بررسی تاثیر مالکیت سهام مدیریت برارتباط بین ثبات سود واقلام تعهدی در شرکت های پذیرفته شده در بورس



دانشگاه آزاد اسلامی
واحد همدان
دانشکده علوم انسانی، گروه حسابداری
پایاننامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته حسابداری

عنوان:
بررسی تاثیر مالکیت سهام مدیریت برارتباط بین ثبات سود واقلام تعهدی درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

استاد راهنما:
دکتر احمداحمدپور

استاد مشاور:
دکتر علی اسماعیل زاده مقری

نگارش:
اردشیرکمانکش

زمستان 1389

دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان
دانشکده علوم انسانی،گروه حسابداری
پایاننامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد"M.A "

با تاییدات خداوند متعال پایاننامه آقای اردشیرکمانکش تحت عنوان: "بررسی تاثیر مالکیت سهام مدیریت برارتباط بین ثبات سود واقلام تعهدی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، در تاریخ 16/10/1389 با نمره 18 و با امتیاز عالی مورد تایید قرار گرفت.

هیات داوران:
1-استاد راهنما: دکتر احمداحمدپور امضا تاریخ
2-استاد مشاور: دکتر علی اسماعیل زاده امضا تاریخ
3- استادان داور:1- دکتر محمد نظریپور امضا تاریخ
2- دکتر طاهر لطفی امضا تاریخ
4- مدیر گروه آموزشی: محسن ختنلو امضا تاریخ
5-معاون پژوهشی واحد: دکتر اصغر تیموریان مطلق امضا تاریخ

تقدیم به:
" پدر ومادرعزیزم که توفیق خودرا نتیجه راهنمایی ها، زحمات، فداکاریها ودعای خیر ایشان می دانم و همچنین برادر و خواهرانم که با صبر و حوصله مرا در تهیه و تنظیم این رساله یاری دادند.باشد که قطره ای از دریای بی کران محبت هایشان را سپاس گفته باشم."

سپاسگذاری:
در طول دوران تحصیلی و تهیه این پایانامه از راهنماییها و مساعدتهای اساتیدی و دوستانی عزیزی بهره بردم که در اینجا بر خود لازم میدانم از همه ایشان مراتب سپاس قلبی و تشکر خالصانه خود را داشته باشم. از استاد بزرگوار جناب آقای دکتر احمد احمدپور که در این تحقیق راهنمایی اینجانب را بر عهده داشتند و همچنین از جناب آقای دکتر علی اسماعیل زاده که زحمت مشاوره را تقبل نمودند، کمال تشکر را دارم. از دوستان بزرگوارم آقای عباس زندعباس آبادی، علیرضا میرزایی، مصطفی معنوی، صادق کریمی،… که در انجام بخش های مختلف این تحقیق همواره مرا یار بودند، تشکرات وافر دارم.
بر خود لازم می دانم از زحمات تمامی اساتید دوران تحصیلی خود، من جمله جناب آقای دکتر کرباسی یزدی، دکتر همت فر، دکتر جمشیدی نوید، سرکار خانم دکتر بیات و اعضای هیات علمی گروه حسابداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان تشکر داشته باشم.

چکیده
اقلام تعهدی و نقدی درآمدها اشارات متفاوت بر ثبات سودودر نتیجه کیفیت درآمدها دارد. یکی ازویژگی های کیفی مهم سود٬ پایداری سود است که دوام وثبات سود رانشان می دهد. تحقیق حاضر نیز تاثیر مالکیت سهام مدیریت را برارتباط بین ثبات سود واقلام تعهدی حسابداری در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران طی سال 1386-1383را مورد بررسی قرار می دهد. در این تحقیق برای هرکدام ازاجزای اقلام تعهدی درجه ای ازقابلیت اتکاﺀپیش بینی شده است وتاثیر هرکدام از این اجزاﺀرا برپایداری سود موردبررسی قرار دادیم. نتایج تحقیق نشان می دهدپایداری اقلام تعهدی سودکمتر از اقلام نقدی آن است٬ همچنین رابطه معنی دارمثبتی بین قابلیت اتکای اجزای تعهدی باپایداری سودوجودداردو نیزیک رابطه غیرخطی بین درصدمالکیت سهام مدیریت با ثبات سود وجود دارد. درواقع کیفیت سود (پایداری سود) از طریق مجموع تعهدات اندازه گیری می شود.

واژه های کلیدی: ثبات سود٬ اقلام تعهدی٬ مالکیت سهام مدیریت٬ کیفیت سود

چکیده
فصل اول: کلیات تحقیق
1-1 مقدمه 2
1-2. شرح و بیان مسئله تحقیق 2
1-3. ضرورت تحقیق 4
1-4. اهداف تحقیق 5
1-5. فرضیه های تحقیق 6
1-6. روش تحقیق 6
1-7. جامعه و نمونه آماری تحقیق 7
1- 8. ابزار گردآوری داده ها 7
1-9. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها 7
1- 10. قلمرو تحقیق 7
1-10-1. قلمرو موضوعی تحقیق: 7
1-10-2. قلمرو مکانی تحقیق (جامعه آماری ): 8
1-10-3. قلمرو زمانی تحقیق: 8
1-11. تعریف عملیلاتی مفاهیم و واژگان اختصاصی به کار رفته در تحقیق: 8
1- 12. ساختار تحقیق 8
فصل دوم: مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق
2 -1. مقدمه 10
2-2. هموارسازی سود و کیفیت اقلام تعهدی 12
2-3. اقلام تعهدی و شیوه اندازه گیری آن ها 15
2-3-1. دارایی ها و شیوه ی اندازه گیری آنها 16
2-3-2. بدهی ها و شیوه اندازه گیری آن ها 20
2-4. پایداری سود(ثبات سود) 20
2-5. چهارچوب نظری حاکمیت شرکتی 22
2-5-1. نظریه نمایندگی 22
2-5-2.نظریه هزینه معاملات 24
2-5-3. نظریه ذینفعان 24
2-5-4. نظریه ذی نفعان در برابر نظریه نمایندگی 25
2-5-5. نظریه نمایندگی در برابر نظریه هزینه معاملات 25
2-6. مفاهیم و تعاریف حاکمیت شرکتی 25
2-7. سیستمهای حاکمیت شرکتی 27
2- 8. مالکیت سهام مدیریت 30
2-8-1. مالکیت سهام مدیریت : 30
2-8-2. مالکیت سهام مدیریت و همسویی منافع: 30
2-8- 3. مالکیت سهام مدیریت وقرارداد موثر: 30
2-9. سهامداران عمده 31
2-10. پیشینه موضوع تحقیق 32
2-10-1. تحقیقات انجام شده در سایر کشورها پیرامون موضوع تحقیق 32
2-10-2. تحقیقات انجام شده در ایران پیرامون موضوع تحقیق 37
فصل سوم: روش اجرای تحقیق
3-1. مقدمه 43
3-2. روش تحقیق 43
3-3. جامعه و نمونه آماری تحقیق 44
3-4. فرضیههای تحقیق 45
3-5 . تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق 46
1-3-5. متغیر وابسته : 46
2-3-5. متغیرهای مستقل: 46
3-3-5. متغیرهای کنترلی: 47
3-6. روش و ابزار گردآوری اطلاعات 48
3-7. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها 49
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
4-1. مقدمه 52
4-2. آمار توصیفی 53
4-3. آزمون نرمال بودن 54
4-4. بررسی اعتبار مدل 55
4-5. آزمون فرضیه های تحقیق 55
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
5-1. مقدمه 61
5-2. خلاصه پژوهش 61
5-3. ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها 62
5-4. محدودیت های پژوهش 64
5-5. پیشنهادها برای تحقیقات آتی 64
5-6. پیشنهادهای کاربردی 65
منابع ومآخذ 66
الف- منابع فارسی 67
ب- منابع غیرفارسی 69
پیوست ها
چکیده انگلیسی

جدول 4-1 آمار توصیفی داده ها 53
جدول 4-2 آزمون کلموگروف اسمیرنوف 55
جدول 4-3 نتیجه آزمون فرضیه اول 56
جدول 4-4 نتیجه آزمون فرضیه دوم 57
جدول 4-5 نتیجه آزمون فرضیه سوم 58

نمایشگر 2-1 ارزش های مبادله 17
نمایشگر 2-2 سیستمهای حاکمیت شرکتی 28
نمایشگر 2-3 مکانیزمهای بیرونی حاکمیت شرکتی 28
نمایشگر 2-4 مکانیزمهای درونی حاکمیت شرکتی 29
نمایشگر 3-1 ناحیه رد و قبول فرض صفر 50

