
5- بشدت

4- بیگانگی اجتماعی ( آنومی ) 1
از دیدگاه جامعه شناسی به نوعی احساس پوچی ، ناتوانی و بی هنجاری ناشی از تحمیل ساختارهای اجتماعی و فرهنگی که ساخته دست بشر می باشد ، بر فرداست که در این پژوهش هدف بررسی میزان بی هنجاری ، بی معنایی و انزوای فرد مهاجر در جامعه مقصد می باشد و از طریق گویه های ذیل سنجیده می شود .
1- آیا به نظر شما بازگو کردن مشکلات و کمبود های جامعه به مسئولین مملکتی نتیجه بخش است ؟
کاملاً موافقم □ موافقم □ بی نظر □ مخالفم □ کاملاً مخالفم □
2- آیا به نظر شما انسان باید به امروز بیاندیشد ؟ چه فردا که داند چه بازی کند روزگار ؟
کاملاً موافقم □ موافقم □ بی نظر □ مخالفم □ کاملاً مخالفم □
3- به نظر می رسد وضع طبقات محروم جامعه روز به روز بدتر می شود ؟
کاملاً موافقم □ موافقم □ بی نظر □ مخالفم □ کاملاً مخالفم □
4- فکر می کنم به آینده نباید امیدوار بوده و چه همه شواهد ، از فردا ی مبهم و بی اعتماد حکایت می کند ؟
کاملاً موافقم □ موافقم □ بی نظر □ مخالفم □ کاملاً مخالفم □
5- فکر می کنم به عصری گام نهاده ایم که کمتر می توانیم روی کسی حساب کنیم ؟
کاملاً موافقم □ موافقم □ بی نظر □ مخالفم □ کاملاً مخالفم □

جدول بیگانگی اجتماعی
تشخیص محاسبه و طبقه بندی نمرات Value
VH
کاملاً سالم
5 = Min
11 – 5
1- کاملاً موافقم
H
سالم
25 =Max

2- موافقم
BL
درآستانه بیماری
52 – 13 – 65
18 – 12
3- بی نظرم
S
بیمار
4 = 13 ÷ 52

4- مخالفم
SS
کاملاً بیمار

25 – 19
5- کاملاً مخالفم

فـصـل دوم :
مروری بر مبانی نظری ( تئوریک ) و مطالعات پیشین مرتبط با موضوع مطالعاتی

1-2- بررسی آثار موجود :
در ابتدا بحث پیرامون نظریات عمده و اساسی که در جامعه شناسی مطرح می باشند و به نحوی پدیده مهاجرت و پیامدهای ناشی از آن را مورد بررسی قرار می دهند ، می پردازیم . سپس سعی ما بر این است که با بیان مطالعات موردی انجام شده در قالب این نظریات به طرح انتقادات وارده بر این دیدگاه ها پرداخته تا بتوانیم چهارچوب نظری خود را پی ریزی نمائیم .
بطور کلی در دیدگاه های جامعه شناسی کلاسیک و معاصر دو رویکرد عمده وجود دارند که به نحوی به تعیین پدیده های اجتماعی می پردازند . یکی از آنها رویکرد اجتماعی1 و دیگری رویکرد اقتصاد سیاسی2 می باشد .
سعی بر این است که موضوع این دو رویکرد را در مقابل مهاجرت و بخصوص پیامدهای روانی – اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادی در مقصد مورد بحث قرار دهیم . البته علت اینکه ما مقوله های مذکور را با موضوع مهاجرت در اتصال با هم مورد بحث قرار می دهیم ، اینست که شناخت پیامدهای مختلف مهاجرت در مقصد اگر در اتصال با پدیده مهاجرت مورد بحث قرار نگیرد ، باعث ابهام در تشریح و توصیف فاکتورهای مختلف علل و عوامل و پیامدهای ناشی از مهاجرت در قالب رویکردهای مذکور می گردد .

2-2- مهاجرت و پیامدهای آن در مقصد در رویکرد اجتماعی
رویکرد اجتماعی عمدتاً به تبیین پدیده ای اجتماعی از جمله مهاجرت و پیامدهای آن بر اساس نقطه نظرات جامعه شناسی کارکرد گرایی کلاسیک می پردازد .
بر اساس این رویکرد هر گونه تغییری در جامعه روی دهد در جهت تعادل و هماهنگی می باشد . مهاجرت در اصل نوعی جابجائی جمعیت بوده که تحرکات جغرافیایی جمعیت را شرح می دهد . بهرحال نوعی ایجاد تغییر در جوامع به شمار می آید که در جهت تعادل سیستم اجتماعی صورت می گیرد . پس در این دیدگاه مهاجرت در پاسخ به یک حالت عدم تعادل در جهت رسیدن به تعادل در جامعه صورت می گیرد .
(( پارسونز )) که یکی از برجسته ترین اندیشمندان این دیدگاه می باشد ، بیان می دارد : (( اگر جامعه دچار بحران و انحراف گردد ، دوحالت ممکن است رخ دهد ، یا جامعه در قبال بحران بوجود آمده می تواند مقابله کرده و خود را ترمیم نماید و به شکل نوین و موافق با وضع جدید به حیات خود ادامه میدهد و یا فاقد خصلت ترمیم پذیری بوده و بنابراین در برابر هر گونه نوسانی ناتوان است که در اینصورت از بین خواهد رفت )) 1
البته این اصل مسلم از آنجا ناشی می شود که بنا به اعتقادی که در این رویکرد وجود دارد ، شرط لازم برای دوام و بقای نظام اجتماعی وجود یگانگی و تعادل 2 در نظام می باشد .
پس بطور غیر مستقیم می توان بیان نمود که مهاجرت در این دیدگاه بعنوان تغییری در جهت بقاء و تعادل نظام صورت می گیرد . قابل ذکر است نظریه کارکرد گرایان بر این فرض استوار است که تمامی نیازهای اجتماعی کنشگران در طول زمان هرگز حالتی استاندارد ندارد . لذا ممکن است که تحولات لازم برای کاهش ناهماهنگی بین احساس نیاز و امکان تحصیل آن در کنشگر یا هر دو اتفاق بیافتد . درک ناهماهنگی بین خصایص فرد و نظام اجتماعی منجر به مهاجرت شخص جهت کاهش ناهماهنگی می شود .
با توضیحات فوق تاحدودی مشخص گردید که مهاجرت به عنوان یک مکانیزم برقراری تعادل دارای عملکرد مثبت درجهت حفظ بقای نظام اجتماعی می باشد ، بهمین لحاظ که مهاجرت در رویکرد اجتماعی از جایگاه خاصی برخوردار می باشد .
(( جامعه شناسی توسعه ))3 که منبعث از همین رویکرد می باشد . اعتقاد دارد که بعضی از مناطق به لحاظ توسعه از سایر مناطق پیشی گرفته اند و فرصتهای مختلفی را برای افراد آن مناطق بوجود آورده اند. این در حالی است که نیروی انسانی انباشته شده در یک منطقه به مناطقی که فرصتهای بیش از ظرفیت افرادش دارد ، کشیده می شود . بر این اساس که مهاجرت از یک طرف به مکانیزم تطابق مشخص با تغییرات انجام شده بدل می گردد و از طرف دیگر تعادل از دست رفته را به جامعه باز می گرداند . 1
یکی از نظریه پردازان نوسازی که در قالب جامعه شناسی توسعه صحبت می کند ، بنام ردفیلد 2 معتقد است : (( حجم مهاجرت و یا تماس با نظامهای شهری ، پیوسته با فاصله ی سکونت گاه و میزان جمعیت آن ارتباط دارد . در حالیکه تحقیقات جدید نشان می دهد که مهاجرت پدیده ای پیچیده است که قسمتی از آن به ویژگی های وضعیت محلی و قسمت دیگر با فرصتهای شغلی و … که مراکز شهری عرضه می دارند ، در رابطه است . )) 3 لذا دیدگاه کلی این رویکرد در خصوص مهاجرت مثبت بوده و آن را حرکتی در جهت تعادل سیستم در نظر می گیرد . افراد به این دلیل دست به مهاجرت می زنند که در جامعه ای که بسر می برند نمی توانند به نیازهای دریافت و احساس شده ، پاسخ گویند ، پس با مهاجرت خود سعی می کنند ناهماهنگی بین نیازهای درک شده و عدم دسترسی به آنها را از بین ببرند ، اینست که مهاجرت دارای کارکردی مثبت در راستای حفظ تعادل یک نظام بیان می گردد .
رویکرد اجتماعی دیگری که در خصوص مهاجرت به علت یابی پرداخته (( مکتب نوسازی )) می باشد .
نظریه پردازان نوسازی بر طبق یک سنت جامعه شناسی به یک تقسیم بندی دوگانه از جوامع یعنی جوامع سنتی در مقابل جوامع مدرن پرداخته اند ، بطوریکه در یک سو ما با جامعه مدرن نظیر جوامع غربی روبرو هستیم ، فرض بر اینست که تمام جوامع در یک مرحله شبیه به هم بوده اند و آن مرحله سنتی است و بالاخره این جوامع همان دگرگونیهایی را که در غرب اتفاق افتاده از سر خواهند گذراند . این عمل گذرا از طریق اشاعه 1 (( فرهنگ ، تکنولوژی و روابط اقتصادی سرمایه داری )) و یا گسترش نظامهای اجتماعی ، اقتصادی و مالی از نوع غربی بوجود می آید .
یکی از نظریه پردازان این رویکرد (( هوز لیتز Hose Lits )) 5 است ، وی همچون سایر صاحبنظران این مکتب انتقال از جامعه سنتی به مدرن را از طریق حذف الگوهای سنتی می داند . وی نتیجه گیری می کند که کشورهای توسعه نیافته باید الگوی متغیرهای خاص کشورهای توسعه نیافته را کنار گذاشته و به پذیرش الگوهای کشورهای توسعه یافته بپردازند . چراکه خصیصه های ساختی این جوامع کارکرد لازم برای تعادل سیستم در زمان حاضر را ندارند .
یکی دیگر از نظریه پردازان عمده نوسازی (( ایز نشتاد Iz Neshtad )) می باشد . وی به پالایش نظریه نوسازی پرداخته و با در نظر گرفتن جوامع ، آنها را زیر پوشش مفهوم واحد جامعه (( سنتی )) و یا (( ماقبل مدرن )) طبقه بندی کرده و روندهای متفاوتی را برای نیل به نوسازی جامعه پیاده کرده است1 .
مدلی را که ایز نشتاد ارائه می دهد کم و بیش دارای ویژگیهای اصلی مدل (( هوز لیتز )) می باشد اما علاوه بر این او معتقد است زمانی می تواند نوسازی را حفظ کند که بتواند به میزان معینی از قابلیت انعطاف ساختی برسد . بطوریکه قابلیت سلوک با مسائل جدید ، دگرگونی و حل آن را در داخل حوزه های نهادی اصلی خود داشته باشد و هم چنین به حل مسائل و نیاز های گروه ها و قشر های جدید بپردازد . یعنی وی به دو مفهوم (( تمایزات ساختی )) و (‍( هماهنگی ساختی )) مفهوم سوم انطباق را نیز اضافه می کند و معتقد است که جوامع مدرن بر خلاف جوامع سنتی استعداد پذیرش دگرگونیهای فراتر از خصلتهای اولیه خویش را دارند و می توانند با نابسامانیهای ساختی ، جنبش اعتراضی و عناصر بدون سازمان به مبارزه برخیزند .
پس می توان نتیجه گرفت تازمانیکه هماهنگی بین عناصر ساختی یک نظام وجود داشته باشد و اجزاء کارکرد لازم را داشته باشند ، می توانند نیازهای افراد را درون سازمان اجتماعی برآورده سازند ، احساس کمبود و برآورده نشدن نیازها برای افراد بوجود نمی آید که در نتیجه آن برای برآوردن نیازهای خود و دستیابی به ایده آلهایی که فکر می کنند در جامعه خود قابل حصول نیست ، دست به مهاجرت می زنند .
بطور کلی به عقیده نظریه پردازان این دیدگاه از طریق اشاعه ارزشهای جوامع غربی است که به بیان دیگر این عوامل یکسان بر افراد تاثر نمی گذارند بلکه هر عامل نسبت به فردی خاص ممکن است وزن خاصی داشته باشد ، که فرد با مقایسه عناصر مثبت و منفی در مبداء و مقصد و نیز موانع مداخله گر ، به صورت ارزیابی هزینه و منفعت به بررسی می نشیند و در نهایت تصمیم به مهاجرت یا ماندن می گیرد . تحقیقات فراوانی در مورد مهاجرت توسط صاحبنظران مختلف انجام شده که تحت تاثیر رویکرد اجتماعی بوده است .
به عقیده آنان مهاجرین بالقوه ، هزینه ها را در مقابل مهاجرت تحمل می کنند . برای مثال : درآمد از بین می رود و هزینه های اجتماعی یا اقتصادی مهاجرت در مقابل موقعیت و درآمد بالاتر بهبود سطح زندگی و تحصیلات بهتر برای فرزندان قرار میگیرد . اگر منافع مورد انتظار از هزینه ها بیشتر باشد ، فرد با خانواده مهاجرت می کنند و مقصدی انتخاب می شود که منافع سرمایه گذاری برای مهاجرت را حداکثر کند1 .
حال که با دیدگاه های نظری رویکرد اجتماعی آشنا شدیم به انتقادات وارده بر این رویکرد پرداخته ، نقاط ضعف و قوت آنرا ارزیابی می کنیم .
به اعتقاد این نظریه پردازان مهاجرین در مقصد جذب محیط می شوند ، ارزشهای جامعه مقصد را می پذیرند و با محیط انطباق می یابند . به عقیده اینان مهاجرین می توانند در جامعه دارای تحرک عمودی نیز باشند و می گویند مهاجرت عامل مطمئنی برای جلوگیری از رخداد های اجتماعی است .
نظریات کارکرد گرایی عمدتاً مهاجرت را در جهان سوم یک عمل داوطلبانه می دانند که بعلت نوسازی ایجاد شده در جامعه بوجود می آید ، امری است کاملاً طبیعی و نیز صنعتی شده و نوسازی را بدون مهاجرت غیر ممکن می دانند .
دیدگاه کارکرد گرایی نه تنها از لحاظ علتی که برای مهاجرت ذکر می کند مورد انتقاد است بلکه از لحاظ آثار و پیامدهایی که برای مهاجرت بر می شمارد نیز در معرض انتقاد قرار دارد . بر اساس تحقیقات انجام شده مهاجرین در محیط مقصد چنانچه کارکردگرایان ادعا می کنند جذب محیط نمیشوند در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان سوم مهاجرین در حاشیه شهر ها سکونت می گزینند و به لحاظ سیاسی اقتصادی و فرهنگی محیط مسلط آنها را نمی پذیرند ، مشاغلی را که بدست می آورند از پایین ترین راه های اجتماعی و عمدتاً ناپایدار می باشد . مهاجرین در جامعه مقصد بصورت گروه های متمایز باقی می مانند و اگرچه می کوشند ارزشهای مسلط در نظام را تقلید نمایند اما به از خود بیگانگی فرهنگی دچار می شوند و نابسامانیها ، کج روی ها ، انحرافات اجتماعی همه حاصل از این خودبیگانگی در محیط جدید است .
اگرچه مهاجر به مرور احساس می کند که با محیط وحدت بیشتری می یابد اما پس از گذشت مدتی به ارزشهای واقعی خود باز می گردد و از آن به بعد درجه ستیز با ارزشهای بیگانه بالا گرفته و افزایش میابد .
بطور کلی اوقات فرد مهاجر در جامعه مقصد پیرامون دو قطب می گذرد ، خانواده و هموطنان او . در محیطی فرهنگی شبیه یا دست کم مبتنی بر عواملی از فرهنگ کشوری که از آن آمده است ، دیگری شغل و زندگی عمومی او در فرهنگی که برایش ناشناخته است1 .
بنابراین همانطور که فرد مهاجر الگوهای رفتاری و فرهنگ و عقاید خاص خود را به جامعه میزبان می برد و در آنجا تعارضاتی در جهت رسیدن به هماهنگی با محیط اجتماعی – فرهنگی جدید بوجود می آید می تواند عناصر فرهنگی و الگوهای رفتاری جدید را وارد جامعه مبداء نموده و تاثیرات اجتماعی و روانی برای خود و خانواده پدید آورده ، بخصوص که جامعه آماری مورد تحقیق ، مهاجرینی هستند که ارتباطشان با مبداء قطع نشده و بعضی از بستگان آنان در مبداء می باشند .
البته از پیامدهای اقتصادی موضوع به هیچ وجه غافل نیستیم .

