دانشگاه پیام نور زنوز
پایاننامه کارشناسی
عنوان
بررسی کیفیت زندگی و ابعاد آن در شهر مرند
استاد راهنما
جناب آقای عیسی عابدینی
تهیه و تنظیم
سال :92
فصل اول
کلیات تحقیق
1- مقدمه
ظهور انقلاب صنعتی و گسترش روزافزون فرایند تفکیک و تمایز اجتماعی در جوامع بشری، ضرورت سازماندهی و چرخش در فرایند توسعه را از حیث نظری و عملی به همراه داشت به گونهای که رویکردهای مختلفی در باب چگونگی و کم و کیف توسعه مطرح شدند. درآغاز وجه غالب این رویکردها تمرکز بر رشد اقتصادی بود و از منظر رفاه و بهزیستی اجتماعی، اصلی پذیرفته شده تلقی میگردید. گزاره "ثروت بیشتر به خوشبختی بیشتر افراد میانجامد". لیکن از اواسط دهه 691 میلادی، با بروز و ظهور پیامدهای منفی حاصل از رشد از سویی و برجسته شدن دغدغههای جدید از سوی دیگر، جایگاه رشد اقتصادی به عنوان هدف اصلی
توسعه مورد پرسش و تردید قرار گرفت و تلاشهایی انجام شد تا رشد اقتصادی و سیاستهای مربوط به آن نه به عنوان هدف بلکه به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به اهداف توسعه در نظر گرفته شود. در اوایل دهه 661 مولفههای مربوط به توسعهی اجتماعی نظیر سرمایه اجتماعی، همبستگی اجتماعی و… نیز به ادبیات توسعه راه یافت و به تعبیری در سلسله مراتب اهداف توسعه تغییراتی اساسی حاصل گردید و با تاکید سازمان ملل، بهزیستی اجتماعی و کیفیت زندگی در راس اهداف توسعه قرار گرفت که کاهش فقر و تخریب محیط زیست، افزایش بهداشت و طول عمر و به طور کلی ارتقاء کیفیت زندگی را به همراه دارد.
مفهوم کیفیت زندگی ابتدا به حوزههای بهداشتی و بیماریهای روانی محدود میشد، اما در طی دو دهه گذشته، این مفهوم از زمینههای بهداشتی، زیست محیطی و روانشناختی صرف به مفهومی چند بُعدی ارتقاء یافته (عنبری، 1386) و مورد توجه تعداد زیادی از حوزههای مطالعاتی قرار گرفته است. از این روست که بر اساس پایگاه دادههای موسسه اطلاعات علمای، از 68 تا 115 بیش از 55 هزار تحقیق در مورد کیفیت زندگی صورت گرفته است )رضوانی و منصوریان، 1387).
2- بیان مساله
مفهوم کیفیت زندگی درتحقیقات اجتماعی، مفهوم تازه ای است، اما توجهات و تلاشهای بسیاری در دهه های اخیر در این زمینه انجام گرفته است . دراواسط قرن بیست، با توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی کشورها و پیشرفت علوم و تکنولوژی، انسانها به تدریج از رفاه باالاتری برخوردار شده وخواستار کیفیت زندگی بالاتری شدند. به همین دلیل کیفیت زندگی در قرن بیستم، مورد توجه زیادی قرار گرفت و تلاش هایی در هر حوزه در رابطه با مفهوم سازی وتعریف کیفیت زندگی در جهان انجام گرفت( جیووانی، 1999: 96-65).کیفیت زندگی طبق تعریف میلبراث احساس کلی خوشبختی است که سازمان بهداشت جهانی هم آن را بهزیستی در حوزه های اجتماعی، روانی وفیزیکی و به نحوی به رفاه اجتماعی افراد جامعه مرتبط است و برای ارتقای سطح رفاه و کیفیت زندگی افراد بایستی عوامل تاثیر گذار بر آن شناسایی و تقویت شوند ( حاجی پور ، 1385 :57).
کیفیت زندگی تا حد زیادی تحت تاثیر شاخص های اقتصادی قرار دارد. یکی از معروف ترین شاخص های کیفیت زندگی، شاخص توسعه انسانی است که توسط مرکز برنامه توسعه سازمان ملل درتهیه گزارش های توسعه انسانی ازسال1990 به بعد مورداستفاده قرار گرفته است. اما کیفیت زندگی تنها در مفهوم کیفیت وضعیت مادی خلاصه نمی شود. در واقع باید میان زندگی مطلوبو زندگی مرفه تفاوت قائل شد چرا که زندگی مطلوب بر ارزش های انسانی و مادی استوار است اما زندگی مرفه صرفاً شاخص هایی همچون ارتقای درآمد اقتصادی را درنظر دارد(غفاری واونق، 1385: 175-162).
دانشمندان و محققان در پی یافتن عوامل تاثیر گزار بر کیفیت زندگی افراد بوده اند زیرا عدم شناسایی عوامل موثر بر کیفیت زندگی مردم در قلمرو های گوناگون بشری، نه تنها پیامدهای غیر منتظره و ناگواری را به دنبال خواهد داشت. بلکه با کاهش میزان رضایتمندی از زندگی در میان افراد، جامعه، نیروی انسانی مولد و توانمند خود را نیز در طول زمان از دست خواهد داد.
در مجموع پذیرشی همگانی در ادبیات مرتبط با کیفیت زندگی وجود دارد که بهبود و پیشرفت سطح سرمایه اجتماعی می تواند در نهایت به افزایش کیفیت زندگی و رفاه مورد انتظار ختم شود. برای مثال در سال 2003 کمیسیون بهره وری استرالیا در گزارش خود عنوان نمود که سطح پیشرفته سرمایه اجتماعی که تبعیت از هنجارهای اجتماعی شبکه های خوب توسعه یافته و سطوح مرتبط با اعتماد را در بر می گیرد عموماً دارای اثرات مفیدی در کیفیت زندگی می باشد (شریفیان و فتوت،1390: 154).
با توجه به بافت جوان کشور و ضرورت بازسازی اجتماعی و فرهنگی در دوران سازندگی و رشد و شکوفایی جامعه، این تحقیق به بررسی عوامل موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال در شهر مرند میپردازد.
2- ضرورت و اهمیت موضوع
امروزه بهبود کیفیت زندگی هدف توسعه در سطوح محلی ملی و بین المللی است و آینده بشر متکی بر درک بهتر سازه هایی خواهد بود که بر کیفیت زندگی تاثیر گذارند و سرمایه اجتماعی بعنوان یکی از عوامل موثر بر کیفیت زندگی، از آنجا که یک مفهوم فرارشته ای است می تواند بعنوان پل ارتباطی مهمی بین اقتصاد، جامعه شناسی و علوم سیاسی قلمداد شود تا با نگرشی جدیدتر به بررسی ارزشهای اجتماعی، مخصوصا ارزش ارتباطات مردمی برای دستیابی به اهداف مشترک کلان بپردازد. مفهوم سرمایه اجتماعی بر روابط میان انسانها تمرکز دارد. روابطی که در تمام لحظات زندگی روزمره و در طول عمر انسانها جریان داشته و رفتارو نگرش آنها را تحت تاثیر قرار میدهد (رنانی،1381 :35).
محققان معتقدند که بررسی کیفیت زندگی و تلاش برای ارتقای آن نقش مهمی در سلامت زندگی فردی و اجتماعی افراد خواهد داشت (کینثیا و همکاران، 1998). بررسیهای به عمل آمده در پایگاه اطلاعاتی مدلاین نشان میدهد که مقالههای موجود، تحت عنوان کیفیت زندگی در سالهای اخیر افزایش یافته است که بیانگر اهمیت این موضوع میباشد (مکوندی و زمانی، 1390)
بر طبق آمار موجود، ایران کشوری جوان بوده و بخش عمدهای از جمعیت آن متشکل از جمعیت جوان و نوجوان است. یکی از اقشار جوان جامعه، جمعیت دانشجویان هستند. دانشجویان از اقشار مستعد و آیندهسازان فردای جامعه بوده و بخش اصلی متخصصان زمینههای گوناگون علمی، فنی و هنری هر کشور را تشکیل میدهند. این گروه همچنین مدیران اصلی در ادارهی آیندهی کشور و عهدهدار آموزش و پرورش نسلهای بعد از خود خواهند بود. از این رو سطح سلامت و کیفیت زندگی آنها تاثیر بهسزایی در یادگیری و افزایش آگاهی علمی و موفقیتهای تحصیلیشان خواهد داشت (رضایی و همکاران، 2007).
برخی مطالعات در مورد کیفیت زندگی دانشجویان انجام شده است. وائز(Vaez) و همکاران ( 2004 ) طی مطالعهای خاطر نشان کردند که کیفیت زندگی دانشجویان، از غیردانشجویان همسن وسال آنها با اختلاف معناداری کمتر است (وائز و همکاران، 2004). مطالعهی براون (Brown)و همکارانش ( 2000 ) نیز نشان دادند که در جنبههای متفاوت کیفیت زندگی، مشکلات مربوط به حیطهی سلامت هیجانی دانشجویان بیشتر از مسایل مربوط به سلامت جسمانی آنها است (استوارت و همکاران، 2000).
4- اهداف تحقیق
هدف اصلی : بررسی ابعاد مختلف کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
اهداف فرعی :
1- بررسی بعد سلامت جسمانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
2- بررسی بعد سلامت روانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
3- بررسی بعد روابط اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
4- بررسی بعد سلامت محیطی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
5- فرضیههای تحقیق
1- بعد سلامت جسمانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
2- بعد سلامت روانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
3- بعد روابط اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
4- بعد سلامت محیطی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
6- تعریف نظری متغیرها
کیفیت زندگی : بنا به تعریف سازمان بهداشت جهانی، کیفیت زندگی درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی که در آن زندگی میکنند، اهداف، انتظارات، استانداردها و اولویتهایشان است. پس موضوعی کاملا فًردی بوده و توسط دیگران قابل مشاهده نیست و بر درک افراد از جنبههای مختلف زندگی استوار است (بونمی و همکاران، 2000).
7- تعریف عملیاتی
متغیر کیفیت زندگی بر اساس پرسشنامه استاندارد، 24 سوالی میباشد که با توجه به علایق ، معیارها ،آرزوها، خوشی ها و نگرانی هایتان بررسی خواهد شد.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه نظری تحقیق
2ـ1ـ مباحث مربوط به کیفیت زندگی
کیفیت زندگی
نخستین تحقیقات واقعی در زمینه کیفیت زندگی به کپل کانور و راجرز (1976) و اندروز وایتی بر می گردد. کمپل و همکارانش کیفیت زندگی را رضایت از زندگی در حیطه های خاص می دانستند آنها حیطه های کار ، مسکن ، سلامتی ، همسایگی، دوستی ها؛ ازدواج زندگی خانوادگی ، سطح تحصیلات و پس انداز را مولفه های کیفیت زندگی قلمداد می کردند.
شالوک اعتقاد دارد علاقه به بحث کیفیت زندگی به لحاظ تاریخی از چهار زمینه ریشه می گیرد:
1ـ بازنگری در این باور که پیشرفت های علمی، پزشکی و تکنولوژیک به تنهایی می توانند خوشبختی و بهزیستی بشر را فراهم کنند و درعوض توجه به این مساله که احساس بهزیستی شخصی خانوادگی و اجتماعی در صورتی تحقق می یابد که پیشرفت های یاد شده با ارزش ها اداراکات و شرایط محیط زیستی مساعدی همراه شوند.
2ـ تغییر نگرش از خدمات مبتنی بر اجتماعی به سمت سنجش نتایج و پیامدهای زندگی فرد در اجتماع
3ـ افزایش قدرت مصرف کنندگان و شکل گیری جنبش های تامین کننده حقوق بیماران و تاکید این جنبش ها بر برنامه ریزی شخص محور، توجه به پیامدهای شخصی برنامه های رفاهی و دولتی و توجه به حقوق تعیین سرنوشت خود و…
4ـ پیدایش تغییرات جامعه شناختی که جنبه های عینی و ذهنی کیفیت زندگی را معرفی کرد و ویژگی های فرد ی و شخصی این مفهوم را مورد تاکید قرار داد.(schalock,2004:208)
2-1-1- تعریف کیفیت زندگی
در لغتنامه دهخدا(1385) واژه کیفیت به معنی چگونگی و حالت و وضعی که حاصل باشد در چیزی و در فرهن معین (1382) به معنی چگونگی و چونی آمده است . واژه کیفیت در لاتین 1 به معنی چیزی، خصوصیت، طبیعت ، نوع ، ظرفیت ، تعریف ، صفت، نهاد و چگونگی است . (qol) از نظر واژه به معنی چگونگی زندگی است و دربرگیرنده تفاوتهای آن است که برای هر فرد منحصر به فرد بوده و با دیگران متفاوت است (فتاحی، 1389: 27).