فصل اول
کلیات تحقیق

1-1 مقدمه
تداوم انقلاب صنعتی در قرن نوزدهم، ایجاد کارخانه های بزرگ و اجرای طرحهای عظیم صنعتی نیازمند سرمایه های کلان بود. تامین چنین سرمایه هایی از امکانات مالی یک یا چند سرمایه گذار فراتر بود و از سوئی، یک یا چند سرمایه دار نیز آمادگی پذیرفتن خطر تجاری چنین فعالیتهای بزرگی را نداشتند. از این رو، شرکتهایی شکل گرفت که مسئولیت صاحبان سرمایه آنها محدود به مبلغ سرمایه گذاریشان بود و در قالب چنین مشارکتهایی، سرمایه های کوچک تجهیز و راه حل مناسبی برای تامین سرمایه های کلان و توزیع مخاطرات تجاری فراهم آمد. سرمایه های چنین شرکتهایی به سهام تقسیم و سهام آنها قابل نقل و انتقال بود. رواج معاملات سهام باعث رونق بازار سرمایه و مشارکت صاحبان سرمایه های کوچک در این بازار شد. تنظیم نحوه اداره شرکتهای سهامی وروابط بین صاحبان سهام از طریق وضع قوانین و مقررات توسط دولتها، نظم یافتن بخشی ازمعاملات اوراق بهاداربا ایجاد بورسهای اوراق بهادار از جمله عوامل دیگری بودند که به تشکیل شرکتهای سهامی وفزونی سرمایه گذارانی انجامید که نه مستقیماً در اداره شرکتها مشارکت داشتند و نه دارای چنین تمایلی بودند. شرکتهای سهامی توسط هیئت مدیره ای اداره می شود که معمولاً از سهامداران بزرگ تشکیل شده و منتخب آنان هستند. ادامه فرآیند تحول در مناسبات مالکیت و اداره سرمایه در کشورهای توسعه یافته صنعتی به پیدایش گروه تازه ای از مدیران کار آزموده و حرفه ای انجامید که در عین اقتدار کامل در اداره واحدهای اقتصادی، گاه در سرمایه آنها سهمی داشتند. در این فصل، به ارائه بیان مسئله، ضرورت تحقیق، اهداف تحقیق، فرضیه های تحقیق، روش تحقیق، جامعه ونمونه آماری تحقیق، ابزارگردآوری داده ها، ابزار تجزیه و تحلیل داده ها، قلمروتحقیق و تعاریف واژه ها و اصطلاحات پرداخته می شود..
1-2. شرح و بیان مسئله تحقیق
بورس اوراق بهادار تهران، مکانی برای تجهیز پس اندازها و هدایت آن به سمت سرمایه گذاری مولد و مفید محسوب می شود. بنابراین این، مطالعه پیرامون موضوع های مرتبط با این سازمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است(خدابنده ودستگیر، 1381،10). سود به عنوان یکی از مهمترین اقلام تاثیر گذار در تصمیم گیری استفاده کنندگان از صورتهای مالی است. این قلم از صورتهای مالی (سود) را می توان از جنبه های مختلفی از جمله طبقه بندی های متفاوت در صورت سود و زیان از نظر عملیاتی و غیر عملیاتی بودن، مستمروغیر مستمر بودن و یا بررسی میزان نقدی و تعهدی بودن سود مورد بررسی قرار داد. زیرا امکان تکرار پذیری سود دیدگاه سرمایه گذاران را نسبت به خرید یا فروش اوراق بهادار و یا نگهداری آن تحت تاثیر قرار می دهد. یکی از عواملی که قابلیت استمرار سود به آن بستگی دارد میزان نقدی و تعهدی بودن سود می باشد.
سود گزارش شده از جمله اطلاعات مالی مهمی است که در هنگام تصمیم گیری توسط افراد در نظر گرفته می شود. تحلیلگران مالی عموماً سود گزارش شده را به عنوان یک عامل برجسته در بررسی ها و قضاوتهای خود مد نظر قرار می دهند. سرمایه گذاران معتقدند که سود ثابت در مقایسه با سود دارای نوسان، پرداخت سود تقسیمی بالاتری را تضمین می کند. همچنین سود به عنوان یک معیار مهم از ریسک کلی شرکت قلمداد می شودو شرکتهای دارای سود هموارتر(هموارسازی سود)1 دارای ریسک کمتری می باشند. بنابراین شرکتهایی که از سود ثابتی برخوردارند بیشتر مورد علاقه سرمایه گذاران بوده و از نظر آنها محل مناسبتری برای سرمایه گذاری محسوب می شوند.
در زمینه اجزاء نقدی و تعهدی سود تحقیقات وسیعی در داخل و خارج کشور شده است. اسلوان (2004) بیان می کند: اقلامی از تعهدات که دارای قابلیت اتکاء2 کمی هستند منجر به استمرار کمتر سود می شوند و درحالیکه بطور کلی سرمایه گذاران انتظار استمرار کمتر سود را ندارند.
مدیریت در انتخاب بین روشهای مختلف به حساب بردن وقایع مالی در چارچوب اصول پذیرفته شده حسابداری اختیارات قابل ملاحظه ای دارد. مثلاً در مورد استهلاک، روش های مختلف پذیرفته شده ای وجود دارد و مدیریت می تواند بین این روشها یکی را انتخاب کند. همچنین مدیریت می تواند فعالیتهای مالی را زمانبندی کند به تاخیر انداختن یک یا چند قلم از فروشها و یا انجام مخارج اختیاری از جمله این اختیارات است به علت این انعطاف پذیری، مدیر می تواند به طور سیستماتیک روی سود گزارش شده از سالی به سالی دیگر تاثیر گذاشته و آن را هموار سازد. هموار سازی سود یک هدف روشن دارد و آن ایجاد جریان رشد ثابت در سود است. وجود این نوع دستکاری نیازمند آن است که شرکت سود زیادی داشته باشد تا بتواند ذخایر لازم را برای منظم کردن جریانها در هنگام نیاز تامین کند.(فدنبرگ،30، 1995)3
اقلام تعهدی آسانتر از جریانات نقدی دستخوش تغییر و دستکاری می شوند، از این رو مدیریت می تواند منجر به افزایش زمینه اشتباهات در اقلام تعهدی گردد. با این حال، وجود مدیریت سود به معنای وجود اشتباهات در اقلام تعهدی، و در نتیجه، ثبات کمتر اقلام تعهدی نمی باشند. اشتباه در اقلام تعهدی ناشی از دو موضوع می باشد. اول اینکه، برخی از اشتباهات به این دلیل می تواند رخ بدهد که برخی از اقلام تعهدی، تحت نظر برخی از قواعد حسابداری، از قابلیت اتکای بسیار پایینی برخوردارند و دوم اینکه، برخی از اشتباهات به دلیل برآورد از اثرات اقتصادی آتی رویدادهای جاری وگذشته بوجود می آیند. حاکمیت شرکتی4 با مکانیزم های برون سازمانی (که اکثراً شامل قوانین و مقررات می باشند) ومکانیزم های درون سازمانی می تواند منجر به افزایش قابلیت اتکاﺀ اطلاعات، ازجمله کیفیت سود و در نتیجه افزایش اعتماد سرمایه گذاران گردد. چارچوب های نظری مطرح شده درباره مکانیزم های درون و برون سازمانی، مالکیت مدیریت را به عنوان یکی از مولفه های نظارتی درون سازمان معرفی می کند. این دیدگاه، حاکمیت شرکتی را به عنوان راه حلی برای بهبود مشکلات نمایندگی5 می داند. از این رو یکی از راه حل هایی که از طریق آن، حاکمیت شرکتی می تواند اثر با اهمیتی به ثبات سود و کیفیت اقلام تعهدی حسابداری داشته باشد، آن است که مکانیزم های قوی حاکمیت شرکتی باید انگیزه ها یا فرصت های مربوط به مدیریت سود را کاهش دهدودرنتیجه به کاهش سطح اشتباهات در اقلام تعهدی و افزایش ثبات سود گردد. (گیلن،43، 2006)6.
تمامی مطالب یاد شده در بالارا می توان در سوال های اصلی تحقیق به شرح زیرتلخیص کرد:
1. آیا اقلام تعهدی در مقایسه با اقلام نقدی، ازثبات کمتری برخوردارند؟
2. آیااقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر درمقایسه با اقلام تعهدی با قابلیت اتکای بیشتر از ازثبات کمتری برخوردارند؟
3. آیا ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیر خطی می باشد؟
انجام تحقیق حاضر در بازار سرمایه ایران، دیدگاههای مربوط به اقلام تعهدی حسابداری و ثبات سود را بیان می کند، همچنین احتمالاًبا افزایش سطح مالکیت سهام مدیریت انگیزه مدیریت فرصت طلبانه سود، کاهش می یابد.
1-3. ضرورت تحقیق
بر طبق مفهوم سود مندی تصمیم ارائه شده توسط هیات استانداردهای حسابداری مالی ایالات متحده، کیفیت سود و به صورت عام تر کیفیت گزارشگری مالی، مورد علاقه کسانی است که از گزارش های مالی
برای تصمیم گیری های سرمایه گذاری وانعقاد قرارداد های مختلف استفاده می کنند (اسماعیلی،15،1386). استفاده کنندگان دسترسی مستقیمی به مدارک ومنابع اطلاعاتی واحدتجاری ندارند و نیازهای اطلاعاتی آنها ازطریق فرآیندگزارش گیری حسابداری تامین می شودو انتظارمی رودکه حسابداری اطلاعات مفیدی را دراختیارآنها قراردهد. این اطلاعات زمانی مفید خواهندبود که رویدادهاووقایع اقتصادی واحدتجاری به گونه ای قابل اتکاﺀ وعاری ازخطا اندازه گیری شوند. طبق مبنای تعهدی حسابداری، رویدادهای اقتصادی واحد تجاری اندازه گیری واغلب به صورت اقلام تعهدی درصورت های مالی گزارش می گردد. به بیان دیگر، اقلام تعهدی زائیده حسابداری تعهدی هستند. حساسیت سرمایه گذاران درمواجه با اقلام تعهدی بیشترازاقلام نقدی است، به طوری که بعضی از سرمایه گذاران توجه بسیارکمی به اقلام تعهدی دارند. چراکه این اقلام تحت تاثیرقضاوت های شخصی وذهنی افراد، اندازه گیری وگزارش می شوند، نتیجه چنین برخوردی باعث بروز اشتباه درارزیابی جزﺀ تعهدی سود می شود.
پایداری سودیکی ازویژگی های کیفی مهم سود حسابداری است که بیانگر ثبات وتداوم سود حسابداری است. سودهایی که از محل عملیات جاری واحد تجاری باشد به مراتب پایداری شان بیشترازاقلام ذهنی گزارش شده درصورت های مالی است. اقلام تعهدی نیزازاین قاعده مستثنی نیستندچراکه درشناسایی وبه حساب بردن آن درجه ای ازذهنیت استفاده می شودکه باعث پایداری پایین این اقلام می شود. بنابراین لازم است که درارزیابی پایداری سود واحدتجاری به قابلیت اتکای آنها توجه شود.
زمانی که برخی از افراد مانند مدیران و سهامداران عمده بیش از سایر ذینفعان از وضعیت حال و آینده شرکت اطلاع دارند، می توانند با روش های مختلف از این مزیت اطلاعاتی به نفع خود و زیان سایر ذینفعان استفاده کنند. برای مثال آنها می توانند باتحریف اطلاعات از موقعیت خود سوء استفاده و بر تصمیم گیری های سهامداران اثرگذار باشند. اغلب تحقیقاتی که در زمینه سود انجام گرفته است به کیفیت سود اهمیت چندانی قائل نشده اند ولی در سالهای اخیر به دنبال ورشکستگی شرکتهای عظیم دنیا، محققین و تحلیل گران مالی توجه خود رااز تاکید صرف بر رقم سود به سوی کیفیت سود معطوف کرده اند. به لحاظ با اهمیت بودن تاثیر سازوکارهای حاکمیت شرکتی بر کیفیت سود و اهمیت کیفیت سود به عنوان معیاری مهم برای تصمیم گیری استفاده کنندگان انجام تحقیقاتی دراین زمینه ضرورت دارد. از نظر موسسات بین المللی7رویه های اصلاح شده حاکمیت شرکتی از طریق تقویت توانایی های شرکت ها در رقابت برای دستیابی به سرمایه جهانی نقش کلیدی در ایجادرونق اقتصادی وافزایش اشتغال بازی می کند. (رهبری،35، 1383) از طرفی سیاستگذاران در حال حاضر به این مساله اذعان دارند که اشاعه رویه های حاکمیت شرکتی به ثبات مالی، سرمایه گذاری و رشد اقتصادی منجر می شود .
1-4. اهداف تحقیق
از جمله معیارهای مهم ارزیابی اوراق بهادار، سود شرکت ها می باشد، اما آیا اطلاعات سود شرکت ها توانایی پیش بینی سودآوری شرکت ها را دارند و آیا اطلاعات ارائه شده به سرمایه گذاران قابل اتکا است؟ هدف کاربردی تحقیق حاضر نیز، پیشنهاد برای سرمایه گذارانی که به طور عام به رقم سود توجه ویژه ای دارند. آنها سودهای بدون نوسان ویاکم نوسان را باکیفیت تر تلقی می کنند. به عبارت بهتر، آنها در شرکتهایی حاضرند سرمایه گذاری کنند که روند سود آنها دارای ثبات بیشتری است.
بنابراین سودهای گزارش شده همواره به عنوان یکی از معیارهای تصمیم گیری مالی، دارای اعتبار ویژه ای است. مدیران واحدهای تجاری سعی دارند در فرآیند تعیین سود دخالت نمایند تا رقم سود در راستای اهداف دلخواه آنها گزارش شود. مدیران به صورت فرصت طلبانه بر سود خالص مدیریت می کنند و بدین منظور از روشهای متعددی استفاده می کنند، آنها به منظور نشان دادن تصویری مطلوب از روند سودآوری، در چارچوب اصول و روشهای حسابداری دست به مدیریت سود می زنند. مدیران از طریق انتخاب روشهای خاص حسابداری و همچنین تغییر در برآورد می تواند سود را دستکاری کنند.
با توجه به مشکلات نمایندگی وتضاد منافع بین مدیران وسهامداران، یکی از راههای پیشنهادی برای بهبود روابط قراردادی ونمایندگی استفاده ازمکانیزم های حاکمیت شرکتی می باشد. از مکانیزم های موثر حاکمیت شرکتی می توان به مالکیت مدیریت اشاره نمود.
1-5. فرضیه های تحقیق
جهت پاسخ به پرسش های تحقیق، فرضیه های زیر طراحی گردید.
1. اقلام تعهدی در مقایسه با اقلام نقدی، از ثبات کمتری برخورداراست.
2. اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتردرمقایسه با اقلام تعهدی با قابلیت اتکای بیشتر از ثبات کمتری برخورداراست.
3. ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیر خطی می باشد.
1-6. روش تحقیق
تحقیق حاضر از لحاظ نوع یا ماهیت، تحقیقی کاربردی و از نوع بررسیهای پس رویدادی می باشدکه براساس دادههای مالی گذشته به بررسی فرضیات میپردازد. اطلاعات اساسی این تحقیق شامل دادههای صورتهای مالی حسابرسی شده واطلاعات مربوط به ترکیب هیات مدیره، ترکیب مالکیت، کیفیت سود، مولفه های تعهدی و مولفه های نقدی سوداست که با مراجعه به پایگاه های اطلاعاتی استخراج، محاسبه و بر اساس آن مدلهای تحقیق برآورد خواهد شد تا مبنایی برای آزمون فرضیات فراهم سازد. جامعه آماری این تحقیق را شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران تشکیل میدهد. قلمرو زمانی تحقیق، با در نظر گرفتن اطلاعات نزدیک به زمان انجام تحقیق و در دسترس بودن اطلاعات مربوط در یک دوره 4 ساله از ابتدای سال 1383 لغایت پایان سال 1386 تعیین شده است.
1-7. جامعه و نمونه آماری تحقیق
جامعه آماری شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار بین سالهای 1383 الی 1386 می باشد. نمونه تحقیق شامل شرکت هایی است که بر اساس شرایط و ویژگی های زیر از جامعه آماری مزبور استخراج گردیده است.
1. طی دوره مالی 1383 تا 1386 در بورس اوراق بهادار فعال باشند (باتوجه به قلمرو زمانی تحقیق ).
2. به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
3. طی دوره زمانی انجام تحقیق، سهام آنها حداقل هر سه ماه یکبار در بورس اوراق بهادار تهران مبادله شده باشند.
4. جز بانکها و موسسات مالی (شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، شرکت های هلدینگ، بانک ها و لیزینگ ها )نباشند.
5. شرکت هایی که اطلاعات مورد نظر آنها در دسترس باشد.
باتوجه به مجموعه شرایط یاد شده تعداد 102 شرکت در دوره زمانی 1383 تا 1386 دارای شرایط فوق بودند که به علت محدود بودن تمامی آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند .
1- 8. ابزار گردآوری داده ها
به منظور تهیه و تدوین مبانی نظری و پیشینه تحقیق از کتاب ها و مقالات و پایان نامه های مرتبط و هم چنین از سایت های اینترنتی حاوی مقالات مرتبط بامتغیرهای مورد تحقیق استفاده شده است. سپس درقسمت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز مربوط به متغیرهای تحقیق با مراجعه به نرم افزار رهاورد نوین و گزارش های مالی بورس اوراق بهادار، اطلاعات مربوط به شرکت های عضو نمونه آماری این تحقیق گردآوری شده است.
1-9. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده های تحقیق از آمار توصیفی و استنباطی استفاده خواهد شد. جهت تشریح و تلخیص داده های جمع آوری شده از آمار توصیفی ( میانگین، میانه، چارک، واریانس وغیره) و برای تحلیل آزمون فرضیه های تحقیق از آمار استنباطی (تحلیل رگرسیون چند متغیره، آزمون t و آزمون F) بهره گرفته می شود. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها و استخراج نتایج پژوهش از نرم افزار Excel و spss استفاده خواهد
شد.
1- 10. قلمرو تحقیق
1-10-1. قلمرو موضوعی تحقیق:
این تحقیق به بررسی تاثیرمالکیت سهام مدیریت برارتباط بین ثبات سودواقلام تعهدی حسابداری میپردازد.
1-10-2. قلمرو مکانی تحقیق (جامعه آماری):
دراین تحقیق جامعه آماری، کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد .
1-10-3. قلمرو زمانی تحقیق:
قلمرو زمانی در این تحقیق بازه سالهای 1383 تا 1386 می باشد.
1-11. تعریف عملیلاتی مفاهیم و واژگان اختصاصی به کار رفته در تحقیق:
مالکیت سهام مدیریت: درصدی از سهام عادی تملک شده توسط هیات مدیره اجرایی و غیراجرایی اندازه گیری می شود. این اطلاعات به صورت غیر مستقیم از افشائیات صورتهای مالی سالانه استخراج می گردد.
کیفیت سود: مفهومی است که بر پایه محتواست و بنابراین تعریف واحد ندارد. در این تحقیق کیفیت سود میزان نزدیکی آن به وجه نقد عملیاتی است به طوری که هر چه این فاصله کمتر باشد کیفیت سود بیشتر و هر چه این فاصله بیشتر باشد کیفیت سود کمتر می باشد.
عضو غیرموظف هیات مدیره: عضو پاره وقت هیئت مدیره است که فاقد مسئولیت اجرایی می باشد (آین نامه نظام راهبری، 1386).
حاکمیت شرکتی: حاکمیت شرکتی مربوط به اداره شرکت نیست بلکه مربوط به هدایت بنگاه اقتصادی، نظارت وکنترل اعمال مدیران اجرایی و پاسخگویی آنها به تمام ذی نفعان شرکت می باشد(تری گر، 1984).
1- 12. ساختار تحقیق
درادامه این تحقیق ودر فصل دوم به بحث درباره مبانی نظری تحقیق و پیشینه تحقیق پرداخته می شود. درفصل سوم، روش تحقیق وجامعه آماری و نمونه تحقیق معرفی می شود. در فصل چهارم نسبت به تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه های آماری تحقیق اقدام شده است ودر فصل پنجم تحلیل نتایج حاصل از آزمون فرضیه های تحقیق و پیشنهادات تحقیق بیان شده است.

فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق و پیشینه تحقیق

2 -1. مقدمه
کیفیت سود گزارش شده برای سرمایه گذاران از اهمیت -ویژه ای برخوردار است. سرمایه گذاران علاقمندند منافع آتی سرمایه گذاری خود را برآورده کنند تا بتوانند درباره دریافت سود نقدی آتی و نیز ارزش سهام خود قضاوت کنند. یکی از ویژگی های کیفی مهم سود، پایداری سود است که دوام و ثبات سود را نشان می دهد.8 مفهوم سود واقعی عبارت است از سود عملیاتی عادی، تکرارپذیر و ایجاد کننده جریان های نقدی. سرمایه گذاران علاقمندند چشم انداز سودهای آتی شرکت را ترسیم کنند. چشم انداز سود به ترکیب ویژگی های پایدار و ناپایدار سود اشاره دارد. شرکتی که اقلام با ثباتی در صورتهای مالی خود دارد نسبت به شرکتی که اقلام بی ثباتی دارد از پایداری سود بالاتری برخوردار است.
پایداری سود بر اندازه گیری کارآیی واحد انتفاعی تاکید دارد و آن را کانون توجه قرار می دهد. اصطلاح کارآیی به معنای بکارگیری بهینه منابع واحد انتفاعی در عملیات مربوط و تحصیل سود نیز آمده است. به طور کلی از دیدگاه اقتصادی، اصطلاح کارآیی به معنای ترکیب مناسب عوامل تولید یعنی زمین، کار، سرمایه و مدیریت به کار می رود. اما ارزیابی کارآیی نسبی، مستلزم مقایسه آن با استانداردهای تعیین شده می باشد. اگر چه این ارزیابی ها لزوماً نظری است اما به عنوان یک نقطه آغاز می توان مقایسه را با نتایج دوره های قبلی یا با سود سایر واحدهای انتفاعی فعال در صنعت مربوط انجام داد.
در محاسبه پایداری سود تاکید اصلی بر اصطلاحات " جاری" و " عملیاتی" است. بنابراین، در این مفهوم سود، تنها ارزش یا رویدادهایی که در کنترل مدیریت و منتج از تصمیمات دوره جاری است لحاظ می شود. اما لازم است به نحوی تعدیل شود تا استفاده از عواملی را که در دوره قبل تحصیل شده اما در دوره جاری مورد استفاده قرار گرفته است نیز در بر گیرد. هر یک از دوره های مالی را نمی توان یک تجربه اقتصادی به شمار آورد. اغلب تجهیزات سرمایه ای یا حتی خدمات برخی از کارکنان، به استفاده و ترکیب مناسب این عوامل مربوط می باشد. تصمیمات دوره جاری به استفاده و ترکیب مناسب این عوامل مربوط می شود.
جنبه دیگر مفهوم پایداری سود این است که تغییرات مربوط تنها از فعالیت اصلی شرکت ناشی شود و با این ترتیب، مقایسه آن با سایر عملیات شرکت امکان پذیر می شود و ضمناً کارآیی مدیریت بهتر آشکار می شود. اگر چه اقلام ناپایدار مربوط به فعالیت های غیر عملیاتی نیز تحت تاثیر مدیریت قرار دارد اما تعیین استانداردهایی که بتوان نتایج را با آن مقایسه کرد مشکل است.
سود حسابداری بر مبنای فرض تعهدی و در چارچوب اصول حسابداری شناسایی و اندازه گیری می شودو بر خلاف سود اقتصادی که مستلزم اندازه گیریهای بسیار ذهنی است، سود حسابداری بر قابلیت اتکای اقلام گزارش شده تاکید دارد. با وجود این، اطلاعات حسابداری نیز متاثر از برآوردهای ذهنی و قضاوت های شخصی است که برآورد ذخیره مطالبات مشکوک الوصول، عمر مفید و ارزش اسقاط دارایی های استهلاک پذیر، هزینه های جاری و سرمایه ای، اقلام انتقالی به دوره های آتی و… نمونه هایی از برآورد حسابداری هستند که هر کدام درجه ای از ذهنیت را به همراه دارند و باعث پایین آمدن کیفیت اطلاعات گزارش شده حسابداری می شوند.
گزارش اقلام تعهدی که نتیجه پردازش حسابداری تعهدی هستند با درجه ای از ذهنیت همراه هستند و در مورد بعضی از اقلام تعهدی این درجه به بالاترین سطح و در مورد اقلام دیگر در پایین ترین سطح خود می باشد. اقلام تعهدی به عنوان جانشین جریان های نقدی آتی شرکت هستند که در آینده ای معین جریان های به شرکت وارد یا از آن خارج خواهد شد. در حالت ایده آل زمانی اقلام تعهدی گزارش شده به جریان های نقدی آتی نزدیک خواهند شد که پیامدهای نقدی مربوط به معاملات و رویدادهای واحد تجاری در یک دوره باشند. یعنی، چرخه های عملیاتی و سرمایه گذاری واحد تجاری بسیار کوتاه باشند. در این حالت، خالص دریافت های نقدی با قابلیت اتکای کامل عملکرد واحد تجاری را نشان می دهد و اقلام ذهنی و قضاوت های شخصی در آن جایی نخواهند داشت. اما در حالت واقعی دریافت ها و پرداخت های نقدی واحدهای تجاری در دوره هایی اتفاق می افتند که با زمان وقوع خود معاملات و رویدادها متفاوت است. در این حالت، سود ضرورتاً مساوی خالص دریافت های نقدی نخواهد بود و اقلام تعهدی با میزانی از ذهنیت گزارش خواهند شد.
بنابراین می توان انتظار داشت که پایداری اقلام تعهدی گزارش شده در حالت دوم پایین تر از حالت اول باشد و بازده مورد انتظار سرمایه گذاران نیز کمتر شود. واحدهای تجاری با فرآیند مستمر تغییر شکل دادن به یک رشته کالای اقتصادی و خدمات ( نهاده ها) و تبدیل آنها به کالاو خدمات دیگر ( ستاده ها) که مورد نیاز جامعه می باشد، سر و کار دارند. حسابداران نیز در این کوشش و به منظور گزارش ادواری این گونه فعالیت ها، به دنبال شواهد و مدارک مثبته جهت عینیت بخشیدن به اطلاعات حسابداری هستند.
2-2. هموارسازی سود9 و کیفیت اقلام تعهدی
تحلیل گران مالی، مدیران و سرمایه گذاران توجه خاصی به سود گزارش شده دارند. پیش بینی های سود به سرعت بین استفاده کنندگان منتشر می شود و هر گونه بازنگری در آن بطور جدی و دقیق دنبال می شود. چون پاداش مدیران بر مبنای رقم سود تعیین می شود، لذا آنها سعی می کنند رشد سود را حفظ کنند. خبر عدم موفقیت شرکتی در رسیدن به سود مورد انتظار به سرعت باعث کاهش قیمت سهام می شود. و شرکت هایی که به انتظارات سود خود دست یابند، از طرف سرمایه گذاران مورد استقبال قرار می گیرند.
توجه بیش از حد به رقم سود خالص باعث شده استفاده کنندگان از این نکته غافل شوند که رقم نهایی سود، حاصل یک فرآیند مفصل حسابداری است که در هر مرحله از آن امکان اعمال نظر توسط مدیران وجود دارد. از طرف دیگر استانداردهای حسابداری نیز در برخی موارد راه گریزی را در زمان و اندازه گیری درآمدها و هزینه ها فراهم کرده است. که با وجود توجه بیش از حد به سود خالص از طرف استفاده کنندگان، مدیریت این انگیزه را پیدا می کند تا به منظور حفظ رشد پایدار سود، در اعمال استانداردهای حسابداری به صورت سلطه جویانه ای عمل کند.
در این میان برخی تلاش ها جهت گریز از توجه صرف به رقم سود خالص، نظر استفاده کنندگان را به اقلام تشکیل دهنده سود معطوف کرده است. بنابراین، علاوه بر سود خالص، اقلام تعهدی سود نیز باید مورد توجه قرار گیرد. و سرمایه گذاران در برآوردهای خود از سود خالص تعدیل شده بابت کیفیت اقلام تعهدی استفاده کنند.
اقلام تعهدی بیانگر تفاوت بین سود حسابداری و جزء نقدی آن است. که شامل تغییرات در موجودی کالا، حساب های دریافتنی و حساب های پرداختنی است. در صورتی که اقلام تعهدی مثبت بزرگ باشد، بیانگر این نکته است که سود حسابداری از وجوه نقد حاصل از عملیات واحدهای تجاری بسیار بیشتر است. البته باید توجه داشت که این تفاوت به دلیل اعمال اصول حسابداری در مورد زمان و نحوه شناسایی درآمدها و هزینه ها( اصل شناخت درآمد و اصل تطابق )10 است.
تعبیر عمومی از اقلام تعهدی این است که اقلام تعهدی زائیده اعمال متهورانه مدیریت در ثبت و شناسایی رویدادها است.11 اصول پذیرفته شده حسابداری در مورد زمان شناسایی و مبلغ درآمدها و هزینه ها به مدیران شرکت ها آزادی عملی نسبی داده است. و وقتی که مدیران سود حسابداری را به مبلغی بیش از وجوه نقد حاصل شناسایی می کنند، اقلام تعهدی ایجاد می شوند. مثلاً اگر مدیریت درآمد فروش را زودتر از وصول وجوه مربوطه شناسایی کند، حساب های دریافتنی به عنوان یکی از اقلام تعهدی افزایش خواهد یافت.
و یا در صورتی که مدیریت بدهی ناشی از هزینه های تضمین کالارا کمتر شناسایی کند، بدهی های جاری به عنوان یکی از اقلام تعهدی به مبلغی کمتر گزارش خواهد شد. و از آنجا که سرمایه گذاران به رقم سود توجه می کنند، با وجود موارد فوق گمراه خواهند شد.
سرمایه گذاران با توجه به سود گزارش شده سعی دارند سودهای آتی و جریان های نقدی آتی را برآورد کنند. لذا سود خالص باید توان کمک به سرمایه گذاران را در این راستا داشته باشد. علت نیاز به توجه به کیفیت اقلام تعهدی به عنوان یکی از ویژگی های کیفی سود در این است که اجزای تشکیل دهنده اقلام تعهدی دارای بار اطلاعاتی هستند.12 برای مثال تغییرات مثبت( افزایش ) در موجودی کالا احتمالاً بیانگر وجود مشکل در فروش یا تولید بیش از اندازه است. به طور مشابه افزایش حسابهای پرداختنی بیانگر وجود مشکل در پرداخت وجوه به تامین کنندگان کالا و خدمات است که ممکن است در اثر ناکافی بودن درآمد فروش یا مشکلات اعتباری ایجاد شود. بنابراین اجزای اقلام تعهدی می تواند به عنوان شاخص تعیین بهبود یا زوال عملکرد شرکت باشد.
توجه به کیفیت اقلام تعهدی حتی در شناسایی دستکاری سود توسط مدیریت نیز سودمند خواهد بود. برای مثال توجه به تغییرات حساب های دریافتنی باعث آشکار شدن نکات مهمی در مورد تقدم یا تاخّر در شناسایی درآمد فروش به عنوان یکی از ابزارهای دستکاری سود توسط مدیریت خواهد شد.
افزایش در سود که همراه با اقلام تعهدی زیاد باشد، بیانگر کیفیت پایین سود است. و منجر به بازده آتی خواهد شد.13 بنابراین کیفیت اقلام تعهدی بر ثبات سود شرکت ها تاثیر دارد. با توجه به اینکه سرمایه گذاران به دنبال کسب بازده هستند، لذا آنها باید در برآورد بازده مورد انتظار خود به کیفیت اقلام تعهدی سود توجه داشته باشند. و بازده مورد انتظار خود را با توجه به کیفیت اقلام تعهدی تعدیل کنند. بعضی از عوامل، مدیران شرکت ها را در برخورد با مسائل تحریک نموده تا در نتیجه آن سود شرکت ها را هموار نمایند. مدیران این شرکت ها تلاش می کنند از طریق هموار سازی ( ساختگی) سود، رشد سودآوری شرکت های تحت مدیریت خود را یکنواخت نشان دهند. ترومن و تیت من درباره تاثیر هموار سازی سود هر سهم و بازار سهام بیان می کند:" آرایش اقتصادی بازار، تجزیه و تحلیل و تاثیر هموار سازی سود بر قیمت سهام را جایز می دارد، آرایش اقتصادی بازار می گوید اگر مدیری قادر باشد از بین دو یا چند روش پذیرفته شده در حسابداری روشی را برای شناسایی درآمد (خاصی) انتخاب کند، احتمالاً آن مدیر روشی را انتخاب می کند که سود را به طور واقعی هموار کند. اغلب این روش هموار سازی موقتی نامیده می شود. به لحاظ هموار سازی سود، مدیر می تواند نوسانات را کاهش داده و برآورد احتمال ورشکستگی را از دید مدعیان شرکت کمتر کند.
این عمل مدیران احتمال گزارش برآوردهای ذهنی و غیر قابل اتکاء را در صورتهای مالی افزایش می دهد.
آلبرشت و ریچاردسون به عوامل زیر به عنوان ابزارهای هموار سازی سود اشاره دارند:
1- روش استهلاک دارایی های ثابت از قبیل ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات؛
2- استهلاک هزینه های بازنشستگی
3- استهلاک دارایی های نامشهود؛
4- درآمدها و هزینه های غیر مترقبه؛
5- بخشودگی مالیاتی سرمایه گذاری؛
6- ارزیابی موجودی کالا؛
7- انتخاب خط مشی حسابداری؛
8- تلفیق به روش خرید در برابر روش اتحاد منافع و
9- درآمد( سود) سهام واحد فرعی گزارشگر( بر اساس روش بهای تمام شده واحد تابعه گزارشگر).
در مورد هموار سازی یا یکنواختی سود تعاریف متعددی به عمل آمده است. عده ای نگاه منفی و بدبینانه و عده دیگر نیز با نگاه خوشبینانه به هموار سازی سود توسط مدیران توجه نموده اند. ریچاردسون و همکارانش(2004) معتقدند که هموار سازی چه به شکل عمدی و چه به شکل طبیعی14 خود بر قابلیت اتکای اقلام تعهدی سود تاثیر می گذارد و موجب پیدایش خطاهای اندازه گیری می شوند. واتس ( 2003) نشان داد که بکارگیری حسابداری محافظه کارانه نیز موجب خطاهای اندازه گیری بزرگتری در گزارش اقلام تعهدی می شود. او آن را ناشی از گزارش اقلام با قابلیت اتکای پایین تر به داخل هزینه ها و زیانها بر خلاف شناخت سود می داند.
نقش اصلی سود، اندازه گیری عملکرد واحد تجاری است. در حالت ایده آل، سود زمانی به اندازه گیری دقیق عملکرد واحد تجاری منجر خواهد شد که پیامدهای نقدی مربوط به معاملات و رویدادهای واحد تجاری در یک دوره باشند. یعنی، چرخه های عملیاتی و سرمایه گذاری واحد تجاری بسیار کوتاه باشند. در این حالت خالص دریافتهای نقدی15 با قابلیت اتکای کامل، عملکرد واحد تجاری را نشان می دهد. اما در حالت واقعی، دریافتها و پرداختهای نقدی در دوره هایی اتفاق می افتند که با زمان وقوع خودِ معاملات و رویدادها متفاوت است. در این حالت، سود ضرورتاً مساوی خالص دریافتهای نقدی نیست. با وجود این، سود حسابداری اندازه گیری شده عملکرد واحد تجاری را به نحو کاملتری بیان نخواهی کرد به خاطر اینکه اقلام تعهدی و اقلام انتقالی به دوره های آتی مربوط به منافع اقتصادی آتی را تحت اصول حسابداری نمی توان با قابلیت اتکای بالا و عاری از خطا اندازه گیری کرد.
2-3. اقلام تعهدی و شیوه اندازه گیری آن ها
اقلام تعهدی به ارقامی گفته می شود که موجب به تعویق افتادن ثبت درآمدها و یا هزینه ها می شوند. همچنین می توان اقلام تعهدی را به عنوان انتقال دهنده وجه نقد به زمان دیگر، معرفی کرد. بدین معنی که پرداخت هاو دریافت های وجه نقد، به درستی در اقلام تعهدی ثبت شده مندرج است و این موضوع موجب می شود این اقلام واقعیت اقتصادی شرکت را بهتر نمایش دهند.
از آن جا که در تحقیق حاضر، اقلام تعهدی بر اساس رویکرد ترازنامه ای مورد مطالعه قرار گرفته است، بررسی شیوه تعیین ارزش آنها، می تواند به درک درجه قابلیت اتکای آن ها کمک کند.
اقلام تعهدی که حاصل رویدادهای مالی واحدهای تجاری هستند، زمانی شناسایی می شوند که مقدار آن ها قابل اندازه گیری باشد. اگر نتوان مقداری برای آن ها تعیین کرد، قلم تعهدی شناسایی نمی شود. علاوه بر این، اقلام تعهدی مزبور باید از عهده آزمون مربوط به قابل اعتماد و معتبر بودن بر آید. حذف هر قلم تعهدی که دارای شرایط لازم برای شناسایی است موجب خواهد شد که مساله مفید بودن و صداقت اطلاعات مالی خدشه دار شود.
در همه علوم طبیعی و اجتماعی طبقه بندی یک امر الزامی و ضروری است تا بتوان رشته علمی مربوطه را مطالعه کرد و اطلاعات مهم و اثر گذار را به دیگران ارائه نمود. حسابداری هم از این امر مستثنی نیست. باید اقلام تعهدی را در گروه های مربوطه قرار داد و بدین وسیله خلاصه ای از اطلاعات حسابداری و قابل تفسیر ارائه کرد تا سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان از صورت های مالی در فرآیند تصمیم گیری خود آنها را درک و تجزیه و تحلیل نمایند.
نظریه پردازان حسابداری هدف از طبقه بندی اقلام را به شرح زیر بیان کرده اند:
•ارائه اطلاعات در مورد توان بازپرداخت بدهی های شرکت.
•روشن نمودن فرآیند حسابداری
•نشان دادن روش های تعیین ارزش اقلام
•روشن نمودن هدف های مدیریت
•پیش بینی جریان های نقدی
ترتیب نوشتن اقلام در ترازنامه، بر حسب قدرت نقدینگی آن ها باعث شد که اقلام تعهدی ترازنامه به دو گروه جاری و غیر جاری طبقه بندی شوند. اما چندین سال است که این طبقه بندی مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. منتقدان بر این باورند که در این طبقه بندی توجهی به مبنای طبقه بندی نشده است که آیا در این طبقه بندی مبنای دوره یک ساله مورد توجه قرار گرفته یا چرخه عملیات؟ریچاردسون و سایرین بر این باورند اقلام تعهدی همواره در معرض قضاوت های شخصی و ذهنی افراد اندازه گیر قرار دارند که باعث خطا و اشتباهات عمدی و سهوی در اندازه گیری آن ها می شود. ریچاردسون و سایرین این امر را ناشی از دو علت زیر می دانند:
1- بر اساس اصول حسابداری، بسیاری از اقلام تعهدی مربوط به منافع اقتصادی را به علت نداشتن قابلیت اتکای کافی نمی توان شناسایی و گزارش کرد.
2- و اقلامی هم که بر مبنای اصول حسابداری تهیه و گزارش می شوند با خطا توام هستند.
چندین دهه است که بحث محافل حسابداری، تعیین بهترین روش برای تعیین ارزش اقلام تعهدی است. این بحث، از پیچیدگی ها و ابهام های زیادی برخوردار است. برای بررسی دقیق تر این موضوع تعیین ارزش اقلام تعهدی را در دو قالب دارایی ها و بدهی های تعهدی مورد بررسی قرار می دهیم.
2-3-1. دارایی ها و شیوه ی اندازه گیری آنها
بحث در موردشیوه تعیین ارزش داراییها همواره بین دوگروه طرفدار رویدادهای گذشته وطرفدار رویدادهای آینده وجود داشته است. طرفداران رویدادهای گذشته همواره بر بهای تمام شده تاریخی تاکید می کنند، در حالی که طرفداران رویدادهای آینده به ارزش های جاری توجه دارند و اعتقاد دارند که این مقادیر می تواند داستان بهتری درباره شرکت بسرایند. این بحث ها باعث پیدایش روش های اندازه گیری مختلفی برای دارایی ها شد. هر روشی بیانگر یک معیار سنجش متفاوت است. همان طور که در بخش های قبلی نیز به آن اشاره شد، فرایند اندازه گیری، فرآیند بسیار پیچیده ای است. به ویژه زمانی که بخواهیم نتیجه رویدادهای مالی واحد تجاری را در دوره های زمانی مشخص شناسایی و در قالب واحد پولی به نحو قابل اتکایی گزارش کنیم.
از آن جا که معمولاً کالاها و خدمات بر حسب پول مبادله می شوند، می توان نتیجه گرفت که معقول است که قیمت مبادله ( قیمت بازار) را به عنوان یک عدد مهم برای گزارش خارجی در نظر بگیریم به طوری که بر تصمیم استفاده کنندگان اثر گذار باشد. علاوه بر این، از آنجا که تصمیمات اقتصادی فقط بر نتیجه های کنونی و آینده اثر می گذارند، می توان نتیجه گرفت که قیمت مبادله جاری و آینده اقلام می توانند دارای اهمیتی برابر با اهمیت قیمت مبادله گذشته باشند. بنابراین سه نوع قیمت مبادله داریم. اما از آنجایکه قیمت مبادله از بازار گرفته می شود و معمولاً یک شرکت در دو نوع بازار فعالیت می کند، دو ارزش مبادله خواهیم داشت: ارزش اقلام ورودی و ارزش اقلام خروجی. بنابراین شش معیار سنجش برای تعیین ارزی اقلام تعهدی دارایی ها مطابق جدول زیر خواهیم داشت:

ارزش اقلام ورودی
ارزش اقلام خروجی
گذشته
بهای تمام شده تاریخی
قیمت فروش، گذشته
جاری
ارزش جایگزینی
قیمت فروش، جاری
آینده
ارزش مورد انتظار
ارزش قابل تحقق، آتی
نمایشگر 2-1: ارزش های مبادله ( منبع : هندریکسن و ون بردا، 1996، 320)
روش مطلوب و آرمانی این است که حسابداری فقط یکی از این شش گروه را مورد استفاده قرار دهد. اما در دنیای عمل، در حسابداری، در زمان های مختلف، از همه ارزش های مبادله استفاده می شود. روش اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار نیز ترکیبی از دو روش تعیین ارزش اقلام ورودی و اقلام خروجی است.
اصل حسابداری حاکم بر تعیین ارزش دارایی ها اصل تطابق نام دارد که توجیهی بر استفاده از بهای تمام شده تاریخی از زمان خرید اقلام تا لحظه فروش است. اغلب توجیه بهای تمام شده تاریخی و دلیل هایی که درباره برتری این عدد نسبت به مقادیر دیگر ارائه می شود حول محور قابل اتکاﺀ بودن این اطلاعات می چرخد. در بیانیه شماره 2 مفاهیم حسابداری مالی قابل اتکا بودن به شرح زیر تعریف شده است:
" کیفیت اطلاعات اطمینان بخش مبنی بر این که اطلاعات به صورتی معقول، بدون تعصب و اشتباه است و در بیان آن چه ابراز می شود صداقت دارد."
اصل تطابق باعث شناسایی و گزارش اقلام تعهدی مربوط به هر دوره می شود و تنها زمانی منجر به گزارش اطلاعات قابل اتکاء می شود که به طور دقیق به اجراء در آید. اما اغلب، فعالیت های شرکتها به گونه ای است که امکان اجرای دقیق اصل تطابق وجود ندارد و نتیجه آن، باعث گزارش اقلام تعهدی می شود که رابطه بسیار کمی با دوره گزارش دارند.
در بیانیه شماره 1 مفاهیم حسابداری مالی نیز هدف حسابداری تهیه اطلاعات مفید برای سرمایه گذاران و سایر استفاده کنندگان آمده است.:
گزارشگری مالی باید اطلاعاتی را فراهم سازد که برای سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان فعلی وبالقوه وسایر استفاده کنندگان، در تصمیم گیری های سرمایه گذاری و اعطای اعتبار و سایر تصمیمات مشابه، مفید واقع شود.
گزارش اقلامی که رابطه ای اندکی با دوره گزارش دارند باعث کاهش فایده مندی اطلاعات خواهد شد. تحقیقات بسیاری درباره ارزش اطلاعات حسابداری برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان به عمل آمده است. محققان بسیاری درصدد تعیین فایده مندی اطلاعات حسابداری برآمدند که می توان به تلاش های بال و براون (1968) ، بیور و کلارک (1976) ، هیلی (1985). فیرفیلد (1996) ، اسلون(1996) ، وینسنت و یوهان (2003) و… اشاره کرد. در بسیاری از این تحقیقات همه اطلاعات حاصل از فرآیند حسابداری مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته اند و تنها بخشی از اطلاعات حسابداری که مربوط به موضوع تصمیم گیری بودند، توسط محقق گزینش و با مدل ها و متغیرهای دیگر مورد بررسی قرار گرفته اند.
این تحقیقات اقلام تعهدی را به دو دسته اقلام تعهدی جاری و اقلام تعهدی غیر جاری گروه بندی کردند و به دلیل رابطه بسیار اندک اقلام تعهدی غیر جاری با جریان های نقدی آتی واحد تجاری بسیاری از این اقلام از تحقیق حذف گردیدند. در این رابطه می توان به تحقیقات هیلی و اسلوان اشاره کرد. هیلی( 1985) در تحقیق خود تعریف مختصری از اقلام تعهدی ارائه کرد که تنها شامل اقلام تعهدی جاری بود. او در تعریف خود، از بیانیه شماره 95 هیئت استانداردهای حسابداری استفاده کرد که مربوط به خالص جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی صورت گردش وجوه نقد بود. اما در رابطه با تعریف جامع اقلام تعهدی می توان به تحقیق ریچاردسون و سایرین در سال 2004 اشاره کرد. تعریف آن ها از اقلام تعهدی بر مبنای فعالیتهای واحد تجاری قرار دارد. تعریف آن ها از فعالیت های یک واحد تجاری بر سه قسم است:
1- فعالیت های عملیاتی جاری16
2- فعالیت های عملیاتی غیر جاری17
3- فعالیت های مالی18
به آن دسته از اقلام تعهدی ( به جز وجه نقد، سرمایه گذاری کوتاه مدت و حصه جاری بدهی های بلند مدت) که در نتیجه فعالیت های جاری و طی چرخه عادی عملیات واحد تجاری شناسایی و گزارش می شوند سرمایه در گردش غیر نقدی اطلاق می شود. این طبقه از اقلام تعهدی شامل دارایی ها و بدهی های عملیاتی جاری است.
به آن دسته از اقلام تعهدی که از فعالیت های عملیاتی غیر جاری واحد تجاری بدست می آیند خالص دارایی های عملیاتی غیر جاری گفته می شود، که از تفاوت دارایی ها و بدهی های عملیاتی غیر جاری بدست می آید. به آن دسته از اقلام تعهدی که مربوط به فعالیت های مالی واحد تجاری می شود، خالص دارایی های مالی اطلاق می شود. این اقلام از تفاوت دارایی ها و بدهی های مالی بدست می آید. در ادامه این بخش، شیوه های ارزشیابی اقلام تعهدی مربوط به سمت راست ترازنامه را مورد بررسی قرار می دهیم:
• دارایی های عملیاتی جاری: این دسته از اقلام تعهدی عبارتند اند از ادعا نسبت به مبلغی که حداکثر در یک چرخه عملیاتی، یا حداکثر ظرف یک سال، تحقق خواهد یافت. حساب های دریافتنی و موجودی کالاو مواد بخش های عمده تشکیل دهنده این بخش هستند. این دارایی ها بیش از سایر اقلام می توانند دستاویز تهیه کننده صورت های مالی قرار گیرند. زمانی که درآمد شناسایی می تواند به طور مستقیم، نه تنها بر سود آوری، بلکه بر مقدار حساب های دریافتنی اثر بگذارد.در فرآیند تعیین ارزش مطالبات یک عامل مهم دیگر عبارت است از منظور کردن میزان عدم اطمینان یا ریسک مربوط به وصول این اقلام.
ذخیره مطالبات مشکوک الوصول یک رقم برآوردی است که برای تعیین ارزش مطالبات قابل بازیافت دوره گزارش محاسبه می شود.
در تعیین ارزش موجودی کالا، زمانی که یک طرف معامله وجه نقد باشد، تفسیر ارزش اقلام موجودی کالا بسیار روشن خواهد بود. ولی هنگامی که کالایی ساخته می شود، تعیین بهای تمام شده محصول پیچیده خواهد شد. به سبب الزامی بودن تخصیص ارزش اقلام بر روی دوره های زمانی و تخصیص مجدد آن ها به واحدهای سازمانی و محصولات تولیدی، تفسیر فرآیند ارزش اقلام ورودی به محصول نهایی چندان ساده نیست. علاوه بر این، با استفاده از روش های تخصیص ، احتمال بسیار کمی وجود دارد که ارزش موجودی کالا را به جریان های نقدی آتی مورد انتظار نزدیک کرد. همچنین تعیین ارزش موجودی کالا تحت تاثیر جریان هزینه های قرار دارد.
در تحقیقات ریچادرسون و سایرین، برای این گروه، قابلیت اتکای پایینی پیش بینی شده بود. اما آن ها برای ارزیابی دقیق تر قابلیت اتکای دارایی ها، توجه خود را به طرف دیگر رویداد مالی که دارایی های عملیاتی از طریق آن ها تحصیل شده اند نیز معطوف کردند. دارایی های عملیاتی هر قدر از رویدادهای مالی معتبرو قابل اتکایی حاصل شوند که پیامد نقدی آن نیز در دوره گزارش اتفاق می افتد دارای قابلیت اتکای بالایی خواهند بود. اما اگر دارایی ها در نتیجه رویدادهایی توام با قضاوت شخصی افراد شناسایی و ثبت شود، دیگر قابلیت اتکای چندانی نخواهند داشت. ( لازم به یادآوری است که در اغلب تحقیقات حسابداری دارایی های عملیاتی جاری به عنوان اقلام تعهدی جاری مورد بررسی قرار گرفته اند).
•دارایی های عملیاتی غیر جاری: این دسته از اقلام تعهدی در تحقیقات قبلی نادیده گرفته شده است. این اقلام، رابطه زیادی با جریان های نقدی آتی ندارند، و ابهام زیادی درباره شناسایی و به حساب بردن این اقلام وجود دارد. مهمترین دارایی هایی که به عنوان دارایی های عملیاتی غیر جاری در این طبقه قرار می گیرند، شامل اموال، ماشین آلات و تجهیزات و دارایی های نامشهود است. اولین مشکل، در به حساب بردن هزینه ها به عنوان هزینه های دوره یا بخشی از ارزش اموال، ماشین آلات و تجهیزات است. مشکل دیگر، تعیین روش استهلاک، عمر مفید و ارزش اسقاط است. همگی اینها تصمیمات ذهنی هستند که بر این طبقه اثر می گذارند. ممکن است اموال، ماشین آلات و تجهیزات و همچنین دارایی های نامشهود در طول عمر خود از بین بروند و مبالغی که به لحاظ حسابداری کاهش داده می شوند مستلزم ذهنیت بالادست. در تحقیقات ریچادرسون و سایرین به این طبقه، قابلیت اتکای پایینی اختصاص یافته بود.
•دارایی های مالی: این دارایی ها شامل سرمایه گذاری های کوتاه مدت و سرمایه گذاری های بلند مدت است. سرمایه گذاری های کوتاه مدت که اغلب معادل وجه نیز شناسایی و گزارش می شوند دارای قابلیت اتکای بالایی هستند. سرمایه گذاری های بلند مدت شامل مطالبات بلند مدت و سرمایه گذاری در اوراق بهاداری است که انتظار می رود بیش از یکسال نگهداری شوند.
سرمایه گذاری های بلند مدت ترکیبی از اقلام با قابلیت اتکاهای متفاوتی است و به طور کلی قابلیت اتکای این طبقه، متوسط برآورد می شود.
2-3-2. بدهی ها و شیوه اندازه گیری آن ها
بدهی ها عبارتند از منافع اقتصادی که به سبب تعهداتی که در زمان کنونی وجود دارند از دست خواهند رفت. بدهی ها زمانی ثبت و گزارش می شوند که بتوان مقدار آن ها را تعیین کرد و اطلاعات ارائه شده در این زمینه با اهمیت و اثر گذار و سرانجام قابل اتکا باشد. درمورد بیشتر بدهی ها، زمان شناسایی بسیار مشخص است، زیرا هنگام بستن قراردادتعهد به وجود می آید، در قرارداد، زمان پرداخت مبلغ مربوطه مشخص می شودو یا شرایط مندرج در قرارداد آن ها را تعیین می کند. بدهی ها اغلب با قابلیت اتکای بالای اندازه گیری می شوند. بدهی ها را به شرح زیر مورد بررسی قرار می دهیم:
•بدهی های عملیاتی جاری: مهمترین بدهی متعلق به این طبقه، حساب های پرداختنی است که بر خلاف مطالبات از قابلیت اتکای بالایی برخوردار هستند. حساب های پرداختنی تعهداتی هستند که جزء دیون واحد تجاری بوده و به ارزش اسمی در دفاتر ثبت می شوند، شرکتی که به فعالیت خود ادامه می دهد باید نسبت به تادیه کامل آن ها اقدام نماید. تنها عامل ذهنی در مورد حساب های پرداختنی شامل برآوردی از تخفیفات فروشندگان کالا و خدمات است که اولاً این مبلغ به تایید فروشنده رسیده و ثانیاً خطای برآورد کمتری نیز دارد.
• بدهی های عملیاتی غیر جاری: مهمترین بدهی های این طبقه شامل حساب های پرداختنی بلند مدت و ذخایر بازنشستگی است که اولی با قابلیت اتکای بالا و دومی به همراه سایر بدهی ها با قابلیت اتکای پایینی گزارش می شوند. برای این اقلام در تحقیقات ریچادرسون و سایرین، قابلیت اتکای متوسطی در نظر گرفته شده است.
• بدهی های مالی: شامل تسهیلات مالی کوتاه مدت و تسهیلات مالی بلند مدت است که به ارزش فعلی با نرخ تنزیل ثابتی اندازه گیری می شوند. قابلیت اتکای این طبقه در سطح بالایی پیش بینی می شود.
2-4. پایداری سود(ثبات سود)
پایداری سود به معنای تکرارپذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیشتر باشد یعنی، شرکت
توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می شود کیفیت سود شرکت بالاتر است. پایداری سود از جمله ویژگی های کیفی سود حسابداری است که مبتنی بر اطلاعات حسابداری می باشد. پایداری سود شاخصی است که به سرمایه گذاری در برآورد سودهای آتی و جریانهای نقدی مورد انتظار خود به بخش پایدار سود بیشتر از بخش ناپایدار آن اهمیت می دهند. معمولاً سرمایه گذاران بازده مورد انتظار خود را بسته به بزرگی اجزای تعهدی سود تعدیل می کنند. همان طور که در بخش های قبلی نیز اشاره شد، در حسابداری تعهدی اصولی نظیر، " تحقق" و " تطابق" به منظور انعکاس درآمدها و هزینه ها و محاسبه سود مورد استفاده قرار می گیرد. برای مثال، مدیریت با اعمال تقدم و تاخر در شناسایی درآمد فروش باعث دستکاری سود می شود و بر اساس دیدگاه مبتنی بر " درآمد- هزینه" بر حسابهای دریافتنی گزارش شده در ترازنامه نیز تاثیر خواهد گذاشت. اسلوان نشان داد که پایداری جزء تعهدی سود کمتر از جزء نقدی آن است و علت آن را ناشی از ذهنی بودن اقلام تعهدی عنوان کرد.
پایداری سود از جمله ویژگی های کیفی سود است که در ارزیابی جریان های نقدی آتی واحد تجاری مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد. هدف اصلی واحدهای تجاری کسب سود و جریان های نقدی است. به این منظور اقدام به تحصیل منابع مورد نیاز می کنند. کارائی مدیریت در استفاده از منابعی است که در اختیارش گذاشته شده است و پایداری سود می تواند این کارآیی را نشان دهد. هر چقدر سودهای کسب شده از طریق دارایی های عملیاتی باشد، پایداری سود بیشتر خواهد بود. پایداری سود محدود به سودهای گذشته و دوره جاری نمی شود بلکه، سودهای آتی را نیز شامل می شود. ارتباط ما بین سودهای گذشته و سودهای آتی در قالب فرآیند تصادفی که برای توصیف رفتار سود در طول زمان مشاهده شده، بیان می شود. از این جنبه، وقایعی که در دوره ای خاص اتفاق می افتد، ممکن است بی قاعده( نامنظم) باشند و انتظار می رود تاثیر مشابهی بر سود دوره های بعدی نداشته باشند. بطور کلی سودهای حسابداری از دو جزء پایدار و ناپایدار تشکیل می شوند.
سودهای حسابداری پایدار، ارزش مورد انتظار سودهای حسابداری آتی هستند و در هر نقطه ای از زمان بصورت یک بردار است تا یک رقم واحد.
از لحاظ فرمول، سودهای پایدار بصورت بردار هستند هر گاه:
باشد و سودهای مورد انتظار برای زمان باشند. سودهای حسابداری جاری برای سودهای حسابداری آتی مربوط در نظر گرفته می شوند، زیرا آنها منعکس کننده وقایعی هستند که توانایی پرداخت سودهای آتی شرکت را نشان می دهند.
پیش بینی سود قسمتی از فرآیند تحلیلی است که در نهایت به پیش بینی و ارزشیابی جریان تقسیم سود مربوط می شود. زیرا سود منبع اطلاعاتی مهمی از توانایی تقسیم سود آتی شرکت هستند. یک تجزیه و تحلیل از سود دو مساله را در بر دارد:
1) ارتباط بین سود و توانایی پرداخت سود در آینده تحت روشهای متعدد حسابداری چیست؟
2) ارتباط بین داده های قابل مشاهده جاری و سودهای آتی چیست؟
در پاسخ به مساله اول باید گفت، فاکتورهای مطمئنی وجود دارند که ممکن است بنحوی پایداری سطح سود را متاثر سازند اما نه به روشی که قدرت پرداخت سود متفاوتی را نشان دهد. به عنوان مثال، تاثیر تورم پیش بینی شده را در نظر بگیرند.
درآمدها و اکثر هزینه ها با تورم افزایش می یابند ولی هزینه ها همانند استهلاک بر مبنای بهای تمام شده تاریخی افزایش نخواهند یافت.
در نتیجه قسمتی از تغییر در سود حسابداری مرتبط با تغییر در توانایی پرداخت سود نیست. لذا ممکن است با تغییر در یک روش حسابداری سود تغییر کند ولی توان پرداخت سود تغییر نکند. برای پیش بینی سودهای آتی دو راه وجود دارد. سودهای آتی را می توان در قالب درآمدو هزینه ای که سود را تشکیل می دهند بیان کرد. هر یک از اجزاء تشکیل دهنده درآمد و هزینه را باید پیش بینی کرد و در مجموع به پیش بینی سود رسید.
2-5. چهارچوب نظری حاکمیت شرکتی
چند چارچوب نظری متفاوت برای توضیح و تحلیل حاکمیت شرکتی مطرح شده است. هر یک از آنها با استفاده از واژگان گوناگون و به صورتی متفاوت به موضوع حاکمیت شرکتی پرداخته اند که ناشی از زمینه علمی خاصی است که به موضوع حاکمیت شرکتی می نگرد. به عنوان مثال تئوری نمایندگی ناشی از زمینه مالی و اقتصادی است در صورتی که تئوری هزینه معاملات ناشی از اقتصاد نظریه سازمانی است و تئوری ذینفعان ناشی از یک دیدگاه اجتماعی در مورد موضوع حاکمیت شرکتی، می باشد. گرچه تفاوت های چشمگیری بین چارچوب های نظری مختلف شرکت وجود دارد، چون هر یک موضوع را از دیدگاه متفاوتی در نظر می گیرند اما دارای وجوه مشترک مشخصی هستند. (حساس یگانه، 1384) در ادامه نظریه های مختلف ناظر بر مفهوم حاکمیت شرکتی ارائه می گردد.
2-5-1. نظریه نمایندگی
آغاز حاکمیت شرکتی از طریق مالکیت سهام تاثیر چشمگیری بر روش کنترل شرکتها داشت و بدین ترتیب، مالکان اداره شرکت را به مدیران تفویض کردند. جدایی مالکیت از مدیریت و تضاد منافع آنها توسط بدل و مینز در سال 1932 مطرح گردید. به دنبال آن راس (1973)، جنسن و مکلینگ (1976) از زوایای مختلف به این موضوع پرداختند و نهایتاً مشکل سازمانی به نام مشکل نمایندگی از طرف آنها معرفی گردید (کاین، 2003). سهامداران تصمیم گیری روزمره شرکت را به مدیران تفویض نمودند، اما آنها لزوماً به نفع سهامداران تصمیم گیری نمی کنند. یکی از فرضیات اصلی نظریه نمایندگی این است که مدیران با سهامداران تضاد منافع دارند. هدف اولیه شرکتها افزایش ثروت سهامداران است، لکن در عمل همواره اینگونه نیست. این احتمال وجود دارد که مدیران منافع شخصی خود، مانند کسب بیشترین پاداش را تعقیب کنند. (حساس یگانه، 1384) در دنیای نامتقارنی اطلاعات19 جاییکه مدیران اطلاعات بیشتری از سهامداران دارند، آنها سعی در استفاده از آن دارند تا ثروت بیشتری را کسب نمایند (کاین، 2003). غالب شدن تمایلات و منافع شخصی مدیران و افراد معرفی شده در هیات مدیره از سوی صاحبان سهام بر منافع سهامداران موجبات تصمیم گیریهایی را فراهم می سازد که در نهایت منافع سهامداران را تامین ننماید.مدیران معمولاً با در نظر گرفتن منافع شخصی خود، به تمرکز و سرمایه گذاری در طرح هایی می پردازند که منافع کوتاه مدت دارند
و توجهی به منافع بلندمدت سهامداران نمی نمایند. (به ویژه در مواردی که حقوق، مزایا و پاداش مدیران با سود مالی مرتبط است). در شرکتهای بزرگ که مستقیماً توسط مدیران و به طور غیرمستقیم به کمک سرمایه گذاران نهادی کنترل می شوند مدیران در مورد منافع کوتاه مدت تحت فشارند. در این شرایط مدیران برای دست یابی به عایدیهای متفرقه تحریک می شوند. که باز هم منجر به کاهش ارزش منافع سهامداران می شود (حساس یگانه، 1384). به عبارت دیگر با افزایش تضاد بین مدیران و سهامداران شرکتهای سهامی عام، مدیرانی که به دنبال رشد شرکت با هزینه سهامداران بوده اقدام به سرمایه گذاریهای غیر سوده می نمایند تا حقوقشان افزایش یابد. این اعمال منجر به بروز هزینه های نمایندگی و در نهایت کاهش ثروت سهامداران را درپی خواهد داشت (کاین، 2003). مشکل نمایندگی ضرورت کنترل مدیریت شرکتها توسط سهامداران را نشان می دهد. بنابراین کنترل شرکتها توسط سهامداران را اجتناب ناپذیر می سازد (حساس یگانه، 1384).
علاوه بر این مدیران نیز به دنبال این هستند که به سهامداران ثابت کنند که به دنبال افزایش ثروت سهامداران می باشند. بنابر تئوری نمایندگی، تایید کار مدیران توسط سهامداران بسیار پیچیده و مشکل است. به منظور هماهنگی و همسو کردن هر چه بیشتر منافع سهامداران با مدیریت از مدیران ریسک و حسابرسی مستقل استفاده می شود. بنابراین روشهای کنترلی مانند ارائه گزارش ریسک شرکت، شفافیت مالی و… از ابزارهای کاهش هزینه های نمایندگی، ارتقاء حاکمیت شرکتی و افزایش پاسخگوئی مدیران به سهامداران و سایر ذینفعان می باشند. مشکلات نمایندگی در سراسر جهان وجود دارد و دولتها با تصویب قوانین حاکمیت شرکتی برای عملکرد بهترین سعی در بهبود آن را دارند(حساس یگانه، 1384).
یکی از کاربردهای مهم نظریه نمایندگی ارزیابی مدیریت به منظور کاهش تضاد بین مدیران و سهامداران و همسو نمودن هر چه بیشتر منافع آنها می باشد (کاین، 2003). مباحث نظریه نمایندگی صرفاً منحصر به "تصمیم گیریهای مالی" و "هزینه های سرمایه" نشده و مباحث دیگری همچون اثربخشی و برنامه های نظارت، کنترل ساختاری و فرآیندهای حسابرسی، طراحی قراردادها و تشویق کنندگان، تعیین ساختار سازمانی و مسئولیتها، منافع سهامداران در مقابل سایر ذینفعان، مدیریت تضاد و… را نیز در بر می گیرد(زیمرمن، 2006).
از اوایل دهه 1990، در برخی از کشورها من جمله انگلستان، قوانین و مقرراتی تدوین شد تا شرکتها بتوانند استانداردهای حاکمیت شرکتی خود را ارتقاء دهند و آنها را در برابر سهامداران و سایر ذینفعان پاسخگو سازند. گرچه رعایت قوانین رفتاری و توصیه های موجود در اسناد مربوطه (قانون ترکیبی)، اختیاری هستند، لکن شرکتهایی که سهام آنها در بورس اوراق بهادار لندن معامله می شوند، باید طبق قوانین، وضعیت حاکمیت شرکتی را افشاء کنند.
شرکتهایی که در آنها حاکمیت شرکتی به خوبی اجرا نمی گردد، بر چسب حاکمیت ضعیف می خورند. نگرانی از لطمه زدن به اعتبار شرکتها در ارتباط با ضعفهای حاکمیت شرکتی شرکتی در نتیجه کاهش قیمت سهام، منجر به تمایل به بهینه سازی حاکمیت شرکتی شده است(یگانه،1384).
2-5-2.نظریه هزینه معاملات
این نظریه که اول بار توسط سیرت و مارچ در سال 1963 به نام نظریه رفتاری شرکت مطرح شد، یکی از مبانی اقتصاد صنعتی و نظریه مالی گردیده است. در این نظریه، شرکت نه تنها به عنوان یک واحد اقتصادی عمومی (غیرشخصی)، بلکه به عنوان یک سازمان متشکل از افراد با دیدگاه ها و اهداف مختلف است. نظریه هزینه معاملات براساس این واقعیت است که شرکت ها آنقدر بزرگ شده اند که در تخصیص منابع، جانشین بازار می شوند. در واقع شرکت ها آنقدر بزرگ و پیچیده اند که نوسانات قیمت در بازار، تولید را هدایت کرده و بازار معاملات را متعادل می کند. در درون شرکت ها، برخی از معاملات حذف می شوند و مدیر، تولید را هماهنگ می کند (کواس، 1937). واضح است داخلی کردن معاملات، به نفع مدیریت شرکت ها می باشد.
اقتصاد سنتی، تمام کارگزاران اقتصادی را منطقی، و افزایش سود را هدف اولیه تجارت در نظر می گیرد. برعکس اقتصاد هزینه معاملات، رفتار انسان را به نحو واقع بینانه تر در نظر می گیرد. در این الگو، مدیران و دیگر کارگزاران اقتصادی، منطق محدود را بکار می برند. اقتصاد هزینه معاملات، همچنین فرض اساسی "فرصت طلبی" را می سازد. فرصت طلبی بصورت تمایل کارگزار در بکارگیری تمام روش های موجود برای افزایش منافع شخصی، تعریف شده است (کروزیر، 1964). با فرض مشکلات منطق محدود و فرصت طلبی، مدیران معاملات را برای حداکثر کردن نفع شخصی خود ساماندهی می کنند. چنین رفتار فرصت طلبانه ای می تواند نتایج نامطلوبی برای شرکت و سهامداران به بار آورد، در نتیجه، این عملکرد نیاز به کنترل دارد. در اینجا، شباهت هایی بین نظریه نمایندگی و نظریه هزینه معاملات مشاهده می شود، چون هر دو نظریه، یک منطق را برای کنترل مدیران ارائه می دهند(حساس یگانه،1384).
2-5-3. نظریه ذینفعان
این تئوری ترکیبی از تئوریهای سازمانی و اجتماعی است. در واقع تئوری مذکور بیشتر یک سنت پژوهشی گسترده است که فلسفه، اخلاق، تئوریهای سیاسی، اقتصاد، حقوق، علوم انسانی و اجتماعی را در هم می آمیزد. اساس تئوری ذینفعان این است که شرکتها بسیار بزرگ شده اند و تاثیر آنها بر جامعه آنچنان عمیق است که باید به جز سهامداران به بخشهای بسیار بیشتری از جامعه که دارای منافع متقابل هستند، توجه نموده و پاسخگو باشند. این ذینفعان در شرکت به جای سهام منافع دارند، بنابراین علاوه بر سهامداران، کارکنان، فروشندگان، مشتریان، بستانکاران، شرکت های مجاور، عموم مردم، جامعه به صورت کلی و حتی محیط زیست، گونه های جانوری و نسل های آینده در زمره ذینفعان می باشند. مطالعات نشان می دهد که شرکتهایی که خود را موظف به رعایت کلیه حقوق ذینفعان می نمایند و یا به عبارتی در مقابل تمام ذینفعان مسئول هستند در درازمدت موفقتر خواهند بود و درصدد رسیدن به اهداف تعیین شده شان، از احتمال بیشتری برخوردار است. شرکتها می توانند با بهینه سازی حاکمیت شرکتی در درون خود منافع کلیه ذینفعان را حفظ نموده و در نهایت وظیفه خود را به نفع مطلوب انجام داده و زمینه ساز سودآوری را برای سهامداران خود که به عنوان ذینفعان اصلی محسوب می شوند فراهم سازد. زیرا هنگامی که منافع سایر ذینفعان توسط شرکت ضایع نگردد قطعاً حرکت شرکت به سمت هدفهای تعریف شده که هر یک از ذینفعان در آن نقشی را ایفاء می نمایند تسهیل خواهد شد (بنویدی ،1385)
2-5-4. نظریه ذی نفعان در برابر نظریه نمایندگی
سولومون(2005) اینطور استدلال میکند که آیا ممکن است شرکتها بتوانند ثروت سهامداران را در یک چهارچوب تئوری نمایندگی افزایش دهند و در همان زمان منافع تعداد کثیری از ذینفعان را برآورده سازند؟ در واقع به عبارتی دیگر آیا بین تئوری ذینفعان و تئوری نمایندگی هماهنگی وجود دارد؟
در واقع از لحاظ نظری تفاوتهای مشخص بین دو الگوی تئوری وجود دارد که در نگاه اول این دو تئوری را سازش ناپذیر میسازد. لیکن با بررسی دقیقتر میتوان به شباهتهای بین این دو تئوری پی برد. بعنوان مثال مدیران بعنوان یک گروه از ذینفعان در موضع کنترل نهایی قرار دارند چون آنها دارای قدرت تصمم گیری هستند که به آنها اجازه میدهد تا منابع شرکت را بصورتی موافق با ادعاهای دیگر گروههای ذینفع تخصیص دهند. این بدان معنی است که مدیر شرکت در نهایت مسئول رفع نیازها و انتظارات ذینفعان میباشد
2-5-5. نظریه نمایندگی در برابر نظریه هزینه معاملات
در ادبیات حسابداری، محقیقینی همچون گیلسون و منوکین (1985) دشواری رهاسازی تئوری نمایندگی و اقتصاد هزینه معاملات را تصدیق نمودهاند. ویلیامسون (1996) با مقایسه دو تئوری مزبور، نقاط ضعف آنرا در تئوری شرکت و رفتار مدیر مییابد و بیان میدارد که یکی از تمایزات اصلی میان تئوری نمایندگی و تئوری هزینه معاملات استفاده از طبقه بندی متفاوت آن است (یعنی استفاده از واژگان مختلف برای تشریح مسائل و مشکلات یکسان). بعنوان مثال تئوری نمایندگی فرض میکند که مدیران بدنبال عواید متفرقه اند در صورتیکه در تئوری هزینه معاملات، مدیران معاملات خود را بصورت فرصت طلبانه ترتیب میدهند(سولومون،2005).
2-6. مفاهیم و تعاریف حاکمیت شرکتی
تعریف های مختلفی از حاکمیت شرکتی وجود دارد؛
از تعریف های محدود و متمرکز بر شرکتها و سهامداران آنها گرفته تا تعریف های جامع و در برگیرنده پاسخگویی شرکتها در قبال گروه کثیری از سهامداران، افراد یا ذینفعان .
 بررسی ادبیات موجود نشان می دهد که هیچ تعریف مورد توافقی در مورد حاکمیت شرکتی وجود ندارد. تفاوتهای چشمگیری در تعریف براساس کشور موردنظر وجود دارد. حتی در امریکا یا انگلستان نیز رسیدن به تعریف واحد کار چندان آسانی نیست. تعریفهای موجود از حاکمیت شرکتی در یک طیف وسیع قرار می گیرند. دیدگاههای محدود در یک سو و دیدگاههای گسترده در سوی دیگر طیف قرار دارند. دردیدگاه های محدود، حاکمیت شرکتی به رابطه شرکت و سهامداران محدود می شود. این، الگویی قدیمی است که در قالب نظریه نمایندگی بیان می شود. در آن سوی طیف، حاکمیت شرکتی را می توان به صورت شبکه ای از روابط در نظر گرفت که نه تنها میان شرکت و مالکان آنها (سهامداران) بلکه میان شرکت و تعداد زیادی از ذینفعان از جمله کارکنان، مشتریان، فروشندگان، دارندگان اوراق قرضه و… وجود دارد. چنین دیدگاهی در قالب نظریه ذینفعان دیده می شود. فدراسیون بین المللی حسابداران (IFAC)20 در سال 2004 حاکمیت شرکتی را چنین تعریف کرده است: حاکمیت شرکتی (حاکمیت واحد تجاری) عبارت است از تعدادی مسئولیتها و شیوه های به کار برده شده توسط هیات مدیره و مدیران موظف با هدف مشخص کردن مسیر استراتژیک که تضمین کننده دستیابی به هدفها، کنترل ریسکها و مصرف مسئولانه منابع است.
 کادبردی در سال 1992 حاکمیت شرکتی را چنین بیان می کند:
 سیستمی که شرکتها با آن، هدایت و کنترل می شوند
 پارکینسون در سال 1994 می نویسد: حاکمیت شرکتی عبارت است از فرایند نظارت و کنترل برای تضمین عملکرد مدیر شرکت مطابق با منافع سهامداران.
 صندوق بین المللی پول (IMF) و سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) در سال 2001 حاکمیت شرکتی را چنین بیان کرده اند: ساختار روابط و مسئولیتها در میان یک گروه اصلی شامل سهامداران، اعضای هیات مدیره ومدیرعامل برای ترویج بهتر عملکرد رقابتی لازم جهت دستیابی به هدفهای اولیه مشارکت.
 هاپب و همکاران وی در سال 1998 پس از تحقیقی که در اکسفورد انجام دادند در تبیین حاکمیت شرکتی می نویسند: حاکمیت شرکتی به تشریح سازماندهی داخلی و ساختار قدرت شرکت، نحوه ایفای وظایف هیئت مدیره، ساختار مالکیت شرکت و روابط متقابل میان سهامداران و سایر ذینفعان، بخصوص نیروی کار شرکت و اعتباردهندگان به آن می پردازد.
 کیزی ورایت در سال 1993نوشته اند: حاکمیت شرکتی عبارت است از:
ساختارها، فرایندها، فرهنگها وسیستمهایی که عملیات موفق سازمان را فراهم کنند.مگینسون در سال 1994 حاکمیت شرکتی را چنین تعریف کرده است: سیستم حاکمیت شرکتی را می توان مجموعه قوانین، مقررات، نهادها و روشهایی تعریف کرد که تعیین می کنند شرکتها چگونه و به نفع چه کسانی اداره می شوند.
 رابرت مانگز و نل مینو، دو صاحبنظری که پژوهشهای متعدد و گسترده ای در مورد حاکمیت شرکتی انجام داده اند در سال 1995 حاکمیت شرکتی را چنین تعریف کرده اند: ابزاری که هر اجتماع به وسیله آن جهت حرکت شرکت را تعیین می کند ویا به عبارت دیگر، حاکمیت شرکتی عبارت است از روابط میان گروه های مختلف در تعیین جهت گیری و عملکرد شرکت. گروههای اصلی عبارتند از: سهامداران، مدیرعامل وهیات مدیره وسایرگروهها شامل، کارکنان، مشتریان، فروشندگان، اعتباردهندگان و اجتماع.
 در سال 1999 در فایننشیال تایمز تعریف حاکمیت شرکتی درج شده است: حاکمیت شرکتی را می توان در تعریف محدود آن، رابطه شرکت با سهامدارانش و در تعریف گسترده آن، رابطه شرکت با جامعه دانست.
 تری گر، صاحبنظر دیگری است که در سال 1984 نوشته است:… حاکمیت شرکتی تنها مربوط به اداره عملیات شرکت نیست بلکه به هدایت، نظارت و کنترل اعمال مدیران اجرایی و پاسخگویی آنها به تمام ذینفعان شرکت (اجتماع) نیز مربوط است(حساس یگانه، 1384).
2-7. سیستمهای حاکمیت شرکتی
به طور کلی، سازوکارهای حاکمیت شرکتی به دو نوع درون سازمانی و برون سازمانی تقسیم می شوند. مدل ترازنامه ساده شرکت، این تفکیک را نشان می دهد. اساس حاکمیت درون سازمانی یعنی مدیریت، به عنوان نماینده سهامداران، برای سرمایه گذاری دارایی ها و چگونگی تامین مالی این سرمایه گذاری ها، تصمیم گیری می کنند. هیات مدیره، در راس سیستم های کنترل داخلی، مشاوره و نظارت بر مدیریت و مسئولیت عزل و نصب و پاداش به تیم مدیریت ارشد را بر عهده دارد.