3-2- رویکرد اقتصاد سیاسی در خصوص مهاجرت
بر اساس انتقاداتی که بر رویکرد کارکرد گرایی مهاجرت وارد آمده ، رویکرد دیگری بنام اقتصاد سیاسی مطرح گردیده است . در این رویکرد نمی توان علتهای مهاجرت را از اثرات آن جدا کرده ، زیرا مهاجرت از یک طرف معلول توسعه نابرابر است و از طرف دیگر عامل گسترش و تعمیق توسعه نابرابر .
در سالهای اخیر دیدگاه های نظریه نوسازی در باب موانع درونی توسعه از سوی نظریه پردازان مکتب وابستگی مورد حمله فراوان قرار گرفت . اینان معتقدند که جوامع توسعه نیافته جزئی از یک نظام اجتماعی کل جهانی است .
اینان اعتقاد به توسعه اقتصادی طی مراحل متوالی ندارند و معتقدند که در این جوامع در مرحله ای بسر نمی برند که کشورهای توسعه یافته امروزی سالیان پیش از آن گذشته اند . نظریه پردازان مکتب وابستگی معتقدند که توسعه نیافتگی محصول ساخت یا ویژگیهای اقتصادی سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی یک جامعه نمی باشند . بلکه تاحد زیادی نتیجه ارتباط گذشته و مداوم اقتصادی میان کشورهای توسعه نیافته ( اقمار ) و کشورهای توسعه یافته ( مادر ) می باشند1 . در علت یابی مهاجرت در کشورهای جهان سوم نظریه پردازان وابستگی بیان می کند که ابتدا باید به مسئله عدم توسعه توجه نمود و در این رابطه نابرابر ساختی و مکانی بین بخشهای جامعه را در نظر گرفت و از آنجا که عدم توسعه و نا برابری در توسعه جهان سوم از شکل گسترش توسعه سرمایه داری در این کشورها ناشی میشود .
دو دسته عوامل برای بیان علت مهاجرت در نظر گرفته شده است :
الف – عوامل تغییر دهنده ب – عوامل رکودی
عوامل با نفوذ سرمایه داری مناطق سنتی و ایجاد تعییر در تکنیکهای تولیدی ارتباط دارد . تکنیکهای جدید کارگر اضافی ایجاد می کند و آنها را مجبور به مهاجرت می نماید . عوامل رکودی زمانی تکمیل می شوند که رشد جمعیت از تولیدات کشاورزی پیشی می گیرد و کار اضافی را مجبور به مهاجرت می نماید . پس ماهیت مهاجرت روستائیان با انتقال ساختی روستاها در اثر ادغام در نظام سرمایه داری مرتبط است .
از نظر این دیدگاه اولاً مهاجرت همه افراد را در بر نمی گیرد بلکه بخشی از جامعه را وادار به حرکت از مکان خود می نماید ، دوماً تصمیم به مهاجرت داوطلبانه نیست بلکه برای آنان که مهاجرت راه دیگری برای زندگی کردن نگذاشته و در وضعیت اجبار قرار می گیرند .
سوم : مهاجرت به جاهای نامعین نیست بلکه از روی الگویی خاص به جاها و بخشهای خاص از جامعه صورت می گیرد .
چهارم : نیروی اجبار و تحریک کننده مهاجر صرفاً عامل اقتصادی نبوده و اگر جز این باشد بصورت توده ای انجام نمی شود .
پنجم : مهاجرت در این کشورها ، مهاجرت نیروی کارگر است ، لذا تعریف مهاجرت از این دیدگاه با حرکت نیروی کار (( البته در بسیاری از موارد با خانواده )) معادل است 1
بطور کلی مهاجرت ناشی از عدم تعادل اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی موجود بین مناطق مختلف است . بعضی عوامل به افراد فشار می آورند و موجب خارج شدن آنها از منطقه اصلی زندگیشان می شوند و عوامل دیگری آنها را به مناطق دیگر می کشاند .
خصوصیت بسیاری از مهاجرین بین المللی از قرن 17 به بعد و موارد مشخص آن مهاجرت به آمریکا ، استرالیا و زلاندنو است . به تاریخ مهاجرت به آمریکا یا بوم گزینی آن کشور به چهار دوره تقسیم می شود . دوره مستمراتی- دوره بوم گزینی قدیم – دوره بوم گزینی جدید و بوم گزینی محدود شده .
قبل از سال 1800 مهاجران اغلب استعمارگرانی بودن که بیشتر از انگلستان آمده بودند . از سال 1800 تا 1880 دوره بوم گرایی قدیم به بوم گرایی جدید تبدیل شد ، در این دوره بوم گزینان از اروپای جنوبی و شرقی به خصوص از ایتالیا ، اتریش ، مجارستان ، روسیه ، لهستان ، ترکیه و یونان آمدند .
بوم گزینی محدود شده در دوران معاصر بوده که دولتها نظارت و دقت در امر بوم گزینی را اعمال کرده اند2 .
مطالعه جریان های مهاجرت در ایران نشان می دهد که مسیرهای مهاجرت و مکانهای مهاجر فرصت و مهاجر پذیر نبوده اند . هر گونه تغییر و تحول اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی بر مهاجرتها تاثیر می گذارد. اشتغال زایی یا افزایش دستمزد ، عمران و آبادانی یا رفاه بیشتر یا رکود فعالیت اقتصادی ، خرابی و ویرانی ناشی از زلزله ، سیل ، جنگ و حتی حوادث اجتماعی مانند کودتا ، تضاد ها و تعارضات قومی و انقلاب می تواند باعث جذب و یا دفع مهاجر و پدیده مهاجرت شود .
از این رو مسیرهای مهاجرت ثابت نیست . منطقه ای که در چندین دهه مهاجر پذیر بوده است ، ممکن است به یک نقطه مهاجر فرصت تبدیل شود و یا شهری که سالها رشد جمعیت اندکی را داشته به یکباره تبدیل به کانون مهاجرت شود .
گیتی اعتمادی می نویسد : شروع حرکتهای مهاجرتی و آغاز شهرنشینی معاصر ایران متقارن سالهای 1320 تا 1332 است . از آنجاکه روند مدرنیزاسیون عمدتاً روندی شهری بود ، در این دوره بطور کلی حیات شهری دچار رکود می شود 1 .
نقش غالب شهر در دو دهه 1300 و 1310 همانا نقش تجاری آن بود ، چه تجارت داخلی و چه تجارت خارجی این نقش باعث شد که از یک سو به محل تمرکز مازاد اقتصادی کشاورزی تبدیل شود و از سوی دیگر مکان تحقق تجارت خارجی باشد 2
4-2- مطالعات پیشین :
در ارتباط با موضوع مهاجرت در ایران تحقیقات مختلفی صورت گرفته ، اما در خصوص آنچه مد نظر این تحقیق می باشد ، مطالعه چندانی انجام نشده است . از دیرباز مطالعه تاثیرات مهاجرت در درجه اول به خود مهاجرین متمرکز و بعد به مبادی و مقصد های آنها معطوف بود .
تاثیرات درون کوچی بر فرد ، فرد مهاجرین شاید به دلیل آنکه تغییرات فردی به سادگی به مهاجرین مربوط می گردد ، بیشترین توجه را به خود جلب کرده است .
آنچه که بیشتر از این تحقیقات برمی آید بررسی علل و عوامل ایجاد و تسریع کننده مهاجرت بوده ، عواملی چون دافعه های مبداء و جاذبه های مقصد و اینگونه بوده که بیشتر به علت یابی مهاجرت پرداخته اند . البته تاثیرات مهاجرت بر افراد مهاجر و خانواده های آنان نیز مورد بررسی قرار گرفته که بیشتر تاکید بر پیامدهای مهاجرت بر فرد و خانواده وی بوده است که این امر نیز بیشتر در جامعه مقصد انجام شده و مسائلی چون جامعه پذیری ، فرهنگ پذیری و سازگاری مهاجرین مقصد را مد نظر داشته اند .
محققین بر اساس مطالعات تاثیرات مهاجرت بر فرد ، فرد مهاجرین به نتایجی در رابطه با تاثیرات مهاجرت ، بر مقصد ، مبداء و سطوح منطقه ای و ملی رسیده اند . در این مورد فرضیه هایی ابراز شده که آیا تغییرات مشاهده شده واقعاً ناشی از مهاجرت است و هر چه تاثیرات بیشتر با مهاجرت نامرتبط شوند ، فرضیات کم مایه تر از آب در می آیند . بدینگونه مطالعه تاثیرات بر مبداء از مطالعه مقصد مشکل تر بوده و پیامدهای اجتماعی فرهنگی و روانی مهاجرت بر افراد و خانواده های آنان در مبداء بوده که به بررسی مطالب موجود در این زمینه می پردازیم .
مطالب موجود در این زمینه را می توان به گونه ذیل تقسیم بندی نمود :
اول : مطالعات کلی در خصوص روند مهاجرت و علل و عوامل آن در چند دهه اخیر در کشور و بدست دادن علل آن از این لحاظ که چرا و به چه دلیل در زمانی منطقه ای مهاجر پذیر شد یا مهاجر فرصت ، نیز بحث در خصوص علل و عوامل مهاجرت از روستا به شهر بخش عمده ای از اینگونه مطالعات را به خود اختصاص داده است . در این زمینه به فقر زمین ، عدم آگاهی روستائیان به روشهای جدید کشاورزی ، کمبود آب و تاثیرات اصلاحات ارضی ، بر روند مهاجرت پرداخته اند .
دوم : مطالعاتی که در خصوص مهاجرتهای بین المللی و علل و عوامل آن در کشورهای مختلف پرداخته اند . اینگونه مطالعات بیشتر توسط موسسات وابسته به سازمان ملل یا اساتید صاحب نظر در این زمینه انجام گرفته و بیشتر به مسائل در خصوص مهاجرتهای دسته جمعی به دلایل سیاسی ، اجتماعی و … چون فشار های مختلف بر گروه های قومی ، جنگ و غیره پرداخته اند .
در این تحقیقات به بررسی نحوه زندگی ، اشتغال و پذیرش افراد مهاجر در جامعه میزبان پرداخته و موضوعاتی چون برخورد فرهنگ های مختلف ، بدلیل مهاجرت از کشوری به کشور دیگر ، مشکلات زبانی و مشکلات سازگاری مهاجرین مد نظر بود که اینان نیز چون مهاجرتهای دسته جمعی داشته اند ، اغلب در جامعه میزبان بطور بارزی با مشکلات سازگاری ، کاریابی و اشتغال ، پذیرش اجتماعی و … مواجه بوده اند .
سوم : نظریات اساتید فن و اندیشمندان و جامعه شناسانی که ابتدائاً بطور انتزاعی به ساخت مدلهای مهاجرت پرداخته و دلیل مشخص را برای مهاجرت عنوان نموده اند و سپس به بررسی نظریات و فرضیات خود پرداخته اند که اینگونه مطالعات نیز اغلب بسیاری از جنبه های مهاجرت را در بر نمی گرفته و نکات زیادی مبهم مانده اند . علی الخصوص مسایل و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی ، روانی مهاجرت در مقصد که کمتر بدان پرداخته شده و مدل تحقیقاتی و عملیاتی در این خصوص مطرح نشده است .
مساله پناهندگی و مهاجرت ، پدیده ای قدیمی است . از دیرباز ، اتباع کشوری به کشورهای همسایه خود و گاهی به کشورهای غیر همسایه به صورت قانونی و غیر قانونی مهاجرت کرده ، در خواست پناهندگی می کردند . این مهاجرت ها زمانی به صورت گروهی و زمانی نیز بصورت محدود و انفرادی صورت می گرفته است . هر زمانیکه جنگی در می گرفته و متعاقب آن مرگ و میر ناشی از جنگ و بیماری و قحطی ، بروز می کرده و یا آن هنگام که بروز حوادث اجتماعی از جمله انقلاب ها و تغییر حکومت ها ، عرصه را بر مردم تنگ می کرد و امکان فعالیت های سیاسی و اجتماعی و اقتصادی را از آنها می گرفت ، سیل مهاجرت مردم عادی و ناراضیان از حکومت جدید به طرف سایر کشورها سرازیر می شد .
پل سی ، پی سیو1 این گونه افراد را مسافر یا خوش نشین می نامد و بنا به نظر او ویژگی ضروری آدم مسافر ( خوش نشین ) این است که او به فرهنگ گروهی قومی خود می چسبد ، بعکس آمیزه دو فرهنگی انسان حاشیه نشین ، از لحاظ روانی او مایل نیست که خود را مانند یک مقیم دائمی با کشوری که محل خوش نشینی اوست وفق دهد . هنگامی که او خود را وفق دهد ، یک آدم خوش نشین خواهد شد 2 .
مسافر ( خوش نشین ) در جامعه بزرگتر ، بعنوان یک تماشاگر باقی می ماند بی آنکه شرکت فعالی در آن داشته باشد . (( به ضرورت فعالیتهای او در جامعه ( جامعه میزبان ) بیش از آنکه اجتماعی باشد به گونه ی همزیستی در می آید . آدم مسافر ( خوش نشین ) در مقابله با نداشتن روابط برون گروهی مایل است که روابط درون گروهی تشکیل دهد . آدم مسافر و هم میهنانش که به احتمال زیاد در یک مستعمره نشین نژادی یا یک ناحیه فرهنگی باهم زندگانی می کنند . این مستعمره نشینی ابزاری است برای تاسیس نوعی مناسبات گروه اولیه در زهدان فرهنگ زاد بوم .
با اشاره به زاد بومش ، آدم مسافر (( خوش نشین ))در خارج می ماند ، اما هرگز بستگی با زاد بومش را نیز از دست نمی دهد . او سالها در خارج می ماند ، اما هنگامیکه فرصتی دست دهد ، سفری برای دیدار از میهن انجام میدهد . سیو1 با این سخن که مسافر (( خوش نشین )) از لحاظ روانی چنانکه سیمل2 می گوید : یک آواره ی در خود است که بر آزادی رفت و آمد ها به تمامی فائق نمی شود و در برخی موارد رفت و برگشتهای خوش نشین تنها با بازنشستگی یا مرگ پایان می پذیرد 3 .
فرد مهاجر یا خوش نشین از آنجائیکه بصورت حاشیه نشینی زندگی خود را می گذراند افراد جامعه میزبان او را بصورت یک بیگانه نگاه می کنند و این مطلب روی رفتار های مختلف او تاثیر می گذارد .
آگاهی جامعه شناختی از بیگانه به عنوان یک انسان حاشیه نشین به جامعه شناس آلمانی جرج سیمل 4 ( 1908 ) باز می گردد و با مقاله مشهور شوتز 5 از آن آگاه شده ایم . بنا به نظر سیمل بیگانه تنها یک آواره نیست که امروزه می آید و فردا می رود و وضع ساختاری خاصی ندارد ، به عکس او کسی است که امروز می آید و فردا می ماند . بیگانه کسی است که نسبت به گروهی که در آن شریک شده است وضع حاشیه ای دارد اما با حضور خود در آن گروه ، به هستی آن گروه کمک می کند . او صفاتی را به درون گروه وارد می کند که از خود گروه نمی تواند سرچشمه بگیرد 1 .
کشور ایران نیز از ادوار مختلف حاشیه نشینی را به خود دیده است ، چرا که ایران از دیرباز بدلیل قرار گرفتن در سرچهار راه حوادث بی تاثیر از تغییر و تحولات جهان نبوده است و هر گاه در وضعیت داخلی همسایگان تغییر ایجاد می شده و یا می شود عده ای بنام مهاجر که بعضاً امروز می آیند و فردا می مانند ، روانه این مرز و بوم می شوند و علیرغم پذیرش اولیه پس از مدتی جا پایی برای خود باز می کنند .
با نگاهی کلی به اسناد دولتی موجود در خزانه سازمان اسناد ، تحت عنوان – مهاجرت و پناهندگی اتباع در ایران – می توان دریافت که مبداء بخش عمده ی این مهاجرت ها ، دو کشور همسایه ایران ( روسیه و عثمانی ) در منطقه ی شمال و غرب می باشند . در این جا سعی شده بررسی کوتاهی از مهاجرت اتباع روسیه به ایران به عمل آید 2 .
اکثریت قریب به اتفاق این اسناد ، موید مهاجرت غیر قانونی اتباع روسیه به ایران در طول سالهای 1317- 1288 ش می باشد3 .
این نقل و انتقال در ابعاد وسیعی که شامل کل منطقه آذربایجان ، گیلان و مازندران و بعضاً خراسان بوده، به وقوع پیوسته است .
وسعت این ناحیه ، که تقریباً تمامی مرز شمال و شمال غربی کشورمان را شامل می شود ، مانع از نظارت دقیق و جلوگیری از هجوم بی وقفه مهاجرین از روسیه بوده است .
در یک نگاه کلی می توان مهاجرت های سیاسی ، مذهبی ، اجتماعی و اقتصادی را که صورت گرفته ، از یکدیگر تفکیک کرد :
1- مهاجرت های سیاسی : تعداد زیادی از اتباع روسیه که ترک وطن می کردند از جمله افرادی بودند که بنا به دلایل سیاسی قادر به ادامه ی اقامت در کشورشان نبودند . انقلاب 1917 از یک سو به نفع طبقه طرفدار انقلاب و از دیگر سوی به زیان گروه های مخالف بود . از جمله این گروه ها می توان به سربازانی که حاضر به خدمت در زیر پرچم بلشویکها نبودند اشاره کرد . یا خلبانانی که به بهانه ی (( سختی وضعیت روسیه )) و (( تیرباران های بدون محاکمه )) در صورت امکان به اتفاق خانواده هایشان به ایران می آمدند 1 . تغییر رژیم روسیه ، گروه زیادی از ارامنه و آشوری های ساکن در مناطق همجوار ایران را به دلیل تضعیقاتی که برایشان به وجود آمد ، ناچار به مهاجرت نمود . هم چنین بعضی را از مناطق دور دست تر مانند قزاق ها2 .
2- مهاجرت های مذهبی : بروز درگیری میان ارامنه و مسلمانان و خونریزی هایی که به سبب اختلافات مذهبی و قومی به وجود می آمد ، باعث شد گروه زیادی از مسلمانان ، از نواحی ایران ، بادکوبه ، نخجوان و جنوب قزاقستان به سوی ایران حرکت نمایند 1 .
3- مهاجرت های اجتماعی : اکثر افرادی که مرتکب جنحه و جنایت می شدند برای فرار از تمالی مجازات های احتمالی ، ترجیح می دادند از کشور متبوعه ی خویش خارج شده به ممالک دیگر پناه ببرند . کلانتران مرزی و نظمیه ها این قبیل مهاجران را شناسایی کرده در صدد تعقیب آنان برمی آمدند و در صورت دستگیری به کشور مقابل تحویل می دادند 2 .
4- مهاجرت های اقتصادی : آب و هوای مناطق شمال و غرب ایران از نظر حاصلخیزی خاک و وجود آب کافی جهت زراعت و تعلیف موجب مهاجرت جمعی از طوایف روس به ایران میشد . اسکان این طوایف که اکثراً جمعیت زیادی را شامل شده و زراعت پیشه بودند ، مساله ساده ای نبود ، نیاز به زمین زراعتی باعث می شد که دولت درصدد فروش زمینهای (( خراب بی صاحب )) به این افراد برآید3 .
مساله اسکان این مهاجران نیز مطلبی است که بعنوان پیامد مهاجرت قابل بررسی است . بطور کلی مقررات ویژه ای جهت اسکان مهاجران وجود نداشت و آنها مجاز بودند در هر نقطه ای که می خواهند اقامت کنند . البته به منظور اینکه این اشخاص موقع ورود به شهر ها قبل از اجرای بازجویی که به صورت کلی و جلوگیری از حمل اسلحه ، قاچاق و تعیین هویت صورت می گرفت متفرق نشوند ، چندین باب کاروانسرا دور حیاط تعیین شده بود که تاپایان بازجویی در آن محل باقی بمانند ولی چون عده ی وارد شده منحصر به یک دسته و یا عده ی معینی نبود تا با سرعت بازجویی آنها خاتمه یابد و بطور مرتب و متوالی عده ی دیگری از مرز وارد می شدند ، به ناچار این گروه در وضعیت نامساعدی به سر می بردند که همین عامل باعث بروز بیماری و موجب تنگدستی این افراد می شد و گذشته از این ماموران شهربانی را وادار می کرد تا به منظور جلوگیری از هرج و مرج و احیاناً درگیری با مردم و یا دزدی توسط آنها به طور متناوب از کیفیت رفتار و طرز عمل آنها اطلاع حاصل نمایند1 . اسکان این مهاجران و درگیریهایی که به دلیل افزایش تعداد آنها به وجود می آمد دولت را مجبور کرد که دستور جلوگیری از مهاجرت اتباع روس را صادر کند .
همانطور که اشاره شد گروهی از این مهاجران به دلیل مشکلات سیاسی و مخالفت با رویدادهای سیاسی روسیه به ایران آمدند . این گروه در نواحی سرحدی ایران ساکن شدند .
وجود این عده در مرز و برخورد مداوم آنها با مخالفهایشان در سرحد – خاک روسیه – منجر به درگیریهایی می شد . این عده حتی شب ها به طور قاچاق به خاک روسیه رفته و اموال مردم را غارت می کردند . ماموران شوروی نیز به ظاهر از ماموران سرحدی ایران اموال مسروقه را مطالبه می کردند و حتی افرادی را تحریک کرده تا در روستاهای مرزی ایران مقابله به مثل کنند .
این مساله باعث رعب و وحشت اهالی سرحدی میشد و به علاوه به بهانه ی دستگیری این افراد به داخل خاک ایران رفت و آمد کرده ، موجبات هرج و مرج و بی نظمی را فراهم می ساختند1 .