بعضی از صاحبنظران در مورد ذهنی بودن و پویا بودن این مفهوم توافق دارند )نجات ، 1387: 57) به نظر روانشناسان اولین عامل تعیین کننده در مطالعات کیفیت زندگی ، بررسی نگرش فرد نسبت به زندگی است (محمودی ، 1390: 45) (کاتر1985) کیفیت زندگی را به مثابه رضایت فرد از زندگی و محیط پیرامونی تعریف می کند که نیازها ، خواستها، ترجیحات سبک زندگی و سایر عوامل ملموس و غیرملموس را که بر بهزیستی همهجانبه فرد تاثیر دارند را دربرمیگیرد (غفاری، 1388: 4-5) داینر کیفیت زندگی را متضمن این میداند که افراد خودشان از زندگی خودشان ارزیابی مثبتی داشته باشند (داینر ،2004: 34) شوماخر کیفیت زندگی را در این امر میداند که افراد از زندگی شان رضایت داشته باشند، به عبارت دیگر کیفیت زندگی معاد احساس رضایت کلی از زندگی در نظر گرفته شده است (محمودی ، 1390: 45) از نظر مالمن (1977) کیفیت زندگی مفهومی ناظر به افراد است، ولی همچون انتظارات، از طریق تعامل پویای بین فرد مفرو ، جامعه و محل سکونت او تعیین میشود (غفاری ،1388: 4-5) از نظر گروه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت( 9660 )درک فرد از وضعیت کنونی اش با توجه به فرهن و نظام ارزشی که در آن زندگی می کند و ارتبا این دریافت ها با اهداف ، انتظارات ، استانداردها و اولویتهای مورد نظر فرد مفهوم کیفیت زندگی را تشکیل می دهد )نجات ، 1388: 55).
از منظر علمی تلاش های متعددی برای ارائه تعریف کاربردی از مفهوم کیفیت زندگی انجام شده و تعاریف متعددی نیز ارائه شده است که در جدول 2ـ1 به برخی از این تعاریف به صورت اختصار اشاره شده است:
جدول 2ـ1: خلاصه تعاریف کیفیت زندگی
نام نظریه پرداز
خلاصه تعریف
سینیتا و هانیدس2
کیفیت زندگی را برداشت و ارزیابی مثبت یا منفی فرد از خصوصیات زندگی خود و میزان رضایت کلی فرد از زندگی میدانند
ایسنیک 3
کیفیت زندگی دیدگاه فرد را درباره تفاوت درک شده بین آنچه باید باشد و آنچه هست نشان میدهد
نرودن فلت 4
کیفیت زندگی افراد از طریق بررسی تجربه آنان از میران دستیابی به آمال و آرزوهای شان انجام پذیر است.
کمپل 5
احساس رضایت از زندگی شغلی و رضایت از زندگی خانوادگی ارکان کلی رضایت از زندگی می باشند.
تورانس6
کیفیت زندگی شامل موفقیت فرد در رسیدن به شرایط خاص یا موقعیتی از پیش تعیین شده و تجربه کنونی احساس سلامتی ورضایتمندی فردی است .
مالمان7
کیفیت زندگی بوسیله ارتباط متقابل پویا بین یک فرد جامعه او و عادات او مشخص می گردد
ویور8
کیفیت زندگی عبارت است از وضعیت سلامت خود و میزان رضایت از این وضع
دونالد9
کیفیت زندگی را شالم خوب بودن و بهزیستی فرد از نظر فیزیکی عملکردی، اجتماعی، روانی وعاطفی می داند
یونسکو10
کیفیت زندگی مفهومی کلی است که تمام جنبه های زیستی، شامل رضایت مادی، نیازهای حیاتی و جنبه های انتقالی زندگی مانند: توسعه فردی، خودشناسی و بهداشت اکوسیتم را پوشش میدهد.
سمینار جهانی سامان ملل متحد در ارتباط با جهان سومUN
کیفیت زندگی شامل شرایط بهتر تغذیه، پوشاک، مسکن و محیط زیست انسانی، بهداشت و آموزش و پرورش و ایجاد فرصت هایی برای کنش متقابل اجتماعی، کسب مهارت های اجتماعی و شغلی، گسترش همبستگی عمومی و مشارکت اجتماعی و سیاسی می باشد.
بنا به تعریف سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی درک افراد از موقعیت خود در زندگی از نظر فرهنگ، سیستم ارزشی ای که در آن زندگی می کنند اهداف انتظارات، استانداردها و اولویت هایشان می باشد. پس کاملا فردی بوده و توسط دیگران قابل دیدن نیست و به درک افراد از جنبه های گوناگون زندگی شان ستوار است.
عامل اصلی تعیین کننده کیفیت زندگی عبارت است از: تفاوت درک شده بین آنچه هست و آنچه از دیدگاه فرد باید باشد و این همان ذهنی بودن کیفیت زندگی است. پویایی کیفیت زندگی به این معناست که با ذشت زمان تغییر می کند و به تغییرات فرد و محیط او بستگی دارد(نجات، 1385: 11-2).
به اعتقاد سازمان جهانی بهداشت کیفیت زندگی افراد را باید با توجه به 4بعد سلامت فیزیک ، سلامت روانی، روابط و ارتباطات اجتماعی و سلامت محیط، مورد سنجش و ارزیابی قرار داد..
سازمان جهانی بهداشت برای هر یک از این ابعاد مصادیقی را نیز ارائه می نماید.
که عباتند از:
1ـ سلامت فیزیکی: شامل توانایی انجام فعالیت های روزمره زندگی، میزان وابستگی به درمان های پزشکی، قدرت و خستگی، تحرک و چابکی، درد و ناراحتی، خواب و استراحت، ظرفیت و توانایی برای کار و فعالیت می باشد.
2ـ سلامت روانی: شامل رضایت و تصور شخص از خود و ظاهر بدنی اش، احساسات مثبت و منفی فرد، اعتماد به نفس، اعتقادات روحی، مذهبی، شخصی، تفکر، یادگیری و حافظه و تمرکز می باشد.
3ـ روابط اجتماعی شامل ارتباطات شخصی، حمایت اجتماعی و فعالیت جنبی می باشد.
4ـ سلامت محیط: شامل منابع مادی و مالی، آزادی، ایمنی، میزان در دسترس بودن وکیفیت مراقبت های بهداشتی، درمانی واجتماعی ، فرصت های پیش رو برای کسب و به دست آوردن اطلاعات و مهارت های جدید، امکان فعالیت های تفریحی ، سلامت محله ای که شخص درآن زندگی می کند و امکانات آن و سلامت محیط خانه می باشد (همان ،11).
2-1-2- ابعادو شاخصهای کیفیت زندگی شهری
در ارزیابی کیفیت زندگی، برخی از دانشمندان ارضاء نیازهای فردی را در کانون توجه خود قرار داده اند در حالی که عده ای دیگر به شرایط عینی مبتنی بر ذهنیت افراد نسبت به رفاه خودتوجه داشته اند واعلام کرده ا ند که رفاه ذهنی به شدت با تعداد انتخابها و فرصتهایی که افراد در زندگی داشته اند و نیز به میزان توانایی آنها برای استفاده از این فرصت ها ارتباط دارد. رفاه ذهنی مفهوم اصلی رویکرد روان شناختی به کیفیت زندگی می باشد و این احساس که زندگی از معنا برخوردار است نگرش مثبت به زندگی، خوشبختی، استقلال وتوانایی کنترل محیط زندگی از سطح بالایی از رفاه ذهنی را افزایش می دهد که در نهایت به ارزیابی مثبت از کیفیت زندگی منتهی می شود در رابطه با ارزیابی کیفیت زندگی دو روکیرد عمده وجود دارد یک رویکرد معروف به رویکرد اسکاندیناویابی است که در کشورهای اروپایی رواج دارد وبه شرایط عینی زندگی و رفاه افراد از طریق ارضاء نیازهای اولیه زندگی تاکید دارد "جان درنیوسکی" و ریچارد تیتموس از بنیان گذاران آن رویکرد هستند رویکرد دیگر رویکرد آمریکایی بوده و تاکید بر تجارب فرهنگی افراد در زندگی شان دارد که رضایتمندی و خوشبختی به عنوان معرف های اصلی این سنجش به کار برده می شود . آنگوس کمپبل به عنوان یکی از طرفداران این رویکرد معتقد است که شهروندان بهترین قضاوت کنندگان در خصوص موقعیت زندگی خود می باشند و لذا کیفیت زندگی را باید از دریچه چشم آنها مشاهد نمود.statc of the ast no 1.2003:11))
میلز (1985) نشان میدهد که اصطلاح کیفیت زندگی به طور معمو ل به عنوان برآوردهای ذهنی رضایتمندی و بهزیستی و یا بهعنوان مجموعهای از ستاندههای اقتصادی و اجتماعی که توسط افراد یا گروهها بهدست آمده است، توصیف میشود (غفاری 1388: 5 و6) بر این مبنا، کیفیت عینی زندگی، شرایط بیرونی زندگی را نمایش می دهد(داس ،2009: 298) کیفیت عینی زندگی با استفاده از شاخصهای عینی که مرتبط با واقعیات قابل مشاهده و ملموس زندگی هستند، اندازه گیری میشود . این شاخص ها از داده های ثانویه مانند تراک جمعیت، نرخ جرم، میزان تحصیلات، خصوصیات خانوار و مانند آنها حاصل میشود. فو (2000) معتقد است که شاخصهای عینی به تنهایی نمیتواند کیفیت واقعی زندگی را نمایش دهند، زیرا این شاخصها دارای پایایی بالا ، اما قابلیت اطمینان پایین در ارزیابی کیفیت زندگی هستند (رضوانی ، 1387: 6) .
جنز (2004) کیفیت زندگی را ساختاری چند بعدی شامل قلمروهای مادی، احساسی، روانی، اجتماعی و رفتاری میداند. هاگرتی و همکاران (2001) بیان می دارند کیفیت زندگی اصطلاحی است که بر کیفیت کلی زندگی افراد و نه فقط بر برخی از قلمروهای زندگی دلالت میکند. از این رو، اگر کیفیت زندگی به اجزای مختلف تقسی شود ، باید اجزای آن در مجموع یک ساختار کلی به نام کیفیت زندگی را نمایش دهند )رضوانی و منصوریان،1387، 5)
دومین عامل تشکیل دهنده بعد اجتماعی کیفیت زندیگ منزلت نقشی افراد در جامعه است منزلت نقشی با استفاده از نظریه ویژگی پایگاهی مورد بررسی قرار می گیرد طبق این نظریه هر ویژگی که افراد را درگروه های م بتنی بر انجام وظیفه از یکدیگر متمایز کند میت واند به عنوان عاملی در تفکیک پایگاه ومنرلت نقشی افراد عمل کند ویژگی های پایگاهی با توجه به الگوهای فرهنگی و یا نوع کار در حال انجام معیین می شود (محمودی 1390: 51) منزلت نقشی افراد را تا حد زیادی می توان براساس ویژگی های پایگاهی آن ها درگروه های مبتنی بر انجام وظیفه تعیین کرد در حقیت این که افراد در سلسله مراتب و قشربندی اجتماعی مجموعه ای از رفتارهای مورد انتظار را از خود به نمایش می گذراند که مبتنی بر یک مجموعه از هنجارها باشد مشخصه نقش اجتماعی است (رفیع پور، 1380: 145)
آثار ثانویه برنامه های محیط زیستی در آمریکا به طور معمول به عنوان اولین کارهایی نام برده می شوند که پیشگام توجه به بحث کیفیت زندگی بوده است (شولر و فیشر،1985: 130) در دهه 70 دیوید هاروی با انتشار 4 مقاله در زمینه کیفیت زندگی به مقولات خوراک، مسکن، خدمات بهداشتی ، تحصیلات خدمات اجتماعی و خدمات مربوط به محیط زیست کالاهای مصرفی تاسیسات تفریحی دلپذیری محله و وسایل حمل و نقل به عنوان 9 مقوله از نیازهای انسانی پرداخت( جاجرمی و کلته، 1385: 7) پس از آن گافمن و آدامک در سال 1999 با روشی کمی و کیفی به شناسایی تاثیرات مشارکت در گروه های موسیقی بر کیفیت زندگی پرداختند. همچنین بلوم و کرایگ (2001) در چین بنگلادش و هند با روش کیفی و کمی به ارزیابی روابط بین کیفیت زندگی و متغیرهای اجتماعی و اقتصادی پرداختند (رضوانی و منصوریان، 1387: 3)
می یرز(1988) در بحث اندازه گیری کیفیت زندگی چهار روش تحلیل کیفیت زندگی را به شرح زیر مطرح نموده است (باسخا، 1389: 100)
روش رفاه فردی، که میزان رضایت افراد از زندگی را اندازه گیری می نماید:
روش بررسی روند جامعه، که بر اجزای مختلف کیفیت زندگی و روند آن ها رد جامعه تمرکز می یابد:
روش مقایسه قابلیت سکونت ، که نقاط مختلف شهری را با توجه به شاخص های کمی کیفیت زندگی مورد مقایسه قرار میدهد.