نمایشگر.2- 2. سیستمهای حاکمیت شرکتی
طرف راست نمودار عناصر حاکمیت برون سازمانی را معرفی می کند که از نیاز موسسه به افزایش سرمایه ایجاد می شود. به علاوه، نمودار مشخص می کند که در شرکت های سهامی تامین کنندگان سرمایه از کسانی که سرمایه را مدیریت می کنند تفکیک شده اند. این تفکیک، تقاضا برای ساختارهای حاکمیت شرکتی را ایجاد می کند(گیلن، 2006).
تقسیم بندی های مختلفی از حاکمیت شرکتی ارایه شده است. برخی حاکمیت شرکتی را به دو گروه حاکمیت شرکتی بیرونی و حاکمیت شرکتی درونی تقسیم می کنند. حاکمیت شرکتی بیرونی، حاکمیت شرکتی است که تامین کنندگان مالی از طریق بازار سهام بر رفتار مدیر و عملکرد بنگاه نظارت کرده و معمولا تامین کنندگان مالی به عضویت ارکان تصمیم گیری شرکت در نمی آیند. در حاکمیت شرکتی درونی، تامین کنندگان مالی از طریق پیوستن به ارکان تصمیم گیری شرکت یا دردست گرفتن جریان مالی بر رفتار مدیر و عملکرد شرکت نظارت می کنند.