فــصــل سوم :
نگاهی به اوضاع جغرافیایی ، تاریخی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی منطقه ترکمن صحرا

1-5-2 وضعیت جغرافیایی
ترکمن صحرا در شمال شرقی ایران و در جنوب ترکمنستان واقع شده است . ترکمن صحرا

حدود ایران
نقشه ترکمن صحرا و بخشهایی از کشورهای همسایه

جلگه ای است که دارای برآمدگیهای زیادی نیست و در مغرب تا دریای خزر ادامه دارد . فقط در قسمتهای غربی آن بلندیهایی که کوههای خراسان را به رشته کوه های البرز متصل می کنند ، جلگه وسیعی در میان این کوه ها به چشم می خورد . این کوه ها باعث می شوند که ترکمن صحرا از باد های خشک جنوبی و غربی در امان باشد . در نتیجه این جلگه بسیار سرسبز حاصلخیز است . لایه هایی که به ترکمن صحرا شکل میدهند ، از رسوبهایی بوجود آمده اند که در دوران چهارم زمین شناسی ذخیره شده اند 1 .
ترکمن صحرا در نتیجه ی نزدیکی به دریای خزر ، دارای یک آب و هوای معتدل است ، در تابستان و پاییز هوای آن گرم و خشک با میانگین درجه حرارت 2/39 درجه ی سانتیگراد است . در زمستان هوای آن سرد و برخی با میانگین 2- درجه ی سانتیگراد است .
بهار ترکمن صحرا زیبا و سرسبز است . حداکثر باران در فصل زمستان و حداقل آن در فصل تابستان می بارد . میزان باران سالیانه در ترکمن صحرا به 42 میلمتر می رسد 2 .

2-5-2- وضعیت تاریخی
مختصری از تاریخچه بندرترکمن ( بندر شاه سابق )
انگیزه تاسیس شهر : در سال 1306 اولین سنگ بنای آن توسط رضا شاه در محلی که قرارگاه نظامیان برای سرکوبی عشایر ترکمن بود پیاده گردید . نقشه و طرح شهر شطرنجی است که توسط مهندسین آلمانی اجرا گردیده است .
هدف از تاسیس شهر دعوت عشایر ترکمن به شهرنشینی و ختم راه آهن سرتاسری بدان نقطه بوده است . در سال 1311 راه آهن سرتاسری جنوب به شمال به طول 2468 کیلومتر به این شهر ختم گردیده است . در ساحل غربی آن بعدها 3 اسکله چوبی که یکی از آنها اسکله چوبی راه آهن بوده و امروز هم خرابه های آن باقی است ، ایجاد شد . سپس با اشغال ایران توسط متفقین در سال 1320 این شهر محل انتقال مهمات نظامی به طرف جبهه شوروی سابق بوده است . این شهر ابتدا به شکل تاسیسات بندری و تاسیسات راه آهن بوده و از همان ابتدا از یک نقشه شهرسازی اصولی پیروی می کرد و خیابانهای عریض و موازی و عمود بر هم داشت و نقاط قدیمی این شهرستان هنوز هم حکایت از این امر می کند ولی با گسترش بی رویه ی جمعیت و گسترش شهر این وضعیت از بین رفته است .
وجود تاسیسات گمرک ، ساختمانها و تاسیسات راه آهن ، رونق شیلات و امور صیادی و تاسیس سازمانها و نهادهای اداری و ایجاد تسهیلات شهری باعث رونق سریع این شهر گردیده است .
وجود آثار باستانی (( برج و باروی قزل آلان )) یا (( سدسکندر )) و محلی بنام (( آبسکون )) در منابع تاریخی نشان می دهد که این منطقه از دیرباز صاحب تمدن و پیشینه تاریخی بوده است . در محل دیوار تاریخی قزل آلان که به نام سدسکندر نیز آمده است بخش گمش تپه قرار دارد که یکی از مناطق قدیمی این شهرستان است و دیوار تاریخی قزل آلان در شمال غربی این بخش قرار دارد و نام گمش تپه به معنای تپه نقره ای است که وجود یک تپه باستانی را حکایت می کند1 .
(( رابینو )) 2 سیاح معروف درباره قزل آلان می نویسد : بوسیله اسکندر کبیر برای دفاع در مقابل حملات قبیله های مشرق زمین ساخته شده و این دیوار را انوشیروان ساسانی تعمیر کرد و گویا مشتمل بر خندقی بود که در پشت آن دیوار محکم سنگی قرار داشت و اتاقهای پاسداران و برج و باروی عظیم آن از حدود گمش تپه تا گوگجه در گوگلان امتداد داشته است 3 .
آثار و بقایای این دیوار از حدود گمش تپه و از مسیر آق قلا تا جرجان قدیمی و گنبد کاووس فعلی وجود دارد و احتیاج به کاوش و مطالعات باستان شناسی جدید است .
به نظر میرسد جزیره ای که روزگاری بندر مهم و تجاری استرآباد و گرگان بود و تاریخ نویسان قدیم آنرا (( آبسکون )) نامیدند ، همین گمش تپه بوده باشد .اصطخری و ابن حوقل در قرن چهارم می نویسند : آبسکون بازار مهمی برای تجارت ابریشم و خطی دفاعی در برابر اوغوز ها بوده است 1 .
ابن اثیر می نویسد : سلطان محمد خوارزم شاه در آبسکون قصری داشت که گرداگرد آن را آب فرا گرفته بود .
وجود جزیره یا شبه جزیره آشوراده نیز حکایت از قدمت تاریخی این منطقه دارد . آشوراده در جنوب شرقی دریای خزر مقابل کرانه های دریای خزر سابقاً به شکل جزیره ای بوده است . این جزیره به واسطه پایین رفتن آب سطح دریا به شبه جزیره میانکاله متصل و یکی شده است .
حمدالله مستوفی این جزیره را به نام (( نیم مردان )) ضبط کرده است و می نویسد : (( جزیره ای است که مردم بسیار در آن ساکنند و کشتی از روس و گیلان می آیند و شهری آباد بوده است )) .
میرزا ابراهیم نیز می نویسد : (( آشوراده ، خانه و سرباز خانه و حکیم خانه و قراول خانه و کلیسا ، انبار کاروان و قور خانه داشت و کلاً از چوب و نی و به ترتیب قاعده خودشان ساخته شده اند و چهارصد نفر سرباز دارند که بزرگشان ایوان لیاخوف دریا بیگی می باشد که روبروی خانه اش چهار عراده توپ قرار داشت و اهل ترکمان هم زیاد می آیند و نفت و پیه و نمک و ماهی می آورند و منزل خدر خان ترکمن هم در آشوراده می باشد و آلاچیق دارد . در سال 1814 ( م ) کنت وزیر مختار روس از شاه وقت ایران اجازه گرفته بود که روسها در جزیره آشوراده پایگاه دریایی بسازند و بعد از آن همواره روسها در آنجا ساکن بودند و کم کم به یک پایگاه نظامی و صیادی تبدیل گردید1 . امروزه در این محل کار صیادی به صورت یک تشکیلات منظم اداره می شود و یکی از نواحی شیلات شمال است و اکثر ساکنان آن به بندرترکمن نقل مکان کردند .
وجود روستاهای قدیمی و … نیز سابقه تاریخی این منطقه را نشان می دهد .

3-5-2 وضعیت اجتماعی و جمعیتی :
منطقه ترکمن صحرا بخشی از استان گلستان می باشد . از لحاظ اجتماعی و جمعیتی ادوار مختلفی را پشت سر گذاشته است که در این پژوهش بنای کار ما نیست و از طرفی نیز کار بسیار دشواری است .
بررسی و تجزیه و تحلیل مسائل جمعیتی و مشکلات آن ، مستلزم دسترسی به آمارهای نسبتاً طولانی و دقیق می باشد . هر قدر اطلاعات ما بیشتر باشد به همان اندازه آنالیز و تجزیه و تحلیل مسائل جمعیتی آسانتر و از دقت بیشتری برخوردار می باشد .
استان گلستان و مخصوصاً منطقه ترکمن صحرا با توجه به موقعیت طبیعی و سیاسی خاصی که دارد از گذشته دور ، پذیرای مهاجرین زیادی بوده است مانند : جوکی ها ، گودار ها ، بنکشی Benkeshi ، ترک بربر ، قزاق ، افقانی ، طرودی ، سیستانی ، شاهرودی و خراسانی ها . حال این مهاجرین به خواسته خود یا به فرمان حاکمان وقت با توجه به شغل و پیشه ای که داشتند هر یک جهت مقاصد خاص به این ناحیه مهاجرت کرده اند .

جدول جمعیت استان گلستان در ادوار مختلف
سال شمسی
کل جمعیت
شــهـری روسـتـائـی
جمعیت درصد جمعیت درصد
1345
596917
137291
23
459626
65/77
1355
791881
259395
8/32
532486
2/67
1365
1163016
424073
4/36
738943
6/63
1370
1315356
505192
4/38
810164
6/61
1375
1426288
596295
8/41
829993
2/58

با نگاهی به جمعیت استان گلستان از 5 سرشماری گذشته تا کنون در می یابیم که جمعیت این استان از سال 1345 تا سال 1375 از 596917 نفر به 288/426/1 نفر بالغ گردیده است . ( جدول جمعیت استان گلستان ) در واقع در این مدت شماره جمعیت 139 درصد تغییر کرده و 4/2 برابر شده است . البته رشد جمعیت تا سال 1335 چندان محسوس نبوده است .
بیشترین تغییرات جمعیت از سال 1355 تا سال 1365 با 9/3 رصد رشد بوده که این روند تاکنون سیر نزولی داشته است . تا جایی که متوسط رشد سالانه جمعیت از 5/2 درصد در سال 1370 به 6/1 درصد درسال 1375 کاهش یافته است .
در مدت یک قرن گذشته تا سال 1335 نرخ رشد جمعیت استان بسیار پایین بوده است . به نظر می رسد که علل پایین بودن رشد جمعیت تا سال 1335 همسانی میزانهای مرگ و میر و موالید و کندی تحرک و جابجایی جمعیت بوده باشد که همه این مسائل ، ناشی از عدم امنیت در منطقه ، بروز قحطی و بیماری های مسری و عدم رعایت بهداشت ، کمبود وسائل ارتباطی و نبودن راه های مناسب و دیگر امکانات بوده است که خود میزان بالای موالید را خنثی کرده است  .

4-5-2- وضعیت اقتصادی
محوریت فعالیتهای اقتصادی استان گلستان به فعالیتهای کشاورزی و دامداری متمرکز می باشد . براساس رسیدن به هدفهای مقدس و رسیدن به خود کفایی ، شهرستان بندر ترکمن با وسعتی حدود 22022 کیلومتر مربع و میزان بارندگی متوسط سالیانه 550 میلیمتر و دارای شرایط مناسب اقلیمی و تنوع آب و هوایی و اکوسیستمهای مرتعی اعم از مراتع ییلاقی و جلگه ای بوده و امکان کشت گیاهان علوفه ای و استفاده ازپس چرای مزارع غلات ، تلفیق زراعت با دامداری را ممکن ساخته و قابلیت هر گونه سرمایه گذاری و برنامه ریزی را در امور دامداریهای سنتی و توسعه ی دامداریهای صنعتی و توجه به پرندگان بومی و صنعتی دارد . وجود جمعیت چشمگیر انواع دام و طیور در شهرستان برای تولید گوشت ، شیر و تخم مرغ زمینه ی مناسب را فراهم آورده است . حاصلخیز بودن زمینهای منطقه سبب شده تا کشت انواع گیاهان علوفه ای از جمله سویا ، آفتاب گردان ، یونجه ، شبدر و سایر گیاهان علوفه ای میسر گردد و نیز از فراورده های فرعی آن (( کنجاله ها )) و پس چرا مزارع کشاورزی وسیع در منطقه منابع بزرگ خوراک دام و طیور تامین می گردد1 .
5-5-2- وضعیت فرهنگی
منطقه ای که امروز استان گلستان نامیده می شود و بندر ترکمن نیز بخشی از آن است ، با بیش از شش هزار سال قدمت 2 یکی از نقاط شاخص میهن ما به شمار میرود .
تنوع آب و هوا ، جاذبه های گوناگون سیاحتی ، تنوع اقوام ساکن در منطقه با هنر های سنتی متنوع ، همراه با پشتوانه سنتی اقتصادی که اهرمهای موثر توسعه می باشند ، این شهرستان را در ردیف یکی از شهرستان هایی قرار داده که می توان با کشف توانمندیهای آن گامهای موثری برای توسعه آن برداشت .
استفاده بهینه از وقت ، هزینه ، فضاهای سیاحتی ، توجه به هنرهای سنتی ، تقویت راه های ارتباطی ، حفاظت از میراث های فرهنگی و تاریخی و ثروتهای طبیعی منطقه که همراه با آموزش همگانی است ، می تواند شناخت ویژگیهای فرهنگی شهرستان بندر ترکمن و منطقه ی ترکمن صحرا را با گوناگونی قومیتهای آن نمود عینی تری ببخشد .

6-2- سابقه تاریخی قوم قزاق و منشاء مهاجرت آنها
مطالعه و تحقیق در احوال اقوام و قبایل بسته ، از جمله قزاقها چه از نظر سیاسی و چه از نظر اجتماعی و چه از دیدگاه مردم شناسی و انسان شناسی از اهمیت خاصی برخوردار است . بر پایه نوشته های بسیاری که در این باره بازمانده است ، قزاقها شاخه ای از ترکها هستند که تا قبل از جنگ جهانی اول به زندگی شبانی ادامه می دادند .
آنان در قرن سیزدهم میلادی تحت سلطه چنگیزخان در آمدند و جوجی فرزند جوان چنگیز فرمانروای آنان گردید و پس از مدتی آنان را جزء اردوی چنگیز بنام اردوی طلائی درآورد که این اردو خود جزء امپراطوری غربی مغول که (( باتو )) بنیانگذار آن بود ، محسوب می شد .
اردوی طلائی پس از سه قرن سیادت در شرق و غرب آسیا افول کرد و در اوایل قرن شانزدهم امپراطوری غربی مغول تجزیه گردید ولی قزاقها علیرغم این تجزیه هم چنان در دشتهای ترکستان به زندگی ادامه دادند و درون خود به سه گروه تقسیم شدند :
گروه بزرگ یا (( الو Ulo ))
گروه میانی یا (( اورتا Urta ))
گروه کوچک یا (( کشی جوز Keshi joz )) 1
اکثر قزاقها در جمهوری شوروی سابق (( به اختصار قزاقستان )) سکنی دارند ، اما گروه هایی از آنان نیز در سایر نقاط آسیای میانه ، بویژه در ترکمنستان و جمهوری فدرال روسیه و بیشتر در سیبری باختری و تعدادی نیز2  در ایران و در منطقه ترکمن صحرا و تعداد اندکی نیز در ترکیه در محله ای در شهر استانبول سکونت دارند  3 .
همه جمعیت قزاقی که به ایران مهاجرت کردند از منطقه ای بنام منقشلاق Mengheshlagh که از نظر موقعیت جغرافیایی در جنوب جمهوری قزاقستان جای دارد و به صورت چادر نشینی و ایلی مشغول دامداری بودند ، عزیمت کردند .
بعد از مهاجرت به ایران بنا به دلایلی که در ذیل خواهد آمد تمام دامها ( گوسفندان ، اسبها و شترها ) را برجای گذاشته و جان خود را به در بردند .
این دسته از قزاقها که به ایران مهاجرت کردند از اردوی کوچک ( کشی جوز ) بودند1 .
در سال 1914 آزردگی عمیق مردم بومی به صورت قیام همگانی برضد حکومت روسیه شعله کشید . انگیزه اولیه این قیام فرا خوانده شدن قزاقها برای انجام خدمت سربازی در یگانهای غیر رزمی (( پشت جبهه )) بود . با وقوع انقلاب کمونیستی قزاقستان نیز مثل سایر نقاط آسیای مرکزی به صحنه پیکارهای خونین میان مداخله گران خارجی ، ارتش سرخ ، ارتش سفید و ملیون به رهبری حزب آلاش اوردا مبدل شد ، سرانجام قدرت شوروی در سال 1920 م در این ناحیه تثبیت شد . در روز 26 اکتبر 1920 م ، جمهوری خود مختار شوروی سوسیالیستی قرقیز ( قزاق ) جزء جمهوری فدراتیو روسیه اعلام موجودیت کرد . بعد از تحولاتی چند در سال 1936 میلادی ، جمهوری قزاق به جمهوری متحد ارتقاء یافت 1 .
استقرار حکومت کمونیستی در جمهوری قزاقستان با مصائب بسیار زیادی همراه بود ، بین سالهای 1962 میلادی تا 1959 تلفات سنگینی ، در نتیجه اشتراکی کردن اموال و دامها بر جمعیت قزاق وارد آمد. بنا به حکایت بازماندگان نیمی از دچار هلاکت شده و تعداد بسیاری از مردم به کشورهای همجوار همچون چین ، مغولستان ، افغانستان ، ترکمنستان و ایران کوچ نمودند . از جمله حدود 500 خانوار از قزاقهای ساکن استان منقشلاق (( مانتیستائو )) واقع در غرب قزاقستان (( ساحل دریای خزر )) در سال 1320 از طریق ترکمنستان به ایران پناه آوردند 2 .
از علل عمده این آوارگی ، ستم گریهای شدید رژیم کمونیستی ، مخصوصاً در دوران استالین بود که ایادی وی با افراط گریهای اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی ، نظام معیشتی دیرینه مردم را از هم پاشیده ، موجبات نفرت عمومی را فراهم آورده و باعث فقر و فلاکت و وقوع قحطی مرگبار شدند . در نتیجه بنا به اقرار مقامات مربوطه تقریباً سه میلیون نفر (( به عبارت دیگر نیمی از جمعیت قزاق ها )) یا دچار هلاکت شدند و یا به ممالک دیگر پناه بردند .
قزاقهای پناهنده به ایران ابتدا در بین تراکمه (( ترکمن ها )) دشت گرگان و شمال خراسان سکونت اختیار کردند و با از سر گذراندن چندین سال فقر و فاقه سخت ، بتدریج با اشتغال به زراعت و امثال آن امرار معاش نمودند .
آنان به مرور زمان در شهر های بندرترکمن (( بندر شاه سابق )) و گرگان و گنبد کاووس محله ی خاص خود را بنام قزاق محله برپا کردند . (( نقشه های شماره 1 و 2 و 3 ضمیمه ))
آنان ابتدا مخصوصاً از سوی ترکمن ها بلیش Belish نامیده شده بودند که به معنای (( آشنا )) می باشد .
7-2-
وجه تسمیه نامیده شدن قزاقها به این نام :
در حال حاضر قزاقها عموماً به همان نام اصلی خود مورد خطاب قرار می گیرند 3 . به گفته خودشان واژه قزاق ترکیبی از غازی و حق بوده و قزاقها خود را غازی حق (( مجاهد حق )) می شناختند . طبق مدارک تاریخی در (( اطرار )) یکی از شهرهای باستانی قزاقستان((ژامبول فعلی )) سپاهیان اسلام با پایداری شدید ، عساکر خاقان چین را چنان شکست دادند که بعد از آن هرگز به فکر مجدد نیفتاده اند . بعضی هم می گویند قزاق (( قازاق )) در واقع تحریفی از واژه مغولی الاصل قاچاق است که بخاطر جدائی طلبی قزاق ها از مملکت ازبک به آن عنوان ملقب شده اند .
به روایتی دیگر در بین طوایف باستانی ترک و مغول رسم بر این بود که هرگاه بین خانزادگان کدورتی پیش می آمد ، یکی از آنان مرکز خانات را ترک گفته و به مرزداری می رفتند که به آن اقدام (( قزاقی کردن )) می گفتند ."از لحاظ لغوی قزاق یعنی مرد سخت و تند و همچنین نام قومی از تاتار که در قرن هفتم هجری مطیع چنگیز شدند و نام قدیم سربازان روسی که کلاه پوست بزرگ و قبای بلند می پوشیدند . در ایران هم در زمان رضا شاه سربازانی را که لباسشان شبیه لباس سربازان روس بود ، قزاق می گفتند 4 ."
استقلال طلبان ترک ، قزاق نامیده شدند و جدائی طلبان به کایساک (( کاساک )) موسوم گردیدند . وقتیکه هنگهای نمونه روسی مورد توجه ناصرالدین شاه قاجار در حین عبورش از روسیه ، ضمن سفر به اروپا واقع شدند ، بنا به درخواست وی واحد هایی از آنها در ایران نیز بوجود آمد که خشونت و قساوت آنها در عملیات سرکوبی شورشیان و انقلابیون معروف خاص و عام است1
(( از قضای روزگار قزاقها نیز مثل دیگران طعم بیگاری برای رضاخان میرپنج را چشیده اند و به همین خاطر عده ای از مهاجرین ظلم شوروی سابق را بر جور پهلوی ترجیح داده و در گیر و دار اشغال مناطق شمالی کشور توسط متفقین به همراه سربازان ارتش سرخ زمان جنگ جهانی دوم به قزاقستان بازگشتند 2)) .