روش بازار سکونت که در آن تمرکز اصلی بر مقایسه شهرهای مختلف از نظر هزینه های زندگی و تفاوت دستمزد به عنوان شاخص های کیفیت زندگی است.
توسعه و پرورش هویت مدنی و افزایش آگاهی نسبت به حقو سیاسی و اجتماعی و تکالیفی که هر شهروند به عهده دارد، لازمه زندگی در جهان امروز وهدف مه تربیت اجتماعی است و موجب ارتقاء کیفیت زندگی خواهد شد )شامانی، 1389 :15)
دومین عامل تشکیل دهنده بعد اجتماعی کیفیت زندگی، منزلت نقشی افراد در جامعه است. منزلت نقشی با استفاده از نظریه ویژگیهای پایگاهی مورد بررسی قرار می گیرد .
طبق این نظریه، هر ویژگی که افراد را در گروههای مبتنی بر انجام وظیفه از یکدیگر متمایز کند، میتواند بهعنوان عاملی در تفکیک پایگاه و منزلت نقشی افراد عمل کند .
ویژگیهای پایگاهی با توجه به الگوهای فرهنگی و یا نوع کار در حا انجام تعیین میشود (محمودی،:1390 : 15) منزلت نقشی افراد را تا حد زیادی میتوان براساس ویژگی های پایگاهی آنها در گروههای مبتنی بر انجام وظیفه تعیین کرد. در حقیقت، اینکه افراد در سلسلهمراتب و قشربندی اجتماعی مجموعه ای از رفتارهای مورد انتظار را از خود به نمایش می گذارند که مبتنی بر یک مجموعه از هنجارها باشد مشخصه نقش اجتماعی است )رفیع پور،1380، 145)
در مورد تاریخچه بحث کیفیت زندگی باید گفت کیفیت زندگی مفهومی جدید و نو پا نیست، بلکه در فلسفه یونان نیز وجود داشته و ارسطو در مبحث شادی )که در آن زمان معاد کیفیت زندگی اکنون است( بدان اشاره کرده است. در دوران جدید ، کسانی چونکییر کگارد 9، ژان پل سارتر 5، مازلو 0 و دیگران در بحث درباره حالتهای درونی اشخاص به آن توجه کرده اند )رکن الدین افتخاری و همکاران، 53:9063 ) به لحاظ آکادمیک ، مفهوم کیفیت زندگی در امریکا به عنوان یک زمینه تحقیقی از اوایل دهه 9613 میلادی مطرح شد )ربانی خوراسگانی و کیانپور، 59:1390 ) این در حالی است که نخستین بار واژه کیفیت زندگی به صورت تخصصی در آمریکا توسط پیژو 1 در سا 9653 در کتاب اقتصاد و رفاه بهکار برده شد. وی در اثر خود، حمایت حکومت از افراد سطح پائین و تاثیر ی که این حمایت بر روی زندگی این افراد دارد را توضیح داد. کار تحقیقی بائر(1966) دربار ه آثار ثانویه برنامههای محیط زیستی در آمریکا، بهطور معمو بهعنوان اولین کارهایی نام ، برده میشوند که پیشگام توجه به بحث کیفیت زندگی بوده است )شولر و فیشر،1985 :30) در دهه 53 ، دیوید هاروی 5 با انتشار 1 مقاله در زمینه کیفیت زندگی به مقولات خوراک، مسکن، خدمات بهداشتی، تحصیلات، خدمات اجتماعی و خدمات مربو به محیط زیست، کالاهای مصرفی، تاسیسات تفریحی، دلپذیری محله و وسایل حمل و نقل به عنوان 6 مقوله از نیازهای انسانی پرداخت )جاجرمی و کلته 5:9052 ( پس از آن، گافمن و آدامک 0 در سال 9666 با روشی کمی و کیفی به شناسایی تاثیر ات مشارکت در 5339 ( در چین، ( گروههای موسیقی بر کیفیت زندگی پرداختند. همچنین بلوم و کرای 1بنگلادش و هند با روش کیفی و کمی به ارزیابی روابط بین کیفیت زندگی و متغیرهای) اجتماعی و اقتصادی پرداختند )رضوانی و منصوریان، 0:9055 9655 ( در بحث اندازه گیری کیفیت زندگی چهار روش تحلیل کیفیت زندگی می یرز 2 را به شرح زیر مطرح نموده است )باسخا، 933:9056 – روش رفاه فردی، که میزان رضایت افراد از زندگی را اندازهگیری مینماید؛ – روش بررسی روند جامعه، که بر اجزای مختلف کیفیت زندگی و روند آنها در جامعه تمرکز مییابد؛
– روش مقایسه قابلیت سکونت، که نقا مختلف شهری را با توجه به شاخص های کمی کیفیت زندگی، مورد مقایسه قرار میدهد.
– روش بازار سکونت که در آن تمرکز اصلی بر مقایسه شهرهای مختلف از نظر هزینههای
زندگی و تفاوت دستمزد، به عنوان شاخصهای کیفیت زندگی است.
مییرز11 (1988) در بحث اندازهگیری کیفیت زندگی چهار روش تحلیل کیفیت زندگی را به شرح زیر مطرح نموده است )باسخا ،1389: 100)
روش رفاه فردی، که میزان رضایت افراد از زندگی را اندازهگیری مینماید؛
– روش بررسی روند جامعه، که بر اجزای مختلف کیفیت زندگی و روند آنها در جامعه تمرکز مییابد؛
– روش مقایسه قابلیت سکونت، که نقا مختلف شهری را با توجه به شاخص های کمی کیفیت زندگی، مورد مقایسه قرار میدهد.
– روش بازار سکونت که در آن تمرکز اصلی بر مقایسه شهرهای مختلف از نظر هزینه های زندگی و تفاوت دستمزد، به عنوان شاخص های کیفیت زندگی است.
گسترده ترین و رایج ترین تمایز در بررسی کیفیت زندگی تمایز میان کیفیت زندگی ذهنی و عینی است . علاوه بر این می توان میان کییفیت زندگی فردی و نیز کیفیت زندگی جمعی نیز تمایز قایل شد به عنوان مثال شاخص های کیفیت زندگی عینی جمعی می توانند شامل در آمد سرانه، میانگین مصرف کالری، درصد باسوادان نرخ جرایم امید به زندگی و مجموعه ای از دیگر شاخص ها باشد.
جدول 1 دسته بندی انواع کیفیت زندگی برحسب ذهنی – عینی و فردی – جمعی
کیفیت زندگی
عینی
ذهنی
فردی
درآمد، بیمه، تحصیلات و…
احساس خوشبختی، رضایت از زندگی و
جمعی
متوسط درآمد، نسبت برخورداران از بیمه، متوسط نرخ با سوادی و..
متوسط میزان احساس خوشبختی، متوسط میزان رضایت از زندگی
در یک تقسیم بندی دیگر می توان خوشه های کیفیت های زندگی را براساس دو ویژگی از هم متمایز کرد (ون هاون 2007) اولنی تمایز میان فرصت های زندگی و نتایج زندگی است. این تمایز در علوم سلامت رایج است در این علوم هرگز شرایط لازم برای سلامت مانند تغذیه مناسب و مراقبت مناسب با خود سلامت مخلوط نمی شوند دو م تمایز میان کیفیات درونی و بیرونی است اولی درمحیط است ودومی در خود فرد این تمایز هم در علوم سلامت رایج است از ترکیب این دو تمایز جدول شماره 2 به وجود می آید.
جدول شماره 2 دسته بندی انواع کیفیت زندگی برکیفیات درونی – بیرونی و فرصت – نتایج زندگی
کیفیات بیرونی
کیفیات درونی
فرصت های زندگی
قابل زندگی بودن محیط
توانایی زندگی فرد
نتایج زندگی
منفعت زندگی
لذت زندگی
ردیف مربوط به فرصت های زندگی تقریباً با کیفیت زندگی عینی معادل است چرا که به صورت بیرونی قابل مشاهده و سنجش است نتایج زندگی مربوط به چیزی است که فرد از بیرون دریافت می کند و به عبارت دیگر نتیجه ای است که شرایط بیرونی بر زندگی فرد می گذارد.
در تحقیقات اخیر کیفیت زندگی ذهنی اهمیت بیشتری یافته است و بر آن بیشتر از کیفیت زندگی عینی تاکید می شود برخی تعریف بهزیستی ذهنی به عنوان شاخص کیفیت زندگی را بسایر دموکراتیک دانسته اند(داینروایشی 2000) چون به جای این که مختصصان بگویند مردم چه موقع احساس خوشبختی می کنند خود مردم درباره آن اظهار نظر می کنند آن ها معتقدند به سادگی می توان از افراد پرسید تا چه حد احساس خوشبختی می کنند( کانمان، 1999)
2-1-3- تاریخچه کیفیت زندگی
2-1-3-1- تاریخچه کیفیت زندگی در جهان
کیفیت زندگی سازهای است که ازنیمه دو مقرن بیستم مورد توجه نظریه پردازان شاخه های مختلف علوم اجتماعی و مطالعات توسعه،و مدیران وکارگزاران سیاست اجتماعی قرار گرفته است. این توجه تحت تاثیرپیامدهای منفی حاصل ازفرایندصنعتی شدن، سیاست های متمرکزبررشداقتصادی، وتحول رویکردهای نظری و سیاست های عملی توسعه بوده است. باوجوداین، بایدگفت کیفیت زندگی مفهوم جدیدی نیست. ریشهتاریخی استفاده از این عبارت را میتوان درآثارکلاسیک ارسطو یافت. و یاز رابطه بین کیفیت زندگی هنگام شادی وارزشهای ذهنی افرادسخن میگوید (مختاری ونظری، 1389)
دومین عامل تشکیل دهنده بعد اجتماعی کیفیت زندگی، منزلت نقشی افراد در جامعه است. منزلت نقشی با استفاده از نظریه ویژگیهای پایگاهی مورد بررسی قرار می گیرد .
طبق این نظریه، هر ویژگی که افراد را در گروههای مبتنی بر انجام وظیفه از یکدیگر متمایز کند، میتواند به عنوان عاملی در تفکیک پایگاه و منزلت نقشی افراد عمل کند .
ویژگیهای پایگاهی با توجه به الگوهای فرهنگی و یا نوع کار در حا انجام تعیین میشود (محمودی، 1390: 51) منزلت نقشی افراد را تا حد زیادی میتوان براساس ویژگی های پایگاهی آنها در گروههای مبتنی بر انجام وظیفه تعیین کرد. در حقیقت، اینکه افراد در سلسله مراتب و قشربندی اجتماعی مجموعه ای از رفتارهای مورد انتظار را از خود به نمایش میگذارند که مبتنی بر یک مجموعه از هنجارها باشد مشخصه نقش اجتماعی ا ست (رفیعپور ،1380: 145).