نمایشگر 2-3. مکانیزمهای بیرونی حاکمیت شرکتی

نمایشگر 2-4. مکانیزمهای درونی حاکمیت شرکتی

برخی دیگر حاکمیت شرکتی را به سه گروه حاکمیت شرکتی سهام محور، بانک محور و خانوادهگی تقسیم می کنند. حاکمیت شرکتی سهام محور، همان حاکمیت شرکتی بیرونی است ومنظور از حاکمیت شرکتی بانک محور، همان حاکمیت شرکتی درونی است. دراین تقسیم بندی حاکمیت شرکتی خانوادگی از حاکمیت شرکتی درونی تفکیک می گردد. درحاکمیت شرکتی خانوادگی، مالکیت بنگاه در دست یک فرد یا خانواده به صورتی متمرکز است که آن فرد یا خانواده مستقل از سایر مالکان در مورد امور بنگاه تصمیم گیری می کند. در این حالت نیز همانند حاکمیت شرکتی درونی، تامین کنندگان منابع مالی ارکان تصمیم گیری شرکت را در اختیار می گیرند. میان حاکمیت شرکتی خانوادگی و بانک محور تفاوت اساسی وجود دارد. در حاکمیت شرکتی بانک محور، تامین کنندگان مالی یا مالکان از مدیران شرکت منفک شده اند اما در حاکمیت خانوادگی، مدیر و مالک در یک فرد یا خانواده جمع شده اند(میدری، 1381).
در بحث های حاکمیت شرکتی، ساختار مالکیت، از اهمیت ویژه ای برخودار است. نظریه شرکت بر این مساله دلالت می کند که مقدار ادعای مالکیت تحصیل شده توسط دارندگان اطلاعات محرمانه21 (مدیریت) و سهامداران خارج از شرکت (سرمایه گذاران با نقش غیرمستقیم در شرکت) عامل موثری است (جنسن و مکلینگ، 1976).
سه شکل کلی برای رابطه غیردولتی میان مالک و مدیر در دنیای واقع وجود دارد. حالت نخست وجود مالکان خرد است. مالکیت شرکت به سهم های بسیار کوچک تقسیم شده و سهامدار عمده به ندرت در شرکت وجود دارد. الگوی برجسته این نوع حکمرانی، اقتصاد انگلستان و امریکا است. کشور چک نیز براساس این الگو مالکیت شرکت های دولتی را تبدیل به مالکیت خصوصی کرد. در حالت دوم، مالک اصلی شرکت، نهادهای مالی مانند بانک ها و یا صندوق های بازنشستگی و سازمان تامین اجتماعی هستند. مالکیت شرکت تبدیل به سهام های خرد و ریز نمی شود و نهادهای بزرگ غیردولتی، مالکیت شرکت ها را در اختیار می گیرند. اقتصاد ژاپن، نمونه ای از این نوع می باشد.
حالت سوم رابطه خانوادگی است که یک خانواده، مالک و در عین حال مدیر شرکت است. الگوی رایج مالکیت در کشورهای در حال توسعه و در برخی از کشورهای توسعه یافته مانند کره و ایتالیا، الگوی مالکیت خانوادگی است (میدری، 1381).
2- 8. مالکیت سهام مدیریت
2-8-1. مالکیت سهام مدیریت22 :
بعنوان مکانیزم حاکمیت شرکتی (نظارت)دربرگیرنده عناصر درونی وبیرونی می باشد که مالکیت مدیران به عنوان عنصری از حاکمیت درونی شرکت تلقی می شود این تعریف، حاکمیت شرکتی را به عنوان مکانیزمی برای حل مشکلات نمایندگی (قراردادی) بیان می کند از این رو یک ساختاری که در آن حاکمیت شرکتی می تواند برثبات در آمدها وکیفیت اقلام تعهدی اثر گذار باشد این است که مکانیزم های قوی حاکمیت شرکتی باید فرصت ها وانگیزهای مدیریت سود را کاهش دهد بنابراین مالکیت سهام مدیریت باعث کاهش سطح اشتباهات در اقلام تعهدی وافزایش ثبات سود می گردد.(گیلن ،2006)
2-8-2. مالکیت سهام مدیریت و همسویی منافع:
استدلال می شود که مالکیت سهام مدیریت، منافع سهامداران ومدیران را هم راستامی کند. بدین ترتیب هر زمانی مالکیت مدیران افزایش یابد عملکرد شرکت نیز افزایش می یابد که منجر به کاهش هزینه های نمایندگی می شود (جانسون،1372). بنابراین اهمیت فرضیه فوق الذکربه همسویی منافع مدیران وسهامداران تاکید دارد. تمرکز زیاد برمالکیت سهام مدیریت به نظارتی اشاره دارد که مدیریت توسط عوامل خارجی را کاهش می دهد. مثل کارآیی بازار سهام، نظارت حقوقی و… (موراک و همکاران،1367). علاوه براین منافع مدیران ورفتار آنها ممکن است با این حقیقت پیچیده شده که مدیران، سهامدارنیز هستند.از دیدگاه اقلام تعهدی وثبات سود، با افزایش مالکیت مدیریت ممکن است انگیزه ها یا فرصت های مربوط به مدیریت سود کاهش یابد اگر اینگونه باشد انتظار یک رابطه مشابه بین مالکیت مدیریت، ثبات سود واقلام تعهدی خواهیم داشت همچنین بین مالکیت مدیریت وعملکرد شرکت این رابطه برقرار می باشد. بنابراین ممکن است از دیدگاه هم سوی منافع مدیران وسهامداران یک رابطه uشکل (معکوس) بین مالکیت مدیریت وثبات سود وجود داشته باشد.
2-8- 3. مالکیت سهام مدیریت وقرارداد موثر:
باتوجه به توضیحات قبل این نگرش وجود دارد که عناصر حاکمیت شرکتی مثل مالکیت مدیریت، می توانند بطور مستقل توسعه یابندوممکن است نسبت به ترتیبات مالی وعملیاتی شرکت بی ارتباط باشند یک دیدگاه جایگزین عبارت است از برخی یا تمام عناصر حاکمیت شرکتی وساختار های آن ممکن است به صورت درونی به عنوان بخشی از ساختارهای مالی شرکت تعیین شود (1983، Demsetz). دراین دیدگاه، شرکتها برای ارزیابی عملکرد مدیریت با مشکلات زیادی مواجه هستند، زیرا شرکتها به علت عواملی نظیر چرخه عملیاتی طولانی ترشرکت، جریان وجوه نقد آتی باعدم قطعیت بیشتر، تمایل بیشتر برای خسارت دیدن با احتمال بیشتری خواهان عناصرحاکمیت شرکتی می باشند، نظیر مالکیت سهام مدیریت که می تواند میزان نظارت را افزایش دهد یا آن را بهبود بخشد، بنابراین به عملکرد بهتر موسسه منجر شود. (دیچو وهمکاران 2002) شرکتها علاقه دارند برای ثبات سود بیشتر یااقلام تعهدی با قابلیت اتکاء کمتر یا بیشتر، ممکن است آنها عناصرحاکمیت شرکتی را انتخاب کنند که متفاوت از شرکتهایی باشند که این ویژگیها را ندارند. به ویژه کاهش در ثبات سودوافزایش در اقلام تعهدی ممکن است به احتمال زیاد ناشی ازنیازبیشتربه تعهداتی که ناشی اززمانبندی بیشتر، مشکلات تطابق در شرکتهایی که با ساختارهای تجاری فراترروبروهستند، همچنین چرخه عملیاتی طولانی تریادراندازه های کوچکترشرکت اتفاق بیافتد (دیچووهمکاران 2002) که این خصوصیات ممکن است با سطحی از مالکیت سهام مدیریت مرتبط باشد، زیرا هر چه قدر سطح مالکیت مدیریت افزایش یابد باعث ایجاد قرارداد موثرمی شود، که مشکلات ایجادشده در ارزیابی عملکرد مدیریت را کاهش می دهد این توضیح به یک رابطه uشکل(معکوس) بین مالکیت مدیرانه وثبات سود اشاره دارد.
2-9. سهامداران عمده
سهامداران عمده بزرگ نقش مهمی در حاکمیت شرکتی ایفا می کنند. به همین دلیل، حضور چنین سهامدارانی و اندازه هلدینگ های آنها، معمولا به عنوان یک متغیر توضیحی در تحقیقات مالی به کار می رود.
اگرچه این فرض در ادبیات وجود دارد که سهامداران بزرگ، قدرت بیشتر و انگیزه های قوی تری برای حداکثر کردن ارزش سهامدار دارند (فرضیه هم راستایی انگیزه ها)، رابطه نظری میان سهامداران بزرگ وارزش موسسه مبهم است. مالکیت عمده بالاتر از سطح مشخص ممکن است منجر به حفاظت مدیران مالک و در نتیجه سلب مالکیت از سهامدار خرد شود.
مساله کلیدی در حاکیمت شرکتی این است که آیا سهامداران بزرگ (عمده) به حل مشکلات نمایندگی کمک می کنند یا آن را شدت می دهند.
مشکلات نمایندگی زمانی به وجود می آید که مدیران فعالیت هایی مثل حداکثر کردن فروش یا رشد دارایی را دنبال می کنند که خلاف ارزش سهامدار است و باعث منفعت آنها می شود، در حالی که به ضرر سهامداران خارجی منتهی می گردد. راه های زیادی برای کاهش این مساله وجود دارد.
حق مالکیت به وسیله مدیران و نظارت به وسیله سهامداران عمده بزرگ، دو راهی است که بطور بالقوه می تواند مشکلات نمایندگی را کاهش و ارزش موسسه را افزایش دهد. وجود سهامداران عمده بزرگ می تواند میزان نظارت را افزایش دهد یا آن را بهبود بخشد و بنابراین به عملکرد بهتر موسسه منجر شود.
کسب حق مالکیت به وسیله مدیران و نظارت به وسیله سهامداران عمده بزرگ، دو راهی است که به شکل بالقوه می تواند مشکلات نمایندگی را کاهش و ارزش موسسه را افزایش دهد. حق مالکیت عمده به وسیله مدیران، منافع آنها را با منافع سهامداران هم راستا می کند، به طوریکه مدیریت محرک لازم برای فعالیت های حداکثرکننده ارزش را دارد. وجود سهامداران عمده نیز می تواند میزان نظارت را افزایش یا آن را بهبود بخشدو بنابراین به عملکرد بهتر موسسه منجر می شود (سایفرت، گاننس و رایت، 2005). به طور خلاصه می توان سازوکارهای کنترلی شرکت ها را برای کنترل مساله نمایندگی به شرح زیر بیان کرد:
1. وجود سهامداران داخلی شرکت (مدیران).
2. وجود سهامداران عمده خارج از شرکت.
3. سرمایه گذاران نهادی و شرکت های سرمایه گذاری سهامدار.
4. استفاده شرکت ها از بدهی.
5. رقابت در بازار نیروی کار مدیریت.
6. استفاده شرکت ها از اعضای غیرموظف در هیات مدیره.
7. بازار قبضه یا کنترل مالکیت شرکت ها.23
این سازوکارها، شقوق مختلف کنترل عملکرد شرکت ها هستند و از آنها می توان به جای یکدیگر استفاده کرد و عملکرد یکسانی حاصل نمود. سه سازوکار از این هفت سازوکار کنترلی مستقیماً به نوع مالکیت شرکت ها مربوط می شودکه عبارتنداز: سهامداران عمده داخلی (مدیران)، سهامداران عمده خارج از شرکت و سرمایه گذاران نهادی و شرکت های سرمایه گذاری سهامدار (شریعت پناهی، 1380).
سهامداران عمده با توجه به اینکه می توانند مدیران را بهتر کنترل کنند و هزینه های نمایندگی را کاهش دهند از اهمیت ویژه ای در حاکمیت شرکتی برخوردارند، اما نباید این موضوع را نیز فراموش کرد که اگر مالکیت سهامداران عمده به اندازه ای باشد که آنها را قادر به کنترل بی قید و شرط شرکت نماید، می تواند موجبات تضییع حقوق سهامداران اقلیت را موجب شود. بنابراین تعیین سطحی از مالکیت سهامداران عمده که بتواند از یک طرف مدیران را بهتر کنترل کند و از طرف دیگر قادر به کنترل بی قید و شرط شرکت نباشد با اهمیت می باشد.
2-10. پیشینه موضوع تحقیق
2-10-1. تحقیقات انجام شده در سایر کشورها پیرامون موضوع تحقیق

