تحقیق مدیریت نخاله های ساختمانی با تمرکز بر سه روش کاهش در مبداء، بازیافت و استفاده مجدد

به نام خداوند یکتا

دانشکده مهندسی عمران
پروژه کارشناسی ارشد

عنوان:
مدیریت نخاله های ساختمانی با تمرکز بر سه روش کاهش در مبداء ، بازیافت و استفاده مجدد

نگارش:
مرتضی احدیان
تابستان 1399

تاسیس 1307
دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی

اظهارنامه دانشجو

اینجانب ………………………. دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد رشته مهندسی عمران گرایش محیط زیست گواهی می نمایم که تحقیقات ارائه شده در پروژه با عنوان: مدیریت نخاله های ساختمانی با تمرکز بر سه روش کاهش در مبداء ، بازیافت و استفاده مجدد با راهنمایی استاد محترم …………………….. توسط شخص اینجانب انجام شده است. صحت و اصالت مطالب نگارش شده در این پروژه مورد تایید می باشد و در تدوین متن پروژه چارچوب (فرمت) مصوب دانشگاه را به طور کامل رعایت کرده ام.

امضاء دانشجو

فهرست مطاب
1-1 چکیده 1
فصل اول 2
1-1 مقدمه 2
1-2 اهمیت نخاله های ساختمانی 3
1-3-مدیریت نخاله های ساختمانی 4
1-4- اهداف مدیریت نخاله های ساختمانی 4
1-5- موانع موجود در مسیر مدیریت نخاله های ساختمانی 6
1-6- ضرورت مدیریت نخاله های ساختمانی 6
فصل دوم 8
2-1 تعریف نخاله های ساختمانی 8
2-2-روش های مدیریت نخاله های ساختمانی 8
2-2-1-کاهش تولید در مبداء 9
2-2-2-دفع نخاله‎ها 9
2-2-2-1-انباشت نخاله ها 9
2-2-2-2-دفن نخاله 10
2-2-2-2-1-مکان یابی دقیق 10
2-2-2-2-2-ویژگی های جغرافیایی 10
2-2-2-2-3-دسترسی 10
2-2-2-2-4-کاربری 11
2-2-2-2-5-قوانین و مقررات 11

2-2-2-2-6-نظارت 11
2-2-3- بازیافت نخاله 12
2-2-3-1- مزایای بازیافت نخاله های ساختمانی 12
2-2-3-2- دسته بندی فرآیند بازیافت 13
2-2-4- استفاده مجدد از نخاله 13
2-3-مراحل بازیافت نخاله های ساختمانی 15
2-4- روش های جداسازی نخاله های ساختمانی 17
2-5- تکنیک ها وتجهیزات مختلف جداسازی 18
2-6- انواع نخاله های ساختمانی 19
2-6-1- خاک 19
2-6-2- آجر و کاشی 20
2-6-3- سنگ 21
2-6-4- آسفالت 22
2-6-5- چوب 23
2-6-6- گچ 23
2-6-7- فلزات 24
2-6-8- شیشه 24
2-6-9- انواع مصالح پلیمری و لاستیکی 25
2-6-10- بتن 26
2-6-11- پشم شیشه 27

فصل سوم 28
3-1-مروری بر ادبیات 28
3-1-1- استاندارد اجرایی تخریب ساختمانها 28
3-1-2- بازیافت ضایعات و نخاله های ساختمانی بر اساس استاندارد 28
3-1-3- بررسی چالش های تولید نخاله های ساختمانی مطالعه موردی شهر تهران 29
3-1-4- مدیریت پسماند (نخاله)های ساختمانی 30
3-1-5- مدیریت و بازیافت نخاله های ساختمانی 30
3-1-6- اولین کنفرانس بین المللی وسومین کنفرانس ملی معماری و منظرشهری پایدار 31
3-1-7- بررسی روش های بازیافت پسماند های ساختمانی از نخاله ها،در ساخت وساز مجدد 32
3-1-8- بازیافت نخاله های ساختمانی در ایران و جهان ،روش ها وچشم انداز ها 32
3-1-9-بررسی مدیریت پسماند در نظام حقوقی ایران 33
3-1-10- بررسی مصالح ساختمانی بر اساس توسعه پایدار شهری 33
3-1-11- مصالح دوستار محیط زیست 34
3-1-12- انتخاب بهترین روش مدیریتی دفع نخاله های ساختمانی شهر تهران با دیدگاه توسعه پایدار براساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی 34
فصل چهارم 35
4-1-نتیجه گیری 35
منابع 39

فهرت اشکال
شکل 1-1- نخاله های ساختمانی 3
شکل 1-2- مرکز بازیافت نخاله های ساختمانی 5
شکل 1-3- ازبین رفتن زیبایی های بصری 7
شکل2-1- روش های مدیریت نخاله های ساختمانی 8
شکل 2-2- گود آبعلی 11
شکل 2-3- اشتغال زایی 13
شکل 2-4- روش های مدیریت نخاله های ساختمانی 14
شکل 2-5- مدیریت نخاله های ساختمانی 16
شکل 2-6- دستگاه جداسازی نخاله 18
شکل 2-7- نمونه ای از آجرهای بازیافتی از تخریب تا استفاده 21
شکل 2-8- نمونه ای از سنگ های بازیافتی 21
شکل 2-9- بازیافت آسفالت به روش درجا 22
شکل 2-10- پوسیدگی و قارچ در چوب 23
شکل 2-11- بازیافت شیشه 25
شکل 2-12- بازیافت بتن 26
شکل 2-13- بازیافت پشم شیشه 27

فهرست نمودار
نمودار 2-1- روش های جداسازی 17
نمودار 2-2- انواع نخاله های ساختمانی 19

چکیده:
نخاله های ساختمانی را امروزه میتوان جزئی جدایی ناپذیر از زندگی روزمره دانست و نیاز به مدیریت صحیح آن به مراتب نسبت به سال های گذشته بیش از پیش احساس میگردد. با توجه به رشد جمعیت جهانی و نیاز های اولیه انسان که یکی از مهمترین آنها نیاز به سرپناه می باشد و همچنین اهمیت رشد اقتصادی کشورها و سرمایه گذاری در پروژه های عمرانی داخلی و خارجی با افزایش تولید در نخاله های ساختمانی مواجه می باشیم. مدیریت صحیح در کاهش تولید و چگونگی استفاده یا دفع این نوع از پسماند می تواند نیاز به انرژی ، منابع طبیعی ، زمین لازم برای دفع مهندسی و هزینه را به مراتب کاهش دهد. در این پژوهش با ارائه تعاریفی از نخاله های ساختمانی و انواع روش های مدیریت آن به دسته بندی این نخاله ها پرداخته و توضیحات مختصری در مورد پتانسیل هر یک از موارد ارائه شده و در پایان پیشنهاداتی در راستای بهره وری بیشتر روش های مدیریتی ارائه گردیده است.

کلمات کلیدی
نخاله های ساختمانی ، کاهش نخاله از مبداء ، بازیافت و استفاده مجدد

فصل اول

1-1- مقدمه
با افزایش روز افزون جمعیت دنیا، نیازهای انسان نیز هر روز گسترده تر وبیشترمیگردد.یکی از این نیازها صنعت ساخت وساز میباشد . در طول زمان مصالح ساختمانی از مصالح نسبتا ساده، بومی و تجدید پذیر با حداقل فرآوری مانند سنگ ، چوب وخشت تشکیل میشد ولی در حال حاضر با کمک تکنولوژی های پیشرفته شاهد تولید مصالح جدید تجدیدناپذیر، مصنوعی با مصرف انرژی بالا میباشیم . به طور کلی محیط زیست از زمان استخراج ،حمل وتولید مصالح ساختمانی تا زمان به کار گیری و در نهایت تخریب ، در معرض آلودگی قرار میگیرد.آلودگی عبارتست از وارد نمودن مواد یا انرژی توسط انسان در محیط زیست اعم از هوا, آب و یا زمین به طوری که باعث تغییر نامطلوب در خواص فیزیکی, شیمیایی و بیولوژیکی محیط زیست شده و منابع حیاتی, سلامت و فعالیت انسان و سایر موجودات زنده با خطر مواجه گردد. بخشی از این مواد که موجب آلودگی محیط زیست ودرنتیجه بوجود آمدن مشکلات بلند مدت و کوتاه مدت که باعث صدمات جبران ناپذیربه محیط زیست میگردد را نخاله های ساختمانی شامل میشوند. نخاله های ساختمانی نه تنها سلامتی انسان و سایر موجودات را به خطر می اندازد بلکه مشکلات عدیده دیگری همچون هزینه های سرسام آور جمع آوری،پاکسازی ،دفن و… را به همراه دارد. با روند رو به گسترش صنعت ساخت وساز و کمبود مواد و مصالح طبیعی، و همچنین مشکلات مربوط به دفع نخاله های ساختمانی در محیط زیست، ما نیازمند مدیریت صحیح مواد و مصالح استفاده شده هستیم تا دوباره مواد را به چرخه طبیعت وصنعت بازگردانیم. استفاده از نخاله های ساختمانی در پروژه های عمرانی هم از نظر اقتصادی و هم از نظرزیست محیطی دارای اهمیت میباشند.