در مورد تاریخچه بحث کیفیت زندگی باید گفت کیفیت زندگی مفهومی جدید و نو پا نیست، بلکه در فلسفه یونان نیز وجود داشته و ارسطو در مبحث شادی )که در آن زمان معاد کیفیت زندگی اکنون است( بدان اشاره کرده است. در دوران جدید ، کسانی چون کییر کگارد 9، ژان پل سارتر 5، مازلو 0 و دیگران در بحث درباره حالتهای درونی اشخاص به آن توجه کردهاند (رکنالدین افتخاری و همکاران، 1390: 70) به لحاظ آکادمیک ، مفهوم کیفیت زندگی در امریکا بهعنوان یک زمینه تحقیقی از اوایل دهه 1960 میلادی مطرح شد (ربانی خوراسگانی و کیانپور، 1385: 71) این در حالی است که نخستین بار واژه کیفیت زندگی به صورت تخصصی در آمریکا توسط پیژو 1 در سال 1920 کتاب اقتصاد و رفاه بهکار برده شد. وی در اثر خود، حمایت حکومت از افراد سطح پائین و تاثیر ی که این حمایت بر روی زندگی این افراد دارد را توضیح داد. کار تحقیقی بائر (1966) درباره آثار ثانویه برنامههای محیط زیستی در آمریکا، بهطور معمو بهعنوان اولین کارهایی نام ، برده میشوند که پیشگام توجه به بحث کیفیت زندگی بوده است )شولر و فیشر ،1985: 130) در دهه 70 دیوید هاروی با انتشار 4 مقاله در زمینه کیفیت زندگی به مقولات خوراک، مسکن، خدمات بهداشتی، تحصیلات، خدمات اجتماعی و خدمات مربو ط به محیط زیست، کالاهای مصرفی، تاسیسات تفریحی، دلپذیری محله و وسایل حمل و نقل به عنوان 9 مقوله از نیازهای انسانی پرداخت (جاجرمی و کلته، 1385: 7) پس از آن، گافمن و آدامک در سال 1999با روشی کمی و کیفی به شناسایی تاثیر ات مشارکت در گروههای موسیقی بر کیفیت زندگی پرداختند. همچنین بلوم و کرایگ(2001) در چین، بنگلادش و هند با روش کیفی و کمی به ارزیابی روابط بین کیفیت زندگی و متغیرهای اجتماعی و اقتصادی پرداختند (رضوانی و منصوریان، 1387: 3) .
کیفیت زندگی برای اولین بار در کتاب اقتصاد رفاه توسط آرتور سیسیل پیکو اقتصاددان انگلیسی مطرح شد که بیشتر به شاخص های مادی توجه داشت ولی در اواخر دهه 1950 با توجه به ابعاد غیر مادی آن مجددا توسط جی. کی . گالبرایت مطرح شد(stale of the ast 1.2003-9)
به تدریج جنبش های اجتماعی کیفیت زندگی را در کانون توجه خود قرار داده و مطالعات فراوانی در رشته های مختلف بر روی آن انجام شد و ارزیابی کیفیت زندگی از طریق مجموعه متنوعی از معرفهای اجتماعی از دهه های 1960 و 1970آغاز شد که پاسخ به افزایش تقاضای جامعه برای کسب اطلاعات جهت حمایت از سیاست های اجتماعی فعال و کمیت پذیر کردن آن در راستای سنجش رفاه بشری بود. (زاهدی،فرخی: 1388)
گرچه مفهوم کیفیت زندگی از اواخر قرن بیستم مورد توجه جامعه شناسان قرار گرفته است اما ریشه های آن درجامعه شناسی را می توان تا اواسط قرن بیستم پی گرفت در جامعه شناسی اولین اثر مه درباره کیفیت زندگی از آگبرن(1946) می باشد که درباره حیات روستایی در ایالات متحده نوشته شده است در دهه 1960 هنگامی که جامعه شناسان علیه چیرگی شاخص های اقتصاید واکنش نشان دادند مفهوم کیفیت زندیگ در پژوهش های اجتماعی اهمیت یافت اما تا آن هنگام تمام شاخص های کیفیت زندگی عینی بودند در دهه 1970 شاخص های ذهنی هم برای سنجش کیفیت زندگی اضافه شدند . اولین بار کمپیل و همکاران در اثر خود در سال 1976 به شاخص های ذهنی و روان شناختی کیفیت زندگی توجه کردند (کمپیل ،1976) مراکز تحقیقات گوناگونی هم اکنون به سنجش کیفیت زندگی در سطح ملی و بین المللی می پردازند در ایالات متحده آمریکا از دهه 1960 انستیتو تحقیقات اجتماعی در دانشگاه میشیگان و مرکز نظر سنجی شیکاگو کیفیت زندگی را می سنجند واز سال 1995 با تاسیس انجمن بین المللی پژوهش های کیفیت زندگی سنجش این مفهوم به خوبی نهادینه شده است (قیلیپس ، 2006) توجه به مفهوم کیفیت زندگی در مجامع علمی ونیز در میان سیاست گذران رویه فزونی است و این مفهوم در بسیاری از حوزه های علوم اجتماعی و بهداشتی مورد استفاده قرار می گیرد به واقع می توان گفت که کیفیت زندگی مفهومی بین رشته ای در علوم اجتماعی است. (نوغانی؛اصغرپور: 1388)
2-1-4-2- تاریخچه کیفیت زندگی در ایران
در ایران نیز میتوان، چشم انداز 53 ساله کشور را یکی ار اسنادی دانست که در کنار اهدافی چون دستیابی به امنیت انسانی و اجتماعی و تحقق توسع ه پایدار ، ارتقاء کیفیت زندگی را مورد توجه قرار داده است. در برنامه چهارم توسعه کشور نیز فصلی به ارتقاء سلامت و کیفیت زندگی )فصل هفت ( اختصاص یافته است (محمودی 1390: 5) کیفیت زندگی در برنامه چهارم توسعه کشور زیر سایه سلامت و بهداشت و درمان قرار گرفته است، حا آنکه سالهاست که مفهوم کیفیت زندگی معنا و مفهومی بسیار وسیع یافته و خود شامل حوزه های اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، روانی و سلامت است . در کشور ما مفهوم کیفیت زندگی تا به حا در مورد بیماران مبتلا به بیماری های خاص به دفعات مورد مطالعه قرار گرفته است، اما کمتر کوششی در جهت سنجش کیفیت زندگی در معنای عام آن به چش میخورد (ربانی خوراسگانی و کیانپور، 1385: 69).
2-1-5- نظریه های کیفیت زندگی
امروزه، کیفیت زندگی یکی از چارچوبهای نظری مورد قبو در بررسی شرایط زندگی جوامع مختلف به شمار میرود. کیفیت زندگی وضعیت فرد و یا افراد یک جامعه را با توجه به عوامل برونزایی نظیر فنآوری تولید، زیرساختها، روابط اجتماعی، نهادهای اجتماعی محیط زیست و مانند آنها تحت تاثیر قرار میدهد (باسخا، 1389: 96) بهطورکلی، کیفیت زندگی، علاوه بر مسائل اقتصادی، نگرانیهای اجتماعی و محیط زیست را نیز مدنظر قرار میدهد. کیفیت زندگی، به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه میباشد. نظریات اولیه مربو به کیفیت زندگی، بیشتر بر نگرانیها و اولویت های فردی تاکید داشتند (روباک 1982: 1259) اما در سا های اخیر، مباحث نظری، از فرد محوری بهسوی نگرانیهای اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و کیفیت روابط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است (اسمیت، 2002: 404)
دیدگاه کنش متقابل در مورد کیفیت زندگی براین نکته تاکید دارد که در بحث کیفیت زندگی باید به چگونگی تعامل و کنش متقابل نمادین توجه نموده و بر ماهیت فکری و تصوری هر فرد نسبت به خودش تاکید داشت، چراکه نگرش وی مانند هر فرد دیگری در مورد تصور مثبت و منفی اطرافیان در مورد شخصیت و رفتارش تاثیر به سزایی در نحوه عمل او و در کیفیت زندگی او دارد. از نظریهپردازان این رویکرد ، چارلز هورتن کولی میباشد که تبیینهای او در مورد کیفیت زندگی تحت عنوان الگوی خود آینهای و الگوی مفهوم خود آینه سان در ارتبا با " نقش اجتماعی ارائه شده است. بنا بر تئوری کولی کیفیت زندگی فرد قرار میگیرد و هرچه این مفهوم در فرد از بار معنایی قوی تر ی برخوردار باشد، در مقابل، کیفیت زندگی فرد که به نوعی انعکاسی از این مفهوم میباشد از درجه بالاتری برخوردار خواهد بود (مختاری و نظری، 1389: 87). همچنین، بحث دورکی در رابطه با خودکشی و به ویژه آنومی یکی از پر آوازه ترین نظریه های جامعه شناسی کژرفتاری و انواع صور ناهنجاریهای اجتماعی است که به منظور تحلیل کارکرد کیفیت زندگی مفید میباشد. دورکی ، فردگرایی و آنومی را از پیامدهای پیشرفت و تمدن و از عوار خطرناک آن به شمار میآورد. به نظر وی، آنومی عبارت از شرایط دره و بره و به هریخته ای است که وقتی هنجارهای اجتماعی ضعیف شوند ، از بین بروند یا در تضاد با ه قرار گیرند، ه در سطح فردی و ه در جامعه به وجود می آید (دورکیم، 1387: 411).
آنومی در نظر دورکی به بی سازمانی، گسستگی و از ه گسیختگی اجتماعی، اختلا و اغتشاش در نظام جمعی اشاره دارد. بر اثر چنین حالاتی احساسات جمعیت ضعیف گردیده و ضمانت اجرایی خود را از دست خواهد داد )ملکیان و شریفیان ، 1388: 1487). و در نتیجه ی افزایش انحرافات، کیفیت زندگی پایین خواهد آمد.
دورکی در کتاب خودکشی (1897) بعد از اینکه تقسی کار را بیانگر توسعه عادی و نهایتاً فرخنده جوامع بشری میداند، این نکته را متذکر میشود که انسان در جوامع جدید الزاماً از سرنوشت خود خشنودتر نیست. در این مورد، وی به نمود خودکشی اشاره میکند که مظهر و دلیل برخی ویژگیهای احتمالاً بیمارگون در سازمان کنونی حیات مشترک انسانهاست (آرون 1386: 371- 385)
دورکی بیهنجاری را به وضع بیضابطگی نسبی در کل جامعه یا در برخی از گروهای ترکیبکننده آن راجع دانسته و معتقد است در این موقعیت، آرزوهای فردی دیگر با هنجارهای مشترک تنظی نمی شوند و در نتیجه افراد بدون راهنمای اخلاقی میمانند و هرکسی تنها هدف های شخصی اش را دنبا می کند .
هرگونه تحرک سریع در ساختار اجتماعی که به از ه پاشیدگی شبکه هایی بینجامد ، احتما وقوع بیهنجاری را قوت میبخشد (کوزر، 1387: 188-193).
میتوان گفت کیفیت زندگی در اندیشه دورکی معلو مکانیس های معین و عوامل اجتماعی مشخص میباشند. اگر چه او بهطورخاص روی این امر تاکید نمیکند، آشکارا بر این اصل تاکید دارد که فقدان اجماع در باب ارزشهای مقرره منجر به محو و غیبت تدریجی اقتدار و ضابطه اخلاقی گردیده و جامعه مدیریت موثر و کنتر اجتماعی لازمه را بر فرد از دست میدهد. ثبات اجتماعی برخاسته از قواعد اخلاقی بر افراد یک جامعه است . از این رو، فقدان چنین ضابطه کنترلی و مدیریت اخلاقی در بروز بیهنجاری اجتماعی و پائین آمدن سطح کیفیت زندگی نقش اساسی ایفا میکند (کوئن، 1382: 220)
آنومی به دلیل و یژگیهایی که گفته شد میتواند باعث کاهش کیفیت زندگی شود، زیرا در چنین وضعیتی فرد در برابر قواعد و سنجه های اجتماعی رفتار، سرگردان بوده و با توجه به این آشفتگی، فرد توان پیروی از هنجارها و قواعد اجتماعی را ندارد . در این نظریه ، کیفیت زندگی تابع نوع، شدت و چگونگی رابطه اجتماعی است . رابطه اجتماعی از دو جهت بر کیفیت زندگی اثر میگذارد. از یک سو، تامین نیازهای عاطفی، شناختی و حتی مالی فرد با کیفیت زندگی در ارتبا است. از سوی دیگر، از طریق مهار تمایلات افراد ، از آرزوهای بیپایان و ارضاء نشدنی جلوگیری میکند (مختاری و نظری، 1389: 100)
دورکیم درصددبود که نشان دهد که جامعهای که افراد آن بهوسیله نظامی از ارزشها و هنجارها و یا به تعبیر دیگر اخلاقیات هدایت میشوند، رضایت بیشتری از موقعیت خود در نظام کار دارند و این امر به نوبه خود بر روی کیفیت زندگی فرد موثر خواهد بود (بودون، 1989: 35).