3-2- پراکندگی قزاقهای ساکن در ایران
قزاقها از سه اردو تشکیل می شوند :
الف : اردوی بزرگ (( اولوجوز Wlojoze ))
ب : اردوی میانی (( اورتا جوز Wrtajoze ))
ج : اردوی کوچک (( کشی جوز Keshi joze ))
قزاقهای ایران از نژاد زرد و متعلق به اردوی کوچک هستند . آنها در سال 1311 شمسی از دامنه کوه های (( مائقس قس)) در جنوب قزاقستان حرکت خود را آغاز نمودند و از مرز (( حسینقلی گمیش دفه )) وارد ایران گردیدند . این مهاجرین مدتی در گمیش دفه ، خواجه نفس و روستای آرخ بزرگ مقیم شدند ، سپس تعدادی از آنها در سال 1313 که حدود 70 خانوار بودند وارد استرآباد (( گرگان )) شدند . (( نقشه شماره 1 ضمیمه ))

در گرگان ابتدا در حدود شهرک فعلی دادگستری (( در حاشیه جاده کمربندی )) مستقر بودند ، سپس به آلوچه باغ ، سرخواجه ، تابلوی گرگان پارس ، قسمت شمالی پادگان ((درب ملاقاتی )) و در نهایت در قزاق محله فعلی استقرار یافتند (( نقشه شماره 2 شهر گرگان))
اکثر قزاق هایی که در ایران زندگی می کنند در حاشیه شرقی ساحل جنوبی دریای خزر و در سه شهر گرگان ، گنبد و بندرترکمن سکونت دارند . در حال حاضر حدود 270 خانوار از این قزاقها در قزاق محله (( بلیش محله )) گرگان ساکن اند .
شهر بندر ترکمن نیز در خود دو نقطه قزاق محله شمالی و قزاق محله جنوبی را جای داده است که مرکز سکونت قزاقهای این منطقه می باشد . (نقشه شهر بندرترکمن – شماره 3)

در محله ای به نام (( چای بوئی )) در حاشیه شهر گنبد کاووس نیز حدود 100 خانوار قزاق زندگی می کنند . نمونه های انتخاب شده برای این تحقیق قزاقهای ساکن شهر بندرترکمن می باشند که حدود 5000 نفر قزاق را تشکیل می دهند .

فرصتهای اشتغال و جامعه پذیری قزاقها
قزاقها قومی سختکوش و پر تلاش و پر حوصله هستند و از انجام فعالیتهای اقتصادی همیشه استقبال می کنند و با همین پشتکار ستودنی خود توانسته اند برای خود جای پایی در منطقه محل سکونت خود باز کنند و از طریق هنر و استعداد فنی ذاتی خود از کارگری ابتدای ورود خود به ایران به کارگاه های صنعتی دست پیدا کنند . فعالیت های اقتصادی با محیط طبیعی و اجتماعی ارتباط نزدیک دارد و قزاقها نیز از زمانی که وارد ایران شدند و پس از کوچ به نقاط مختلف در منطقه ترکمن صحرا ، بالاخره محل مناسب سکونت خود را که با وضعیت آنها سازگاری داشت ، انتخاب نمودند .
جمعیت شناسان قزاقستان ، جمعیت قزاقها را در سرتاسر جهان ده میلیون نفر اعلام داشته و میگویند : از این تعداد حدود سه میلیون نفر در خارج از قزاقستان سکونت دارند و از سوی مطلعین قوم قزاق درایران ، جمعیت خود را چیزی در حدود ده هزار نفر بیان کردند که در سه شهر گنبد کاووس ، گرگان و بندرترکمن سکونت دارند و از این تعداد حدود پنج هزار نفر فقط در شهر بندرترکمن زندگی می کنند .
در یکی دو سال اخیر حدود یکصد خانوار ، پس از استقلال جمهوری تازه استقلال یافته قزاقستان مبادرت به بازگشت به موطن اصلی خود نموده اند .
از خصوصیات عمده جمعیت قزاق جوانی آن است . بر اساس اطلاعات اولیه گرفته شده از آنها ، بیش از 50% آنها جمعیت زیر 15 سال را تشکیل میدهند .
نیمی از مهاجرین قزاق به سبب شرایط نامساعد اجتماعی ، اقتصادی و طبیعی در هنگام مهاجرت به ایران تلف شدند و به همین لحاظ خانواده های فعلی قزاق نسبتاً پر اولاد می باشند . علیرغم احترامی که به ریش سفیدان قزاق گذاشته می شود ، ایشان به علت محرومیت از آموزش و پرورش رسمی ، به خاطر اشتغال به تامین امرار معاش خانواده روز به روز از نفوذ معنوی خود بر نسل جوان محرومتر می گردند .
اکثریت قریب به اتفاق جوانان ، مخصوصاً پسران از تحصیلات متوسطه برخوردارند . عده ای نیز فارغ التحصیل مدارس عالیه و دانشگاه ها بوده ، بعنوان کارمندان اداری ، دبیر ، آموزگار ، بهیار ، پزشک یا پرستار و یا سایر خدمات دولتی و غیر دولتی مشغول کارند .
نسل میانه که پس از سکونت قزاقها در حومه شهرهای مذکور به حمل و نقل توسط ارابه و گاری اسبی اشتغال داشتند ، در حال حاضر دارای انواع کامیون و وسایل حمل و نقل جاده ای بوده و از این طریق امرار معاش می کنند .
زنان نیز با خانه داری و هنر های دستی به اقتصاد خانواده کمک موثری می نمایند .
در حال حاضر تعداد دختران تحصیلکرده نیز روبه افزایش است .
مسـکـن ، پوشـاک و خــوراک قــزاقــها
مسـکن
بعد از مهاجرت به ایران ، قزاقها منزلهایی برای سکونت خود ساختند که دیواره های آنها از چوب و گل و سقف آن از جنس حلب و به صورت شیروانی بوده و به آن بیگ تام1 ((Big Tam )) می گفتند . عمدتاً این منزلها دو اطاق داشت که یکی از آنها برای پذیرایی از مهمانها بوده و دیگری برای اعضاء خانواده ، هرچند نفر که خانواده را تشکیل دهد ، نشستن و خوابیدن آنها در همان اطاق صورت می گرفت . بیگ تام دارای ایوان نیز هست

پـوشــاک
پوشاک یکی از مهمترین بخش فرهنگ مادی در هر گروهی است که در طی زمان شکل خود را حفظ می کند . پوشاک قزاقها دارای شباهت های بسیار با پوشاک سنتی گروه های دیگر ساکن آسیای میانه ، نظیر ترکمن ها ، تاجیک ها و اوزبک ها است .
به هر صورت ، قزاقها پوشاک سنتی خود را از محل بومی خود و از زمانهای دور آورده اند که در قسمت های مربوط به ازدواج ، نمایی از پوشش زنانه و مردان مشاهده میشود .

ازدواج و طلاق و خویشاوندی و مذهب (( سازمان اجتماعی ))
ازدواج
قزاقها پدر تبار هستند . آنها قبل از قرن بیستم دارای خانواده های گسترده ی بسیار بزرگ با یک رئیس خانواده (( پدر )) مقتدر بودند . خانواده ی کوچکتر و هسته یی (زن و شوهری) در قرن حاضر ، به تدریج در میان آنها پا گرفته است .
در میان قزاقها فعالیتهای زن و مرد بطور جداگانه مشخص شده است . مردان کارهای کشاورزی و دامداری را انجام می دهند . در حالیکه زنان به تهیه آرد ، دوشیدن شیر گاو و گوسفند ، قالیبافی و نمد مالی ، تهیه لبنیات ، تمییز کردن پشم و هم چنین بزرگ کردن بچه ، نگهداری کودک ، آشپزی و شست و شو مشغول هستند .
در جامعه قزاق ، زنان در طبقه ی پایین تر از مردان قرار می گیرند ، زنان نمی توانند با مردان در یک جا و در یک محوطه باشند ، زنان جوان باید از بزرگان خانواده اطاعت کنند ، آنها هم چنین باید همواره و حتی در میان زنان آهسته صحبت کنند .
ازدواج دربین قزاقها از این جهت مهم است که باعث می شود ، یکی از افراد فعال اقتصادی یعنی زن از خانواده ی دهنده ی زن یعنی خانواده ( عروس ) کم شود و در مقابل یک عضو فعال به خانواده ی گیرنده ی زن ( خانواده داماد ) اضافه شود .
بنابراین خانواده ای که زن را می گیرد باید ، به خانواده ای که زن را می دهد ، شیربها بپردازد . در میان قزاقها ، چون دیگر مسلمانان ، ازدواج با محارم مجاز نیست ، این محارم عبارتند از : والدین ، برادران و خواهران و والدین ، برادران و خواهران ، برادران و خواهران ناتنی پدری و مادری ، تمام اعقاب برادران و خواهران ، برادران و خواهران رضاعی ، زن پدر و زن پسر ، دایه و یا هر کسی که ازدواج با او مجاز نیست .
ازدواج با غیر قزاق برای زن قزاق مجاز نیست .
فاصله سنی بین قزاقها برای ازدواج مسئله یی نیست ، گاهی اتفاق افتاده که مردی با فاصله سنی بالاتر با دختر بسیار کوچکتر از خود ازدواج نموده است .
در حال حاضر سن ازدواج بین قزاق ها بالا رفته است . قزاقها به ازدواج به عنوان یک رسم زندگی و یا چیزی طبیعی ، مثل چیز های دیگر نگاه می کنند . ازدواج و تولید مثل به قدرت خانواده و طایفه می افزاید و رشد جمعیت را تسریع می کند . در گذشته ، جمعیت بیشتر برای قزاقها از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در حکم حیثیت و نیروی قبیله یی بود ، زیرا در آسیای میانه منابع آب و مراتع کافی وجود ندارد . بنابراین هر قوم یا طایفه ای که دارای تعداد بیشتری عضو بوده ، می توانست در مقابل تجاوز دیگران از خود دفاع کرده و نگذارد به مرور زمان در گروه های دیگر حل شود . در آن حالت یکی از راه های افزایش جمعیت و در نتیجه زیاد تر کردن بنیه دفاعی طایفه ازدواج و تولید مثل بود . بنابراین ازدواج از این جهت دارای اهمیت خاص بوده و هنوز هم این اهمیت را از دست نداده است . به هر صورت ، خانواده یا طایفه ای که به خانواده یا طایفه دیگر زن می دهد ، باید هزینه ی آن را بگیرد تا بتواند با آن زن دیگر را برای فرد دیگری از خانواده یا طایفه بگیرد و به این ترتیب قدرت تولید مثل و جمعیت طایفه و خانواده ادامه می یابد . ((عکسهای ضمیمه ))

طــلاق
طلاق در میان قزاقها به ندرت پیش می آید . قزاقها اغلب ادعا می کنند که هرگز طلاق درمیان آنها اتفاق نمی افتد . طلاق از جهت اسلامی به خصوص برای اهل سنت چیز بد و نکوهیده ای است ، ولی به نظر می رسد که عدم وجود طلاق در میان قزاق ها نشانی از یک سنت باشد .

خـویـشـاونـدی
خانواده هسته یی در گذشته به ندرت در میان قزاقها دیده می شود ولی در حال حاضر تعداد آنها روبه افزایش چشمگیری است و در گذشته چند خانواده گسترده قزاق نزدیک هم چادر می زدند که به صورت اردوگاه در می آمدند . این اردوگاه که یک گروه اجتماعی – اقتصادی بود ، بر پایه ی تعاون و همکاری این خانواده ها شکل می گرفت . اعضای اردوگاه خویشاوند نزدیک هم و همه دارای یک جد مشترک بودند .
در حال حاضر چادر ها جای خود را به خانه ها داده و اردوگاه (( آول A- Wol )) به صورت چند خانه کنار هم در منطقه یی در آمده است . سران خانواده ها نیز خویشاوند نزدیک بوده و یک جد مشترک داشتند ، چند اردوگاه در نزدیکی هم ، یک طایفه ((آغایین )) را به وجود می آوردند .
گروه های دارای سلسله مراتب خویشاوندی در میان قزاقها به ترتیب از خانواده ، اردوگاه ، طایفه ، ایل و سرانجام گروه قومی قزاق به وجود آمده است . هر کدام از این گروه ها دارای جد مشترکی هستند که فاصله آنها هنگامی که گروه گسترده تر میشود ، بیشتر است . جد مشترکی که چند خانواده را بهم وصل می کرد در حقیقت نشانه اتصال در میان خانواده های قزاقی بوده و باعث اتحاد این چند خانواده در مقابل گروه های قزاق و غیر قزاق میشد .
کوچکترین گروه اجتماعی قزاقها ، خانواده (( اُی )) است که افراد آن در یک خانه زندگی می کنند ، اعضای خانواده با هم دارای رابطه ( نسبت ) نزدیک بوده و باعث بوجود آمدن سلسله مراتبی می شوند که در راس آن پدر یا پدربزرگ پر قدرت قرار دارد . اعضای دیگر خانواده باید بر طبق نقش و موقعیت خود از رئیس خانواده اطاعت کنند .

دیــن و مــذهــب
چگونگی گرایش به اسلام
گفته میشود که گرایش عمده قزاقها به دین اسلام از سده شانزدهم میلادی تحت تاثیر نوغایها ( تاتارها )که در آن زمان با آنها نیروی مشترکی تشکیل داده بودند ، آغاز و در طول سده نوزدهم تشکیل گردید .
روسها با انگیزه استفاده از نیروی فرهنگی اسلام برای گردهم آوردن قبایل مختلف قزاق در ترویج اسلام مساعدت می نمودند تا آنان را به آسانی تحت نظم مورد نظر خود درآورند . فی الواقع مجاهدین اسلام از اوایل سده ی دوم هجری به این سرزمین رسیده و از همین نقطه سپاهیان امپراطوری چین را برای همیشه عقب رانده بودند .
معهذا آنان نتوانسته بودند بخش اعظم قبایل صحرا گرد را با فرهنگ و تمدن اسلامی آشنا سازند ، بهرحال با پیگیری شدید حکومت روسیه و تبلیغ خستگی ناپذیر تاتارها بود که سرانجام قزاقها جمعاً به اسلام گرویدند . نفوذ تاتارها دوش بدوش این وضع پیش میرفت و زبان تاتار زبان رسمی ارتباط میان مقامات روسی و مردم بومی گردید .
آنگاه در اواسط سده ی نوزدهم سیاست روسیه در این باب وارونه شد ، بنای مسجد فقط با اجازه رسمی بود . از شمار پیشنمازان تا اندازه زیادی کاسته شده بود و فعالیتهای مبلغین مسیحی چندین برابر افزایش یافت . اما اسلام دیگر هرچند به صورت ظاهر در میان قزاق ها کاملاً جای خود را باز کرده بود . قزاقها بعد از پذیرش اسلام ، مذهب تسنن و شاخه حنفی را انتخاب کردند و این مردم در مقابل هر نوع تلاشی برای تغییر مذهبشان ایستادگی می کردند .
قزاقها خیلی دیر (( و بیشترشان در سده ی نوزدهم )) مسلمان شدند و حتی پس از قبول اسلام ، عقاید و شعائر بت پرستی در میان آنان رواج داشت . شناخت آنها از اسلام محدود بود و کمتر نماز می خواندند اما فزونی حملات ضد اسلامی در مطبوعات کمونیستی قزاق در شوروی سابق نمایانگر این موضوع است که قزاق ها امروزه نسبت به گذشته ، تعبد بیشتری به اسلام نشان می دهند. 1

فـــصـل چهارم :
مــتـدولــوژی

1-3- روش مطالعه
در این پژوهش ما از روش متداول و مرسوم پیمایشی استفاده کردیم . پیمایش و مراحل آن وسیله کسب اطلاعات می باشد ، در روش پیمایشی اطلاعات از خود مردم بدست آورده میشود .
ما این روش را از طریق نمونه گیری در تحقیق بکار گرفته ایم ، یعنی اینکه نمونه ای را از جامعه مورد نظر انتخاب نموده و نتایج حاصل را به کل جامعه آماری تعمیم داده ایم .
در این پژوهش جامعه آماری ما کلیه افراد مهاجر قزاق ساکن در شهرستان بندرترکمن می باشند که در محلات خاص خود موسوم به (( قزاق محله )) در شمال و جنوب شهر زندگی می کنند .
2-3- جامعه نمونه و روش نمونه گیری :
با توجه به آمار بدست آمده از مهاجرین اولیه قزاق که در حال حاضر در قید حیات هستند و در شهر بندر ترکمن زندگی می کنند که از خود قزاقها این آمار بدست آمده ( بعلت محدود بودن این مهاجرین اولیه آمار و اسامی آنها را خود قزاقها دارند ) و با استفاده از جدول تعیین اندازه نمونه از یک جامعه مورد نظر که در کتب روش تحقیق در علوم اجتماعی موجود میباشد و فرمول آن در قسمت ضمائم در پایان تحقیق آورده شده است . حجم نمونه 93 نفر تعیین و با استفاده از روش نمونه گیری اتفاقی ساده ، اسامی این افراد را بیرون کشیدند و به آنها مراجعه گردیده که این عمل بوسیله پرسشگران قزاق که اکثراً دانش آموزان سال سوم متوسطه بودند ، پرسشنامه ها تکمیل گردیده است . افراد جامعه نمونه ما اکثراً در گروه سنی 65 سال و بالاتر هستند .