2-10-1-1. هلی (1985) با عنوان" اثر طرح های پاداش بر تصمیمات حسابداری" در بورس اوراق بهادار نیویورک شاید بهترین تحقیق تجربی شناخته شده در زمینه مدیریت سود باشد. او پیش بینی کرد که مدیران به صورت فرصت طلبانه به نحوی بر سود خالص مدیریت می کنند تا پاداش خود را حداکثر سازند. نتایج حاصله نشان داد که اگر سود خالص کمتر از میزانی باشد که به مدیر پاداش تعلق گیرد، این انگیزه بوجود می آید که مدیر حتی سود را باز هم پایین تر گزارش کند تا احتمال دریافت پاداش سال بعد افزایش یابد.
2-10-1-2. جنسین (1986) در تحقیق خود تحت عنوان" هزینه های نمایندگی جریان وجوه نقد آزاد، تامین مالی شرکت و قبضه مالکیت" پیش بینی نمود که وقتی مدیران جریان های نقدی آزادی بیشتری در دسترس داشته باشند، رفتارهای فرصت طلبانه ای از جمله سرمایه گذاری در پروژه ها با خالص جریان های نقدی کمتر، تلاش برای ایجاد درآمد، انجام هزینه های اضافی، تلف کردن عایدی ها و مواردی از این قبیل را انجام می دهند. به عنوان مثال، خرید دارایی هایی که درآمد تولید نمی کنند، ایجاد فرصتهای شغلی افراطی واستفاده مفرط از دارایی ها موجب تلف کردن عایدی های شرکت می شود. وی پیش بینی نمود که افزایش اهرم، مدیران را منضبط کرده و رفتارهای فرصت طلبانه آنها را کمتر می کند، به این دلیل که باز پرداخت بدهی، وجه نقد اضافی کمتری را برای مدیران باقی می گذارد.
2-10-1-3. بوئن و همکاران (1987) در تحقیقی به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی ارقام تعهدی ونقدی پرداختند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که اطلاعات مربوط به جریان های نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سود است. هم چنین اطلاعات مربوط به جریان های نقدی دارای محتوای فزاینده اطلاعاتی نسبت به اطلاعات توامان سود و سرمایه در گردش حاصل از عملیات بوده و اطلاعات مربوط به جریان های تعهدی ( سود و سرمایه در گردش حاصل از عملیات ) به صورت جداگانه و همچنین به قدرت توامان، دارای محتوای فزاینده اطلاعاتی نسبت به جریان های نقدی می باشند.
2-10-1-4. ولک و همکاران(1995) در تحقیق خود نشان دادند که اقلام تعهدی غیر اختیاری، ثابت هستند و از آن ها نمی توان برای هموارسازی سود استفاده کرد. هر چقدر اقلام تعهدی اختیاری در داخل اقلام تعهدی بیشتر باشد احتمال مدیریت سود نیز متعاقب آن افزایش می یابد. در نتیجه باعث می شود که اوضاع مالی این شرکت ها بهتر نشان داده شود، که به نوبه ی خود باعث کاهش هزینه سرمایه خواهد شد.
2-10-1-5. اسلوان(1996) نخستین تحقیقی است که به صورت مستقیم به تجزیه و تحلیل تاثیرات پایداری نسبی جریان های نقدی و اجزای تعهدی سودهای فعلی بر روی پیش بینی سودهای آتی پرداخته است. مطالعات اسلوان از این جهت به مطالعات پیش بینی سود کمک می کند که وی یک مدل پیش بینی ساده ارائه نموده که فقط بر فرایند حسابداری مورد نیاز آن تکیه می نماید بدون آنکه از مباحث آماری دست و پاگیر استفاده کند. اسلوان با استفاده از ضرایب موجود در معادلات پیش بینی سودها نتیجه می گیرد که اجزای جریان نقدی سودهای فعلی نسبت به اجزای تعهدی ماندگارتر هستند. همچنین او با توجه به میزان نسبی برگشت میانگین نشان می دهد که برگشت میانگینی برای شرکت هایی که دارای حداکثر اجزای تعهدی هستند سریع تر از آنهایی که دارای حداکثر جریان های نقدی می باشند اتفاق می افتند.
2-10-1-6. کاسانن و همکاران(1996) در تحقیق خود درباره ی " سود سهام مبتنی بر مدیریت سود" به این نتیجه رسیده اند که از یکی از دلایل مدیریت سود فرار مالیاتی است.
2-10-1-7. بورگستالر و دیچوف (1997) در تحقیق خود نشان دادند شرکت ها برای جلوگیری از کاهش سود و زیان ها، سودهای گزارش شده خود را کنترل می کنند.
2-10-1-8. کرمندی وایپ(1987) ماندگاری سودها را مربوط به کیفیت سودها دانسته و استدلال می کنند آن میزان تغییرات در اجزای فعلی سودها که به انرژی های آتی منتقل می شود نشان دهنده کیفیت سودها است. همه سودهای حسابداری گزارش شده دائمی نیستند.
2-10-1-9. میچلسون، واگنر و ووتون(1999) در تحقیق خود ارتباط بین هموار سازی سود و عملکرد سود
و عملکرد بازار را در بورس اوراق بهادار نیویورک مورد آزمون قرار دادند. در این تحقیق استعداد شرکتها برای هموارسازی سود، بررسی شده است. تفاوت میانگینی بازده های غیر عادی شرکت های هموار سازی و غیر هموار ساز و ارتباط بین ریسک بازار و هموارسازی در این تحقیق بررسی شده است. نتایج نشان می دهد شرکت هایی که سودشان را هموار سازی می کنند، میانگین بالاتری از بازده های غیر عادی سالانه در مقایسه با سایر شرکت ها گزارش کرده و ارزش بالاتری دارند.
2-10-1-10. گیدری و همکاران(1999) در تحقیق خود با عنوان " طرح های پاداش بر مبنای سود و مدیریت سود بوسیله مدیران واحدهای تجاری" در بورس اوراق بهاداری نیویورک، آنها به این نتیجه رسیدند که مدیران واحدهای تجاری برای حداکثر کردن پاداش های کوتاه مدت خود سود شرکت را مخدوش می سازند و بدین منظور از اقلام تعهدی اختیاری استفاده می کنند. نتایج بدست آمده حکایت از این دارد که مدیران معتقدند می توانند قیمت های سهام و حق اختیار خرید سهام را تحت تاثیر قرار دهند و به این منظور از استراتژی های مختلفی جهت مدیریت سود استفاده می کنند.
2-10-1-11. اریکسون و وانگ(1999) تحقیقی در مورد مدیریت سود در شرکت های تحصیل کننده ( در ادغام شرکت ها) بورس اوراق بهاداری نیویورک انجام دادند. نتایج نشان می دهد که میزان افزایش سود بدست آمده از طریق مدیریت سود با اندازه نسبی ناشی از ادغام رابطه مثبت دارد. یکی از روش هایی که شرکت های تحصیل کننده برای افزایش قیمت سهام خود استفاده می کنند، افزایش سود حسابداری است.
از این رو بررسی ها نشان دهنده ی مخدوش سازی سود حسابداری در دوره ی قبل از ادغام شرکت ها، به وسیله ی شرکت های تحصیل کننده است.
2-10-1-12. بارتون وسیمکو(2002) در تحقیق خود نشان دادند که مدیریت سود در دوره های بعدی به نوع و مقدار اقلام تعهدی که در دوره های قبل مورد استفاده قرار گرفته است، وابسته می باشد، زیرا اثر اقلام تعهدی به گذشته بر می گردد.
2-10-1-13. فیشر و استوکنت (2004) در تحقیق خود اثر سفته بازی بر فعالیت های مخدوش سازی مدیریت سود، کیفیت سود و بهره وری قیمت سهام پرداختند. نتایج حاصله مبین این است که مدیران می توانند سود گزارش شده را به وسیله بعضی از هزینه ها مخدوش سازند.
2-10-1-14. مارکارت و میدمن(2004) سوال مطرح شده در این تحقیق، این است که آیا مدیریت سود (به صورت فرصت طلبانه) بر ارزش مربوط به سود خالص و ارزش دفتری، جهت تعیین قیمت سهام اثر می گذارد؟ ابتدا شواهدی دال بر مدیریت سود در سال عرضه سهام شاندی- یعنی زمانی که انگیزه ها و فرصت ها برای مدیریت سود قوی تر است- بدست آمد. بعد از کنترل آثار عواملی نظیر اندازه توانایی، رشد و سود و زیان های شرکت، مشاهده گردیده که ارزش مربوط به درآمد خالص در سال عرضه سهام برای شرکت هایی که مدیران این شرکت سهام خود را می فروشند کاهش می یابد. آنان دریافتند که شرکت ها جهت کنترل از اقلام تعهدی مختلفی با اهداف گوناگون استفاده می کنند.
2-10-1-15. ریچاردسون و همکاران(2004) در تحقیق خود پایداری و قیمت گذاری اجزای نقدی سود را مورد بررسی قرار دادند. آنها اجزای نقدی سود را به جزء مانده وجوه نقد، وجوه نقد پرداختی به اعتبار دهندگان و وجوه نقد پرداختنی به سهامداران تجزیه کردند و دریافتند اجزای پایدارتر سود، که در این تحقیق وجوه پرداختی به سهامداران بود، رابطه معنی داری با قیمت سهام دارد.
2-10-1-16. فرانسیس و همکاران (2005) در تحقیق خود عنوان می کنند که کیفیت اقلام تعهدی معیار ابهام موجود در گردش وجه نقد آتی شرکت ف می باشد. کیفیت اقلام تعهدی از نظر سرمایه گذاران به معنی نزدیکی سود حسابداری به وجه نقد می باشد. بنابراین کیفیت ضعیف اقلام تعهدی باعث می شود که مبهم بودن اطلاعات افزایش یافته و ریسک سرمایه گذاری نیز در پی آن افزایش داشته باشد. شرکت هایی که از کیفیت اقلام تعهدی ضعیف تری برخورداند، ثبت هزینه بهره به بدهی بهره دار در آن ها بالاتر و نسبت بدهی پایین تری دارند. در این مطالعه نشان داده شده است که شرکت هایی که از کیفیت اقلام تعهدی مناسبی برخوردارند، هزینه سرمایه کمتری دارند. به عبارت دیگر، بین هزینه سرمایه شرکت هایی که اقلام تعهدی آنها از کیفیت پایینی برخوردار است و شرکت هایی که اقلام تعهدی آنها از کیفیت بالایی برخوردار است اختلاف معنی داری وجود دارد.
2-10-1-17. کوانگ و وارفیلد (2005) در تحقیق خود با عنوان " سهام جایزه و مدیریت سود" در بازار بورس سنگاپور انجام شد. آنها ارتباط بین سهام جایزه ( ناشی از پاداش بر مبنای سهام) و مالکیت سهام و مدیریت سود را بررسی کردند. نتایج نشان می دهد که مدیران تمامی شرکت ها، تعداد زیادی سهام جایزه دارند که مایلند بعد از اعلان سود آنها را به فروش رسانند. مدیرانی که تعداد زیادی سهام جایزه دارند با استفاده از مدیریت سود برای حفظ قیمت بالای سهام و افزایش ارزش هر سهم که در آینده فروخته می شود، منافعی بدست می آورند. نتایج پیشنهاد می کند پاداش بر مبنای سهام و مالکیت می تواند محرکی برای مدیریت سود باشد. اگر مدیریت سود بتواند باعث افزایش قیمت سهام در کوتاه مدت شود، مدیران از طریق ارزش هر سهم سود می برند.
2-10-1-18. رامیسی و مدر(2005) به رابطه بین کیفیت سود و جنبه هایی از اصول راهبری شرکت پرداخته است که اساساً شامل مالکیت مدیریتی سهام، ساختار (استقلال) هیئت مدیره وتعداد اعضاء هیئت مدیره می باشد. کیفیت سود در این تحقیق بر مبنای مجموع تعهدات اندازه گیری شده و از معیارهای حاکمیت شرکتی، درصد مالکیت اعضای هیئت مدیره، تعداد مدیران مستقل و تعداد اعضای هئیت مدیره در نظر گرفته شده اند، نهایتاً نتایج تحقیق به شرح زیر است:
– یک رابطه غیرخطی بین درصد مالکیت اعضای هیات مدیره و کیفیت سود وجود دارد. کیفیت سود از طریق
مجموع تعهدات اندازه گیری می شود.
– یک رابطه مثبت بین نسبت مدیران مستقل بیرونی در هیات مدیره و کیفیت سود وجود دارد.
– بین اندازه هیئت مدیره و سطح کیفیت سود با در نظر گرفتن مجموع تعهدات رابطه ای وجود ندارد.
2-10-1-19. کیم ویی (2006) در مقاله ای به بررسی دو سوال زیر پرداخته اند. اینکه آیا ساختار مالکیت (انحراف کنترل سهامداران کنترل کننده، از مالکیت) و روابط گروه های تجاری اثر متفاوتی بر مدیریت سود دارند؟ چطور ساختار مالکیت و روابط گروه های تجاری بر مدیریت سود اثر می گذارد؟ نمونه آنها شرکت های سهامی عام و سهامی خاص کره شمالی را در بر می گرفت. پژوهش آنها سه نتیجه مهم را در پی داشت:
1)هنگامی که میزان انحراف مالکیت از کنترل بیشتر می شود، سهامداران کنترل کننده تمایل بیشتری به مدیریت سود فرصت طلبانه به منظور پنهان کردن عملکرد خود و اجتناب از پیامدهای نامطلوب ناشی از عملکرد (مانند برخوردهای قانونی) از خود نشان می دهند. نتایج نشان داد که 1 درصد انحراف موجب افزایش اقلام تعهدی اختیاری به میزان 3/1 درصد کل دارایی های بلااستفاده می گردد.
2)میزان اقلام تعهدی اختیاری برای شرکت های گروهی و وابسته به میزان 8/0 درصد دارایی های بلا استفاده
بیشتر از شرکت های غیر وابسته می باشد. این نتیجه نشان می دهد که ارتباط بین گروه شرکت ها برای سهامداران
کنترل کننده انگیزه بیشتر و فرصت های بهتری برای مدیریت سود فراهم می کند.
3)بررسی ها نشان داد که میزان اقلام تعهدی اختیاری برای شرکت های سهامی عام به میزان 2/1 درصد کل دارایی های بلااستفاده بیشتر از شرکتهای سهامی خاص است. این نتیجه تاکیدی بر این مطلب است که بازارهای سهام باعث ایجاد انگیزه در شرکتها برای مدیریت سود می شوند تا بتوانند شرکاء خود را راضی نگهدارند.
2-10-1-20. سانچز بالستا و گارسیا میکا (2007) از روش شناسی دیتاپنل24 برای آزمون کردن ارتباط بین ساختار مالکیت، اقلام تعهدی اختیاری و آگاه کنندگی سود استفاده کردند. نمونه آنها شامل شرکت های غیرمالی اسپانیایی پذیرفته شده در بورس مادرید در طی سال های 2002-1999 بود. نتایج آنها حاکی از وجود ارتباط غیرخطی بین مالکیت افراد درون سازمانی و اقلام تعهدی اختیاری و بین مالکیت افراد درون سازمانی و قدرت توضیحی سود برای بازده ها می باشد. این نتایج تاکیدی بر این فرض است که مالکیت افراد درون سازمانی به آگاه کنندگی سود کمک می کند و زمانی که درصد سهم نگهداری شده توسط افراد درون سازمانی خیلی زیاد نیست، موجب محدود کردن مدیریت سود می شود. اما زمانی که افراد درون سازمانی درصد سهم بیشتری را در شرکت مالک می شوند و در شرکت دارای جایگاه تثبیت شده ای می گردند، ارتباط بین مالکیت افراد درون سازمانی و مدیریت سود عکس می شود.
2-10-1-20. سیرگار و یوتاما (2008) بررسی کردند که آیا شرکت های فهرست شده در بورس جاکارتا
مدیریت سود را بطور کارا و موثر به کار می برند یا فرصت طلبانه. آنان همچنین به آزمون تاثیر ساختار مالکیت، اندازه شرکت و رویه های حاکمیت شرکتی بر مدیریت سود پرداختند. نتایج حاصل از رگرسیون چند متغیره، نشان داد که مدیریت سود انتخابی توسط بازار بورس جاکارتا به سوی مدیریت سود موثر تمایل دارد. این نتایج متناقض با این دیدگاه عمومی است که مدیریت سود در اندونزی فرصت طلبانه می باشد. مالکیت خانوادگی تاثیر با اهمیتی بر نوع مدیریت سود انتخابی دارد و شرکت هایی با نسبت بالای مالکیت خانوادگی نسبت به سایر انواع شرکت ها بیشتر به سوی مدیریت سود موثر تمایل دارند. همچنین ایشان در مورد تاثیر مالکیت سازمانی، اندازه شرکت و رویه های حاکمیت شرکتی بر نوع مدیریت سود، به شواهد متناقضی دست یافتند.
2-10-2. تحقیقات انجام شده در ایران پیرامون موضوع تحقیق
2-10-2-1. عاشق علی (1373) در تحقیق خود به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی سود بر سرمایه درگردش حاصل از عملیات و جریان های نقدی پرداخت.
او در این تحقیق محتوای افزاینده اطلاعاتی سود بر سرمایه در گردش حاصل از عملیات و جریان های نقدی را تایید نمود. همچنین در این آزمون محتوای افزاینده اطلاعاتی سرمایه در گردش حاصل از عملیات بر سود و جریان های نقدی نیز تایید شد. ولی در مورد محتوای افزاینده اطلاعاتی وجوه حاصل از عملیات بر سایر عوامل، دو حالت مشاهده شد. در حالتی که شرکت های مورد مطالعه تغییرات کمی در وجوه نقد حاصل از عملیات داشته اند، محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایرین مشاهده شد؛ و در حالتی که شرکت های مورد مطالعه تغییرات بزرگی ( زیادی) در وجوه نقد حاصل از عملیات داشته اند، محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به سایرین مشاهده نشد.
2-10-2-2. عرب مازار یزدی(1374) در تحقیق خود به بررسی محتوای افزاینده اطلاعاتی جریان های تعهدی و نقدی شرکت ها پرداخت . نتایج بدست آمده نشانگر آن بود که داده های جریان های نقدی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی نسبت به داده های جریان های تعهدی نیست و رابطه معناداری بین تغییرات غیر منتظره جریان های نقدی حاصل از عملیات و تغییرات غیر منتظره بازار سهام وجود ندارد.
2-10-2-3. کردستانی(1374) با بررسی ارتباط بین سودهای تاریخی با سودهای آتی و سودهای تاریخی و جریان های نقدی آتی نشان داد که مدل های رگرسیون سری زمانی برای اکثر شرکت ها قادر نیست با استفاده از مشاهدات گذشته سودها، جریان های نقدی و سودهای آتی را به گونه ای پیش بینی کند که به ارقام واقعی آن ها نزدیک باشد.
2-10-2-4. خدایاری(1376) با استفاده از سه مدل رگرسیونی که به ترتیب در هر کدام از آن ها جریان های نقدی عملیاتی، سود عملیاتی و سود و جریان نقدی عملیاتی به عنوان متغیر توضیحی بودند، ارتباط بین جریان های نقدی و سه متغیر مذکور را بررسی کرد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین جریان های نقدی عملیاتی و سود عملیاتی و یا جریان های نقدی دوره جاری و دوره های قبل ارتباط معنی داری وجود ندارد. هم چنین استفاده توام جریان های نقدی عملیاتی و سود عملیاتی دوره جاری و دوره های قبل توان پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی آتی را افزایش می دهد، لیکن این افزایش معنی دار نخواهد بود.
2-10-2-5. سعد محمدی (1377) در تحقیق خود در خصوص تعیین میزان ارتباط سود با جریان های نقدی ناشی از فعالیت های عملیاتی پرداخته است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین سود نقدی و سود تعهدی رابطه خطی قوی وجود ندارد و سود تعهدی نمی تواند تفسیری روشن در مورد پیش بینی جریان های نقدی ارایه کند.
2-10-2-6. صادق بیان(1377) رابطه بین وجوه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی و سود عملیاتی را بررسی کرد و نشان داد که رابطه معناداری بین جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی و سود عملیاتی وجود ندارد.
2-10-2-7. رستمی (1378) به بررسی نقش و قابلیت سود در پیش بینی سود و جریان های نقدی آن سرمایه گذاری در سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداخته است.
نتایج این تحقیق نشان می دهد که ارتباط معنی داری بین سودهای گذشته و سود دوره آتی و هم چنین بین سود و جریان های نقدی گذشته با جریان های نقدی آتی وجود دارد.
2-10-2-8. مدرس(1380) با استفاده از اطلاعات حسابداری شامل 1) جریان های نقدی عملیاتی، 2) سودهای حسابداری، 3) جریان های نقدی عملیاتی و سودهای حسابداری و 4) جریان های نقدی عملیاتی و سودهای حسابداری تاریخی و اقلام مربوط به دارایی ها و بدهی های جاری، رابطه این اقلام را با جریان های نقدی عملیاتی بررسی کرد. نتایج تحقیق نشان داد که پیش بینی جریان های نقدی عملیاتی با استفاده از جریان های نقدی عملیاتی تاریخی امکان پذیر نیست؛ اما این پیش بینی با استفاده از سود عملیاتی تاریخی، مدل پیش بینی را بهبود می بخشد و ورود اجزای سرمایه در گردش به مدل، توان پیش بینی را افزایش می دهد.
2-10-2-9. قائمی و همکاران(1382) در تحقیق خود تاثیر هموار سازی سود بر بازده سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را بررسی کردند. نتایج بیانگر این است که سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و تحلیل گران مالی علاقه مندند اطلاعات بیشتری راجع به هموارسازی سود در شرکت های سرمایه پذیر داشته باشند، به خصوص اگر این عمل بر ریسک و بازده شرکت موثر باشد. نتایج کلی بدست آمده از این تحقیق نمایانگر آن است که در بورس اوراق بهادار تهران، هموارسازی را نمی توان ابزار موثر بر بازده سهام شرکت ها دانست.
2-10-2-10. پور حیدری و همتی(1383) در این تحقیق اثر قراردادهای بدهی، هزینه های سیاسی، طرح های پاداش و مالکیت در دستکاری سود توسط سهامداران مطالعه شده است. از آن جایی که محیط اقتصادی ( حسابداری)، اجتماعی و فرهنگی ایران متفاوت از کشورهای صنعتی است ممکن است انگیزه های مدیریت سود نیز در ایران متفاوت باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که به طور میانگین میان نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام و دستکاری سود، ارتباط مثبت و معنی داری وجود ندارد. بررسی ارتباط متغیر اندازه ( کل فروش) و دستکاری سود نشان می دهد که بر خلاف نتایج تحقیقات خارجی با افزایش اندازه شرکت، مدیریت انگیزه بیشتری جهت افزایش سود در جهت ارائه تصویری بهتر از عملکرد خود به سهامداران و مسئولین دارد.
2-10-2-11. ثقفی و کردستانی (1383) در این تحقیق واکنش بازار به تغییرات سود نقدی مطالعه شده است. هدف اصلی این تحقیق، بررسی و تبیین رابطه بین کیفیت سود و بازده غیر عادی انباشته سهام در شرکت هایی است که سود نقدی آنها افزایش ( کاهش) بررسی و تبیین رابطه بین کیفیت سود بر مبنای پایداری سود، قابلیت پیش بینی سود و رابطه سود و جریان های نقدی عملیاتی اندازه گیری شده است. واکنش بازار به تغییرات سود نقدی و تغییرات سود غیر منتظره مثبت و از نظر آماری معنی دار است.
بنابراین می توان گفت سود نقدی، اطلاعاتی درباره ارزش شرکت فراهم می کند.
2-10-2-12. ظریف فرد و ناظمی(1383) مطالعه دیگری تحت عنوان " بررسی نقش سود حسابداری و جریان های نقدی در سنجش عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورش اوراق بهادار تهران" انجام شده است. هدف از تحقیق، بررسی رابطه بین سود و جریان های نقدی در سنجش و ارزیابی عملکرد شرکت ها با معیار بازده سهام و با در نظر گرفتن سه متغیر اقلام تعهدی، اندازه شرکت ها و نوع صنعت عنوان نشده است. براساس فرضیه اصلی، سود حسابداری توان بیشتری نسبت به جریان های نقدی ( اعم از خالص جریان های نقدی و جریان نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی) برای سنجش و ارزیابی عملکرد شرکت دارد. نتایج بدست آمده، این فرضیه را در سطح اطمینان 5 درصد تایید می کند.
2-10-2-13. رخشانی(1383) ابزارهای مدیریت سود را بررسی نموده. نتایج نشان می دهد معمولاً مدیران شرکت هایی که با نوسان های سود مواجه هستند، جهت مطلوب نشان دادن نتایج عملیات برای استفاده کنندگان از صورت های مالی، سعی در کاهش این نوسان ها دارند. مدیران این دسته از شرکت ها جهت اثر گذاری روی سودهای گزارش شده، از روش هایی ابزارهای مختلفی نظیر فرمان بندی فروش دارایی ها و زمان بندی هزینه های مالی استفاده می کنند. این مدیران زمانی که سود شرکت افزایش می یابد، با به تعویق انداختن فروش دارایی ها و یا فروش دارایی هایی که منجر به زیان می شود، سعی می کنند بر سودهای گزارش شده اثر بگذارند و آن را کنترل نمایند.
2-10-2-14. هاشمی(1383) با بررسی رابطه جریان های نقدی عملیاتی آتی و اجزای سود عملیاتی تاریخی و همچنین پیش بینی جریان های نقدی آتی با استفاده از اجزای سود تعهدی تاریخی نتیجه گرفت که سود حسابداری دارای توانایی پیش بینی جریان های نقدی آتی است و سودهای تقسیم شده به دو جزء جریان های نقدی و تعهدی ، جریان های نقدی را بهتر پیش بینی می کند.
2-10-2-15. خواجویی و ناظمی(1384) در زمینه ارتباط بین سود و بازده سهام مطالعه کرده اند. نتایج نشان
می دهد که میانگین بازده سهام شرکت ها، تحت تاثیر میزان ارقام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار نمی گیرد. به عبارت دیگر نمی توان پذیرفت که بین میانگین بازده شرکت هایی که ارقام تعهدی آنها به کمترین و بیشترین میزان گزارش می شود، اختلاف معنی داری وجود دارد.
2-10-2-16. مشایخی و همکاران (1384) نقش اقلام تعهدی را در مدیریت سود بررسی نمودند. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که در شر کت های مورد مطالعه، مدیریت سود اعمال شده است. در واقع مدیریت این شرکت ها، به هنگام کاهش وجوه نقد حاصل از عملیات که بیانگر عملکرد ضعیف واحد تجاری بوده است، به منظور جبران این موضوع اقدام به افزایش سود از طریق افزایش اقلام تعهدی اختیاری کرده است.
2-10-2-17. عرب مازار یزدی و همکاران(1385) محتوای اطلاعاتی جریان های نقدی وتعهدی در بازار سرمایه ایران را مورد بررسی قرار دادند. یافته های تحقیق بر وجود محتوای افزاینده اطلاعاتی سود نسبت به جریان های نقدی عملیاتی دلالت دارد. همچنین اقلام تعهدی نسبت به جریان های نقدی عملیاتی دارای محتوای افزاینده اطلاعاتی است.
2-10-2-18. حسینی (1385) تاثیر کیفیت اقلام تعهدی بر هزینه سرمایه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار را مورد برسی قرار داد. در این تحقیق اقلام تعهدی به عنوان تفاوت میان سود حسابداری وجریان های نقدی تعریف شده اند، نتایج تحقیق نشان می دهد که هزینه سرمایه شرکت ها تحت تاثیر کیفیت اقلام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار نمی گیرد. به عبارت دیگر نمی توان پذیرفت که بین هزینه سرمایه شرکت های با کیفیت اقلام تعهدی پایین، در مقایسه با شرکت های با کیفیت اقلام تعهدی خوب و بالا، اختلاف معنی داری وجود دارد.
2-10-2-19. کردستانی و رودنشین(1385) در تحقیق خود به برسی میزان مربوط بودن اجزای نقدی وتعهدی سود حسابداری به ارزش بازار شرکت پرداختند . نتایج این تحقیق نشان می دهد که اجزای نقدی سود حسابداری قدرت توضیح دهندگی ارزش بازار شرکت را دارند در حالی که اجزاء تعهدی سود توان پیش بینی و توضیح تغییرات در ارزش بازار شرکت را ندارند.
2-10-2-20. ابراهیمی کرد لر و حسنی آذر داریانی(1385) اقلام تعهدی جاری اختیاری را شاخصی برای ارزیابی مدیریت سود در نظر گرفتند و به بررسی مدیریت سود در زمان عرضه اولیه سهام به عموم در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که مدیران، سود شرکت ها را در سال قبل از عرضه اولیه و سال عرضه اولیه سهام به عموم مدیریت می کنند. هم چنین تاثیر مدیریت سود بر عملکرد بلند مدت قیمت سهام شرکت عرضه کننده اولیه سهام به عموم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین اقلام تعهدی جاری اختیاری سال اول شرکت ها و عملکرد بلند مدت قیمت سهام در سه سال آتی رابطه مثبت وجود دارد.
2-10-2-21. قائمی و همکاران (1387) رابطه بین کیفیت سوداز طریق اقلام تعهدی و اجزای تشکیل دهنده آن با بازده عادی و غیر عادی سهام را در بورش اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار دادند. نمونه مورد بررسی شامل 136 شرکت در طی دوره زمانی 1384- 1377 ماست. اقلام تعهدی به اجزای اختیاری و غیر اختیاری تفکیک شده است. نتایج نشان می دهد بازده سهام شرکت ها، تحت تاثیر میزان اقلام تعهدی و اجزای مربوط به آن قرار می گیرد.