بر این عقیده است که در ،" کلان شهر و حیات ذهنی " جرج زیمل در اثر معروف خود شهرهای بزرگ و بهخصوص درکلان شهرها، جمعیت عظی و متراک شهر و فشار آن به زندگی انسان، هویت فردی و آزادی او را به خطر میافکند و این امر موجب انزوا و از خود
بیگانگی او میشود در عین حال وی معتقد است که انسان در شهر در عین از خود بیگانگی، به نوآوری و خلاقیت میپردازد (ساروخانی، 1383: 81). از دیدگاه زیمل میتوان در مورد کیفیت زندگی به دو صورت قضاوت کرد، اولاً از آنجایی که زندگی شهری جایگاه عقلانیت است، لذا رفتار معقولانه و حسابگرانه میتواند به کیفیت زندگی فرد بها داده و از این منظر، فرد کیفیت زندگی بالاتری را تجربه کند. از سوی دیگر، از آنجایی که یکی از ابعاد مه کیفیت زندگی توجه به احساسات و بهخصوص روابط عاطفی افراد در جامعه است، این ویژگی در کلان شهرها کمرن شده است. در نتیجه، این جنبه دارای آثار منفی بر روی کیفیت زندگی است ( مختاری و نظری، 1389: 16و117) .
در رویکرد ساختاری برای کیفیت زندگی عناصر سازنده و عوامل ایجادکنندهای تعیین میشود. این عناصر به صورت عام عبارتاند از: خودمختاری، شناخت، وابستگی متقابل و برابری که عواملی مانند امنیت، شهروندی و دموکراسی را برای محقّق شدن نیاز دارد. در میان رویکردهای ساختاری به کیفیت زندگی، برخی بر شرایط زندگی و کیفیت زندگی تمرکز دارند که شامل شرایط عینی و ذهنی متکی بر منابع و فرصتها میشود. برخی نیز بر نسبیت فرهنگی کیفیت زندگی تاکید دارند (غفاری ، 1388 :43)
نظریه پردازان مختلف پیرامون بحث کیفیت زندگی نظریات گوناگونی ابراز نموده اند.
جدول 2ـ2: خلاصه نظریات کیفیت زندگی
نام نظریه / نظریه پرداز
چکیده تئوری
براون 12
کیفیت زندگی را با توجه به دو سطح خر(فردی، ذهنی) و کلان (اجتماعی، عینی) تعریف می کند.
مدل توضیحی لی 13
کیفیت زندگی به چها ربعد از جمله سلامت جسمی، سلامت روان شناختی، ادارک محیط زندگی و روابط اجتماعی تقسیم می شود.
کینگ و هیندس14
چهار بعد برای کیفیت زندگی در نظر گرفته اند که عبارتند از: رفاه جسمی، رفاه روانی، رفاه اجتماعی و رفاه معنوی
زان 15
به اعتقاد وی کیفیت زندگی یک مفهوم چند بعدی است که شامل رضایت از زندگی ، تصویر از خود فاکتورهای بهداشتی، عملکردی ، اقتصادی و فرهنگی می باشد.
هورنکوئیست16
کیفیت زندگی به وسیله بررسی ابعاد پنج گانه زیر از زندگی افراد امکان پذیر است.
1ـ قلمروفیزیکی 2ـ قلمرو روانی 3ـ قلمرو اجتماعی 4ـ قلمرو رفتاری – فعالیتی 5ـ قلمرو عاطفی
زاف (ماتریس کیفیت زندگی) 17
کیفیت زندگی را ترکیبی از شرایط عینی زندگی و رفاه ذهنی افراد و گروه ها تعریف می نماید . وی معتقد است که در ارزیابی کیفیت زندگی باید شرایط عینی زندگی و ارزیابی ذهنی افراد از این شرایط را با رفاه واقعی به صورت همزمان در نظر گرفت .
آبراهام مازلو (نظریه سلسله مراتب نیازها)18
کیفیت زندگی باید با توجه به این نکته تعیین شود که زندگی فرد چگونه پاسخگویی نیازهایی است که برای او جنبه غالب دارند . ممکن است برای فردی ایمنی اقتصادی نیاز باشد و برای دیگری نیاز به خودشکوفایی مطرح باشد پس این موضوع موجب سطوح بسیار متفاوت کیفیت زندگی در افراد گوناگون و جوامع گوناگون می شود.
2ـ4ـ1 تحقیقات انجام شده درخارج از کشور :
پژوهش های متعددی در مورد ارتباط کیفیت زندگی با سایر مولفه ها صورت گرفته است. از جمله، تاثیر اوقات فراغت بر کیفیت زندگی درآثار مختلف مطرح شده است . برخی از پژوهش ها به بررسی رابطه میان جنبههای مختلف درک فرد از کیفیت پرداخته اند . آلن و گیبسون برخی از عوامل اجتماعی کیفیت زندگی را شامل امکانات تفریحی ، شرایط اقتصادی، امکانات آموزشی، امکانات اجتماعی، خدمات دولتی و عمومی، تسهیلات پزشکی، مشارکت و حمایت اجتماعی مطرح نمودهاند. برخی از محققان موضوعات مقدم بر کیفیت زندگی شامل شرکت در فعالیتهای تفریحی ، موقعیت اجتماعی و اقتصادی ، مشارکت اجتماعی و اقامت در جامعه را مطرح نموده اند، اما تاکنون تعداد کمی از پژوهش ها در این حوزه به بررسی تجربی مد نظری شامل تمام فاکتورهای موثر بر کیفیت زندگی پرداخته است (مختاری و نظری، 1389: 27-28) .
تحقیقات مختلف حاکی از این است که بهبود و پیشرفت سطح "سرمایه اجتماعی" می تواند به کیفیت زندگی و رفاه مورد انتظار ختم شود چنانچه "لین" در بررسی خود نتایج حاصل از سرمایه اجتماعی را با عنارین نتایج سودمند(دارایی ، قدرت ، شهرت) و نتایج پرمعنا (سلامت جسمانی ، روانی و رضایت از زندگی) طبقه ی می نماید(lin: 2001:6) "میلور" و همکارانش نیر در سال 1999 در تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که محتوا، نوع و کیفیت شبکه روابط با سرمایه اجتماعی، تاثیرات زیادی بر موفقیت افراد در حوزه های مختلف زندگی آنها و کل کیفیت زندگی شان برجا می گذارد. "هارپر" نیز در پژوهش های خود این ایده را مطرح می کند که افزایش سرمایه اجتماعی به کاهش نرخ جرم و جنایت ، ارتقاء سلامت و بهداشت افزایش طول عمر و موفقیت در عرصه های مختلف می انجامد ( harper,2001:7 ).
جدول شماره 4: مروری بر تعداد ی از تحقیقات انجام گرفته پیرامون ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی
عنوان تحقیق و جامعه مورد مطالعه
نام محقق و محل انتشار
روش اصلی تحقیق و خلاصه یافته ها
بررسی رابطه بین متغیرهای زمنیه ای ، سرمایه اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی
جامعه آماری: روستاهای استان فارس
سید مسعود ماجدی، عبدالعلی لهایی زاده
فصل نامه روستا و توسعه، سال 9، شماره 4، زمستان 1385
روش اصلی تحقیق: پیمایش
خلاصه یافته ها : یافت های این تحقیق نشان میدهد که سطح بالای رضایت از کیفیت زندگی می انجامد بر این اساس مشخص شد که سرمایه اجتماعی در مقایسه با متغیرهای زمینه ای مانند سن ، شغل و پیش بینی کننده ای بهتر برای رضایت از کیفیت زندگی به شمار می آید از میان شاخص های سرمایه اجتماعی اعتماد بالاترین تاثیر گذاری را در این زمینه داشته است.
سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی جامعه آماری: شهر گنبد کاووس
غلام رضا غفاری، ناز محمد اونق مجله مطالعات اجتاعی ایران بهار 1385: شماره 1
روش اصلی تحقیق : پیمایش
خلاصه یافته ها: یافته های این بررسی نشان میدهد که رابطه بین دو سازه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سطح اطمینان 99% رابطه ای معنی دار است علاوه بر این سرمایه اجتماعی بر مبنای چهار سنجه امنیت محلی بده بتسان، ت صور نسبت به محله و عضویت انجمنی 36% تغییرات کیفیت زندگی را تبیین نموده است . همچنین در مقیاس محله های مورد بررسی یافته های نتحقیق نشان از ت فاوت در سرمایه اجتماعی و به تبع آن تفاوت در کیفیت زندگی را دارند .
تحلیلی پیرامون ارتباط بین سرمایه اجتماعی وتندرستیت درچهار ناحیه اسپانیا در نیمه دهه 1990 جامعه آماری :چهار ناحیه باسک، آندلس، گالیسیا و و والنساس اسپانیا
ماریافرانکو پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه ادیث کاون
روش اصلی تحقیق: پیمایش و تحلیل ثانونی
خلاصه یافته ها: این پژوهش نشان میدهد که براساس تحلیل خصیه های اجتماعی همچون ارتباطات میان مردم مراودات بین شهروندان و نهادهای عمومی و اعتماد اجتماعی که میتوان آنها را در ذیل مقوله احساس تعلق و به هم پیوستگی شهری گرد هم آ ورد می توان اطلاعات مفید و ارزشمندی را درباره احساس خوشبختی وتندرستی به دست آورد بر این اساس مفهوم سرمایه اجتماعی برای تشریح روندی که ویژگی های اجتماعی فوق الذکر با مفوله تندرستی و کیفیت زندگی مرتبط می شوند مفید به فایده خواهد بود.
کنش های متقابل فضایی و اجتماعی: کیفیت زندگی ، سرمایه اجتماعی و شبکه های اجتماعی
جامعه آماری : مناطق متعددی درژاپن
جان بلک و بوشیتو گاهایاشی دانشگاه تاگویا – ژاپن ارائه شده درwctrsmeeting SIGآمزادم 2005Iuly6-2
روش اصلی تحقیق: شبیه سازی و مدل سازی مبتنی بر داده های کمی
خلاصه یافته ها: در این مقاله نویسندگان دستاورد های نظری و حاصل تلاشهای تجربی خود را در قالب یک مدل سازی مدون ارایه نموده اند. هدف این مدل سازی ، رسیدن به الگویی مناسب جهت ارزیابی صحیح جنبه های درون زای فرآیند شهر یشدن با تاکید بر نقش سرمایه اجتماعی به عنوان پشتوانه کنش های متقابل و شبکه های اجتماعی به عنوان بستر بروز و ظهور سرمایه های اجتماعی بوده است در مورد ارتباط بین سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی تاکید نویسندگان بیشتر بر جنبه های غیر مادی کیفیت زندگی بوده است . براساس بخشی از نتایج ارایه شده در این مقاله توجه به جایگاه مهم سالمندان( در جامعه ژاپن) به عنوان مرکز نقل شبکه های اجتماعی و دارندگان سطح بالای سرمایه اجتماعی در تعیین و ارزیابی صحیح سطح کیفیت زندگی مورد تاکید قرار گرفته است.
سرمایه اجتماعی ، رضایتمندی و کیفیت زندگی در محل کار
جامعه آماری : اسپانیا
فلیکس پکوینا
مجلهsocial indicaors research شماره 61، 2003
روش اصلی تحقیق : تحلیل ثانوی
خلاصه یافته ها: این تحقیق ت حلیلی تجربی پیرامون ارتباط بین سرمایه اجتماعی، رضایت مندی و کیفیت زندگی در محل کار است نتایج این تحقیق معنادار بودن مدل به کار رفته در این زمنیه ودر نتیجه تایید فرضیات مورد آزمون را نشان میدهد براین اساس سطوح بالاتر سرمایه اجتماعی متضمن سطوح بالاتری از رضایتمندی و کیفیت زندگی در محل کار است همچنین سرمایه اجتماعی شاخص مناسب تری برای پیش بینی کیفیت زندگی در محل کار و رضایت شغلی در مقایسه با شاخص هایی همچون مشخصات کارگران ویژگی های شرکت یا سازمان و یا خصوصیات محیط کار است .