3-3- تکنیکهای تحقیقاتی (( روشهای پژوهش ))
در این پژوهش تکنیک جمع آوری اطلاعات از نمونه مورد نظر پرسشنامه می باشد که از طریق مصاحبه رو در رو تکمیل گردیده است . در این روش پرسشها توسط پرسشگران قزاق بطور مستقیم از پاسخگویان سوال گردیده و پاسخها توسط خود پرسشگر یاد داشت شده است .
پرسشنامه مورد استفاده از نوع باز و بسته می باشد ( یعنی در پرسشنامه سوالاتی داریم با جوابهای مشخص که پاسخگو موظف است یکی از آنها را انتخاب نماید و هم سوالاتی که جواب آنها مشخص نبوده و باید خود پاسخگو جواب را ارائه کند تا پرسشگر یادداشت نماید ) . پس از تکمیل کلیه اطلاعات ، اقدام به استخراج نتایج بدست آمده از پرسشنامه ها کردیم و با استفاده از رایانه ( کامپیوتر ) و روشهای آماری مناسب به تجزیه و تحلیل این نتایج بپردازیم .
در این قسمت ها از تکنیکهای آماری در صد ، فراوانی و آمار توصیفی 1- Tau کندال – Rho اسپیرمن ، تحلیل واریانس یکطرفه و آمار استنباطی F جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده استفاده نمودیم . همچنین از مقیاسها یی که در زمینه سنجش میزان از خود بیگانگی ، اضطراب ، پرخاشگری ، افسردگی مهاجرین در مقصد جهت محاسبه فرضیه ها استفاده می کنیم .

4-3- روش جمع آوری اطلاعات
به لحاظ اینکه موضوع مورد بررسی ما (( مهاجرت )) در گذشته صورت گرفته ، ما نیز در پی شناخت علت و پیامد های مهاجرت هستیم . طبعاً دستکاری در متغیر امکان پذیر نیست ، لذا تحقیق ما از نوع تحقیق علی پس از وقوع می باشد .
شیوه ما در جمع آوری اطلاعات نیز مانند اغلب بررسیهای اجتماعی استفاده از پرسشنامه همراه با مصاحبه بوده است ، ابتدا تمامی شاخص های تعیین شده برای سنجش متغیر ها ، بصورت سوال در پرسشنامه طراحی و تدوین گردیده ، سپس با توجه به پرسشنامه طراحی شده با کمک مصاحبه استاندارد شده به تکمیل آنها پرداختیم ، چرا که بسیاری از افراد نمونه به لحاظ بیسوادی یا پایین بودن سطح سواد قادر به تکمیل پرسشنامه نبودند .

5-3- مشـکـلات تــحـقـیـق
در هر تحقیقی با توجه به شیوه های بررسی ، اهداف مورد نظر ، امکانات و ابزار تحقیق و جامعه آماری مشکلات مختلفی برای محقق وجود دارد . نظر به اینکه هدف پژوهش بررسی علل و عوامل پیامدهای اجتماعی ، روانی ، اقتصادی و فرهنگی ناشی از مهاجرت بین المللی در یک منطقه معین و نسبتاً محروم می باشد به طبع در طی مراحل تحقیق با مشکلات چندی روبرو بوده ایم ، در یک تقسیم بندی کلی مشکلات تحقیق مذبور را می توان در دو دسته تقسیم بندی نمود :
الف – در بخش تئوری تحقیق
ب – در بخش عملی تحقیق
1-5-3- (( الــف )) بــخــش تـئـوری تـحـقـیـق
نبودن پیشینه تحقیق مرتبط با موضوع تحقیق و در دست نبودن منابع جدید و کافی ، با توجه به محرومیت فرهنگی منطقه مورد مطالعه از مشکلات مهم بشمار می رود .
در منابع موجود نیز مهاجرت بین المللی تنها از یک بعد مثلاً (( بعد روانی یا اجتماعی یا سیاسی )) مورد بررسی قرار گرفته بود ، آنهم بلحاظ متفاوت بودن منطقه مورد مطالعه که عمدتاً کشورهای آمریکای جنوبی ، آسیا و آمریکای شمالی می باشد ، چندان قابل استفاده قرار نگرفت .
3-5-3 (( ب )) بـخـــش عـمـلی
با توجه به اینکه اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است ، امکان دسترسی به افراد نمونه به دلیل اینکه اکثراً بیسواد بوده اند از طریق پرسشگر بوده و هم چنین سن آنان نیز بالا بوده و به راحتی به سوالات پاسخ نداده و با دید منفی به مسئله نگاه کرده اند.
فـــصــل چــهـارم : تـجـزیه و تحلیل داده ها و آزمون فـرضـیـه ها
1-4- توصیف متغیر های تحقیق
پس از مشخص شدن چارچوب تئوریک ، فرضیه های تحقیق و همچنین تعاریف نظری و عملی مفاهیم در این بخش از مطالعه به تحلیل نتایج حاصل از بررسی می پردازیم .
این بخش از مطالعه به دو قسمت تقسیم می گردد . در قسمت نخست به تحلیل و توصیف متغیر های تحقیق می پردازیم . تا از طریق بررسی فراوانی مطلق و نسبی متغیر ها ، نسبت به جامعه آماری و کم و کیف متغیر های وابسته شناخت کافی و کامل حاصل گردد و در قسمت دوم به بررسی رابطه بین متغیر های مستقل و وابسته پرداخته تا نسبت به آزمون فرضیه های تحقیق اقدام گردد .
لازم به ذکر است که جهت بررسی و آزمون فرضیه ها با توجه به سطح سنجش متغیر های مورد بررسی از تکنیک های آماری مختلف و متداول در تحقیقات علوم اجتماعی استفاده شده است اما قبل از آزمون و تجزیه و تحلیل فرضیه ها به توصیف متغیر های تحقیق پرداخته شده است .
1-4-1- سن مهاجرین
یکی از متغیر های مستقلی که در این پژوهش به آن پرداخته شده است ، وضعیت سن مهاجرین می باشد. با توجه به اینکه جامعه آماری مورد مطالعه عمدتاً گروه سنی 65 به بالا هستند ، توجه به این مسئله ضروری است که این دسته افرادی هستند که از مهاجرین اولیه به ایران بوده و بررسی وضعیت همین دسته در این پژوهش مد نظر بوده و جامعه نمونه از همین افراد بدون توجه به جنسیت آنها انتخاب شده است ، که بعنوان یک متغیر مستقل با سایر متغیر ها چه مستقل و چه وابسته ارتباط دارد و می تواند سایر متغیر ها را تحت تاثیر خود قرار دهد . درنتیجه از 93 نفر جامعه نمونه 4/38 % در سنین بین 65 تا 75 سال سن دارند ، 2/43 % بین 75 تا 85 سال و 4/18 % نیز بالای 85 سال هستند .

جدول شماره 1 : وضـعیـت سـن مـهـاجـریـن
گروه سنی
فراوانی مطلق
درصد
65 تا 75
35
4/38
75 تا 85
40
2/43
85 به بالا
17
4/18

2-1-4- میزان تحصیلات
از جمله عوامل مستقل که در این تحقیق به آن پرداخته شده است ، میزان تحصیلات مهاجرین میباشد. جهت سهولت بررسی ، تحصیلات مهاجرین مورد بررسی به گروه های : 1- بی سواد 2- ابتدایی و سواد قرآنی 3- راهنمایی 4- دیپلم و فوق دیپلم 5 – لیسانس و بالاتر از لیسانس
تقسیم شده است .
تحصیلات می تواند بعنوان عامل مهمی در چگونگی انطباق و سازگاری اجتماعی باشد و در این تحقیق افراد مورد بررسی نشان از آن دارد که بیشتر مهاجرین اولیه قزاق بیسواد هستند .

جدول شماره 2 : وضعیت تحصیلی مهاجرین
ردیف
وضعیت تحصیلی
فراوانی مطلق
درصد
1
بی سواد
51
83/54
2
سواد قرآنی و ابتدایی
37
78/39
3
راهنمایی
3
2/3
4
دیپلم و فوق دیپلم
1
1/1
5
لیسانس و بالاتر
1
1/1

جمع

همانطور که در جدول شماره 2 ملاحظه می گردد ، بیشترین فراوانی مطلق به گروه ردیف یک یعنی بیسواد ها متعلق است ، یعنی 83/54 % و افراد دارای تحصیلات سواد قرآنی و ابتدایی 28/37% و راهنمایی 2/3% و دیپلم و فوق دیپلم 1/1% و لیسانس و بالاتر 1/1 % یعنی کمترین فراوانی و درصد را به خود اختصاص داده است .
3-1-4- بررسی وضعیت تاهل
از جمله متغیر هایی که جهت بررسی وضعیت مهاجرین و عوارض ناشی از مهاجرت مد نظر قرار گرفت، وضعیت تاهل افراد مهاجر بود . وضعیت تاهل افراد مذکور به 3 گروه :
1- همسر دارم 2- همسرم فوت شده است 3- از همسرم جدا شده ام ، تقسیم شده است .
داشتن همسر عاملی است در جهت جامعه پذیری بیشتر و انطباق با جامعه میزبان و هم چنین احساس تنهائی و غربت نکردن در جامعه ای که فرد مهاجر در آنجا بعنوان یک بیگانه قلمداد می شود و همچنین بررسی وضعیت تاهل گویای این مطلب می باشد که پدیده طلاق در بین قزاق ها بندرت مشاهده می شود .
جدول شماره 3 : وضعیت تاهل مهاجرین
ردیف
وضعیت تاهل
فراوانی مطلق
درصد
1
دارای همسر
48
62/51
2
همسرم فوت شده است
45
38/48
3
از همسرم جدا شده ام
0
0

چنانچه از جدول شماره 3 برمی آید ، از کل جامعه نمونه 6/51% دارای همسر بوده در حالیکه 38/48 % این افراد همسرانشان فوت کرده اند و نمونه ایکه بعلت طلاق از یکدیگر جدا گشته باشند ، مشاهده نشده است .

4-1-4 – بر رسی وضعیت شغلی مهاجرین
از جمله متغیر هایی که جهت سنجش میزان سازگاری مهاجرین در منطقه ترکمن صحرا (بندر ترکمن ) مورد توجه و بررسی قرار گرفته است ، وضعیت شغلی مهاجرین است . با توجه به مصاحبه های اولیه از مهاجرین ، مشاغل رایج که مهاجرین به آن اشتغال داشته اند به گروه های زیر تقسیم می شده اند :

1- صید و شکار 2- کارگری 3- مغازه داری 4- رانندگی

5- اشتغالات دولتی 6- کشاورزی 7- دامداری 8- صنایع دستی 9- سایر موارد

عمدتاً داشتن شغل موجب استمرار وضعیت طبیعی مهاجر درجامعه میزبان گشته و از آنجائیکه قزاقها بنا به دلایل سیاسی از خانه و کاشانه خود مهاجرت کرده اند ، برای ادامه زندگی درجامعه مقصد ناچاراً باید به اشتغالاتی دست میزدند که جدول ذیل بیانگر وضعیت آنان می باشد .
جدول شماره 4 : وضعیت شغلی مهاجران
ردیف
وضعیت شغلی
فراوانی مطلق
درصد
1
صید وشکار
3
2/3
2
کارگری
7
52/7
3
مغازه داری
10
57/10
4
رانندگی
1
1/1
5
اشتغالات دولتی
3
2/3
6
کشاورزی
9
67/9
7
دامداری
10
75/10
8
صنایع دستی
10
75/10
9
سایر موارد
40
0/43

جمع
93
100

با توجه به طبقه بندی فوق بیشترین فراوانی مطلق به سایر موارد می باشد با 43% و کمترین میزان فراوانی و درصد متعلق به شغل رانندگی با 1/1% است ، با ملاحظه این طبقه بندی مشاهده میشود که تنوع شغلی در بین مهاجرین وجود دارد .

5-1-4- رضایت شغلی
رضایت شغلی نیز یکی دیگر از متغیر هایی است که میزان سازگاری را می توان از طریق آن سنجید . با توجه به مشاغلی که عمدتاً مهاجرین قزاق در بندرترکمن به آنها اشتغال دارند که در قسمت قبل به آن پرداخته شد ، رضایت شغلی مشاهده نمیشود و از کل 93 نفر 86/40 % به گزینه هیچ ، 40/34 % به گزینه کمی ، 58/22 % به گزینه تاحدی و 15/2 % به گزینه ی زیاد پاسخ داده اند و گزینه بشدت را کسی انتخاب نکرده است .

جدول شماره 5 : وضعیت رضایت شغلی مهاجرین
درصد
فراوانی
رضایت شغلی
86/40
38
هیچ
40/34
32
کمی
58/22
21
تاحدی
15/2
2
زیاد
0
0
بشدت
100
92
جمع

6-1-4- وضعیت نوع محل سکونت مهاجرین
نوع محل سکونت مهاجرین یکی از عواملی است که روشن کننده وضعیت اقتصادی مهاجر بوده و همچنین بیانگر این مطلب است که فرد مهاجر می داند دیگر امکان بازگشت به وطن برایش وجود ندارد و باید به فکر منزل و ماوایی برای سکونت خود باشد و به هرشکل شرایط جامعه میزبان را پذیرفته است و همچنین افراد جامعه میزبان نیز او را به عنوان همسایه مورد پذیرش قرار داده اند .
جدول شماره 6 : وضعیت نوع محل سکونت مهاجرین
ردیف
وضعیت نوع محل سکونت
فراوانی مطلق
درصد
1
شخصی
80
02/86
2
پدری
5
37/5
3
استیجاری
3
22/3
4
سایر موارد
5
37/5
5
بی پاسخ
0
0

با ملاحظه جدول بالا روشن می گردد که 86% از مهاجران دارای منزل شخصی بوده که گویای این مطلب می تواند باشد که مهاجرین قصد برگشتن به کشور اولیه خود را نداشته و کمترین درصد فراوانی مربوط به گزینه استیجاری بوده که 22/3% می باشد .
8-1-4- سنجش مقدار و میزان درآمد ماهانه
یکی دیگر از متغیر هایی که می تواند در امر تحقیق موثر واقع شود و حتی بر متغیر های دیگر نیز تاثیر بگذارد ، مقدار درآمد مهاجرین در جامعه مقصد میباشد که می تواند میزان سازگاری آنها را نیز از همین طریق ارزیابی نمود . چرا که در شرایط عادی که مهاجر امکان تغییر مکان داشته باشد و یا امکان بازگشت ، در صورتیکه با میزان درآمد پایین مواجه شود ، احتمال بازگشت او وجود دارد ولی اگر امکان بازگشت مقدور نباشد ، ممکن است با درآمد پایین نیز در جامعه مقصد به سازگاری نسبی برسد .

جدول شماره 8 : سنجش درآمد مهاجرین
میزان درآمد
فراوانی
درصد
زیر 100 هزارتومان
28
10/30
بین 100 تا 200 هزار تومان
36
70/38
300 هزار تومان و بالاتر
29
18/31

جدول بالا نشان میدهد که 10/30% افراد با درآمد زیر 100 هزار تومان به زندگی خود ادامه میدهند و 70/38% بین 100 تا 200 هزار تومان و 18/31% نیز 300 هزار تومان و بالاتر درماه درآمد دارند .
9-1-4- سنجش رضایت از میزان درآمد ماهانه
یکی از شاخص هایی که بوسیله ی آن می توان میزان سازگاری مهاجرین را با جامعه میزبان سنجید ، رضایت از درآمد می باشد که البته آنهم بصورت نسبی است . چون که احتمال دارد با درآمد مثلاً زیر 100 هزار تومان در یک جامعه ای فرد مهاجر یا بومی آنجا با رضایت زندگی کند ولی در جامعه ای دیگر با همین درآمد ، رضایت وجود نداشته باشد .

جدول شماره 9 : سنجش رضایت از درآمد مهاجرین
رضایت از درآمد
فراوانی
درصد
هیچ
42
6/45
کمی
33
48/35
تاحدی
18
35/19
زیاد
0
0
هیچ
0
0
جمع
93
100

جدول بالا نشان میدهد که 16/45 % از افراد مهاجر اصلاً از درآمدشان رضایت ندارند و 48/35 % کمی و 35/19 % نیز تا حدی از درآمدشان رضایت نشان داده اند .
10-1-4- بررسی وضعیت امنیت از نظر مهاجرین
جدول زیر مشخص کننده وضعیت احساس امنیت مهاجرین در مقصد است . بررسی های بعمل آمده در زمینه داشتن شغل و مسکن و داشتن دوست ، بیانگر این مطلب است که مهاجرین از امنیت کافی در منطقه بندر ترکمن (( ترکمن صحرا )) برخوردار هستند .

جدول شماره 10 : احساس امنیت مهاجرین در مقصد
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
هیچ
–
–
2
کمی
11
83/11
3
تاحدی
57
29/61
4
زیاد
25
88/26
5
بشدت
–
–

جمع
93
100

جدول بالا گویای این مطلب است که 83/11 % از مهاجرین کمی احساس امنیت نسبت به شغل و زندگی و محل سکونت دارند و 29/61 % از مهاجرین تاحدی ابراز احساس امنیت نموده اند و 88/26 % نیز به مقدار زیادی احساس امنیت نموده اند و یکی از عواملی که باعث شده مهاجرین تبعیت ایران را پذیرفته و ساکن و مقیم شوند ، میزان امنیت بالایی است که در ایران احساس کرده اند .
11-1-4- بررسی میزان بی احترامی بومی ها به مهاجرین قزاق
عمدتاً فرد مهاجر از دید مردم جامعه میزبان بعنوان یک بیگانه تلقی می شود و از آنجائیکه فرد مهاجر خود را مقید به رعایت هنجار های جامعه میزبان نمیداند و تا حدود زیادی هم با ارزشها و هنجارهای جامعه میزبان آشنایی ندارد ، گاهی اوقات رفتار های آنان که توام با نابهنجاری است از سوی میزبان با عکس العملهایی روبرو می شود و بیشتر اوقات این بی احترامی ها از سوی کودکان نسبت به مهاجرین اعمال می شود .
گاهی اوقات نیز جامعه جدید از شخص نوآمده استقبال می کند و او را به همکاری می خواند و برای او امتیازاتی قائل می شود که به آن پذیرش اجتماعی می گویند و گاهی نیز این پذیرش صورت نمی گیرد .