1-2-اهمیت نخاله های ساختمانی:
میزان تولید نخاله و پسماندهای ساختمانی و عمرانی چندین برابر زباله های خانگی است که حجم از نخاله ساختمانی نشان دهنده اهمیت موضوع به صورت کلان می باشد. نخاله های ساختمانی ناشی از تخریب، گودبرداری، خاکبرداری، تعمیرات و ساخت وساز در عملیات عمرانی است. شرکت های بازیافت نخاله های ساختمانی تنها 20 درصد از پسماندهای ساختمانی را بازیافت می کنند و 80 درصد نخاله ها و آوارهای ساختمانی جهت دفع به مراکز دفن یا انباشت نخاله (شکل 1-1) منتقل می شود. دفع نخاله های ساختمانی،علاوه بر دور ریختن سرمایه و آلوده کردن اراضی و محیط زیست مشکل اساسی دیگری را نیز بوجود می آورد و آن کمبود مکان مناسب برای دفن میباشد. با توجه به حجم بالای این نخاله هاو پر شدن مکان های فعلی نیاز به مکان های جدید باقابیلت انباشت بالا احساس میشود که این خود با محدودیت های بسیاری روبرو است.

شکل 1-1(نخاله های ساختمانی)

1-3-مدیریت نخاله های ساختمانی:
مدیریت نخاله های ساختمانی به یکسری فعالیت های برنامه ریزی شده در جهت به حداقل رساندن ضایعات ساختمانی ، بازیافت هرچه بهتر نخاله ها و همچنین دفع بهداشتی آن گفته می شود.با توجه به اهمیت درکاهش تولید آلاینده های زیست محیطی و صرفه جویی درانرژی ومنابع جهت استفاده آیندگان مدیریت این مواد بسیارحائز اهمیت می باشد. با توجه به تحقیقات به عمل آمده وبرخلاف تصور عموم ۹۰ درصد از نخاله های ساختمانی را می توان مجدداً استفاده نمود. بازیافت هرچه بهتر نخاله های ساختمانی در محل تولید وهمچنین مراکز بازیافت می تواند نیاز به انرژی، استخراج از معادن ،هزینه های مالی وزمین لازم برای دفع بهداشتی را کاهش دهد.

1-4-اهداف مدیریت نخاله های ساختمانی:
اهدافی که با مدیریت نخاله های ساختمانی در صدد دسترسی به آن هستیم عبارتند از :
1-4-1-کاهش هزینه های ساخت و ساز
1-4-2-ارتقاء کیفیت ساخت و بهبود صنعت ساختمان سازی
1-4-3-کاهش میزان آلودگی های ناشی از انباشت نخاله ها در طبیعت
1-4-4-وضع قوانین و راهکارهای موثر در جهت استفاده از مصالح دوستدار محیط زیست، نقل و انتقال و دفع نخاله ها
1-4-5-در نظر گرفتن طرح های تشویقی و تنبیهی به منظور مراقبت و نگهداری از محیط زیست
1-4-6-ایجاد فرصت مناسب برای تحقیق و پژوهش در حوزه بازیافت و محافظت از محیط زیست
1-4-7-به حداقل رساندن میزان استخراج مواد اولیه از معادن سطح زمین
1-4-8-اشتغال زایی و بهبود سلامت جامعه (شکل 1-2)
1-4-9-توسعه اقتصادی و کاهش هزینه ها به واسه استفاده مجدد از نخاله ها
1-4-10-محدود کردن ضایعات و آلاینده های زیست محیطی
1-4-11-مصرف اصولی و هوشمندانه از منابع طبیعی
1-4-12-بهره وری در مصرف انرژی و استفاده مجدد از منابع تجدیدناپذیر
1-4-13-کاهش نیاز به مکان های دفع نخاله

شکل 1-2(مرکز بازیافت نخاله های ساختمانی)

1-5- موانع موجود در مسیر مدیریت نخاله های ساختمانی:
در مسیر مدیریت این نخاله ها موانع و مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری وجود دارد که به جهت پیشبرد این مهم لازم است که دولت و بخش خصوصی در کنار آحاد مردم به رفع این موانع کمک کنند از جمله این مشکلات میتوان به موارد زیر اشاره نمود :
1-5-1-ضعف فرهنگ سازی وآگاهی بخشی عمومی، نسبت به آثار سوء نخاله های ساختمانی بر محیط زیست
1-5-2-عدم آگاهی نسبت به مزایای بازیافت از لحاظ مسائل اقتصادی ،اجتماعی
1-5-3-عدم وجود قوانین الزام آور و یا طرح های تشویقی در جهت برآورد اولیه حجم نخاله تولیدی وارائه طرح بازیافت توسط صاحبان پروژه ، مهندسین مشاور و مهندسین ناظر
1-5-4-عدم وجود قوانین بازدارنده والزام آور و یا طرح های تشویقی در جهت تفکیک نخاله در مبداء
1-5-5-عدم اطلاع ومدیریت صحیح در جهت استفاده ازنخاله های تولید شده در مبداء
1-5-6-عدم آگاهی و تخصص لازم در پیمانکاران تخریب ، جمع آوری و حمل
1-5-7-عدم نظارت بر پیمانکاران تخریب ، جمع آوری وحمل نخاله
1-5-8-عدم وجود کارگاه های جداسازی و بازیافت پیشرفته
1-5-9-عدم توجه به تحقیقات در مسیر تولید مصالح دوستدار محیط زیست
1-6- ضرورت مدیریت نخاله های ساختمانی:
عدم مدیریت صحیح پسماند های ساختمانی مسائل بیشماری را نظیر آلودگی محیط زیست، زیان های اقتصادی ،مشکلات اجتماعی و بهداشتی را سبب می شود . نخاله های ساختمانی اگرچه نسبت به سایر زباله ها خطر کمتری برای محیط زیست در بر دارند ولی به دلیل حجم بالای آنها و همچنین وجود برخی عناصر خطرناک اگر به طور صحیح مدیریت نشوند میتواند خطرات جدی برای محیط زیست بوجود آورند.از جمله مشکلات میتوان به موارد ذیل اشاره کرد.
1-6-1-انباشته شدن نخاله های ساختمانی زیبایی بصری شهر و مناظر را از بین میبرد(شکل 1-3).
1-6-2-انباشته شدن این نخاله ها سبب کاهش شدید قیمت زمین های اطراف میگردد.
1-6-3-وجود عناصر و مواد خطرناک در این نخاله ها و نفوذ و انتشار آنها در خاک ، هوا و آب باعث آلودگی محیط زیست می گردد.
1-6-4-تغییر کاربری اراضی
1-6-5-استفاده از بیش از حد از منابع طبیعی برای تولید محصولات جدید ودرنتیجه مصرف انرژی و تولید بیشتر گازهای گلخانه ای
1-6-6-بوجود آمدن شرایط مساعد زندگی برای جانوران موزی و در نتیجه بوجود آمدن مشکلات اقتصادی، بهداشتی ، اجتماعی

شکل 1-3(ازبین رفتن زیبایی های بصری)
موارد ذکر شده تنها بخشی کوچک از مشکلاتی است که در صورت عدم مدیریت صحیح بوقوع می پیوندد که خود گویای اهمیت و ضرورت این مهم می باشد.
فصل دوم
2-1-تعریف نخاله ساختمانی:
مواد زائدی که به شکل ناخواسته در حین فعالیت های عمرانی ساخت و ساز ، تخریب و بازسازی ، حفاری ، گودبرداری و سایر فعالیتهای عمرانی تولید وهمچنین آوارهای بجا مانده ناشی از بلایای طبیعی را نخاله های ساختمانی میگویند.

2-2-روش های مدیریت نخاله های ساختمانی:
شاید در اذهان عمومی نخاله های ساختمانی در مقایسه با سایر پسماندها، خطرناک و دردسر ساز به نظر نیایند، اما حجم زیاد و همچنین امکان وجود عناصر خطرناک درآن باعث بوجود آمدن مشکلات زیست محیطی ،اقتصادی،اجتماعی و بهداشتی می گردد.بنابراین کاهش و دفع نخاله های ساختمانی با بهترین روش وکمترین ریسک مد نظر می باشد که در ذیل به آن پرداخته می شود (شکل 2-1).

شکل 2-1(روش های مدیریت نخاله های ساختمانی)
2-2-1-کاهش تولید در مبداء :
اولین و مهم ترین راه کار در مدیریت نخاله های ساختمانی تصمیم به کاهش تولید نخاله ها در مبداء می باشد. بدین منظور با برآورد دقیق مصالح مورد نیاز ، جلوگیری از پرت مصالح وهمچنین نظارت دقیق برکلیه مراحل اجرای عملیات می توان تا میزان قابل ملاحظه ای از تولید نخاله جلوگیری نمود. این روش متاسفانه از کارایی لازم بدلایل مختلفی همچون عدم تخصص لازم پیمانکاران سنتی ، عدم نظارت کامل برتهیه نقشه ها ، عدم برآورد صحیح مصالح ، عدم نظارت دقیق بر اجرا ، عدم وجود قوانین بازدارنده یا تشویقی برخوردار نمی باشد.