تاثیر شوک های اقتصادی بر کیفیت زندگی و سرمایه اجتماعی در شهرهای کوچک
جامعه آماری: شهرهای کوچک ایالات آیو آمریکا
تری ال بر نیکولاس ریکرو کری اگنیچ- دانشگاه ایالتی آیوا مجله جامعه شناسی روستایی ، شماره (4) 73-2008
روش اصلی تحقیق : پیمایشی مبتی بر مصاحبه های تلفنی و تحلیلی ثانوی داده های گرد آوری شده در طول زمان از جامعه مورد برسی
خلاصه یافته ها: شوک های اقتصادی حوادث ناگهانی هستند که تاثیر قابل توجهی را بر اقتصا د محلی می گذارند تحقیقات موجود درزمینه جوامع بحران زده عموما نتایج بر آمده از شوک ها در جامعه را وابسته به نوع شوک میدانند براساس نتایج این تحقیق مشخص شد که این شوک ها الزوما با کاهش در کیفیت زندگی یا سرمایه ا جتماعی همراه نیستند در عین این که انواع مشخصی از شوک ها افزایش در مقوله های مورد نظر را نیز به دنبال دا رند همچنین یافته های تحقیق حاضر نشان میدهد که دوام و شدت شوک ها و اثرات انباشتی و زنجیره واز حاصل از شوک های متعدد وابسته به سطح سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در جامعه مورد نظر است.
2ـ4ـ2 تحقیقات انجام شده درایران :
در پیرامون دو مقوله اصلی مورد بررسی در این تحقیق – سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی – تحقیقات مفصلی صورت پذیرفنه است که یک را در ارتباط با عوامل موثر بر آن ها و یا اثرات شان بر مقوله های اجتماعی دیگر مورد نقد و ارزیابی قرار داده اند. اما آنچه که برای این پژوهش حایز اهمیت بوده است، تحقیقاتی است که ارتباط فی ما بین خود این دو، یعنی اثر گذاری و یا اثر پذیری متقابل سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی یا مفاهیم کاملاً نزدیک به آن ها را مورد توجه قرار داده باشند. نمونه هایی از چنین تحقیاتی در قالب جدول زیر به صورت مختصر مورد بررسی قرار گرفته است.
غفاری و اونق(1385) در تحقیقی به بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در شهر گنبد کاووس پرداخته اند سه محله گوناگون شهر گنبد کاووس سه محل تحقیق آنها را تشکیل می داده و برای سنجش کیفیت زندگی از شاخص هایی مانند وضعیت سلامت و تغذیه، وضعیت آموزش، گذران اوقات فراغت، کیفیت مادی، کیفیت محیطی، بهزیستی روانی، و برای بررسی سنجش سرمایه اجتماعی از شاخص هایی مانند: اعتماد اجتماعی، ارتباط بده بستان، امنیت محلی و کیفیت دسترسی به خدمات عمومی استفاده نموده اند. یافته های این تحقیق نشان میدهد که رابطه بین دو سازه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سطح اطمینان 99 درصد معنادار بوده و سرمایه اجتماعی برمبنای چهار گویه امنیت محلی، بده بستان، تصور نسبت به محله و عضویت انجمنی 36 درصد تغییرات کیفیت زندگی را تبیین نموده است (غفاری، وانق، 1385).
یلدا پسندیده (1389) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با راهنمایی دکتر علی اصغر مقدس – به بررسی روابط سرمایه اجتماعی اقتصادی و کیفیت زندگی سالمندان در شهر مشهد پرداخته است. این پژوهش با استفاده از نظریه بوردیو وپاتنام در سرمایه اجتماعی نظریه بوردیو در سرمایه اقتصادی و نظریه مازلو در کیفیت زندگی و به روش پیمایش صورت گرفته است تحلیل آماری داده های این پژوهش نشان میدهد که رابطه دو سازه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی در سطح 99 درصد اطمینان معنادار است و علاوه بر این سرمایه اجتماعی بر مبنای سه شاخص اعتماد ارتباط و مشارکت اجتماعی – فرهنگی 34 درصد از تغییرات کیفیت زندگی را تبیین نموده است . رابطه سازه سرمایه اقتصادی وکیفیت زندگی نیز در سطح 99 درصد ا طمینان معنادار بوده اما این متغیر تنها 8 درصد از تغییرات متغیر وابسته کیفیت زندگی را تبیین نموده است (پسندیده ، 1386).
اکبر شریفیان ( 1390) درپایان نامه بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه آزاد شیراز( واحد پردریس) پرداخته است . در این تحقیق از روش پیمایش برای جمع آوری اطلاعات استفاده شده است پس از آزمون مشخص شد که متغیر سرمایه اجتماعی با ا بعاد اعتماد اجتماعی، مشارکت اجتماعی و شبکه اجتماعی رابطه معنادار و مستقمی با کیفیت زندگی دارد.جامعه آماری این پژوهش تمام دانشجویان دانشگاه آزاد شیراز می باشد که از بین این جمعیت تعداد 374 نفر از دانشجویان نمونه گیری شده اند (شریفیان ،1390).
مکوندی و زمانی (1389)، در تحقیقی به بررسی کیفیت زندگی و ابعاد مختلف آن در بین دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز پرداختند که بر اساس نتایج این تحقیق، از بین ابعاد چهارگانه موثر بر کیفیت زندگی، بیشترین امتیاز، بعد سلامت جسمانی بوده و کمترین امتیاز نیز بعد سلامت محیط میباشد.
فصل سوم
روششناسی تحقیق
3ـ1ـ مقدمه
دستیابی به هدفهای علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود مگر زمانیکه با روش شناسی درست صورت گیرد. بعبارت دیگر ، تحقیق از حیث روش است که اعتبار می یابد نه موضوع تحقیق. پژوهشگر باید توجه داشته باشد که تعبیر دستاوردهای تحقیق بشدت تحت تاثیر روشی است که برای تحقیق خود برگزیده است (خاکی ،1379، ص 155).
از اصطلاح روش تحقیق معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط می شود. بهترین تعریفی که با آنچه مورد نظر ماست مطابقت می کند چنین است: "روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزار و راههای معتبر، قابل اطمینان و نظام یافته برای بررسی واقعیتها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است."(خاکی، 1382،201).
این فصل ابتدا به بیان نوع و روش تحقیق می پردازد و آنگاه روش جمع آوری داده ها و بعد از آن جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری بیان می شود. سپس به تجزیه و تحلیل داده های پژوهش پرداخته شده است.
3ـ2ـ روش تحقیق
تحقیق حاضر از نظر نوع، توصیفی و از نظر روش پیمایشی و از حیث هدف کاربردی است. تحقیق کاربردی، تحقیقی است که هدف آن توسعهی دانش کاربردی در یک زمینهی خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد عملی دانش، هدایت میشود.
3ـ2 ـ ابزار جمع آوری داده های تحقیق :
3-2-1- مطالعات کتابخانهای: در این پژوهش، به منظور مطالعهی مباحث نظری مرتبط با موضوع پژوهش و نیز بررسی ادبیات موضوع و پیشینهی پژوهش، از اطلاعات مکتوب در این رابطه، شامل کتابهای تخصصی منابعانسانی و نام و نشان تجاری، مجلهها و مقالههای مدیریت، پایان نامههای مشابه و سایر کتابها، مجلهها و مقالات علمی مرتبط با موضوع پژوهش و نیز بروشورها و کاتالوگهای مربوط به پژوهش استفاده شده است.
3-2-2- پرسشنامه: ابزاری که به وسیلهی آن به سنجش و اندازهگیری ویژگیها و صفات مورد نظر پرداخته شده است. پرسشنامه ی پژوهش برای دستیابی به نگرشها و نیز ویژگیهای پاسخدهندگان طراحی شده است. ابزار گردآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامهی استاندارد کیفیت زندگی (شامل 24 سوال ) در طراحی پرسشنامه از مقیاس لیکرت پنجگزینهای استفاده شده است.
3-3- فنون مورد استفاده در تجزیه تحلیل اطلاعات
برای تجزیه وتحلیل داده هادراین تحقیق ازنرم افزارآماری SPSS استفاده شده است. دراین پژوهش اطلاعات گردآوری شده دردو سطح توصیفی، تبیینی باتکنیکهای مناسب مورد تجزیه وتحلیل قرارمیگیرند.در توصیف داده ها ازجداول یعدیوشاخص های پراکندگی و مرکزی به تناسب مقیاس متغیرها استفاده شده است. درسطح دوم نیز براساس فرضیه ها و متغیرهای تشکیل دهنده آنهابا استفاده ازآماراستنباطی بویژه جداول تیتست تک نمونهای اطلاعات تبیین میشوند.
3ـ4ـ جامعهی آماری
منظور از جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقمند هستیم تا نتایج تحقیق و یافتههای پژوهش را به آنها تعمیم دهیم (دلاور، 1391، 113).جامعهی آماری تحقیق، تمامی جوانان 18 تا 29 سال در شهر مرند میباشد که بر طبق اطلاعات مرکز آمار ایران (1390)، کل جمعیت شهر مرند به تعداد 239209 نفر میباشد که از این تعداد، حدود 6 درصد (14352) نفر میباشد.
3ـ5ـ حجم نمونه
با توجه به اینکه جامعه مورد نظر ما تمامی جوانان 18 تا 29 سال در شهر مرند میباشد، که به تعداد 14352 نفرمیباشد و نمونه خود را از این جامعه انتخاب کرده ایم، لذا با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه این پژوهش 262 نفر میباشد.
فرمول 1 : فرمول کوکران، محاسبه نمونه آماری
که در آن N حجم کل جامعهی آماری، که برابر با 1346381 نفر است. t آمارهی توزیع استاندارد، که در سطح اطمینان 95 درصد برابر 96/1 است. p احتمال موفقیت و برابر 0.5 ، q احتمال شکست و d میزان خطای استاندارد است. مقدار p به دلیل این که بتوان به برآورد بهتری از آن دست یافت، 50 درصد در نظر گرفته شده است تا n حداکثر مقدار خود را داشته باشد. d نیز برابر با 06/0 در نظر گرفته شده است. پس از جایگذاری در فرمول 1.، حجم نمونهی آماری 266 نفر به دست آمده است.
3ـ6ـ شیوه نمونه گیری:
با توجه به حجم زیاد جامعه آماری و نوع روش تحقیق (که وقت و هزینه زیادی را می طلبد) ، از شیوه نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای استفاده شده است. این نوع نمونهگیری برای جوامعی کاربرد دارد، که از نوع همگون میباشند. بدین منظور در مرحله اول انتخاب مناطق چهار گانه از شهر مرند که به منطقه شمال-جنوب-شرق-غرب و به همراه دانشگاههای آزاد اسلامی و واحد پیامنور برای گروه سنی که اشتغال به تحصیل دارند، صورت میگیرد. بنابراین در ابتدا یک منطقه انتخاب شده و با مراجعه حضوری در آموزشگاههای منطقه مربوطه، پرسشنامهها توزیع میشود و در واحدهای دانشگاههای پیامنور و آزاد نیز به همین منوال میباشد.
3-7 – اعتبار و روایی تحقیق
3-7-1- اعتبار تحقیق
هیچ سنجشی از خطا مصون نیست بلکه موضوع سنجش شامل درجه ای از خطاست که خطای سنجش نامیده می شود. گو اینکه اجتناب کامل ازخطا ممکن نیست اما هدف ما این است که خطای سنجش راتاحدامکان کاهش دهیم. مهمترین معیار درستی سنجش، اعتبار است و اعتبار یعنی اینکه آیا واقعاً محقق چیزی را که فکر می کند اندازه می گیرد ، اندازه گیری می کند یا نه ؟ آیا امکان قابلیت تعمیم داده هاویافته ها را دارد یا نه ؟ آزمونهای مختلفی جهت بررسی اعتبار وجود دارد در پژوهش حاضر از روش آزمون اعتبار درونی استفاده شده است
اعتبار درونی یا محتوایی یعنی بررسی دقیق سنجش مفهوم درپرتو معنای آن و طرح این پرسش که آیا ابزار سنجش واقعاً مفهوم موردنظر را می سنجد یا نه؟( بیکر،1377، 139) دراین پژوهش ضوابطی را که درمطالعه حاضر برای حصول اطمینان از اعتبار محتوا پرسشنامه به کار گرفته شده عبارت است از:
انجام مطالعات نظری 2. نظر خواهی از اساتید راهنما و سایر استادان متخصص3 . استفاده از پرسشهای آزمون شده قبلی ، درنهایت هم ایرادات پرسشنامه و گویه های آن از طریق اجرای 30 پرسشنامه درمرحله پیش آزمون ، از نظر نارسایی ومبهم بودن برخی گویه ها و … برطرف می گردد.