جدول شماره 11 : بررسی میزان بی احترامی بومی ها نسبت به مهاجرین قزاق
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
هیچ
32
40/34
2
کمی
12
90/12
3
تاحدی
37
78/39
4
زیاد
12
90/12
5
بشدت
–
–

جمع
93
100

از جدول شماره 11 چنین برمی آید که 40/34 % از مهاجرین در مقصد از ناحیه بومی ها شاهد هیچ بی احترامی نسبت به خود نبوده اند . 90/12 % این بی احترامی را همیشگی نداشته و گاهی اوقات و کمی مورد بی احترامی قرار گرفته اند . در حالیکه 78/39 % از مهاجرین تا حدی نسبت به خود شاهد بی احترامی بوده اند و 90/12 % نیز تاحد زیادی شاهد بی احترامی از سوی بومی ها نسبت به خود بوده اند .

12-1-4- بررسی اظهار نظر نسبت به اهالی محل اقامت
یکی از متغیر های وابسته میزان سازگاری اجتماعی است و همانطور که قبلاً نیز اشاره شده از دو شاخص اصلی فرهنگ پذیری و رضایت مندی تشکیل شده است و هر شخص بالغی که از جامعه ای به جامعه دیگر می کوچد و با فرهنگ نو یی مواجه می شود ، مجدداً خود را ناگزیر به فرهنگ پذیری می یابد ، برای سنجش این متغیر از 4 گزینه که در ذیل می آید استفاده شده است ، فرد مهاجر مورد تحقیق ، نظریات خود را مطابق با جدول ذیل بیان نموده است .

جدول شماره 12
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
آنها را دوست دارم
80
02/86
2
آدمهای بدی هستند
0
0
3
برایم فرقی نمی کنند
12
90/12
4
از آنها متنفرم
1
1/1

جمع
93
100

از بررسی جدول بالا چنین برمی آید که فردا نوآمده و مهاجر افراد جامعه میزبان خود را دوست دارد و می خواهد با آنان رابطه دوستانه داشته باشد و به همین خاطر به گزینه آنها را دوست دارم 02/86 % پاسخ داده است و میزان کسانی که تنفر خود را از مردم جامعه میزبان ابراز نموده اند 1/1 % بوده است و به گزینه برایم فرقی نمی کند 90/12 % پاسخ داده اند و گزینه آدمهای بدی هستند را هیچ یک از مهاجرین انتخاب نکرده اند .

13-1-4- بررسی میزان روابط صمیمانه با سایر قومیت ها
یکی دیگر از شاخصهایی که سازگاری اجتماعی را بعنوان متغیر وابسته می سنجد ، میزان روابط با سایر قومیت ها می باشد . از آنجائیکه شخص مهاجر نمی تواند تمام سوابق فرهنگی را نفی کند ناچار است همچنان که مقولات فرهنگی جامعه میزبان را می آموزد ، موافق مقولات فرهنگ مادری خود ، در آنها مداخلاتی کند .
در نتیجه هیچ گاه فرهنگ میزبان را تماماً نمی رباید و به اندرون آن راه نمی یابد ، بلکه فقط پا به حول و حوش آن می گذارد و از این جهت (( انسان حاشیه نشین )) خوانده می شود .
در چنین مواردی فرد مهاجر با اقوامی روابط صمیمانه تری برقرار می کند که قرابت فرهنگی بیشتری داشته باشد . جدول ذیل به بررسی میزان روابط صمیمانه فرد مهاجر قزاق با سایر قومیتهای محل سکونت او می پردازد .
جدول شماره 13
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
خیلی کم
8
60/8
2
کم
39
93/41
3
متوسط
31
33/33
4
زیاد
15
12/16
5
خیلی زیاد
0
0

جمع
93
100
جدول بالا میزان روابط صمیمانه با سایر قومیتها را نشان می دهد که از کل جامعه نمونه 60/8 % آنان با سایر قومیت ها خیلی کم رابطه داشته اند ، 93/41 % به مقدار کم ، 33/33 % متوسط رابطه خود را ابراز نموده ان و 12/16 % از مهاجرین هم به مقدار زیاد با سایر قومیت های محل سکونت خود رابطه صمیمانه داشته اند .
14-1-4- بررسی میزان جالب بودن تلوزیون ایران از نظر مهاجرین قزاق
جالب بودن برنامه های تلوزیون ایران که با پنج گزینه : خیلی کم ، کم ، متوسط ، زیاد و خیلی زیاد از افراد جامعه نمونه مهاجرین پرسیده شده است ، جهت سنجش متغیر وابسته سازگاری اجتماعی مطرح گردیده و علاقه مندی و جالب بودن برنامه ها برای فرد مهاجر در یک جامعه حاکی از فرهنگ پذیری بالای اوست ، چرا که باید زبان جامعه میزبان و آداب و رسوم و ارزشها و هنجارهای آنها را آموخته باشد و هم برای او مهم جلوه کند .

جدول شماره 14
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
خیلی کم
48
93/41
2
کم
27
03/29
3
متوسط
17
27/18
4
زیاد
1
18
5
خیلی زیاد
–
–

جمع
93
100
از بررسی جدول شماره 14 به این نتیجه می رسیم که از کل جامعه نمونه 93/41 % خیلی کم تماشای تلوزیون ایران برایشان جذاب و جالب بوده است و 03/29 % کمی تماشای تلویزیون برای آنها جالب بوده است و 27/18 % گزینه متوسط را انتخاب نموده اند و فقط 1/1 % از افراد مورد تحقیق قرار گرفته ، گزینه ی زیاد را انتخاب کرده اند و گزینه خیلی زیاد را انتخاب نکرده اند .

15-1-4- بررسی میزان احساس راحتی در منزل دوستان غیرقزاق
یکی از متغیر های مستقلی که در این پژوهش به آن اشاره شده است ، قرابت فرهنگی است . یعنی هر فردی بنا به تعلق داشتن به جامعه و فرهنگی خاص دارای فرهنگ مخصوص به خود است که به آن ، خرده فرهنگ می گویند . حال فرد مهاجر با این خرده فرهنگ خود به جامعه میزبان وارد می شود و هر چه این فرهنگ خاص او ، با هر فرهنگ جامعه میزبان قرابت بیشتری داشته باشد ، میزان سازگاری او با آن جامعه و افرادی که با آنان ارتباط دارد ، بیشتر خواهد بود . چرا که همه عواملی که با فرد ارتباط پیدا می کنند در شخصیت او تاثیر می گذارند ، مخصوصاً فرهنگ .حال با استفاده از گزینه های : خیلی کم ، کم ، متوسط ، زیاد و خیلی زیاد ، احساس راحتی و آرامش مهاجر قزاق را در منزل دوستان غیر قزاق خود ، طبق جدول ذیل نشان می دهیم :

جدول شماره 15
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
خیلی کم
5
37/5
2
کم
37
78/39
3
متوسط
38
86/40
4
زیاد
13
97/13
5
خیلی زیاد
0
0

جمع
93
100

جدول بالا نشاندهنده ی این مطلب است که 37/5 % از افراد مهاجر از بودن در کنار دوستان غیرقزاق و یا بودن در منزلشان خیلی کم احساس راحتی و آسایش می کنند . 78/39 % از مهاجرین گزینه کم را انتخاب نموده اند و 86/40 % از افراد مهاجر گزینه متوسط را برگزیده اند و فقط 97/13 % از آنان احساس راحتی و آسایش زیاد در منزل دوستان غیر قزاق خود نموده اند .
16-1-4- سنجش تمایل به درد دل با دوستان غیرقزاق
یکی از متغیر های وابسته سازگاری اجتماعی است . درد دل با افراد غیر وابسته به گروه قومی نشاندهنده ی این است که میزان تضاد ها میان هنجار و فرهنگ جامعه میزبان با فرد مهاجر بسیار پایین بوده و فرد مهاجر با هنجار های اجتماعی به نوعی همنوایی پیدا کرده و نوعی یگانگی اجتماعی در او با جامعه میزبان بوجود آمده است ، چرا که عدم پذیرش اجتماعی و احیاناً مخالفت و تحقیر جامعه میزبان از فرهنگ پذیری و سازگاری شخصی نوآمده جلوگیری می کند .

جدول شمار 16 : سنجش تمایل به درد دل با دوستان غیر قزاق
ردیف
پاسخها
فراوانی مطلق
درصد
1
خیلی کم
10
75/10
2
کم
44
31/47
3
متوسط
35
63/37
4
زیاد
4
30/4
5
خیلی زیاد
0
0

جمع
93
100

از کل پاسخ های داده شده 75/10 % خیلی کم تمایل به درد دل با دوستان غیر قزاق خود داشته اند و 31/47 % از افراد مهاجر تمایل کمی داشته اند و 63/37 % پاسخ متوسط داده اند و 30/4 % زیاد تمایلی به درد دل با دوستان غیر قزاق خود داشته اند و گزینه خیلی زیاد را هیچ کدام انتخاب نکرده اند .
17-1-4- سنجش قادر بودن به خواندن زبان فارسی
یکی از عواملی که در افزایش سازگاری اجتماعی می تواند موثر باشد، میزان آشآآشنایی با زبان جامعه میزبان است، چرا که یکی از عناصر برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران زبان می باشد و فرد مهاجر قزاق برای رفع نیازهای روزمره و همچنین سازگاری با جامعه میزبان نیاز به آگاهیهایی دارد که بخشی از این آگاهیها از طریق یادگیری زبان فارسی برای او میسر می باشد و از آآنجائیکه اغلب افرادی که مورد پژوهش قرار گرفته اند، افراد مسن می باشند و جزء مهاجرین اولیه بوده و کمتر مجالی برای یادگیری زبان فارسی بصورت مدرسه ای داشته اند، خواندن زبان فارسی برای آنان مقدور نبوده و فقط می توانند به این زبان صحبت کنند.

جدول شماره 17
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
اصلا
69
19/74
2
کم
19
43/20
3
متوسط
3
22/3
4
زیاد
1
1/1
5
خیلی زیاد
1
1/1

جمع
93
100

بررسی جدول شماره 17 مبین این نکته است که 19/74% از افراد مهاجر اصلا قادر به خواندن زبان فارسی نبوده 43/20% از آنان اظهار توانایی کمی در خواندن زبان فارسی نموده ا ند و 22/3% نیز در حد متوسط و 1/1% هم در حد زیاد و 1/1% هم خیلی زیاد را انتخاب نموده اند.

18-1-4- بررسی میزان مطالعه روزنامه در ایران از سوی فرد مهاجر
یکی از متغیرهای مستقلی که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است، آگاهی اجتماعی
می باشد که بوسیله شاخصهایی مثل مطالعه روزنامه، میزان آن مشخص می شود.
در واقع گاهی اتفاق می افتد که فرد مهاجر در جامعه ای زندگی می کند، اما این به معنی همنوایی کامل با جامعه میزبان نبوده و شاید خود را مقید به رعایت همه هنجارها نداند، چرا که از طریق مطالعه روزنامه هر جامعه ای سعی می کند ارزشهایی را در افراد جامعه خود درونی کند و همچنین آنان را جامعه پذیر نماید و هرچه جامعه ای افراد بی سواد بیشتر داشته باشد، همنوایی اجتماعی او از این بابت کاهش می یابد.

جدول شماره 18
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
اصلا
75
64/80
2
کم
13
97/13
3
متوسط
3
22/3
4
زیاد
2
2/2
5
خیلی زیاد
0
0

جمع
93
100

بررسی جدول شماره 18 نشان می دهد که حدود 64/80% افراد مهاجر مورد پژوهش اصلا روزنامه مطالعه نمی کنند و همچنین 97/13% از آنان نیز ابراز نموده اند که کمی روزنامه می خوانند و 22/3% گزینه متوسط را انتخاب کرده اند و 2/2%از افراد جامعه نمونه زیاد روزنامه مطالعه می کنند و گزینه خیلی زیاد را هیچیک از افراد انتخاب نکرده اند و درصد بالای روزنامه نخواندن می تواند با سن بالای جامعه نمونه و بیسوادی آنها در ارتباط باشد.
19-1-4- بررسی وضعیت رفع رجوع و مشکلات
مهاجران اولیه از آنجائیکه بسیاری از هنجارها و آداب و رسوم و وابستگی های گروهی خود را حفظ نموده اند و رها ساختن آنها و پذیرش فرهنگ جامعه میزبان بطور کامل و تمام برای آنان مقدور نمی باشد و از طرفی اذیت و آزارهای ابتدایی مهاجرت را وقتی به یاد میآورند، کمتر به مردم جامعه میزبان اعتماد می کنند، در نتیجه مانند نسل جدید که ذهنیت بدی از اطرافیان غیر قزاق خود ندارند، نمی توانند مشکلات خود را به راحتی با آنان در میان بگذارند و هرچه سن بالاتر رود، پذیرش آنان نیز کاهش می یابد.
به همین دلیل میزان مراجعه به افراد غیر قزاق جهت حل مشکلات خود با استفاده از گزینه های خیلی کم، کم، متوسط،زیاد و خیلی زیاد پاسخ داده اند.

جدول شماره 19
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
اصلا
40
43
2
کم
42
16/45
3
متوسط
10
75/10
4
زیاد
1
1/1
5
خیلی زیاد
0
0

جمع
93
100
از بررسی جدول شماره 19 چنین برمی آید که 43% افراد مهاجر جامعه نمونه این پژوهش، خیلی کم تمایل خود را به اینکه مشکلاتشان را از طریق افراد غیر قزاق حل کنند، نشان داده اند16/45 آنان کمی تمایل دارند، مشکلاتشان را به غیرقزاقها بگویند. 75/10% آنان گزینه متوسط را انتخاب کرده اند و 1/1% تمایل زیادی به حل مشکلاتشان از طریق غیر قزاقها عنوان کرده اند.

20-1-4- بررسی وضعیت اضطراب در مهاجران
اضطراب از علائم اختلال و بیماریهای روحی و احساسی بشمار می رود که در این تحقیق برای سنجش آن در میان مهاجرین از تست استاندارد (s, c, L 90) استفاده شده که دارای 9 گویه است و نمره آن می تواند بین 9 ( حداقل) تا 45 ( حداکثر) در نوسان باشد. بر اساس این طیف کسانی که نمره آنها بین 13-9 باشد افراد کاملا سالم تلقی می شوند و کسانی که نمره آنها بین 14 تا 18 باشد سالم هستند و کسانی که نمره آنها از 19 تا27 باشد افرادی هستند که در آستانه بیماری قرار دارند و افرادی که نمره آنها بین 28 تا 36 باشد بیمار تلقی می شوند و کسانی که نمره آنها بیش از 36 باشد کاملا بیمار هستند.

جدول شماره 20 توزیع فراوانی نمره اضطراب پاسخگویان مهاجر
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
کاملا سالم 13-9
43
23/46
2
سالم 18-14
25
88/26
3
در آستانه بیماری 27-19
15
12/16
4
بیمار 36-28
6
45/6
5
کاملا بیمار 45-37
3
22/3
6
بی جواب
3
22/3

جمع
93
100

21-1-4- بررسی وضعیت پرخاشگری در میان مهاجرین
پرخاشگری نیز از جمله بیماریهای روانی است، برای سنجش این متغیر از طیف 6 سوالی اس،ال 90 استفاده شده است که نتایج حاصل در جدول شماره 21 نشان داده شده است، پرخاشگری بالا نیز می تواند در جهت کاهش میزان سازگاری اجتماعی موثر باشد یا برعکس آن.

جدول شماره 21 توزیع فراوانی نمره پرخاشگری در میان پاسخگویان
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
کاملا سالم 10-6
50
76/53
2
سالم 15-11
19
43/20
3
در آستانه بیماری 20-16
14
05/15
4
بیمار 25-21
6
45/6
5
کاملا بیمار 30-26
4
30/4
6
بی جواب
__
__

جمع
93
100
همانطور که از جدول بالا ملاحظه می شود نمره بیش از 76/53 درصد از پاسخگویان کمتر از 11 است که نمایانگر میزان پرخاشگری پایین پاسخگویان است، در حالیکه 43/20 درصد ازپاسخگویان دارای نمره پرخاشگری بین 15-11 هستند و نشان از سالم بودن آنها از لحاظ مبتلا به پرخاشگری است و 50/15 آنان در آستانه بیماری قرار دارند و 45/6% افراد مهاجر مورد تحقیق قرار گرفته بیمار هستند و 30/4% آنان نیز کاملا بیمار نشان می دهند.
22-1-4- بررسی افسردگی در میان مهاجرین
شاخص دیگر وضعیت روانی میزان افسردگی افراد است که از مشخصات آنها احساس بی یاوری، ناامیدی مفرط، ضعف، کندی و احساس پوچی و بی ارزشی است.
برای سنجش این متغیر نیز از طیف 13 گویه ای ( اس، سی ، ال90) استفاده شده است . نمره افسردگی افراد بین 13 تا 65 در نوسان است.
کسانیکه بین 21-13 نمره دارند کاملا سالم هستند و 46/49% افراد مهاجر را همین دسته تشکیل می دهند و نمره 30-22 حاکی از سلامتی است که 8/25% پاسخگویان نمره شان در همین حد است و کسانیکه بین 47-31 نمره دارند و در آستانه افسردگی قرار دارند 12/16% می باشند و 30/4% افراد مهاجر نمره بین 56-48 را به خود اختصاص داده اند و بیمار به نظر
می رسند.و22/3% افراد نیز کاملا بیمار و نمره بین 65- 57 را به خود اختصاص داده اند.
جدول شماره 22 توزیع فراوانی نمره افسردگی در میان پاسخگویان
ردیف
پاسخها
فراونی مطلق
درصد
1
کاملا سالم 21-13
46
46/49
2
سالم 30-22
24
80/25
3
در آستانه بیماری47-31
15
12/16
4
بیمار 56-48
4
30/4
5
کاملا بیمار 65-57
3
22/3
6
بی جواب
1
1/1

جمع
93
100
23-1-4- بررسی وضعیت بیگانگی اجتماعی مهاجرین
آخرین شاخص وضعیت روانی، بیگانگی است که در این تحقیق منظور میزان نابهنجاری، بی معنایی فرد مهاجر است، این شاخص توسط یک طیف 5 گزینه ای اندازه گیری شده و نمره آن بین 5 تا25 در نوسان می باشد.
کسانیکه نمره بین 11-5 دارند دچار بیگانگی پایین بوده و نمرات بین 17-12 دارای بیگانگی متوسط می باشند و کسانیکه نمره ای بین 25-18 دارند دارای بیگانگی پایین بوده و نمرات بین 17-12 دارای بیگانگی متوسط می باشند و کسانیکه نمره ای بین 25-18 دارند دارای بیگانگی بالا می باشند.
جدول شماره 23 توزیع فراوانی میزان بیگانگی اجتماعی مهاجرین
ردیف
نمره بیگانگی اجتماعی پاسخگویان
تعداد
درصد
1
بیگانگی 11-5
49
68/52
2
بیگانگی متوسط 17-12
17
27/18
3
بیگانگی بالا 25-18
27
03/29
4
بی جواب
0
0

جمع
93
100
نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که تجمع اکثر آزمودنیها درصد میانی طیف قرار دارد بطوریکه 68/52 درصد از پاسخگویان بین 11-5 هستند و نمره 27/18% از پاسخگویان 17-12 میباشد و فقط 03/29% درصد از پاسخگویان نمره 25-18 یعنی بیگانگی بالا را به خود اختصاص داده اند.