2-2-2-دفع نخاله‎ها :
دفع نخاله های ساختمانی عبارت است از جمع آوری،حمل و تخلیه نخاله ها در محل های مشخص شده بر طبق قوانین و مقررات وضع شده در آن منطقه ،که معمولا به دو روش انجام می پذیرد که عبارتند از :

2-2-2-1-انباشت نخاله:
انباشت نخاله های ساختمانی بدلیل اینکه از لحاظ اقتصادی به صرفه بوده در الویت قراردارد واین در حالی است که انباشت نخاله های ساختمانی در اطراف شهر و برخی معابر شهری علاوه بر اثرات سوء زیست محیطی باعث زشت شدن مناظر داخل و خارج شهری و همچنین مشکلات و معضلاتی برای مردم از لحاظ اقتصادی،اجتماعی و بهداشتی می شود. محل انباشت نخاله ها مکان مناسبی است برای زندگی جانواران موذی و ولگرد که موجبات نارضایتی عموم مردم را سبب می گردد .انباشت نخاله ها سبب آلودگی خاک ، آب و هوا شده که این خود یکی از معضلات مهم در کلان شهر ها می باشد . با اینکه نقاطی در خارج شهرها جهت انباشت نخاله ها در نظر گرفته شده است با این حال برخی افراد نخاله های ساختمانی خود را به صورت غیرمجاز کنار جاده ها و معابر عمومی و کوچه ها می ریزند.
2-2-2-2-دفن نخاله :
حجم زیاد این پسماند ها به دلیل نبود محل دفن مناسب کافی وآلودگی محیط زیست بسیارمشکل ساز است.با توجه به این نکته که در حال حاضر دفن نخاله های ساختمانی بدلیل هزینه کمتر جزء روش های مناسب تلقی می شود باید مواردی را در نظر گرفت که در ذیل به آنها اشاره می گردد(شکل 2-2).

2-2-2-2-1- مکان یابی دقیق
با توجه به رشد روزافزون جمعیت و توسعه شهر ها یافتن مکان مناسب جهت دفن نخاله ساختمانی بسیار حائز اهمیت بوده و مکان یابی آن می بایست بصورت کاملا دقیق ارزیابی و با استانداردها مغایرنباشد.در صورت رعایت نکردن استاندارد های مشخص شده در مکان یابی محل دفن صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد میگردد.

2-2-2-2-2- ویژگی های جغرافیایی :
می توان با در نظر گرفتن جزئیات مهمی مانندپوشش گیاهی، شیب زمین ، نفوذپذیری خاک ، زلزله خیزی و فاصله با آب های زیر زمینی و سطحی مناسب ترین محل دفن نخاله را انتخاب کرد.

2-2-2-2-3- دسترسی :
فاصله محل دفن نخاله از مبداء اهمیت بسیاری دارد. این فاصله باید به گونه ای تعیین شود که هزینه حمل نخاله تا محل دفن پسماند زیاد نشود، و از طرفی در فاصله مناسبی از مناطق مسکونی و صنعتی قرار داشته باشد که باعث بروز بیماری و مشکلات بهداشتی نشود. همچنین سهولت دسترسی به مکان دفن نخاله و هموار بودن جاده نیز در تعیین محل مناسب دفن نخاله اهمیت دارد.
2-2-2-2-4- کاربری
جنگل ها ، سواحل ،زمین های کشاورزی و زیستگاه جانوران و گیاهان برای دفن پسماند های ساختمانی به هیچ وجه مناسب نبوده و همچنین می بایست در صورت امکان طرح توجیهی قابل قبولی برای تغییر کاربری مکان دفن پس از تکمیل ظرفیت ارائه گردد.

2-2-2-2-5- قوانین و مقررات
با توجه به تاثیرات زیست محیطی مخرب ، که به جهت آلاینده بودن برخی ازنخاله های ساختمانی دفن شده می باشد نیاز به قوانین و مقررات سختگیرانه کاملا احساس میگردد.این قوانین باید به گونه ای وضع گردد که بیشترین عامل بازدارنده در جهت کاهش این آلودگی باشد.

2-2-2-2-6- نظارت
قوانین و مقررات به تنهایی قادر به ایجاد رعایت کامل اصول فنی و بهداشتی در دفن نخاله های ساختمانی نمی گردد و نیاز به نظارت دقیق و اصولی بر کلیه مراحل دفن نخاله های ساختمانی ضروری است.

شکل2-2 ( گود آبعلی )
2-2-3- بازیافت نخاله:
فرآیند پردازش مواد مصرف شده به محصولات و مواد تازه به منظوره جلوگیری از به هدر رفتن انرژی،کاهش آلودگی وهمچنین کاهش مصرف مواد خام را بازیافت می گویند.بازیافت فرآیند تبدیل مواد زائد به مواد و اشیاء جدید است.این فرآیند یکی از مهمترین ارکان در کاهش پسماند ها میباشد.بازیافت می تواند از اتلاف مواد مفید بالقوه جلوگیری کند و مصرف مواد خام تازه را کاهش دهد. بازیافت با هدف جایگزینی مواد اولیه خام در جهت هر چه کمتر کردن آلاینده های زیست محیطی حرکت می کند. بنابراین علاوه برکاهش مصرف انرژی ، آلودگی هوا ، آب و خاک را نیزکاهش می دهد. این روش نیازمند تخصص و سرمایه گذاری اولیه جهت احداث گارگاه ها یا کارخانه ها وتجهیز آن با دستگاه های مورد نیاز می باشد تجربه نشان داده که این سرمایه گذاری در بلند مدت به سوددهی قابل ملاحظه ای خواهد رسید.

2-2-3-1- مزایای بازیافت نخاله های ساختمانی:
فرآیند پردازش نخاله ساختمانی دارای مزایای است که عبارتند از:
2-2-3-1-1- صرفه اقتصادی
2-2-3-1-2- کاهش استخراج مواد اولیه از معادن
2-2-3-1-3- کاهش میزان آلودگی ناشی از انباشت ودفن نخاله ها درمحیط زیست
2-2-3-1-4- کاهش نیاز به مکان های دفع نخاله
2-2-3-1-5- کاهش مصرف انرژی
2-2-3-1-6- اشتغال زایی
2-2-3-1-7- نهادینه شدن فرهنگ صرفه جویی

شکل2-3(اشتغال زایی در بازیافت)
2-2-3-2- دسته بندی فرآیند بازیافت :
بازیافت نخاله های ساختمانی را می توان بسته به نوع فرآیند و پردازش بر روی نخاله ها و همچنین نوع محصولات تولید شده در چهار دسته تقسیم بندی کرد که در زیر به آنها اشاره شده است.
2-2-3-2-1- استفاده از موادبازیافت شده در تولید مجدد همان محصول
2-2-3-2-2- استفاده از مواد بازیافت شده در تولید محصولات جدید
2-2-3-2-3- بازیافت مواد خاصی از محصولات ترکیبی به علت ارزش ذاتی آنها مانند سرب، مس وطلا
2-2-3-2-4- -بازیافت برخی ازمواد به دلیل خطرناک بودن آنها و جلوگیری از آلودگی زیست محیطی مانند جیوه در دماسنج

2-2-4- استفاده مجدد از نخاله:
استفاده مجدد را می توان افزایش عمر مصرف مواد و محصولات تعریف کرد. تفاوت عمده این روش با روش بازیافت این است که آنچه مجدد به کار گرفته می شود، وارد فرآیند پردازش نمی گردد و علاوه بر صرفه اقتصادی بیشتر کلیه مزایای روش بازیافت را نیز شامل می شود . این روش نسبت به روش بازیافت کارایی کمتری دارد ودلیل آن محدود بودن مواد و محصولاتی است که بدون نیاز به پردازش قابلیت استفاده مجدد دارند.
با مقایسه پنج روش ذکرشده برای مدیریت نخاله های ساختمانی و اشراف به محدودیت ها ، مشکلات و موانع و همچنین مزایای هر یک از روش ها مشخص میشود که کاهش در مبداء، بازیافت واستفاده مجدد بهترین وکارآمد ترین روش ها برای مدیریت هر چه بهتر نخاله های ساختمانی می باشد و این در حالی است که در ایران روش دفع بیشترین کاربرد را در این مقوله به خود اختصاص داده است (شکل 2-3).

شکل2-4- (روش های مدیریت نخاله های ساختمانی محمد علی صالحیان” ارومچی 1392″
2-3-مراحل بازیافت نخاله های ساختمانی:

نخاله های ساختمانی را جهت فرآیند بازیافت میتوان از زمان طراحی تا اتمام پروژه به صورت کامل تحت کنترل و نظارت قرار داد و مراحل آن را به صورت صحیح مدیریت نمود . این مراحل را میتوان به صورت زیر بیان نمود (شکل 2-5).