3-7-2- پایایی ابزار اندازه گیری پژوهش
در این قسمت به ارائه نتایج و یافته های تحقیقاتی در مورد مطالعه مقدماتی(پایلوت) انجام گرفته بر روی نمونه پرداخته می شود. در ابتدا جهت تعیین پایایی بخش های مختلف مورد استفاده در پرسشنامه از آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ ابتدا باید واریانس نمرههای هر زیر مجموعه سوال های پرسشنامه(یا زیر آزمون) و واریانس کل را محاسبه نمود.
اعتبار پرسشنامه با استفاده ازبسته نرم افزاری SPSS نسخه 16 تحت ویندوز محاسبه گردید. در جدول 3-2 مقادیر آلفا برای هر مقیاس مورد استفاده در پرسشنامه به تفکیک آورده شده است:
به منظور سنجش میزان پایایی پرسش نامه تحقیق مزبور از پایایی همسانی درونی، روش آلفای کرونباخ برای 30 پرسش نامه اولیه بعنوان پریتست استفاده شد. چون پرسش نامه به صورت طیف لیکرت طراحی شده و در واقع از نوع نگرشسنج می باشد، به همین جهت مناسب ترین روش برای محاسبه اعتبار، ضریب آلفای کرونباخ است.
3ـ1: جدول آلفای کرونباخ برای متغیرهای تحقیق
متغیرهای تحقیق
مقدارآلفا
سلامت جسمانی
0.76
سلامت روانی
0.88
سلامت محیطی
0.84
روابط اجتماعی
0.89
4-1- مقدمه
این فصل با توجه به اهداف پژوهش به تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از مطالعهی میدانی اختصاص دارد. بدین منظور آمار توصیفی و استنباطی پژوهش به صورت تفصیلی مورد بررسی قرار میگیرد. در نهایت یافتههای پژوهش ارایه میشود.
4-2- آمار توصیفی
4-2-1- جنسیت :
با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 4-1، مشخص میشود که جنسیت زنان با 51.5 درصد بیشترین فراوانی را دارد و مردان با 45.8 درصد کمترین فراوانی را دارد.
جدول4-1، آمار توصیفی جنسیت
جنسیت
فراوانی
درصد
درصد معتبر
درصد تجمعی
زن
135
51.5
52.9
52.9
مرد
120
45.8
47.1
100.0
کل
255
97.3
100.0
نزده
7
2.7
کل
262
100.0
نمودار 4-1، آمار توصیفی جنسیت
4-2-2- متغیر سن :
با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 4-2، مشخص میشود که سن در گروه 21-25 سال، با تعداد 104 نفر و 39.7 از نمونه، بیشترین فراوانی را دارد و گروه سنی 25-29 سال، با تعداد 72 نفر و 27.5 درصد کمترین فراوانی را دارد.
جدول4-2، آمار توصیفی سن
سن
فراوانی
درصد
درصد معتبر
درصد تجمعی
18-20 سال
79
30.2
31.0
31.0
21-25 سال
104
39.7
40.8
71.8
25-29 سال
72
27.5
28.2
100.0
کل
255
97.3
100.0
نزده
7
2.7
کل
262
100.0
نمودار4-2، آمار توصیفی سن
4-2-3- متغیر سطح تحصیلات :
با توجه به اطلاعات مندرج در جدول 4-3، مشخص میشود که جوانان با سطح تحصیلات لیسانس و با فراوانی 116 نفر و 44.3 درصد از نمونه، بیشترین فراوانی را دارد و جوانان با سطح تحصیلات دکتری و 4.2 درصد، کمترین فراوانی را دارد.
جدول4-3، آمار توصیفی سطح تحصیلات معلمین
سطح تحصیلات
فراوانی
درصد
درصد معتبر
درصد تجمعی
دیپلم
81
30.9
30.9
30.9
فوقدیپلم
39
14.9
14.9
45.8
لیسانس
116
44.3
44.3
90.1
فوقلیسانس
15
5.7
5.7
95.8
دکتری
11
4.2
4.2
100.0
کل
262
100.0
100.0
نمودار4-3، آمار توصیفی سطح تحصیلات مادر معلمین
4-3- بررسی وضعیت نرمال بودن متغیرهای پژوهش (آزمون کولموگروف اسمیرنوف)
آزمون کولموگروف اسمیرنوف، جهت تعیین پارامتریک یا ناپارامتریک بودن آزمونها بکار گرفته شده است. دلیل استفاده از این آزمون، بررسی تفاوت توزیع پراکندگی نمرات آزمودنیها با توزیع نرمال است که به این وسیله، پارامتریک یا ناپارامتریک بودن آزمونها مشخص میشود. بر اساس نتایج حاصله در جدول (4-7)، مقادیر z بدست آمده برای آزمون کولموگروف اسمیرنوف بیشتر از 0.05 میباشد که به دلیل بیشتر بودن سطح معنیداری از 0.05 نتیجه میگیریم که توزیع آزمودنیها با توزیع طبیعی تفاوت معنیدار ندارد از این رو، میتوان از آزمونهای پارامتریک در تبیین متغیرهای مورد نظر استفاده کرد.
جدول 4-4، آزمون کولموگروف اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای تحقیق
متغیرها
آماره کولموگروف اسمیرنوف
سطح معنیداری
تعداد
سلامت جسمانی
1.145
0.145
262
سلامت روانی
1.268
0.08
262
سلامت محیطی
1.454
0.059
262
روابط اجتماعی
0.911
0.378
262
4-4- آمار استنباطی
4-4-1- استنباط در خصوص فرضیه اول پژوهش
فرضیه اول پژوهش به شکل زیر تبیین و در کلیات تحقیق به آن اشاره شد:
بررسی بعد سلامت جسمانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
برای پاسخ به فرضیه اول پژوهش ابتدا می بایست فرضیه فوق را به یک فرض آماری تبدیل، سپس فرض آماری را آزمون و سرانجام براساس نتیجه استنباط آماری صورت گرفته، نتیجه فرضیه اول را مشخص نمود.
بنابراین در ابتدا فرضیه اول پژوهش به صورت فرضیه آماری ذیل نشان داده می شود :
بعد سلامت جسمانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
بعد سلامت جسمانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
که برای آزمودن این فرضیه آماری نیز از آزمون t- استودنت یک دامنه برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود.
نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول 4-5 گزارش شده که جهت بررسی معنی دار بودن اختلاف میانگین نمرات باورهای شهروندان نسبت به سلامت جسمانی، می توان از نتایج ارائه شده در این جدول مقدار آماره آزمون حاصل را (151/12t = ) با عدد جدول t- استودنت مقایسه نمود و بر اساس آن نسبت به رد یا قبول فرض صفر آماری تصمیم گیری نمود. البته با توجه به این که نرم افزارهای آماری مقدار احتمال معنی داری (P-value) را گزارش می نمایند، آسان تر است که این شاخص را جهت ارزیابی فرضیه فوق مورد استفاده قرار داد.
جدول 4-5: نتایج آزمون t- استودنت تک نمونه ای سلامت جسمانی در مقایسه میانگین با یک مقدار ثابت
مراحل برآورد و محاسبه آزمون t
فرضیه اول پژوهش
میانگین
انحراف معیار
آماره آزمون
درجه آزادی
P-Value
سلامت جسمانی
3.74
707/0
151/12
72
0035/0
می دانیم زمانی که مقدار P-value از سطح معنی داری آزمون کوچکتر باشد فرض صفر رد می شود، بنابراین با مقایسه مقدار احتمال معنی داری با سطح اطمینان مشاهده می گردد که فرضیه صفر آماری قویاً رد می شود. لذا با ضریب اطمینان 95% می توان در تصمیم گیری نسبت به فرضیه اول تحقیق این گونه اظهار داشت که از دیدگاه شهروندان شهر مرند سلامت جسمانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
4-4-2- استنباط در خصوص فرضیه دوم پژوهش
فرضیه دوم پژوهش به شکل زیر تبیین و در کلیات تحقیق به آن اشاره شد:
بررسی بعد سلامت روانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
برای پاسخ به فرضیه دوم پژوهش ابتدا می بایست فرضیه فوق را به یک فرض آماری تبدیل، سپس فرض آماری را آزمون و سرانجام براساس نتیجه استنباط آماری صورت گرفته، نتیجه فرضیه دوم را مشخص نمود.
بنابراین در ابتدا فرضیه دوم پژوهش به صورت فرضیه آماری ذیل نشان داده می شود :
بعد سلامت روانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
بعد سلامت روانی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
که برای آزمودن این فرضیه آماری نیز از آزمون t- استودنت یک دامنه برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود.
نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول 4-6 گزارش شده که جهت بررسی معنی دار بودن اختلاف میانگین نمرات باورهای شهروندان نسبت به سلامت روانی، می توان از نتایج ارائه شده در این جدول مقدار آماره آزمون حاصل را (945/10t = ) با عدد جدول t- استودنت مقایسه نمود و بر اساس آن نسبت به رد یا قبول فرض صفر آماری تصمیم گیری نمود. البته با توجه به این که نرم افزارهای آماری مقدار احتمال معنی داری (P-value) را گزارش می نمایند، آسان تر است که این شاخص را جهت ارزیابی فرضیه فوق مورد استفاده قرار داد.
جدول 4-6: نتایج آزمون t- استودنت تک نمونه ای سلامت روانی در مقایسه میانگین با یک مقدار ثابت
مراحل برآورد و محاسبه آزمون t
فرضیه دوم پژوهش
میانگین
انحراف معیار
آماره آزمون
درجه آزادی
P-Value
سلامت روانی
3.73
635/0
10.945
72
004/0
می دانیم زمانی که مقدار P-value از سطح معنی داری آزمون کوچکتر باشد فرض صفر رد می شود، بنابراین با مقایسه مقدار احتمال معنی داری با سطح اطمینان مشاهده می گردد که فرضیه صفر آماری قویاً رد می شود. لذا با ضریب اطمینان 95% می توان در تصمیم گیری نسبت به فرضیه دوم تحقیق این گونه اظهار داشت که از دیدگاه شهروندان شهر مرند :
سلامت روانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
4-4-3- استنباط در خصوص فرضیه سوم پژوهش
فرضیه سوم پژوهش به شکل زیر تبیین و در کلیات تحقیق به آن اشاره شد:
بررسی بعد روابط اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
برای پاسخ به فرضیه سوم پژوهش ابتدا می بایست فرضیه فوق را به یک فرض آماری تبدیل، سپس فرض آماری را آزمون و سرانجام براساس نتیجه استنباط آماری صورت گرفته، نتیجه فرضیه سوم را مشخص نمود. بنابراین در ابتدا فرضیه سوم پژوهش به صورت فرضیه آماری ذیل نشان داده می شود :
بعد روابط اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
بعد روابط اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
که برای آزمودن این فرضیه آماری نیز از آزمون t- استودنت یک دامنه برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود.
نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول 4-7 گزارش شده که جهت بررسی معنی دار بودن اختلاف میانگین نمرات باورهای شهروندان نسبت به روابط اجتماعی، می توان از نتایج ارائه شده در این جدول مقدار آماره آزمون حاصل را (166/13t = ) با عدد جدول t- استودنت مقایسه نمود و بر اساس آن نسبت به رد یا قبول فرض صفر آماری تصمیم گیری نمود. البته با توجه به این که نرم افزارهای آماری مقدار احتمال معنی داری (P-value) را گزارش می نمایند، آسان تر است که این شاخص را جهت ارزیابی فرضیه فوق مورد استفاده قرار داد.
جدول 4-7: نتایج آزمون t- استودنت تک نمونه ای روابط اجتماعی در مقایسه میانگین با یک مقدار ثابت
مراحل برآورد و محاسبه آزمون t
فرضیه سوم پژوهش
میانگین
انحراف معیار
آماره آزمون
درجه آزادی
P-Value
روابط اجتماعی
3.11
831/0
13.166
72
002/0
می دانیم زمانی که مقدار P-value از سطح معنی داری آزمون کوچکتر باشد فرض صفر رد می شود، بنابراین با مقایسه مقدار احتمال معنی داری با سطح اطمینان مشاهده می گردد که فرضیه صفر آماری قویاً رد می شود. لذا با ضریب اطمینان 95% می توان در تصمیم گیری نسبت به فرضیه سوم تحقیق این گونه اظهار داشت که از دیدگاه شهروندان شهر مرند :
روابط اجتماعی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
4-4-4- استنباط در خصوص فرضیه چهارم پژوهش
فرضیه چهارم پژوهش به شکل زیر تبیین و در کلیات تحقیق به آن اشاره شد:
بررسی بعد سلامت محیطی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال.