2-4- آزمون فرضیه ها
در این بخش از مطالعه به بررسی رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته پرداخته شده و فرضیه های تحقیق به بوته آزمایش گذاشته شده است. اما قبل از ورود به بحث آزمون فرضیه ها لازم است تکنیک های آماری مورد استفاده در این تحقیق اشاره گردد، چرا که بسته به سطح سنجش متغیرهای مورد بررسی، از تکنیک خاصی باید استفاده شود.
در این تحقیق از آنجائیکه متغیرهای مستقل و وابسته در سطح سنجش ترتیبی فاصله ای و اسمی می باشند از آزمونهای ضرایب نابجا کندال و rho اسپیرمن و تحلیل واریانس یک طرفه و مارهآپ
آمارهای استنباطی متناسب با آنها در برنامه spss استفاده شده است که در پایین به بررسی و تجزیه و تحلیل رابطه بین متغیرها می پردازیم:

1-2-4-فرضیه شماره 1 بررسی رابطه بین پایگاه اجتماعی و سازگاری اجتماعی
با توجه به اینکه مقیاس سنجش اندازه گیری داده های ما در این فرضیه ترتیبی بوده از آزمونهای آماری ضرایب همبستگی Tau-b کندال و rno اسپیرمن استفاده گردیده که نتیجه محاسبات به ترتیب برای تای b کندال و rno اسپرمن 63% و 76% بوده و با نمونه 93 نفر در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا از لحاظ آماری معنی دار می باشد، یعنی اینکه سازگاری مهاجرین با پایگاه اجتماعی افراد ارتباط دارد. ولی به این معنی نیست که بین متغیرهای سازگاری و پایگاه اجتماعی رابطه علت و معلولی وجود داشته است.
2-2-4- فرضیه شماره 2- دومین فرضیه تحقیق بررسی رابطه سازگاری مهاجرین و آگاهی اجتماعی است.
مقیاس سنجش ما برای هر دو متغیر از نوع ترتیبی بوده که برای سنجش فاصله اجتماعی بسیار مناسب می باشد و آمار توصیفی مناسب این متغیرها tau-b کندال و rno اسپرمن است.
نتیجه محاسبات به ترتیب برای ضرایب tau-b کندال و rno اسپرمن 53% و 67% می باشد و نمونه 93 نفری هر دوی این ضرایب در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا از لحاظ آماری معنادار است، یعنی هرچه آگاهی اجتماعی افراد که از شاخصهای مطالعه روزنامه، تحصیلات و استفاده از وسایل ارتباط جمعی ( تلویزیون و رادیو) شکل گرفته، بیشتر باشد میزان سازگاری آنها ( بی احترامی ندیدن از ناحیه غیر قزاقها، نظر مثبت نسبت به اهالی محل اقامت خود، روابط صمیمانه با اقوام ساکن در محل اقامت خود و احساس آسایش و آرامش کردن در منزل دوستان غیرقزاق ) نیز افزایش می یابد که جدول صفحه 2 ضمائم نیز این مطلب را نشان می دهد.
3-2-4- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سازگاری اجتماعی آنها رابطه وجود دارد
در این فرضیه برای آزمون خصوصیات روانی مهاجرین ( اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، بیگانگی اجتماعی) از مقیاس فاصله ای و برای سنجش متغیر سازگاری از مقیاس ترتیبی استفاده شده است و جهت بررسی رابطه این دو متغیر از ر وش آماری تای کندال و rho اسپرمن استفاده گردیده است. در ذیل تحلیل آزمون سازگاری اجتماعی با هر یک از خصوصیات روانی چهارگانه( که در بالا ذکر شد) پرداخته می شود.
1-3-2-4- رابطه بین سازگاری اجتماعی با اضطراب
نتایج حاصل از بررسی نشان می دهد که بین سازگاری اجتماعی و اضطراب رابطه معنی داری وجود دارد. بطوری که ضرایب کندال و اسپرمن برای این خصوصیت روانی به ترتیب 28% – و 38% – و با نمونه 93 نفر هر دوی این ضر ایب در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا از لحاظ آماری معنی دار می باشد. یعنی هرچه میزان سازگاری بیشتر باشد سطح اضطراب کاهش پیدا می کند که داده های آماری این واقعیت را نشان می دهد.
علامت منفی صرفا جهت رابطه را نشان می دهد و نشان دهنده شدت رابطه نیست.

2-3-2-4 سازگاری اجتماعی و پرخاشگری
بین سازگاری اجتماعی با پرخاشگری نیز رابطه معنی داری وجود داد ، به طوریکه ضرایب کندال و اسپرمن برای این خصوصیت روانی به ترتیب 20%- و 28%- و با حجم نمونه93 نفر، هر دو ضریب در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا از لحاظ ماری معآماری معنی دار می باشد. آمار بدست آمده از داده ها نشان دهنده این مطلب است که سازگاری بیشتر پرخاشگری کمتری در پی دارد.
( علامت منفی جهت رابطه را نشان می دهد)
3-3-2-4- سازگاری اجتماعی با افسردگی
بررسی بعمل آمده نشان می دهد که ضرایب کندال و اسپیرمن برای سنجش این دو متغیر به ترتیب 54%- و 68%- و با حجم نمونه 93 نفر هر دو ضریب در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا معنی دار می باشد.
افسردگی پایین و منفی نمونه مورد مطالعه قرار گرفته نشان از سازگاری بالای آنان با جامعه میزبان را نشان می دهد که نمره افسردگی آنها از طریق تست S.C.L.90 جمع وآآوری گردیده و با استفاده از روش آماری spss تحلیل گردیده است.
علامت منفی جهت رابطه را نشان می دهد)
4-3-2-4- سنجش سازگاری اجتماعی با بیگانگی اجتماعی
به نظر می رسد سازگاری اجتماعی با بیگانگی اجتماعی نیز معنی دار باشد چرا که با استفاده از ضرایب همبستگی کندال و اسپرمن برای سنجش این دو متغیر استفاده گردیده که به ترتیب 39-% و 54-% با حجم نمونه 93 نفر در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا رابطه معنی داری را نشان می دهد.
( علامت منفی جهت رابطه را نشان می دهد)
4-2-4- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سن آنها رابطه وجود دارد
پیرسون نوعی ضریب همبستگی است که برای دو متغیر سطح فاصله ای به کاربرده می شود. ضریب مذکور عدد واحدی است که شدت و جهت هر نوع رابطه خطی میان دو متغیر را نشان می دهد.
همبستگی پیرسون برای سنجش متغیر سن با متغیرهای اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و بیگانگی اجتماعی به ترتیب 20-% و 38%و 41% و 78%- می باشد که معنی داری را نشان نمی دهد.
5-2-4- بین خصوصیات روانی مهاجرین و پایگاه اجتماعی آنها رابطه وجود دارد
چون سطح اندازه گیری متغیر خصوصیات روانی فاصله ای و متغیر پایگاه اجتماعی رتبه ای است روش مناسب همبستگی رتبه ای و آمار توصیفی مناسب تای ط کندال و rno اسپیرمن می باشد. که در ذیل به تحلیل جداگانه پایگاه اجتماعی با هریک از شاخصهای چهارگانه خصوصیات روانی می پردازیم.
1-5-2-4- سنجش رابطه پایگاه اجتماعی و اضطراب
بررسی بعمل آمده نشان می دهد که با توجه به رابطه میان دو متغیر که به ترتیب برای پایگاه اجتماعی و خصوصیات روانی ( اضطراب) رتبه ای و فاصله ای می باشد که ضریب کندال و اسپیرمن این دو متغیر 42%- و 54%- است که هر دوی این ضرایب در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا از لحاظ آماری معنی دار می باشد. یعنی پایگاه اجتماعی بالا که از سه شاخص سواد، درآمد و شغل تشکیل شده موجب کاهش میزان اضطراب در میان مهاجرین قزاق شده است.
2-5-2-4- سنجش رابطه پایگاه اجتماعی و پرخاشگری
بررسی دو متغیر فوق که اولی رتبه ای و دومی فاصله ای می باشد از لحاظ آماری با 01% خطا و در سطح اطمینان 99% با حجم نمونه 93 نفر و ضرایب کندال و اسپیرمن 30%- و 39%- به ترتیب رابطه معنی داری را نشان می دهد.
یعنی می تواند بیانگر این معنی باشد که مهاجرین هرچه سواد و درآمد بالا و شغل مناسب در جامعه میزبان داشته باشند از میزان پرخاشگری پایینی برخوردار هستند و منفی بودن ضرایب بالا جهت رابطه را نشان می دهد و نه شدت آنرا و هیچ منافاتی با معنادار بودن آزمون ندارد.
3-5-2-4- سنجش رابطه پایگاه اجتماعی با افسردگی
بررسی بعمل آمده نشان می دهد که دو متغیر فوق به ترتیب رتبه ای و فاصله ای بوده و ضرایب کندال و اسپیرمن برای نها 00
آنها به ترتیب 38/. %- و 50%- با حجم نمونه 93 نفر و در سطح اطمینان 99% و 01% خطا معنی دار می باشد.
تحلیل آزمون فوق نیز بیانگر این است که هرچه میزان سواد و درآمد بالا باشد و مهاجرین از شغل مناسب برخوردار باشند افسردگی پایین را نشان می دهد.
4-5-2-4- سنجش رابطه پایگاه اجتماعی با بیگانگی اجتماعی
بررسی دو متغیر فوق که به ترتیب رتبه ای و فاصله ای می باشد با استفاده از ضرایب tau-b کندال و rno اسپیرمن برای این دو متغیر به ترتیب 29%- و 38%- محاسبه شده که با حجم نمونه 93 نفر و در سطح اطمینان 99% و با 01% خطا معنی دار می باشد.
6-2-4- بین وضعیت تاهل مهاجرین و خصوصیات روانی آنها رابطه وجود دارد.
این فرضیه وضعیت تاهل مهاجرین را در سه گروه دارای همسر- از همسر جدا شده و همسر فوت شده در سطح مقیاس اسمی و خصوصیات روانی را در سطح مقیاس فاصله ای و آزمون تحلیل واریانس یک طرفه مورد سنجش قرار داده است که در ذیل به بررسی وضعیت تاهل با هر یک از خصوصیات رونی چهارگانه ( اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، بیگانگی اجتماعی) می پردازیم.
1-6-2-4- سنجش وضعیت تاهل و اضطراب
بررسی انجام شده از رابطه دو متغیر فوق که به ترتیب در سطح مقیاس اسمی و فاصله ای می باشد و آمار استنباطی مناسب استفاده شده برای آن که تحلیل واریانس می باشد، نشان می دهد که داده های حاصله با درجه آزادی 1 و 91 ، 93% بوده و f محاسبه شده ما از f بحرانی ما 94/3 کوچکتر بوده و چون در سطح اطمینان 95% بزرگتر است آزمون ما از لحاظ آماری معنی دار نمی باشد یعنی اینکه بین متغیرهای وضعیت تاهل و اضطراب رابطه ای یافت نشده است.

2-6-2-4- سنجش رابطه وضعیت تاهل با پرخاشگری
دو متغیر تاهل و پرخاشگری به ترتیب در سطح اسمی و فاصله ای می باشد و آمار استنباطی مناسب تحلیل این دو متغیر که تحلیل واریانس می باشد. نشان می دهد که داده های حاصله با درجه آزادی 1 و 91 ، 06/1 بوده و f محاسبه شده ما (06/1) از f بحرانی ( 94/3) کوچکتر بوده و چون در سطح اطمینان 95% بزرگتر است، لذا آزمون ما از لحاظ آماری معنی دار نمی باشد، یعنی اینکه بین متغیرهای ما رابطه ای یافت نشده است.
3-6-2-4- سنجش رابطه تاهل و افسردگی
از آنجائیکه دو متغیر تاهل و افسردگی به ترتیب در سطح مقیاس اسمی و فاصله ای بوده و آزمون متناسب این دو متغیر که تحلیل واریانس می باشد که f حاصله با درجه آزادی 1 و 91 برای این دو متغیر 43/1 بوده که در سطح اطمینان 95% از f بحرانی ما (94/3) کوچکتر بوده و لذا رابطه معنی داری را نشان نمی دهد.
4-6-2-4- سنجش رابطه تاهل و بیگانگی اجتماعی
بررسی بعمل آمده از دو متغیر تاهل و بیگانگی اجتماعی که به ترتیب در سطح مقیاس اسمی و فاصله ای هستند از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده که f محاسبه شده برای این دو متغیر 65% بوده و با درجه آزادی 1 و 91 از f بحرانی (94/3) کوچکتر بوده لذا برنامه spss رابطه معنی داری برای آنها نشان نداده است .