2-3-1- تعیین کمیت نخاله ها و انواع آن در مرحله پیش از تخریب یا تولید نخاله
2-3-2- عملیات تخریب ، ساخت و…
2-3-3- جمع آوری و جداسازی اولیه و استفاده مجدد در مبداء
2-3-4- حمل نخاله های ساختمانی
2-3-5- ذخیره موقت و جدا سازی ثانویه
2-3-6- بازیافت و استفاده مجدد
2-3-7- دفع نخاله های ساختمانی که قابل استفاده نمی باشد

شکل2-5(مدیریت نخاله ساختمانی)
2-4- روش های جداسازی نخاله های ساختمانی:
2-4-1-جداسازی در محل تولید : در این روش جداسازی که به صورت دستی و توسط عوامل اجرایی در مبدا صورت می گیرد ، علاوه بر سادگی کار از مزایای دیگری مانند سرعت بالاتر و هزینه کمتر برخوردار می باشد.

2-4-2-جداسازی در محل انباشت موقت: نخاله های حمل شده به محل انباشت مجددا جداسازی می شوند. در این قسمت نخاله هایی که نیاز به پردازش ندارند دپو و سایر نخاله ها به مراکز بازیافت هدایت شده وسایر نخاله های ساختمانی بی مصرف به مراکز انباشت یا دفن منتقل می شوند.

2-4-3-جداسازی در مراکز بازیافت : در این مراکز تجهیزات پیچیده تر و مدرن ترجهت جداسازی و پردازش نخاله ها وجود دارد.با توجه به نوع دستگاه و سیاست کاری هر مرکز نخاله ها پردازش شده و جهت حمل و استفاده بسته بندی یا دپو می گردند.

نمودار2-1(روش های جداسازی)

2-5- تکنیک ها و تجهیزات مختلف در امر جداسازی:
جهت جداسازی نخاله های ساختمانی روش های مختلفی پیشنهاد می گرددکه از آن جمله می توان به :
2-5-1- جداسازی دستی
2-5-2- سرند (غربال): جهت جداسازی مواد خرد شده با اندازه های دلخواه همانند سرند لرزان و استوانه ای گردان
2-5-3- جداسازی به وسیله دمیدن هوا : برای جداکردن ذرات سبک از سنگین
2-5-4- جداسازی مغناطیسی : برای جداکردن فلزات از سایر نخاله ها
2-5-5- جداسازی گرد و خاک : هودها، فیلترها ، سیکلون ها
2-5-6- جداسازی پرتابی : باتوجه به وزن و اندازه حرکت ذرات
2-5-7- جداسازی با سیال : از طریق شستشو با آب و یا ته نشینی و غوطه ور سازی در سیال
2-5-8- جداسازی الکترونیکی : استفاده از این علم برای تشخیص اندازه ذرات، تشخیص فلزات آهنی و غیر آهنی و تعیین رنگ اجسام
2-5-9- حرارت مجدد : به منظور جداسازی ملات همراه با نخاله های غیر بتنی(آجر) و همچنین قابل بازیافت کردن آجر های کهنه
2-5-10- آسیاب یا خرد کن

شکل2-6(دستگاه جداسازی نخاله)

2-6- انواع نخاله های ساختمانی :
نخاله های ساختمانی به طور کل از دو عملیات تخریب وساخت حاصل میشوند که دارای تنوع بالایی می باشند. از مهمترین انواع نخاله های ساختمانی که حاصل از فعالیت های عمرانی و ساختمانی می باشد میتوان از خاک و مخلوط حاصل از خاک برداری، چوب ، فلزات ،پلاستیک ، الیاف ،شیشه، بتن و آسفالت، ملات، گچ، خاک، کاشی، سنگ، آجر، موزاییک، سرامیک، ماسه، سیمان، قیرگونی، تیرچه های سقفی، شیروانی و سایر پسماندهای مشابه نام برد . قسمت قابل توجهی از این نخاله ها قابل استفاده میباشند به منظور استفاده از این نخاله ها میتوان از آنها در بخش های مختلف نظیر ساخت و ساز ، تسطیح شیب ها، محوطه سازی، راه سازی ،طراحی فضاهای سبز، زهکشی و تهیه انواع بتن و قطعات بتنی و … استفاده کرد که برای این منظور میبایست جداسازی یا فرآیندی بر روی آنها صورت گیرد که قابل استفاده گردند.معمولا به طور حدودی اجزای تشکیل دهنده این نخاله ها از 50 در صد بتن، آسفالت، آجر، بلوک، سنگ ،کاشی و سرامیک و خاک، 40 درصد فلزات ، شیشه،چوب ،پلاستیک و 10 درصد سایر نخاله ها تشکیل شده است.

نمودار2-2(انواع نخاله های ساختمانی)
2-6-1- خاک :
خاک مخلوط غیر یکپارچه ای از دانه های کانیها و مواد آلی فاسد شده می باشد که فضای خالی بین آنها توسط آب و هوا (گازها) اشغال شده است. خاک به عنوان یکی از مصالح پایه ساختمانی درکلیه طرح های عمرانی در نظر گرفته می شود و همچنین شالوده اکثر سازه ها بر روی آن متکی است.با شناخت خواص خاک از قبیل مبدا پیدایش ، دانه بندی ، قابلیت زهکشی آب ، نشست ، مقاومت برشی ، ظرفیت باربری و … میتوان بهره وری کاملی از این مصالح طبیعی را داشت .خاک در عملیات عمرانی مانند تخریب ، آواربرداری ،گود برداری و حفاری بدست می آید که میتواند شامل خاک نباتی،مخلوط،سنگریزه ،رس وحتی مخلوطی از خاک و سایر مصالح ساختمانی باشد.با شناخت نوع و خواص خاک میتوان طریقه استفاده از آن را به راحتی مدیریت نمود. به عنوان مثال در خاکبرداری ها از خاک نباتی برای فضاهای سبز از خاک رس برای اندودکاری از مخلوط برای زیرسازی و…استفاده نمود.در موارد تخریب به طور معمول امکان جداسازی در مبداء وجود ندارد به همین دلیل میتوان در محل دپو جداسازی انجام گیرد و با توجه به تجربه های بدست آمده مقادیر قابل توجهی از مصالح را میتوان از این طربق جداسازی ، مورد استفاده مجدد و یا بازیافت قرار داد.

2-6-2- آجر و کاشی:
تمیز کردن و استفاده مجدد از آجرهای سالم از دیر باز، روشی معمول بوده است. امروزه تمیز کردن آجرها به صورت دستى از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نبوده و همچنین از نظر زیست محیطی نیز صحیح نمیباشد. مساله مهم دیگر این است که فقط آجرهای بازیافتی از نخاله بنایی که با ملات آهک میباشد قابل جدا شدن و تمیز کردن است. جدا کردن آجرها از ملات سیمان امکان پذیر نیست.با توجه به استفاده فراوان از این مصالح در صنعت ساختمان و حجم بالای نخاله های حاصل از این مصالح میتوان از آنها در قسمت های مختلف پروژه ‍ های عمرانی استفاده نمود.به منظور جداسازی این مصالح به طور معمول فرایند جداسازی با دست در اولویت قرار دارد زیرا جداسازی با دستگاه علاوه بر هزینه بالا باعث ترک خوردگی آنهامی شود.از مصالح خردشده به عنوان ریزدانه در تهیه بتن های غیر باربروقطعات بتنی استفاده می گردد.افزودن پودر آجر به جای سیمان در بتن باعث حد قابل قبولی کاهش مقاومت فشاری و یا سایشی گردیده و میتواند در بتنهای با مقاومت معمولیhttp://mtochem.ir/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%AA%D9%86/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C و بتنهایی که نیاز به مقاومت سایشی بالا ندارند، مورد استفاده قرار گیرد.

شکل2-7(نمونه ای از آجرهای بازیافتی از تخریب تا استفاده Erik K. Lauritzen)
2-6-3- سنگ:
سنگ های بازیافت شده کاربردهای گوناگونی دارند. سنگ بازیافت شده می تواند خرد شود و به عنوان مصالح ریز دانه ویا پودر شود و به عنوان پودر سنگ و یا حتی به آسانی پرداخت وترمیم گردد.میتوان ازآن در تولید سنگ های مصنوعی که ترکیبی از سنگ های طبیعی ،پلیمرها و رنگ استفاده نمود همچنین به عنوان ریزدانه در تهیه بتن ها وقطعات بتنی و آسفالت استفاده می گردد.سنگ های با اندازه اسلب یا تایل می توانند در شکل مصالح سنگفرش ومسیرهای موزائیکی دوباره به کار روند.سنگ طبیعی به شکل پودر می تواند در تولید کود یا به عنوان بستر پیاده رو به کار رود.از قلوه سنگ های بزرگ تر برای مرزبندی باغچه یا پیاده رو می توان استفاده نمود.قطعات سنگ برای به وجود آوردن یک ظاهر به طور کامل مدرن می توانند به هم چسبانده شوند.