برای پاسخ به فرضیه چهارم پژوهش ابتدا می بایست فرضیه فوق را به یک فرض آماری تبدیل، سپس فرض آماری را آزمون و سرانجام براساس نتیجه استنباط آماری صورت گرفته، نتیجه فرضیه چهارم را مشخص نمود.
بنابراین در ابتدا فرضیه چهارم پژوهش به صورت فرضیه آماری ذیل نشان داده می شود :
بعد سلامت محیطی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
بعد سلامت محیطی به عنوان یکی از ابعاد موثر بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال موثر است.
که برای آزمودن این فرضیه آماری نیز از آزمون t- استودنت یک دامنه برای مقایسه میانگین نمونه با یک مقدار ثابت استفاده می شود.
نتیجه این آزمون پس از انجام محاسبات در جدول 4-8 گزارش شده که جهت بررسی معنی دار بودن اختلاف میانگین نمرات باورهای شهروندان نسبت به سلامت محیطی، می توان از نتایج ارائه شده در این جدول مقدار آماره آزمون حاصل را (677/17t = ) با عدد جدول t- استودنت مقایسه نمود و بر اساس آن نسبت به رد یا قبول فرض صفر آماری تصمیم گیری نمود. البته با توجه به این که نرم افزارهای آماری مقدار احتمال معنی داری (P-value) را گزارش می نمایند، آسان تر است که این شاخص را جهت ارزیابی فرضیه فوق مورد استفاده قرار داد.
جدول 4-8: نتایج آزمون t- استودنت تک نمونه ای سلامت محیطی در مقایسه میانگین با یک مقدار ثابت
مراحل برآورد و محاسبه آزمون t
فرضیه چهارم پژوهش
میانگین
انحراف معیار
آماره آزمون
درجه آزادی
P-Value
سلامت محیطی
3.48
781/0
17.677
72
000/0
می دانیم زمانی که مقدار P-value از سطح معنی داری آزمون کوچکتر باشد فرض صفر رد می شود، بنابراین با مقایسه مقدار احتمال معنی داری با سطح اطمینان مشاهده می گردد که فرضیه صفر آماری قویاً رد می شود. لذا با ضریب اطمینان 95% می توان در تصمیم گیری نسبت به فرضیه چهارم تحقیق این گونه اظهار داشت که از دیدگاه شهروندان شهر مرند :
سلامت محیطی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
5-1- مقدمه
در این فصل به نتیجهگیری و ارایهی پیشنهادات حاصل از یافتههای تحقیق بر اساس روش اجرایی صورت گرفته در فصلهای قبل، میپردازیم. در ادامه ابتدا به ارایهی نتایج کلی مربوط به بررسی فرضیهها و ارایه پیشنهادات میپردازیم.
5-2- نتایج پژوهش
5-2-1- نتایج حاصل از یافتههای توصیفی
بر اساس نتایج بررسی متغیر جنسیت، بیشترین گروه مربوط به دختران میباشد.
بر اساس نتایج درجدول گروه سنی، میانگین گروه سنی 21-25 سال بیشترین فراوانی را دارد.
بر اساس نتایج سطح تحصیلات، گروه تحصیلی لیسانس بیشترین فراوانی را دارد.
بر اساس نتایج آزمون کولموگروف اسمیرنوف، سطح معنیداری تمام متغیرهای پژوهش بالاتر از 0.05 میباشد.
5-2-2- نتایج حاصل از یافتههای استنباطی
بر اساس نتایج فرضیه اول پژوهش، از دیدگاه شهروندان شهر مرند سلامت جسمانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
بر اساس نتایج فرضیه دوم پژوهش، سلامت روانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
بر اساس نتایج فرضیه سوم پژوهش، روابط اجتماعی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
بر اساس نتایج فرضیه چهارم پژوهش، سلامت محیطی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد.
5-3- مقایسه نتایج تحقیق با تحقیقات قبلی
بر اساس نتایج فرضیه اول پژوهش، از دیدگاه شهروندان شهر مرند سلامت جسمانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق مکوندی و زمانی (1389) همسو است.
بر اساس نتایج فرضیه دوم پژوهش، سلامت روانی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق مکوندی و زمانی (1389) همسو است.
بر اساس نتایج فرضیه سوم پژوهش، روابط اجتماعی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق مکوندی و زمانی (1389) همسو است.
بر اساس نتایج فرضیه چهارم پژوهش، سلامت محیطی بر کیفیت زندگی در بین جوانان 18 تا 25 سال تاثیر دارد. نتایج این تحقیق با نتایج تحقیق مکوندی و زمانی (1389) همسو است.
5-4- پیشنهادات حاصل از تحقیق به سایر محققان
1- به سایر محققان پیشنهاد میشود که، متغیر کیفیت زندگی را با متغیر سلامت روانی و رمایه اجتماعی در بین دانشجویان بررسی کنند.
2- به سایر محققان پیشنهاد میشود که، مشابه این تحقیق را در دبیرستانهای دولتی و غیردولتی از دیدگاه دانشآموزان دختر وپسر بررسی شود.
5-5- محدویتهای پژوهش
1- پرسشنامه، محدودیت ذاتی خود را دارد زیرا اعضای تیم، پرسشنامه را با دقت پر ننموده و در نتایج تحقیق، تاثیر بهسزایی دارد.
2- کمبود توجه دانشجویان، در پر نمودن پرسشنامه رغبت نشان نمیدهند.
منابع :
مختاری، مرضیه؛ نظری، جواد(1389) ، جامعه شناسی کیفیت زندگی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
بودن، ریمون، (1387(، مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کمسیک، مترج باقر پرهام، نشر مرکز.
مختاری، مرضیه؛ نظری، جواد (1389) ، جامعه شناسی کیفیت زندگی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
غفاری، غلامرضا؛ انق، نازمحمد (1385). سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی: مطالعه موردی شهر گنبدکاووس، مجله مطالعا اجتماعی ایران، دوره او ، شماره 1، صص 159- 199.
آذر، ع، مومنی م. 1385. آمار و کاربرد آن در مدیریت. تهران: انتشارات سمت. جلد دوم. چاپ نهم.
باسخا ، مهدی و دیگران (1390)، رتبه بندی شاخص کیفیت زندگی در استان های کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی صفحات 95.
تقی زاده، ه، تاری، غ. 1386 . الگوی گرافیکی روش تحقیق در علوم انسانی. انتشارات حنیف.
حسنی ،سید محمدحسن، (1381). بررسی میزان تاثیر سرمایه اجتماعی برکیفیت زندگی،ص62.
دلاور، ع. 1391. روشهای تحقیق در روان شناسی و علوم تربیتی. تهران: دانشگاه پیام نور. چاپ هشتم.
غفاری ، غلامرضا و ناز محمد اونق.(1385)، سرمایه اجتماعی وکیفیت زندگی: مطالعه موردی شهرستان گند کاووس، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره 23.
غفاری، غلامرضا، رضا امیدی (1388)، کیفیت زندگی شاخص توسعه اجتماعی، تهران، نشر شیرازه، ص3
نجات ، سحرناز(1385). بررسی مقایسه ای کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان سینه قبل از وبعد از پرتودرمانی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی.
رودکی، مهدی(۱۳۸۷)، تحلیل دینامیکی کیفیت زندگی کاری، پایان نامه کارشناسی ارشد مدیریت سیستم و بهره وری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب.
غفاری،غلامرضاورضاامیدی(1388). کیفیت زندگی،شاخص توسعهاجتماعی تهران: شیرازه.
غیاثوند،الهام(1388). تاثیرسرمایه اجتماعی برکیفیت زندگی ساکنان محلات شهری، فصلنامه مهندس، مشاو،رش45، پاییز.
مختاری،مرضیه وجوادنظری.(1389).جامعه شناسی کیفیت زندگی تهران: جامعه شناسان.
نجات، سحرناز (1387) (، کیفیت زندگی و اندازه گیری آن، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دوره 4، شماره 2، صص 57-62.
محمودی، عاد (1390(، تحلیل تطبیقی شاخصهای کیفیت زندگی در محلات فرسوده درون شهر، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
غفاری، غلامرضا؛ انق، نازمحمد (1385). سرمایه اجتماعی و کیفیت زندگی: مطالعه موردی شهر گنبدکاووس، مجله مطالعا اجتماعی ایران، دوره او ، شماره 1 ،صص 159-199.
محمدی، محمد علی.(1384). سرمایه اجتماعی و سنجش آن انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی ، .زاهدی اصل ،محمد و فرخی، جواد .(1388). بررسی رابطه میزان سرمایه اجتماعی با کیفیت زندگی سرپرستان خانوارهای ساکن تهران. فصلنامه علوم اجتماعی شماره 49،ص 5-7.
رضوانی، محمدرضا؛ منصوریان، حسین(1389). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهی ، شاخص ها و مد ها و ارائه مد پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال:11، شماره 3.
رضوانی، محمدرضا و همکاران (1387) . ارتقای روستاها به شهر و نقش آن در ارتقای کیفیت زندگی ساکنان محلی، مجله پژوهشهای روستایی، شماره یک.
ربانی خوراسگانی، علی و کیانپور، مسعود(1385) ، مدل پیشنهادی برای سنجش کیفیت زندگی، مطالعه موردی: شهر اصفهان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگا ه اصفها ن، سال 15، شماره 58- 59 ، صص 67-108.
حسینی، سید امیر حسین و علمی، زهرا و شارع پور، محمود (1386)، رتبه بندی سرمایه اجتماعی در مراکز استان های کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 26. صیدایی، سید اسکندر و احمدی شاپورآبادی، محمد علی و معین آبادی، حسین (1388)، دیباچه ای بر سرمایه اجتماعی و رابطه آن با مولفه های توسعه اجتماعی در ایران، مجله راهبرد یاس، شماره 19
مهدی باسخا (1390)، رتبه بندی شاخص کیفیت زندگی در استان های کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی، 10 (37) صفحات 95
نوغانی و اصغرپور.(1387). کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد.، دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 11.
مختاری، مرضیه؛ نظری، جواد(1389) جامعه شناسی کیفیت زندگی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
اکبری، امین (1383): نقش سرمایه ی اجتماعی در مشارکت : بررسی تاثیر سرمایه ی اجتماعی بر مشارکت سیاسی ، اجتماعی (مطالعه موردی روستای فارسنج از توابع سقز) دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران
جنسیت : زن…… مرد……..
وضعیت تاهل : مجرد………. متاهل………
سطح تحصیلات : دیپلم………. فوقدیپلم………… لیسانس…….. فوقلیسانس و بالاتر………
ردیف
عبارت
خیلی کم
کم
متوسط
زیاد
خیلی زیاد
بعد سلامت جسمانی
1
درد جسمانی
1
2
3
4
5
2
تحرک و جابهجایی
1
2
3
4
5
3
خواب مناسب
1
2
3
4
5
4
نیاز به درمان پزشکی
1
2
3
4
5
5
توانایی در انجام امور روزمره
1
2
3
4
5
6
میزان انرژی
1
2
3
4
5
7
توانایی اشتغال
1
2
3
4
5
بعد سلامت روانی
8
خودپنداره
1
2
3
4
5
9
عزت نفس
1
2
3
4
5
10
لذت از زندگی
1
2
3
4
5
11
عواطف منفی
1
2
3
4
5
12
توانایی تمرکز
1
2
3
4
5
13
معنیدار بودن زندگی
1
2
3
4
5
بعد روابط اجتماعی
14
روابط خصوصی
1
2
3
4
5
15
روابط حنسی
1
2
3
4
5
16
حمایت اطرافیان
1
2
3
4
5
بعد سلامت محیطی
17
امکانات حمل و نقل عمومی
1
2
3
4
5
18
تامین مالی
1
2
3
4
5
19
رضایت از محل سکونت
1
2
3
4
5
20
امکان فعالیتهای تفریحی
1
2
3
4
5
21
دسترسی به اطلاعات موردنظر
1
2
3
4
5
22
احساس امنیت
1
2
3
4
5
23
سلامت محیط اطراف
1
2
3
4
5
24
دسترسی به خدمات بهداشتی
1
2
3
4
5
1 . quality
2 cynthia&Hinds
3 Etsnesk
4 Norden felt
5 camoell
6 toramce
7 Mallmann
8 Viver
9 donald
10 UNESCO
11 meiarz
12 Brown
13 li
14 King&Hinds
15 zhan
16 horrenquist
17 zaph
18 Maslow
—————
————————————————————
—————
————————————————————
1