فصل پنجم :
خلاصه ونتیجه گیری
ارائه پیشنهادات
5- خلاصه : نتیجه گیری- ارائه پیشنهادات
1-5- خلاصه: بطور کلی مهاجرت بعنوان تغییر مکانی دائمی یا موقت تلقی می شود. از دیدگاه علمای علوم اجتماعی مهاجرت دارای پیامدهای گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و روانی است.
هدف ما در این تحقیق اولا یافتن انواع پیامدهای مهاجرت از قبیل پیامدهای فرهنگی، روانی است که بر افراد مهاجر وارد می آید.
ثانیا: تعیین میزان اثر متغیرهای مختلف در ایجاد هماهنگی مهاجرین با جامعه مقصد، میزان سازگاری و یا ناسازگاری آنها درجه فرهنگ پذیری و اثرات روانی ناشی از این نوع مهاجرت است. شناخت پیامدهای مهاجرت بین المللی در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، روانی امری کاملا ضروری می باشد.
جهت بررسی مهاجرت و پیامدهای آن وضیعت کلی منطقه ترکمن صحرا و بندرترکمن از حیث جغرافیایی، تاریخی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگ علی الخصوص جمعیت، سطح سواد، درآمد و فعالیت اقتصادی و در قسمت مباحث تئوریک و پیامدهای آن از دیدگاه جامعه شناسی کلاسیک و معاصر در قالب دو رویکرد اجتماعی و اقتصاد سیاسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. رویکرد اجتماعی عمدتا به تبیین پدیده های اجتماعی از جمله مهاجرت و پیامدهای آن بر اساس نقطه نظرات کارکردگرایی می پردازد. بر اساس این رویکرد هر گونه تغییری که در جامعه روی می دهد در جهت تعادل و هماهنگی می باشد.
مهاجرت به عنوان یک حرکت جمعیتی شرط لازم برای دوام و بقای نظام اجتماعی به شمار
می رود. در یک سیستم اجتماعی بر طبق اصل عمل و عکس العمل، هر تغییری در جامعه با تغییر دیگری که در نیروی محرکه که با آن برابر و در جهت مخالف است، متعادل می گردد. بنا به اعتقاد اندیشمندان این دیدگاه شرط لازم برای دوام و بقاء نظام اجتماعی و موجب بیگانگی و تعادل در نظام می باشد. پس بطور غیر مستقیم می توان بیان نمود که مهاجرت در این دیدگاه بعنوان عاملی در جهت بقاء و تعادل اجتماعی به شمار می رود.
از نظر اندیشمندان، مهاجرت همه افراد را در برنمی گیرد بلکه بخشی از جامعه را وادار به حرکت از مکان خود می نماید. از طرف دیگر تصمیم به مهاجرت داوطلبانه نسبت، بلکه برای آنان که مهاجرت می کنند شق دیگری برای زندگی وجود ندارد و در وضعیت اجبار قرار می گیرند، اما مهاجرت به جاهای نامعین نیست بلکه از روی الگوی خاص به جاها و بخش هایی از جامعه یا جوامع دیگر صورت می گیرد. نیروی اجبار و تحریک کننده مهاجر عمدتا عامل اقتصادی بوده که در سده اخیر نوعی از مهاجرتهای سیاسی نیز به آن اضافه شده است.
بهرحال آنچه که از بحثهای نظری دیدگاههای مختلف در خصوص مهاجرت استنباط می کنیم، کلی نگری دیدگاه وابستگی و پرداخت به جزئیات در دیدگاه اجتماعی مسئله مهاجرت است.
در بررسی همه جانبه پیامدهای مهاجرت علاوه بر دیدگاه های فوق الذکر از دیدگاههای جامعه شناختی و روانشناختی مرتبط با موضوع استفاده شده است.
بنابراین با توجه به مبانی نظری ارائه شده، فرضیات تحقیق به شرح ذیل تنظیم گردیده است:
1- احتمالا بین سازگاری و پایگاه اجتماعی نها رابطه را
رابطه وجود دارد.
2- بین سازگاری اجتماعی و آگاهی اجتماعی آنها رابطه وجود دارد.
3- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سازگاری اجتماعی آنها رابطه وجود دارد.
4- بین خصوصیات روانی مهاجرین و سن آنها رابطه وجود دارد.
5- بین خصوصیات روانی مهاجرین و پایگاه اجتماعی آنها رابطه وجود دارد.
6- بین وضعیت تاهل مهاجرین و خصوصیات روانی آنها رابطه وجود دارد.
فرضیاتی که پیامدهای روانی ناشی از مهاجرت را بر اساس آزمون مورد سنجش قرار می دهند، با استفاده از متغیرهای مستقل و وابسته و نمره ای که هر یک از مقیاس های سنجش خصوصیات روانی ( افسردگی، اضطراب، پرخاشگری) از تست S.C.L.90بدست آمده است که با استفاده از سطوح مختلف نمرات این طیف مراحل مختلف کیفیت سلامت روحی و احیانا بیماری پاسخگویان مورد سنجش و اندازه گیری قرار گرفته است.
بیگانگی اجتماعی نیز با استفاده از طیف تعدیل شده ، اسرل مورد اندازه گیری قرار گرفته است.
متغیرهای محلی مورد استفاده در دو بعد: متغیرهای مستقل مانند، جنس، وضعیت تاهل ، سن، میزان تحصیلات، درآمد، جالب بودن تلویزیون ایران، مطالعه روزنامه و نوع شغل می باشند. و بعد دوم: متغیرهای وابسته که میزان سازگاری اجتماعی و عوارض ناشی از مهاجرت است که در سه گروه روانی، فرهنگی، اجتماعی با شاخصهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند.
– دو گروه عوارض فرهنگی سازگاری مهاجرین را تحت عنوان دو شاخص عمده و اصلی فرهنگ پذیری و رضایت مندی بیان نمودیم. که خود دو شاخص با عوامل تعیین کننده ای مانند زبان رابطه دوستی و غیره مورد سنجش قرار گرفته اند.
– در بعد عوامل روانی متغیرهای افسردگی، اضطراب، پرخاشگری و بیگانگی اجتماعی و در بعد اجتماعی، منزلت و پایگاه اجتماعی مهاجر، میزان سازگاری اجتماعی و فرهنگ پذیری و آگاهی اجتماعی مهاجرین مورد سنجش قرار گرفته است.
– نوع مهاجرت مورد بررسی در این تحقیق از نوع مهاجرت بین المللی و آن هم بصورت مهاجرت سیاسی است که عمدتا بصورت گروهی و در برهه ای خاص از تاریخ روابط بین الملل صورت گرفته است.
– در این پژوهش از روش متداول و مرسوم پیمایشی در علوم اجتماعی استفاده شده است و اطلاعات مورد نیاز در این پیمایش از طریق پرسشنامه و از جامعه نمونه مهاجر بدست آمده در تحقیق استفاده شده است.
– واحد مطالعه در این پژوهش فرد مهاجر قزاق و جامعه آماری شامل کلیه مهاجرین قزاق
شهر بندرترکمن می باشد.
– جامعه نمونه: با توجه به آمار بدست آمده از مهاجرین قزاق به کشور ایران تعداد گروه 93 نفر را بعنوان جامعه نمونه انتخاب نمودیم. افراد جامعه آماری عمدتا در گروه سنی 65 سال به بالا می باشند بدون در نظر گرفتن جنسیت آنان.
– حجم نمونه: با توجه به تعداد کل مهاجرین وارد شده به ایران که تا به حال در قید حیات می باشند انتخاب گردیده است، در روش نمونه گیری چون آزمونهای مورد استفاده از نوع معنی داری بوده، از نمونه گیری تصادفی ساده استفاده نمودیم.
– در این پژوهش روش های جمع آوری اطلاعات از نمونه مورد نظر، پرسشنامه می باشد که از طریق مصاحبه رودررو بوسیله پرسشگران قزاق تکمیل گردیده است اطلاعات جمع آوری شده از طریق رایانه ( کامپیوتر) با استفاده از برنامه spss و روشهای آماری مناسب پردازش و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.
– افراد جامعه نمونه از نظر وضعیت سن، میزان تحصیلات، وضعیت تاهل وضعیت شغلی، میزان درآمد، مشکلات مختلف در منطقه محل اقامت مورد بررسی قرار گرفتند.
– فراوانی و درصد فراوانی ارقام در جدول توصیف متغیرهای تحقیق نشاندهنده وضعیت هر یک از مهاجرین در این گروه بندی مربوطه می باشد. بعنوان مثال:
در گروه بندی وضعیت تاهل از 93 نفر جامعه نمونه 48 نفر متاهل و 45 نفر مجرد به دلیل فوت همسر می باشند.
-در بررسی وضعیت مهاجرین از نظر تحصیلات اکثر افراد جامعه آماری دارای سواد اندکی بوده و کمترین فراوانی متعلق به دارندگان مدارک تحصیلی بالا می باشد بطور کلی در این قسمت از تحقیق به توصیف متغیرهای مستقل و وابسته، رسم جداول یک بعدی، توزیع فراوانی مطلق و درصد فراوانی هر یک از متغیرها پرداخته شده است.
یافته ها نشان می دهد که اکثر مهاجرین از نظر خصوصیات روانی ذکر شده، در یک حالت نسبتا متعادلی قرار دارند، همچنین سازگاری اجتماعی آنها نیز در مقصد تا حد نسبتا زیادی بالا می باشد.
– در قسمت آزمون فرضیات یافته نشان می دهد که اکثر فرضیات تحقیق پس از بررسی رابطه میان متغیرها در سطح معنی دار و قابل قبول می باشند که نشانگر پذیرفته شدن فرض H1 ( فرض تحقیق) و رد فرضیه H0 می باشد.
با توجه به اینکه هر یک از متغیرهای مورد نظر در یکی از سطوح سنجش قرار دارند، از روش های آماری خاص آنان نیز استفاده شده است.
بنابراین جهت بررسی روابط میان متغیرها تنها به رسم جداول دو بعدی اکتفا نشده، در مواردی برای پی بردن به نوع رابطه و میزان شدت و ضعف آن از تکنیکهایی مانند (Anova) تحلیل واریانس نیز استفاده شده است.
در مجموع یافته ها نشان می دهد که مهاجرت بین المللی بعنوان یک حرکت جمعیتی بر جامعه مهاجرین از ابعاد مختلف تاثیر گذار بوده است.
نتایجی که از آزمون فرضیات تحقیق بدست آمده بشرح ذیل است:
رابطه میان میزان درآمد بعنوان یکی از شاخصهای پایگاه اجتماعی و سازگاری مهاجرین نیز بیشتر شده است، همین مسئله در ماندن مهاجرین در جامعه مقصد موثر می باشد.
ارقام بدست آمده از رابطه میان پایگاه اقتصادی و اجتماعی با سازگاری نشان دهنده وجود رابطه معنی دار میان این دو متغیر است و شاخصهای سواد، شغل و درآمد با متغیر سازگاری در سطح آماری 99% و با 01% خطا معنی دار است.
– در فرضیه شماره 2 با توجه به بررسی میان آگاهی اجتماعی و سازگاری آن پرداخته شده است و نتایج نشان می دهد که شاخصهای متغیر آگاهی ( سواد – میزان مطالعه روزنامه – تماشای تلویزیون) سهم بسزایی در سازگاری مهاجرین در جامعه مقصد دارد. در واقع افراد باسواد بالاتر از سازگاری بیشتری برخوردارند. در بخش سنجش رابطه میان خصوصیات روانی ( افسردگی، پرخاشگری، افسردگی بیگانگی اجتماعی) با متغیرهای مستقل و وابسته دارای رابطه معنی دار می باشند.
رابطه میان سن و خصوصیات روانی معنی دار نمی باشد.
از دیگر فرضیه های تحقیق تعیین رابطه بین وضعیت تاهل و خصوصیات روانی است و در این فرض انتظار بر این است که وضعیت تاهل مهاجرین بر خصوصیات روانی اثر گذار است ولی بررسیهای بعمل آمده رابطه معنی داری نشان نمی دهد که می تواند بدلیل بالا بودن سن مهاجرین مورد بررسی قرار گرفته باشد و داشتن تاهل یا عدم تاهل در این سنین (65 سال به بالا) موجب عدم تعادل در خصوصیات روانی آنان نمی گردد.
در مجموع نتایجی که از آزمون فرضیات بدست آمده نشان می دهد که اکثر فرضیات تحقیق پذیرفته شده و مهاجرت بین المللی بعنوان یک حرکت جمعیتی بر جامعه مهاجرین از ابعاد مختلف تاثیر گذار بوده است.

2-5- نتیجه گیری:
مهاجرت به تحرک جمعیت از یک محل جغرافیایی به محل دیگر اطلاق می شود، مهاجرت به دلایل گوناگون از جمله ناکافی بودن مواد غذایی در یک منطقه خاص، بیکاری، تعقیب و آزارسیاسی، جنگ، انقلاب و… صورت می گیرد.
بزعم صاحب نظران مهاجرت یک پدیده اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی است که دارای کارکردها و پیامدهای آشکار و پنهان اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی می باشد.میزان تاثیر این پیامدها به ویژگیهای شخصیتی و اجتماعی مهاجر و ساخت اجتماعی جامعه پذیرنده، بستگی دارد. یافته ها نشان می دهند که پدیده مهاجرت از ابعاد مختلف بر جامعه مهاجرین مورد بررسی، تاثیرگذار می باشد.
نتایجی که از تحقیق حاضر در بخش مطالعات کتابخانه ای بدست آمده نشان می دهد که عامل سیاسی و اقتصادی ( تصاحب اموال و دارایی قزاقها توسط حکومت کمونیستی وقت شوروی سابق) مهمترین علت مهاجرت، مهاجرین در منطقه مورد بررسی است. اذیت و آزار و جنگ و تعقیب مهاجرین از دلایل مهم مهاجرت قزاقها به ایران و کشورهای همسایه بوده است.
نکته مهم و حساس پژوهش حاضر این است که مهاجرت بر جامعه مهاجرین از ابعاد مختلف تاثیرگذار بوده است نتایج حاصل از آزمون فرضیات نشان دهنده، وجود رابطه معنی داری میان متغیرهای فرضیات تحقیقات است. در ذیل به بررسی هر یک از این فرضیات و نتیجه گیری کل پرداخته شده است.
فرضیه شماره 1- که هدفش یافتن رابطه میان پایگاه اجتماعی مهاجرین و سازگاری آنها در مقصد می باشد نتیجه ای که از جداول بدست می آید، نشان می دهد که هرچه پایگاه اجتماعی افراد بالاتر باشد از سازگاری بیشتری برخوردارند، افراد دارای پایگاه اجتماعی پایین، سازگاری کمتری با محیط زندگی خود دارند.
فرضیه شماره 2- رابطه میان آگاهی اجتماعی و سازگاری اجتماعی رابطه معنی دار است و هرچند آگاهی اجتماعی زیاد بالا نیست طبق آزمونهای بعمل آمده اما، سازگاری با جامعه میزبان وجود دارد.
فرضیه شماره3- این فرضیه به سنجش رابطه میان خصوصیات روانی ( اضطراب، پرخاشگری، افسردگی، بیگانگی اجتماعی) با سازگاری اجتماعی می پردازد که روابط همه در یک سطح، معنی دار نمی باشند.
فرضیه شماره 4- در این فرضیه رابطه خصوصیات چهارگانه روانی مهاجرین با سن آنها مورد نظر می باشد که بررسی های بعمل آمده رابطه معنی داری را نشان نداده است.
فرضیه شماره 5- این فرضیه به بررسی رابطه میان شاخصهای ( شغل، سواد، درآمد) تحت عنوان پایگاه اجتماعی با خصوصیات روانی مهاجرین می پردازد که معنی داری را نشان می دهد و فرضیه ما پذیرفته می شود.
فرضیه شماره 6- در این فرضیه انتظار می رفت که بین وضعیت تاهل و خصوصیات روانی رابطه معنی داری یافت شود ولی از آنجائیکه سن افراد مورد مطالعه بالای 65 سال می باشد، تاهل یا عدم تاهل آنان تاثیری در خصوصیات روانی آنها نداشته است.
در مجموع می توان گفت: یافته های تحقیق نشان دهنده وجود رابطه معنی دار میان متغیرهای مختلف با یکدیگر است که به منزله پذیرش فرضیات تحقیق است اگرچه سطح معنی داری رابطه متغیرها با یکدیگر از نظر آماری یکسان نمی باشد.

( 2 ) (لهسائی زاده،عبدالعلی) نظریات مهاجرت ، شیراز ، انتشارات نوید ، سال 1368 ، صفحه 46
1 -Origin
2 -Destination
3 -Set of intervening obstacles

4- (لهسائی زاده،عبدالعلی) – نظریات مهاجرت ، انتشارات نوید – سال 1368 – صفحه 60

1- (لهسائی زاده،عبدالعلی) نظریات مهاجرت ، انتشارات نوید- سال 1368 – صفحه 60
1- لهسائی زاده ، عبدالعلی ، نظریات مهاجرت ، شیراز ، انتشارات نوید – سال 1368 – صفحه 11
2- نظر محقق

1- Acculturation 2- Culture 3- Taylor

4- درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی – ساروخانی، باقر – انتشارات کیهان – سال چاپ 1375 – ص 175- جلد اول
1 – پرن ، میشل – فرهنگ مردمشناسی – ترجمه دکتر علی اصغر عسکری خانقاه – نشر ویس – چاپ 1368 – ص 17
1- محسن تبریزی ، علیرضا ، خود کشی در استان ایلام ، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران سال 1372 صفحه 170 و 174
2- محسن تبریزی – علیرضا ( طرح بررسی علل و ندالیسم در تهران و راه پیشگیری و درمان آن ) موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران – بخش روانشناسی اجتماعی سال 1374 – صفحات 4-363
1- محسن تبریزی – علیرضا – خودکشی در استان ایلام – موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران – سال 1372 – صفحات 6-175
2- محسن تبریزی -منبع پیشین – صفحه 170
1 – محسن تبریزی – علیرضا – منبع پیشین – صفحه 174
1 – محسن تبریزی – علیرضا ( طرح و بررسی علل و ندالیسم در تهران و راه پیشگیری و درمان آن موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران بخش روانشناسی اجتماعی – سال 1374 – صفحات 364 – 363
1- Socail Approach
2- Political Economy Approach
1- ابوالحسن تنهایی ، دکتر حسین – نظریه های جامعه شناسی ( 2 ) انتشارات پیام نور – سال چاپ 1375 – صفحه 103
2 – ادیبی ، حسین ، انصاری ، عبدالمعبود ، نظریه های جامعه شناسی – تهران – انتشارات جامعه – سال 1358 – صفحه 43
3- Development Sociology
1 – لهسائی زاده ، عبدالعلی – دیدگاه های جامعه شناسی مهاجرت از روستا به شهر – شیراز ، مرکز جمعیت شناسی دانشگاه شیراز – سال 1367 – صفحه 30
2-Redfield
3 – دکتر ازکیا، مصطفی- جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران – انتشارات اطلاعات – تهران – 1365 – صفحه 40
1- Diffusion
2- فرانک ، آندره گوندر ، جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی جامعه شناسی ، ترجمه منوچهر سناجیان – تهران موسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف ، 1359 – صفحه 95
1 – همان منبع – صفحه 101
1 – لهسائی زاده – عبدالعلی – نظریات مهاجرت – شیراز – انتشارات نوید – سال 1368 – صفحه 15
1 – پاریس- جی دونالد – یونسکو و مهاجرت بین المللی – پیام یونسکو – دوره هفدهم -شماره 185 – سال 1364 -صفحات 15 – 13
1 – منبع پیشین
1- لهسائی زاده – منبع پیشین -صفحه 15
2- وحیدی، پریدخت، مهاجرت های بین المللی، تهران – سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات، سال 1365، صفحات 18 و 17
1- مهاجرانی ، علی اصغر ، مجله رشد علوم اجتماعی ، سال چهارم ، شماره های 14 و 13 سال 1371 ، صفحه 44
2- وحیدی، پریدخت، مهاجرت های بین المللی، تهران – سازمان برنامه و بودجه، مرکز مدارک اقتصادی، اجتماعی و انتشارات، سال 1365، صفحه 45

1- Pol,C,P,Sive
2 – ایرانیان مهاجر در ایالات متحده آمریکا – پژوهشی در حاشیه نشینی دوگانه – دکتر عبدالمعبود انصاری – ترجمه دکتر ابوالقاسم سری – چاپ اول ترجمه فارسی پایینه 1369 – موسسه انتشارات آگاه – صفحه 29
1- Sive
2- Simele
3 – همان منبع – صفحه 31
4- Gorge Simele
5- Shotze
1 – ایرانیان مهاجر در ایالات متحده آمریکا – پژوهشی در حاشیه نشینی دو گانه – دکتر عبدالمعبود انصاری – ترجمه دکتر ابوالقاسم سری – چاپ اول فارسی پاییز 1369 – موسسه انتشارات آگاه – صفحه 27
2 – آذری – شهلا – فصلنامه تحقیقات تاریخی سال سوم – دفتر اول – بهار 1372 – صفحه 2
3 – منبع پیشین
1 – آذری ، شهلا ، فصلنامه تحقیقات تاریخی (( گنجینه اسناد )) ، سال سوم ، دفتر اول ، بهار 1372 ، صفحه 3
2 – منبع پیشین
1- همان منبع
2 – همان منبع
3 – منبع پیشین
1 – آذری ، شهلا ، فصلنامه تحقیقات تاریخی (( گنجینه اسناد )) سال سوم ، دفتر اول ، بهار 1372 ، صفحه 4
1 – همان منبع
1 – عسکری خانقاه – علی اصغر و کمالی – محمد شریف – ایرانیان ترکمن – انتشارات اساطیر – چاپ اول سال 1374 – صفحه 70
2 – همان منبع پیشین – صفحه 72
1 – حدود العالم من المشرق الی المغرب – مولف نامعلوم – ترجمه منوچهر ستوده – کتابخانه ظهوری – 1361 – صفحه 140
2- Rabino
3 – جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی – لسترنج – محمد و عرفان – بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1337 – صفحه 402
1 – منبع پیشین
1 – منبع پیشین
 ماخذ : نتیجه سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار ایران 1375 – 1370 – 1365 – 1355 – 1345 هجری شمسی
1 – تربتی نژاد ، نور محمد – مقصودلو ، حبیب اله مقاله ، مجموعه مقالات دولت – اولین همایش توانمندیهای توسعه اسکان گلستان 7 و 8 بهمن 1377 – گرگان
2 – طبق بررسیها و کاوشهای علمی باستان شناسی که به وسیله آقای (( ره ویلن )) از دانشگاه پنسیلوانیا ، آقای ( ژان دهه ) از دانشگاه لیون فرانسه در سالهای دهه ی 60 انجام گرفته ، آثار استقرار هزاره ی ششم پیش از میلاد را نشان داده است . به نقل از مجموعه مقالات اولین همایش توانمندیهای توسعه استان گلستان 7 و 8 بهمن ماه 1377 – گرگان
1 – قزاقها -ترجمه و تالیف فرزاد فروزان فر – مقاله – مجموعه مقالات مردم شناسی (( دفتر دوم ، پاییز 1362 – انتشارات مرکز مردم شناسی وزارت فرهنگ و آموزش عالی
2 – قزاقها – صفحه 361 – کتاب اقوام مسلمان اتحاد جماهیر شوروی – نوشتیه شیرین آکیز- ترجمه محمد حسین آریا – انتشارات علمی و فرهنگی چاپ اول 1367 – صفحه 361
3 – نقل از محقق به قول بزرگان قوم قزاق
1 – مصاحبه با حاجی ابوبکر پاویز – معلم آموزش و پرورش شهرستان بندر ترکمن – از مطلعین قومی قزاق
1 – آکینر – شیرین- اقوام مسلمان اتحاد جماهیر شوروی – ترجمه محمد حسین آریا – بخش قزاقها – انتشارات علمی و فرهنگی – چاپ اول 1367 – صفحات 366 و 367
2 – مصاحبه با حاجی ابوبکر پاویز -معلم آموزش و پرورش شهرستان بندر ترکمن – از معلمین قوم قزاق
1- اقتباس از دست نوشته های جامی محمد شادکام وکیل پای دادگستری گرگان .
2- فرهنگ فارسی عمید ، صفحه 939
1 – مستوفی ، عبدالله ، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه
2 – به نقل از دست نوشته های حاج محمد شادکام ، وکیل پایه یک دادگستری
1 – بیگ تام در زبان قزاق به معنای ساختمان با بام شیروانی است .
1 – آکیز ، شیرین ، اقوام مسلمان اتحاد شوروی ، ترجمه محمد حسین ، آریا ، انتشارات علمی – فرهنگی ، تهران ، چاپ اول 1367 ، صفحات 379 و 366 و 365
—————

————————————————————

—————

————————————————————

1