شکل2-8(نمونه ای از سنگ های بازیافتی )
2-6-4-آسفالت :
آسفالت بازیافتی در درجه اول باید در تولید آسفالت جدید به کار رود. هرچند موادی باقی می ماند که به دلایل تجربی و عملی قابل استفاده در آسفالت جدید نمی باشد . از نظر اصولی ، آسفالت ناصاف به عنوان زیر پایه مواد و بستر به کار گرفته می شود . هرچند تجربه عملی نشان داده است که ترکیبی از ۵۰ درصد آسفالت خرد شده و ۵۰ درصد بتن خرد شده، برای اساس راه ماده فوق العاده ای فراهم می کند.
فرایند بازیافت به دو روش صورت می گیرد: روش بازیافت گرم و روش بازیافت سرد. که خود به دو بخش دیگر تقسیم می شوند: بازیافت کارخانه ای و بازیافت درجا.اصلی ترین کاربرد آسفالت در ساخت جاده ها و فرودگاهها می باشد. بازیافت آسفالت یعنی افزودن آسفالت بازیابی شده، سنگدانه ها و قیر به آسفالت جدید است که همان کاربرد اصلی آسفالت را دارا می باشد. بنابراین آسفالت بازیافتی جایگزین سنگدانه های نو و بخشی از ملات نو می شود.

شکل 2-9(بازیافت آسفالت به روش درجا)

2-6-5- چوب:
بازیافت چوب فقط تا حدودی قابل انجام است .با این وجود بسیاری از محصولات چوبی با همان ابعاد و شکل ،مجدد استفاده می شوند. الوارهای تمیز و بدون میخ در ساخت و سازه های جدید به کار گرفته می شوند و چوب های غیر آلوده در تولید پارکت و کفپوش ، روکش های چوبی و تخته های چوبی مورد استفاده قرار می گیرند. با این حال، تعداد زیادی از چوب های نقاشی شده و طرحدار حاصل از تخریب ، مواد آلوده به حساب می آیند و به دلیل خطرات ناشی از وجود شیرابه باید آنها را به عنوان زباله های شیمیایی و خطرناک تلقی کنیم.همچنین وجود پوسیدگی و قارچ (شکل 2-10) در چوب های موجود در نخاله ها قابلیت بازیافت و استفاده مجدد از آنها را به شکل چشمگیری کاهش میدهد.

شکل 2-10(پوسیدگی و قارچ در چوب)
2-6-6-گچ:
پنل های گچی وسایر نخاله های گچ جمع آوری شده باید مراحل مختلف بازیافت را طی کنند. لایه های کاغذی پنل های گچی تا حد امکان برداشته می شوند . سپس گچ به پودر تبدیل می شود و در آخر این پودر به تولیدکنندگان پنل های گچی بازگردانده می شود، به نحوی که آنها می توانند از این پودر گچی پنل های گچی جدیدی بسازند. تخمین زده شده است که پودر گچ حدود ۹۴ درصد از تخته گچ را تشکیل می دهد. ۶ درصد باقیمانده مربوط به کاغذ و مقوا (آلاینده های مرتبط ) و ترکیب گچ می باشد که به طرق مختلف مانند کمپوست یا تولید گرما قابل استفاده مجدد می شود. همچنین میتوان از پودر گچ در اصلاح خاک وبسته های جاذب استفاده کرد.
2-6-7- فلزات:
معمولا فلزات آهنی وغیر آهنی جداشده در مبدا یا کارگاه ها با توجه به ارزش بالا به سمت کارخانه های ذوب و تولید کنندگان هدایت شده و در آنجا به محصولات جدید تبدیل می شوند.فلزات غیر آهنی بسیار فرآوری شده به ویژه آلومینیوم و مس و دیگر فلزات آهنی قابل استفاده مجدد مانند پروفیل های فولادی ممکن است به صورت مستقیم استفاده شود. از دیگر محصولات تولید الیاف فلزیست که با ایجاد خواصی چون کاهش ترکهای حرارتی و اجرایی در بتن باعث افزایش مقاومت کششی، خمشی و فشاری دربتن میگردد.

2-6-8- شیشه:
نخاله های شیشه را می توان بازیافت و بار دیگر به شکل همان محصول درآورد یا اینکه به محصول بسیار متفاوتی تبدیل کرد. فرآورده های نهایی حاصل از شیشه بازیافتی بستگی به این دارند که آیا شیشه در چرخه بسته بازیافت می شوند یا در یک چرخه باز.در فرایند بازیافت شیشه ها به منظور بازفرآوری به تکه های ریزی به نام خرده شیشه، شکسته و خرد می شوند. خرده شیشه را می شویند تا موادزائد را از آن جدا کنند سپس خرده شیشه را به شیشه مذاب در کوره ذوب شیشه اضافه می کنند.شیشه مذاب از کوره ذوب بیرون کشیده و به فرآورده های جدید شیشه ای تبدیل می شود.شیشه با رنگ های مختلف پودر و به آسفالت زمین های بازی و خیابان ها و خطوط عابر پیاده افزوده می شود. گرد شیشه آسیاب شده را در ماشین ها و دستگاه های ماسه پاشی به کار می گیرند. ماسه پاش ها دانه های شن وماسه یا شیشه بازیافتی را روی سطوح فلزی و آجری می پاشند تا زنگار و رنگ های کهنه و قدیمی آن را بزدایند.فایبرگلاس ها،پشم شیشه ، شیشه های پارتیشن بندی و… دیگر محصولات را میتوان از بازیافت شیشه بدست آورد.

شکل 2-11(بازیافت شیشه)

2-6-9-انواع مصالح پلیمری و لاستیکی
انواع مختلف این نخاله ها که شامل درب و پنجرههای UPVC ، لوله های پلیکا، انواع کف پوش، دیوار پوش و سقف های کاذب پلیمر، انواع بسته بندیهای پلیمری مواد و سایر محصولات و فرآیندهای مختلف برای بازیافت آن و نیاز به تمیز کردن مواد زائد از روی آنها عمل بازیافت را با دشواری روبرو می سازد. برخی از فروشگاه ها انواعی از این نخاله ها را که از تخریب به دست می آید به صورت مستقیم به فروش میرسانند.سایر نخاله ها به مراکز ذوب منتقل شده و به محصولات جدیدی همچون واتراستاپ،اسپیسرو… تبدیل میگردد. تولید الیاف پلیمری که با ایجاد خواصی چون کاهش ترکهای حرارتی و اجرایی در بتن باعث افزایش مقاومت کششی، خمشی و فشاری دربتن میگردد.

2-6-10- بتن:
فرایند بازیافت بتن شامل خرد‎کردن، اندازه‎گیری، مرتب‎سازی، غربال‎گری و حذف آلودگی از بتن است.عملیات بازیافت بتنhttp://www.sakhtemanchi.com/%D8%A8%D8%AA%D9%86-%D9%88-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%86/ توسط دستگاه هایی که مجهز به چکش های جهت خرد کردن بتن وهمچنین بخش های تفکیک کننده می باشند انجام می گیرد. در ابتدا بتن با ضربات چکش خرد شده و سپس ذرات ریز ودرشت توسط غربال جدا می شوند. در مرحله بعد با استفاده از جریان آب و دستگاه های تفکیک کننده (مکنده و دمنده)ذرات اضافی از بتن پاک خواهند شد. با توجه به اینکه استحکام بتن بازیافتی در مقایسه با بتن تازه کمتر است با اضافه نمودن افزودنی های مختلف و استفاده از طرح اختلاط مناسب می توان مقاومت آن را به میزان قابل قبول بالا برد. بتن بازیافتی از نظر مقاومت و کارایی می تواند همانند بتن تازه عمل کند.ازبتن بازیافتی می توان در کلیه پروژه های عمرانی استفاده کرد در صورتی که عملکرد سازه ای نداشته باشند.

شکل 2-12(بازیافت بتن)
2-6-11- پشم شیشه:
پشم شیشه از انواع الیاف معدنی است که در واقع نوعی عایق حرارتی صوتی میباشد که متشکل از مواد بازیافت شده از شیشه ذوب شده همراه با مقداری ماسه معمولی و رزین است. الیاف پشم شیشه بسیار کوچک و ریز است وسوزنی شکل می باشد. اصطلاح پشم نیز مترادف با فیبر بازیافتی یا ضعیف شده میباشد.پشم شیشه را میتوان ذوب و مجدد به انواع محصولات پشم شیشه تبدیل کرد.

شکل 2-13(محصولات بازیافتی از پشم شیشه)

فصل سوم

3-1-مروری بر ادبیات
3-1-1- استاندارد اجرایی تخریب ساختمانها/ ترجمه مهدی روانشادنیا، میلاد فولادی:
عنوان اصلی: Code of practice for demolitionof buildings
با توجه به حجم بالای ساخت و ساز و تخریب ، نیاز به استاندارد اجرایی جهت این مهم بسیار حس میشود.با در نظر گرفتن مسائلی چون عمرکوتاه بنا درایران ،عدم تخصص پیمانکاران تخریب ،عدم توجه به ایمنی ودیگرمسائل ، این ترجمه سعی در ارائه استاندارد های بین المللی در راستای کاهش خطرات مالی و جانی را دارد که در شش فصل به آن پرداخته شده است.
فصل اول:کلیات
فصل دوم:برنامه ریزی
فصل سوم:اقدامات پیش گیرانه
فصل چهارم:روش های تخریب
فصل پنجم:سازه های خاص
فصل ششم:نظارت و بازرسی کارگاهی
3-1-2- بازیافت ضایعات و نخاله های ساختمانی بر اساس استاندارد LEED / ترجمه مهدی روانشادنیا، میلاد فولادی:
افزایش روز افزون جمعیت و همچنین نیاز به سرپناه به عنوان یکی از نیاز های اولیه انسان موجب توسعه ساخت وساز گردیده است. این روند رو به رشد ساخت و ساز با توجه به محدودیت های همچون کمبود مناطق مناسب ، صرفه جویی ، کاهش مصرف انرژی و منابع و دیگر مسائل مسیر را به سمت تخریب یا بازسازی سوق داده است که این خود علاوه بر مفید بودن معضلاتی همچون آلودگی محیط زیست ، هدر رفت انرژی ، بار مالی فراوان و دیگر مشکلات را به همراه خواهد داشت.این کتاب به عنوان اولین اثردرحوزه بازیافت ضایعات و نخاله های ساختمانی بوده که در دوازده فصل گردآوری شده است در این کتاب خواننده با مبانی و اصول بازیافت ضایعات و نخاله های ساختمانی ، ابزارهای اصلی بازیافت ، بازیافت ضایعات و نخاله ها در اثر ساخت وساز جدید و یا تخریب ، استفاده مجدد از مصالح ،برنامه ریزی در مدیریت بازیافت ،آیین نامه ها وگواهینامه های سبز ، فروش مواد بازیافتی و…آشنا میگردد.

3-1-3- بررسی چالش های تولید نخاله های ساختمانی مطالعه موردی شهر تهران- محمد علی عبدلی؛ حسین نعمت اللهی؛ محمد علی یاوری:
استفاده مجدد و بازیافت امروزه در سراسر جهان به عنوان یک استراتژی مدیریت نخاله ساخت و ساز و تخریب شناخته شده تا مانع از افزایش هزینه های سربار به دلیل کمبود محل دفن زباله ها شود. ایده “استفاده مجدد و بازیافت” بسیاری از مصالح ساختمانی، تصمیمی هوشمندانه برای تمامی سازندگان است. برای به حداقل رساندن تولید زباله های ساختمانی، هماهنگی موثر میان متخصصان در مرحله طراحی و ساخت، مساله ای مهم می باشد این مقاله توصیه هایی را در مورد شیوه های اتلاف کمتر در محل را داده تا کارگاه ها آن را اجرا کرده و آموزش های مربوط به مدیریت ضایعات انواع ظرفیت های نوآورانه، ظرف مخزن و نشانه ها و سیستم دقیق گزارش خطی را به مدیران سایت ها و مدیران پروژه، ارائه دهد.همچنین این مقاله توصیه می کند تا انواع ظرفیت های نوآورانه توسعه یافته و ظروف مورد نیاز تهیه و علامت گذاری ها و سیستم دقیق گزارش دهی ارائه گردد.بر اساس نظر کارشناسان، بتن پیش ساخته به عنوان جایگزین مناسبی پیشنهاد شده و ممکن است ضایعات بتنی تولیدی در عملیات تخریب بطور قابل توجهی توسط استفاده از این روش کاهش یابد.اگر چه رضایت آگاهانه زیست محیطی در مدیریت پشتیبانی برنامه ریزی شده حاصل نمی شود، اما کنترل قانونی جلوگیری از دفن زباله ساخت و ساز در لندفیل ها در سراسر جهان بسیار ضروری است.
3-1-4- مدیریت پسماند (نخاله)های ساختمانی- محمد مهدی بیکی سروعلیا ومصطفی عباس نژاد :در این مقاله،ضمن بررسی روش های مدیریت پسماندهای ساختمانی، به طورخاص روش های بازیافت مورد بررسی قرار گرفته است.حجم زیاد نخاله های ساختمانی ناشی از فعالیت های عمرانی موجب بروز مشکلات زیست محیطی گردیده و با توجه به کمبود منابع و انرژی بهینه ترین راهکاراستفاده مجدد از نخاله ها می باشد.در این مقاله با ارائه تعریفی از پسماند های ساختمانی و ویژگی های هر یک از انواع نخاله ها به چگونگی مدیریت و بازیافت هریک آنها پرداخته شده وبه بررسی مدیریت و بازیافت در کشور های دیگر پرداخته است و در انتها روش بازیافت را به جهت کنترل آلودگی محیط زیست ،کاهش در مصرف منابع و انرژی وصرفه اقتصادی آن پیشنهاد می دهد.
3-1-5- مدیریت و بازیافت نخاله های ساختمانی – زیدی جودکی ، هادی وساتیاروند، محمد و لری ، ابوذر :
با توجه به اهمیت عدم آلودگی محیط زیست در کلیه کشور ها وهمچنین معضل آلودگی های ناشی از نخاله های ساختمانی توجه به بازیافت این نخاله ها میتواند در کاهش مصرف انرژی و منابع و همچنین کاهش چشمگیری در مناطق آلوده بدلیل کاهش در مکان های دفن ایجاد نماید.این مقاله با ارائه تعریفی از نخاله های ساختمانی به دسته بندی آنها پرداخته و مشخص میکند که این نخاله ها از چه پتانسیلی برخوردارند. در آخربا بیان نمودن چند راهکار مدیریتی از قبیل دفع ، دفن ،بازیافت و استفاده مجدد و با در نظرگرفتن اقدامات سایرکشورها ونیز هزینه های هر یک از روش های مدیریتی و همچنین مسائل فرهنگی به ارائه راهکار در ایران میپردازد.که در این مقاله بهترین راهکار بازیافت و استفاده مجدد پیشنهاد گردیده است.
3-1-6- اولین کنفرانس بین المللی وسومین کنفرانس ملی معماری و منظرشهری پایدار – سید فتح اله ساجدی ، آزاده یاوری:
بازیافت نخاله های ساختمانی از لحاظ محیط زیستی وصرفه جویی در منابع بسیار لازم و ضروری است.ازنقطه نظر حفظ محیط زیست و استفاده موثر از منابع، لازم و سودمند است. دفع بیرویه نخاله های ساختمانی با توجه به حجم بالا آثار مخرب زیادی در بر دارد که از آن جمله میتوان ازبین رفتن زمینهای مفید،نابودی زیست بومهای طبیعی،کاهش منابع مواد خام و آلودگی های محیطی را نام برد. یکی از برنامه های بهینه در مدیریت نخاله ای ساختمانی، بازیافت آنها می باشد که به لحاظ صرفه جویی های اقتصادی وفواید محیط زیست موردتوجه قرارگرفته است. زیرا بازیافت نخاله ای ساختمانی میتواند احتیاج به انرژی و منابع طبیعی و نیز مقدار زمین موردنیاز برای استخراج منابع و دفع بهداشتی را کاهش میدهد.تولید بیرویه نخاله ها بهره وری ساخت را از نقطه نظر مصرف مصالح کاهش میدهد.با توجه به حجم بالای این نخاله ها وهمچنین عدم وجود آمار دقیقی از کیفیت و کمیت این نخاله ها برنامه ریزی و تدوین واجرای برنامه های جامع مدیریتی در کشور با مشکلات عدیده ای روبرو می باشد. نخاله های ساختمانی در ایران بخصوص در مقایسه با کشورهای توسعه یافته، بسیار بالاتر است. خاکبرداری، تخریب و نوسازی، تعمیرات وحفاری منابع اصلی تولید نخاله های ساختمانی در کشور هستند.بر اساس بررسیهای آماری به عمل آمده در این تحقیق، کلیه شهرهای کشور از سیستم خودکار/ مکانیزه برای جمع آوری ودفع ضایعات ساختمانی بی بهره هستند در نتیجه، تعداد زیادی از پیمانکاران خصوصی و بدون تخصص به فعالیت در این زمینه مشغول هستند. با بررسی ها و نظر سنجی به عمل آمده در این تحقیق، میتوان موانع اصلی در راه اجرای اصول مدیریت ضایعات ساختمانی در کشور را به چهار دسته: تولید، فرآوری، جمع آوری ، حمل و دفع دسته بندی نمود. برای انجام مدیریت بهتر نخاله های ساختمانی در کشورپیشنهاد های ارائه شده است که از آن جمله می توان وضع قوانین و مقررات توسط شهرداری ها برای سازندگان ،نظارت دولت بر بخش خصوصی وهمچنین طرح های حمایتی بابت استفاده از نخاله ها را نام برد.

3-1-7- بررسی روش های بازیافت پسماند های ساختمانی از نخاله ها،در ساخت وساز مجدد درشهرستان مسجد سلیمان- علی عالی محمدی و مهدی مهدوی عادلی:
این مقاله به صورت پرسشنامه ای و تحقیقات کتابخانه ای انجام گرفته و هدف آن ارائه نتایج به عوامل اجرایی و نطارتی می باشد تا بتواند با مدیریت بازیافت صحیح،دقیق و تخصصی علاوه بر افزایش بهره وری در ساخت وساز باعث حرکت رو به جلو در کاهش تولید نخاله ها گردد.

3-1-8- بازیافت نخاله های ساختمانی در ایران و جهان ،روش ها وچشم انداز ها – امیر محمد قنبری ومهدی خاصی:
با توجه به این نکته که نخاله های ساختمانی حاصل از پروژه های عمرانی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی امروزه ما شده است. در این مقاله با ارائه روش های مدیریت این نخاله ها که شامل انباشت ،دفع و بازیافت می باشد سعی در ارائه راهکار جهت پیشبرد این مهم را دارد. همچنین با دسته بندی نخاله ها وبرشمردن پتانسیل هر یک از آنها مزیت های بازیافت را هرچه بیشتر نشان می دهد و در آخر سه عامل عدم فرهنگ سازی،عدم وجود قوانین الزام آور وعدم وجود کارگاه های تخصصی بازیافت را از دلایل عمده عدم توسعه بازیافت نخاله های ساختمانی در ایران می داند.

3-1-9-بررسی مدیریت پسماند در نظام حقوقی ایران – محمد مشاری
در ایران با توجه به نو بودن بحث مدیریت پسماند خلاء قانونی در آن بوضوح دیده می شود.جهت تکمیل و بروزرسانی قوانین الزام آور در این مسیر نیاز به همکاری حقوق دانان ومتخصصان در زمینه مدیریت پسماند به طور کامل احساس میگردد که این خود نیاز به حمایت دولتمردان را نیز می طلبد. ازجمله نواقص و کاستی های این قوانین میتوان به ناچیز بودن مجازات ها،شدت عمل نسبت به اشخاص حقیقی وبی توجهی به اشخاص حقوقی ،حیثیتی نبودن جرم ،بی توجهی به سیاست های جرم زدایی و نتیجه ای بودن قوانین را برشمرد.برای ازبین بردن این کاستی ها پیشنهاد می گردد”نمایندگان محترم قانون گذار در مجلس با تشکیل کمیسیون های تخصصی زیست محیطی در زمینه مدیریت پسماند، با آسیب شناسی قضایا، مصداق های جرم زیست محیطی پسماند را با رعایت اصل پیشگیری و بهنگام بودن قوانین و ضمانت اجرایی آنها تعیین کرده و به تصویب مراجع مربوط برسانند”.

3-1-10- بررسی مصالح ساختمانی بر اساس توسعه پایدار شهری -شیوا بلبلی ، مهدی ولی تبار و سمانه جلیلی صدرآباد :
امروزه باتوجه به کاهش منابع و صرفه جویی در آن به جهت حفظ و حراست برای آیندگان ضوابطی تعیین گردیده که بتواند در کنار سرعت قابل توجه ساخت و ساز به کاهش مصرف منابع و انرژی کمک کند. این ضوابط به صورت کامل و کاربردی راهکار های مناسب جهت اقلیم های مختلف را دارا نمی باشند و این وظیفه بر دوش طراحان و سازندگان است که بتوانند در گام نخست با انتخاب بهترین مصالح بومی و سازگار با محیط زیست و در گام بعدی انتخاب مصالح تجدیدپذیر و قابل بازیافت در جهت این مهم گام بردارند.لازم به ذکر است که از دیگر عوامل مهم در انتخاب مصالح، مقدار انرژی مصرف شده جهت تامین ، فرآوری و مصرف آن می باشد
3-1-11- مصالح دوستار محیط زیست – شیلان زارعی و مرضیه نبی میبدی .
با افزایش پروژه های عمرانی و به همان اندازه رشد تولید نخاله های حاصل از این پروژه ها وهمچنین عدم توسعه سیستم های بازیافتی به زودی با مشکلات عدیده ی در محیط زیست در کشورمواجه خواهیم شد.نتیجه این پروژه های عمرانی تولید روزافزون نخاله ها وکاهش منابع طبیعی و همچنین دفن و یا انباشت آنها چه به صورت اصولی و یا غیر اصولی در بلند مدت معظلاتی را برای انسان و محیط زیست بوجود خواهد آورد.
به همین علت تولید و استفاده از محصولاتی که به محیط زیست آسیب کمتری را وارد نمایدمورد توجه قرار گرفته است.در این مقاله تولید مصالح جدید از نقطه نظر معرفی منابع جدید تولید محصولات و روشهای بازیابی محصولات پس از مصرف جهت کنترل و کاهش تولید نخاله های ساختمانی پیشنهاد گردیده است .

3-1-12- انتخاب بهترین روش مدیریتی دفع نخاله های ساختمانی شهر تهران با دیدگاه توسعه پایدار براساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی -ویداپاست ، کامیار یغمائیان ، رامین نبی زاده نودهی،مخمد هادی دهقانی، منصور مومنی و مازیار نادری :
هدف این پژوهش انتخاب بهترین روش مدیریتی جهت دفع نخاله های ساختمانی در جهت کاهش آلودگی های زیست محیطی و همچنین کاهش اثرات نامطلوب بهداشتی می باشد. بدین منظور ابتدا معیارها وسپس روش های سه گانه مدیریتی دفن بهداشتی،بازیافت و استفاده مجدد مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با استفاده ازفرایند تحلیل سلسه مراتبی و امتیاز دهی معیارها و با استفاده از نرم افزار Expert Choice 11 مقایسه و آنالیز گردیده است.نتیجه بدست آمده در این پژوهش نشان داد که استفاده مجدد در اولویت اول قراردارد و بعد از آن بازیافت ودر آخر دفن بهداشتی میتوان استفاده نمود.” در آخر پیشنهاد می شود سیاست های مدیریت اجرایی پسماند با در نظر گرفتن الزامات توسعه پایدار به سمت سرمایه گذاری بر روی استفاده مجدد و پس از آن بازیافت نخاله های ساختمانی متمرکز گردد”.
فصل چهارم

4-1- نتیجه گیری:

مشکلات عدیده ی که در حال حاضر در عرصه آلودگی محیط زیست ،کاهش منابع و انرژی ،مخاطرات بهداشتی وهزینه های سرسام آور ناشی از افزایش نخاله های ساختمانی بوجود آمده تنها با مدیریت صحیح و تخصصی این نخاله ها قابل حل میباشد و با برنامه ریزی می توان از بروز مشکلات و موانع بیشتر در آینده جلوگیری نمود. با روند رو به جلو جمعیت و تامین نیازهای اولیه و تغییر در شرایط زندگی امروز نیاز به ساخت و ساز بیشتر از قبل احساس می گردد .این موضوع که تولید نخاله های ساختمانی جزءلاینفک زندگی روزمره ما شده است برای همه روشن و بدهی می باشد و مدیریت این مواد زائد سعی جمعی را طلب میکند. در این خصوص دولت و ملت در یک مسیر حرکت میکنند ،دولت با تدوین سیاست های کلان و ملت با قبول وحرکت در مسیر این سیاست ها مشارکت دوسویه ای را شکل میدهند.سیاست گذاری دولت بر اساس برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت شکل گرفته و در صورتی که این برنامه ها کارشناسی شده و دقیق باشد علاوه بر کاهش مشکلات موجود می تواند سبب رشد و شکوفایی اقتصادی نیز گردد.در این تحقیق با ارائه کلیاتی از انواع روش های مدیریتی وموانع و مشکلات در پیش روی هر یک از آنها سه روش که به ترتیب اولویت عبارتند از کاهش در مبداء ،استفاده مجدد و بازیافت مورد توجه قرار گرفته است. به این منظور پیشنهاداتی ارائه میگردد که امید است در پیشبرد این مهم موثر باشد.

4-1-1-طراحی مهندسی و حساب شده اصلی ترین و مهم ترین بخش در کاهش نخاله میباشد . برای این منظور نیاز است که کلیه متولیان ساخت (دولتی و خصوصی) ملزم به رعایت استاندارد ها ،قوانین ومقررات گردند که از آن جمله میتوان :
4-1-1-1- عقد قرارداد با مهندسین طراح که دارای صلاحیت و تجربه کافی باشند.
4-1-1-2- متره و برآورد دقیق مصالح قبل از شروع عملیات اجرایی
4-1-1-3- متره و برآورد دقیق از پرت مصالح وارزیابی حجم و نوع نخاله ها
4-1-1-4- طرح توجیهی بابت استفاده مجدد و بازیافت نخاله ها در صورت تخریب
4-1-1-5-استفاده بیشتر از مصالح بومی و تجدید پذیر
4-1-1-6- فاز بندی نقشه‎ ها
4-1-1-7- جلسات مداوم طرحان و ذینفعان
4-1-1-8-طرح توجیهی بابت استفاده مجدد از نخاله های تولید شده در زمان اجرای پروژه

4-1-2-به هنگام اجرای عملیات عمرانی که یکی دیگر از مهمترین عوامل در تولید نخاله می باشد میتوان با بهره گیری از مهندسین ذی صلاح و مدیران اجرایی تا حدود قابل توجهی از تولید نخاله کاست به این منظور می توان :
4-1-2-1- انتخاب پیمانکاران و عوامل اجرایی متخصص و عقد قراردادهای با بندهای بازدارنده و الزام آور در جهت کاهش پرت مصالح و دوباره کاری ها
4-1-2-2- نظارت برانتخاب مصالح با کیفیت
4-1-2-3- دپوی اصولی و نگهداری و محافظت از مصالح در کارگاه و جلوگیری از حمل نامناسب مصالح
4-1-2-4- نظارت مداوم بر عوامل اجرایی و جلوگیری از دوباره کاری ها
4-1-2-5- برگزاری جلسات مداوم بین مدیران ، مهندسین و عوامل اجرایی جهت جلوگیری از تداخل کار اکیپ های اجرایی
4-1-2-6- جمع آوری روزانه و دپوی نخاله ها در یک مکان مشخص وجداسازی اولیه مصالح قابل استفاده توسط عوامل اجرایی آموزش دیده

4-1-3- آماده سازی و بهره برداری از زیرساخت های مناسب جهت جمع آوری، حمل و بازیافت توسط دولت و بخش خصوصی و نظارت مداوم بر این مجموعه ها از دیگر عوامل مهم می باشد از جمله پیشنهادات در این زمینه :
4-1-3-1- اعطای تسهیلات با بهره کم و تنفس در شروع بازپرداخت آن جهت احداث مراکز بازیافت و خرید دستگاه های پیشرفته
4-1-3-2- معافیت های مالیاتی در حوزه بازیافت
4-1-3-3- تسهیل در خرید دستگاه های مدرن و پیشرفته از بازار های خارجی و معافیت های گمرکی
4-1-3-4- اعطای زمین مناسب جهت احداث مراکز بازیافت
4-1-3-5- آموزش تخصصی در ضمینه جداسازی،جمع آوری،حمل و بازیافت نخاله ها

4-1-4- تدوین قوانین و مقررات بازدارنده و الزام آور ونظارت بر اجرای دقیق آن یکی دیگر از عوامل کاهش در تولید نخاله های ساختمانی می باشد که بدین منظور میتوان :
4-1-4-1- دریافت پروانه ساخت منوط بر اخذ قرارداد با پیمانکاران حمل متخصص و تحت نظارت
4-1-4-2- دریافت پایان کار منوط به ارائه رسید های معتبر از مراکز بازیافت مشخص شده و تحت نظارت
4-1-4-3- تدوین قوانین بازدارنده و تشویقی در استفاده از مخازن استاندارد و الزام بر جداسازی اولیه نخاله ها در مبداء
4-1-4-4- تدوین قوانین و مقررات بازدارنده در خصوص تخریب بنا هایی با عمر مفید و قابل استفاده و مشوق های در جهت بازسازی
4-1-4-5- تدوین قوانین و مقررات بازدارنده در خصوص فعالیت پیمانکارن غیر متخصص جمع آوری و حمل
4-1-4-6- قوانین الزام آور در پرداخت جریمه های سنگین در صورت تولید نخاله های خارج از برآورداولیه
4-1-4-7- قوانین الزام آور در پرداخت بخشی از هزینه های بازیافت توسط تولیدکنندگان
4-1-4-8- طرح های تشویقی جهت کاهش واستفاده از نخاله ها در محل تولید

4-1-5- با کنترل و نظارت بر کلیه مراحل اجرایی از طراحی تا اتمام پروژه های عمرانی توسط نهاد های ذی صلاح ، میتوان نخاله های ساختمانی را به طور قابل قبولی مدیریت نمود:
4-1-5-1- کنترل نقشه ها و طرح های توجیحی توسط شهرداری ها
4-1-5-2- نظارت بر عملکرد مهندسین ناظر
4-1-5-3- الزام در استفاده از مخازن استاندارد جهت جمع آوری نخاله ها و حمل مکانیزه
4-1-5-4- الزام بر جداسازی اولیه نخاله ها در مبداء درون مخازن استاندارد
4-1-5-5- نظارت بر عملکرد پیمانکارن جمع آوری و حمل نخاله ها
4-1-5-6- نظارت بر مراکز بازیافت

ور

منابع
1- قنبری،امیر محمد و خاصی،مهدی .1396 ” بازیافت نخاله های ساختمانی در ایران و جهان ،روش ها وچشم انداز ها”،کنفرانس بین المللی عمران،معماری و شهرسازی ایران معاصر.ایران-تهران،مردادماه1396
2-حسینی خواه ، سیدمهدی وفلامکی ،امین .1394 “استفاده مجدد از نخاله های ساختمانی حاصل از تخریب و ساخت و ساز”،اولین کنفرانس جامع مدیریت شهری ایران با دو رویکرد چالش های قانون مدیریت شهری و مشارکت شهروندی.ایران-دانشگاه تهران،26و27 آبان ماه 1394
3- عبدلی ، محمدعلی ونعمت اللهی ، حسین ویاوری ، محمد علی بررسی چالش های تولید نخاله های ساختمانی مطالعه موردی شهر تهران
4- روانشادنیا ، مهدی وفولادی ،میلاد .1393 ترجمه” Code of practice for demolitionof buildings ، استاندارد اجرایی تخریب ساختمانها” .تهران- سیمای دانش 1393
5- روانشادنیا ، مهدی وفولادی ،میلاد .1394 ترجمه” بازیافت ضایعات و نخاله های ساختمانی بر اساس استاندارد LEED ” .تهران- سیمای دانش 1394
6- بیکی سروعلیا ، محمدمهدی وعباس نژاد ،مصطفی . “مدیریت پسماند (نخاله)های ساختمانی ” چهارمین کنفرانس بین المللی مهندسی محیط زیست بامحوریت توسعه پایدار
7- زیدی جودکی ، هادی وساتیاروند،محمد ولری ، ابوذر .”مدیریت و بازیافت نخاله های ساختمانی” ،همایش ملی انسان،محیط زیست و توسعه پایدار-باشگاه پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان- 19 اسفند 1388
8- ساجدی ، سیدفتح اله ویاوری،آزاده .”مدیریت کاهش ضایعات مصالح ساختمانی در ایران” ،اولین کنفرانس بین المللی وسومین کنفرانس ملی معماری و منظرشهری پایدار- فروردین 1395
9- عالی محمدی ، علی ومهدوی عادلی، مهدی .”بررسی روش های بازیافت پسماند های ساختمانی از نخاله ها،در ساخت وساز مجدد درشهرستان مسجد سلیمان” ، کنفرانس بین المللی نوآوری درعلوم و تکنولوژی- اسپانیا- مهرماه 1395
10- مشاری ، محمد .”بررسی مدیریت پسماند در نظام حقوقی ایران” ، فصلنامه تحقیقات حقوقی شماره74- 1395
11- بیگم موسوی ، زهرا .” ساماندهی زیست محیطی نخاله های ساختمانی استان سمنان مطالعه موردی شهر شاهرود” ، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته آلودگی های محیط زیست -دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم وتحقیقات -89-1388
12- بلبلی ، شیوا و ولی تبار ، مهدی وجلیلی صدرآباد ،سمانه .” بررسی مصالح ساختمانی بر اساس توسعه پایدار شهری” ، سومین کنگره بین المللی مهندسی عمران ، معماری و شهرسازی -دانشگاه شهید بهشتی-تهران-دی ماه
13- زارعی ، شایلان و نبی میبدی ، مرضیه.” مصالح دوستار محیط زیست” ، www.cementechnology.ir
14- پروتکل و دستورالعمل های زباله ساخت و ساز و تخریب اتحادیه اروپا
https://ec.europa.eu/growth/content/eu-construction-and-demolition-waste-protocol-0_en
15- پاست ، ویدا و یغمائیان ، کامیار ونبی زاده نودهی،رامین ودهقانی ،محمد هادی ومومنی،منصور ونادری ، مازیار .” انتخاب بهترین روش مدیریتی دفع نخاله های ساختمانی شهر تهران با دیدگاه توسعه پایدار براساس تکنیک تحلیل سلسله مراتبی”-مجله سلامت و محیط زیست، فصلنامه ی علمی پژوهشی انجمن علمی بهداشت محیط ایران- دوره دهم، شماره دوم، تابستان1396
16- جعفرزاده ، نعمت ال… و تکدستان ، افشین وابطحی، مهرنوش.”نخاله های ساختمانی جداسازی ، بازیافت و دفع ”
17- نجفیان رضوی ، علی.”مدیریت و راهکار های کاهش آلودگی های زیست محیطی ضایعات ساختمانی و بازیافت آنها در شهر مشهد “-دانشگاه فردوسی مشهد-پاییز 90
18- ذولفقاری نیا ، مسعود.”بررسی عوامل موثر بر موفقیت پروژه های بازیافت نخاله های ساختمانی تهران”-دانشگاه آزاد اسلامی صفا دشت-خرداد97
19- صالحیان ، محمد علی.” مدیریت ضایعات مصالح ساختمان در چرخه عمرپروژه و ارائه راهکار جهت کاهش آن)مبتنی بر ساخت ناب(“-دانشگاه مهرالبرز-بهمن95
20- نوری ، فاطمه .” طراحی مرکز بازیافت نخاله های ساختمانی در یزد(با تاکید بر ساخت با مواد بازیافتی (“-دانشگاه هنر و معماری-مهر ماه 95
– 21Construction،Demolition and Disaster Waste Management ،AnIntegrated and Sustainable Approach -Erik K . Lauritzen

خ

14