فصل سوم
روش اجرای تحقیق

3-1. مقدمه
پایه هر دانش، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر عملی به روش شناختی مبتنی بوده که در آن علم به کار می رود. بنابراین دست یابی به هدفهای تحقیق میسر نخواهد بود مگر زمانی که جستجوی شناخت با روش شناسی25 درست صورت پذیرد (خاکی، 1384).
روش تحقیق مجموعه ای از قواعد، ابزارهای و راههای معتبر (قابل اطمینان ) و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است(همان منبع، 201 ).
در این فصل در ارتباط با فرضیه های تحقیق، جامعه و نمونه آماری، قلمرو زمانی و مکانی تحقیق، روش تحقیق، روشهای جمع آوری اطلاعات و داده ها، متغیرهای تحقیق و نحوه محاسبه آن ها، روشهای آزمون فرضیه ها و معرفی مدل تحقیق بحث خواهد شد .
3-2. روش تحقیق
این تحقیق سعی برآن دارد اثرمالکیت سهام مدیریت را برارتباط بین ثبات سودواقلام تعهدی حسابداری را درشرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارتهران را مورد بررسی قرار دهد. بنابراین این تحقیق به دلیل اینکه نتایج آن می تواند درتدوین قوانین و مقررات بورس اوراق بهادار مورد استفاده قرار گیرد از نوع تحقیقات کاربردی می باشد. همچنین با توجه به اینکه این تحقیق به دنبال یافتن رابطه بین چندین متغیر می باشد از نوع همبستگی و روش شناسی آن از نوع پس رویدادی می باشد. در بررسی ارتباط بین متغیر وابسته با یک یا چند متغیر مستقل و با استفاده از داده های تاریخی، از سه نوع داده می توان پارامترهای متغیر (متغیرهای) مستقل را برآورد وبا ارائه مدل اقدام به پیش بینی نمود، این سه نوع داده را می توان به شرح زیر استخراج کرد:
الف)داده های سری زمانی26: داده های که در قالب یک (یا چند )متغیر خاص در طول زمان هستند.به عبارت دیگر سری زمانی، مجموعه ای از مشاهدات است که بر حسب زمان مرتب شده باشد (آذر و مومنی، 1377).
ب ) داده های مقطعی27: داده های هستند که درمقطع مشخصی از زمان محاسبه و جمع آوری می شوند.
ج) داده های تلفیقی28 : داده هایی هستند که از ترکیب دو دسته داده های سری زمانی و مقطعی حاصل می شود.
در مواردی که تعداد داده های در دسترس برای به کار بردن معادله سری های زمانی به تنهایی کافی نباشد، برای پیش بینی و تهیه الگوی مناسب، می توان داده های زمانی و مقطعی را با هم تلفیق و الگوی مورد نظر را بر اساس مجموع داده ها برآورد کرد. در این صورت تعداد مشاهدات (T) برابر با تعداد سال های مورد نظر) t) ضربدر تعداد داده های مقطعی در یک سال (n) است که در این تحقیق از داده های سری زمانی استفاده شده است.
در این تحقیق برای آزمون فرضیه ها از رگرسیون ساده و چندگانه استفاده می شود. مفروضات تحلیل رگرسیون ساده و چندگانه شامل نرمال بودن متغیر وابسته (یا باقیمانده ها ) ، همسانی واریانس در سطوح مختلف متغیر مستقل، نداشتن نقاط پرت، نداشتن خود همبستگی، نداشتن همخطی و… است که در برآورد پارامترهای مدل در فصل چهارم آزمون خواهد شد. نرمال بودن با استفاده از آزمون کلوموگرف اسمیرنف، و برای رفع خود همبستگی (در صورت لزوم ) از آزمون دوربین – واتسون استفاده خواهدشد .
3-3. جامعه و نمونه آماری تحقیق
تعدادی از عناصر مطلوب مورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند را جامعه آماری می گویند. صفت مشخصه، صفتی است که بین عناصر جامعه آماری مشترک بوده و متمایز کننده جامعه آماری از سایر جوامع می باشند هر بخشی از جامعه آماری را نمونه می گویند. (عادل آذرومومنی 1377)
جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در خلال سالهای 1383 الی 1386 است.
نمونه تحقیق شامل شرکت هایی است که بر اساس شرایط و ویژگی های زیر از جامعه آماری مزبور استخراج گردیده است.
1. طی دوره مالی 1383 تا 1386 در بورس اوراق بهادار فعال باشند (باتوجه به قلمرو زمانی تحقیق ).
2 . به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
3. طی دوره زمانی انجام تحقیق، سهام آنها حداقل هر سه ماه یکبار در بورس اوراق بهادار تهران مبادله شده باشند.
4. جزو بانکها و موسسات مالی (شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، شرکت های هلدینگ، بانک ها و لیزینگ ها )نباشند.
5. شرکت هایی که اطلاعات مورد نظر آنها در دسترس باشد.
با توجه به مجموعه شرایط یاد شده تعداد 102 شرکت در دوره زمانی 1383 تا 1386 دارای شرایط فوق بودند که به علت محدود بودن تمامی آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند .
3-4.فرضیههای تحقیق
فرضیه عبارت است از حدس یا گمانی اندیشمندانه درباره ماهیت، چگونگی و روابط بین پدیده ها، اشیاءو متغیرها، که محقق را در تشخیص نزدیکترین و محتمل ترین راه برای کشف مجهول کمک می نماید. بنابراین فرضیه گمانی است موقتی که درست بودن یا نبودن آن باید مورد آزمون قرار گیرد (حافظ نیا، 1382).
در تحقیق حاضر با توجه به سوال اصلی تحقیق که عبارت است از اینکه آیا مالکیت سهام مدیریت بر ارتباط بین ثبات سود واقلام تعهدی تاثیرمعنادار دارد، فرضیه های زیر طراحی شده است.
1. اقلام تعهدی در مقایسه با اقلام نقدی، از ثبات کمتری برخورداراست.
2.اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر در مقایسه با اقلام تعهدی با قابلیت اتکای بیشتر ازثبات کمتری برخورداراست.
3.ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیر خطی می باشد.
درخصوص فرضیه اول تحقیق این چنین مطرح می شود که برای سودهای آتی، اقلام تعهدی سود نسبت به اقلام نقدی از ثبات کمتری برخوردارند. برای آزمون این فرضیه از مدل زیر استفاده شده است. معادله زیر در واقع برای آزمون ثبات اقلام نقدی سود و ثبات تفاضلی اقلام تعهدی استفاده می شود:
ROAt+1=β●+ β1ROAt+ β 2TAcct+εt (فرمول 3 -1)
در معادله فوق، β1 ثبات اقلام نقدی سود، β2 ثبات تفاضلی اقلام تعهدی سود را اندازه گیری می کند. فرضیه1 پیش بینی می کند، اقلام تعهدی سود نسبت به اقلام نقدی آن از ثبات کمتری برخوردار می باشد.
در فرضیه2 برای هرکدام از اجزای اقلام تعهدی درجه ای ازقابلیت اتکاء پیش بینی شده است که به صورت زیرطبقه بندی می شوند.
(فرمول 3-2) FIN >ΔWC >ΔNCO Δ
مدل فرضیه 2 به شکل زیر بیان می شود:
(فرمول 3-3) ROA t+1=β●+ β1ROAt+ β2WCt+ β3NCOt+ β4FINt+ εt
که در معادله فوق، β1 ثبات اقلام نقدی سود را اندازه گیری می کند، در حالیکه β3, β2 و β 4 ثبات تفاضلی هر یک از 3 مولفه تعهدی سود را اندازه گیری می کند.
در تئوری مطرح شده درخصوص اثرمالکیت سهام مدیریت به عنوان یک مکانیزم حاکمیت شرکتی بر ارتباط بین ثبات سودواقلام تعهدی حسابداری، فرضیه 3 چنین بیان می شود: بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود یک ارتباط غیر خطی وجود دارد.
برای مدل سازی این روابط غیر خطی از معادله زیراستفاده می شود و سپس اثر متقابل MSO و MSO² را با ROAt بررسی می کنیم. همچنین اقلام تعهدی سود، یعنی TACC، را بهWCt، NCOtو FINt تجزیه نموده و سپس اثر متقابل هر سه مولفه فوق را با MSO و MSO² بررسی خواهیم نمود. گنجاندن توان دوم (MSO²)MSO به منظور آزمون وجود روابط خاص U شکل (درجه دوم) می باشد. این مدل همچنین اجازه ارتباط مستقیم بین ROAt+1 و MSO ، MSO² و کلیه متغیرهای کنترل را می دهد، که در زیر ارائه شده است:
(فرمول 3-4)
CATROA t+1= β0+β1ROAt+β2ROAt*MSOt+ β3ROA*MSO²+β4WCt*MSOt+ β5WC*MSO²t+ β6 NCOt*MSOt+β7NCOt*MSO²t+ β8FINt*MSOt+β9FINt*MSO²t+ β10MSO+β11MSO²+β12IN.DIR + β13B.SIZE+β14F.SIZEt+β15CFO+ β16LEVt+ β17GROWTHt+ β18VOLTYt+β19IND+εt
3-5 . تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق
1-3-5. متغیر وابسته :
عبارت است از متغیری که تحت تاثیر متغیرهای دیگر است ومعمولااثرات سایر متغیرها برروی آن موردبررسی قرار می گیرد(طالب،1380). به عبارتی دیگر، متغیری است که تحت تاثیر متغیر مستقل قرارمی گیردوبراثرتغیرات آن تغیر می کند.
1-3-5-1. ثبات سود( : (ROA ثبات سود را با استفاده از معادله زیر محاسبه می شود:
(فرمول 3-5) RoA t+1=αO+α1RoAt+ε•
که در معادله فوق RoA یعنی سود قبل از هزینه بهره (هزینه های مالی) و بعد از مالیات، تقسیم بر کل دارائیها می باشد.
2-3-5. متغیرهای مستقل:
به متغیری که از طریق آن متغیر وابسته پیش بینی می شود متغیر مستقل گفته می شود. به این متغیر، متغیر محرک یادرون داد نیز گفته می شود. همچنین متغیری است که توسط پژوهشگراندازه گیری، دستکاری یا انتخاب می شودتا تاثیر یا رابطه آن با متغیر دیگر اندازه گیری شود(دلاور،1384).
2-3-5-1. مالکیت سهام مدیریت(MSO): مالکیت سهام مدیریت به صورت درصدی از سهام عادی تملک شده توسط هیات مدیره اجرایی و غیر اجرایی اندازه گیری می شود. این اطلاعات به صورت غیر مستقیم از افشائیات صورتهای مالی سالانه استخراج می گردد.
2-3-5-2. منظورازاقلام تعهدی حسابداری، کل اقلام تعهدی (TACC) می باشد: که از سه طبقه مجزا تشکیل شده است، شامل اقلام تعهدی جاری(WC) ، اقلام تعهدی غیر جاری(NCO) واقلام تعهدی مالی(FIN) می باشد. اقلام تعهدی کل همانند تحقیق انجام شده توسط ریچاردسون و همکاران (2005) از طریق معادله زیر اندازه گیری می شود.
(فرمول 3-6)
TACC=ΔWC+ΔNCO+ΔFIN
مولفه های اقلام تعهدی کل به شرح زیر محاسبه می شود:
تغییر در دارایی های عملیاتی جاری – تغییر در بدهیهای عملیاتی جاری ΔWC=
دارایی های جاری – (سرمایه گذاری های جاری+ وجوه نقد) = تغییر در دارایی های عملیاتی جاری
)بدهیهای جاری – استقراض های کوتاه مدت) =تغییر در بدهیهای عملیاتی جاری
تغییر در دارائیهای عملیاتی غیر جاری – تغییر در بدهیهای عملیاتی غیر جاری ΔNCO=
(سرمایه گذاریهای غیر جاری – دارائیهای غیر جاری) = تغیردردارائیهای عملیاتی غیر جاری
(استقراض های بلند مدت – بدهیهای غیر جاری) = تغیردر بدهیهای عملیاتی غیر جاری
بدهیهای مالی-دارائیهای مالی ΔFIN=
(وجوه نقد + سرمایه گذاری جاری + سرمایه گذاری غیرجاری)= دارائیهای مالی
(استقراض های بلند مدت + استقراض های کوتاه مدت)= بدهیهای مالی
3-3-5. متغیرهای کنترلی:
در یک تحقیق اثر تمام متغیر ها را بر یکدیگر نمی توان بطور هم زمان مورد مطالعه قرار داد. بنابراین باید اثر برخی از متغیر ها را کنترل نموده و یا آنها را خنثی کرد، چنین متغیرهایی را کنترلی می نامند.
ما متغیرهایی متعددی از متغیرهای حاکمیت شرکتی را به عنوان متغیرهای کنترلی مورد استفاده قرار می دهیم:
3-3-5-1. هیات مدیره مستقل (IN.DIR): عبارتست از درصد مدیران مستقل در هیات مدیره شرکتI در سالt. این متغیر برای کنترل اثرات بالقوه نظارت بیشتر هیات مدیره بر ثبات سود استفاده می شود.
3-3-5-2. اندازه هیات مدیره (B SIZE): عبارتست از تعداد اعضای مدیرانی که درجلسات هیات مدیره شرکت می کنند. این متغیر به منظور کنترل اثرات بالقوه اندازه هیات مدیره بر مدیریت سود استفاده می شود.
3-3-5-3. متغییر مصنوعی (DUAL): زمانی که مدیر عامل رئیس هیات مدیره نیز باشد، برابر با1و در غیر اینصورت برابر با صفر خواهد بود. این متغیر برای کنترل متغیرهای همبسته حذف شده ممکن مورد استفاده قرار می گیرد.ما همچنین از یکسری متغییرهای کنترل اضافی زیر استفاده می کنیم:
3-3-5-4. اندازه شرکت (FSIZE): عبارتست از لگاریتم ارزش دفتری کل دارائیهای پایان سال علیرغم اینکه بوسیله دارایی های کل از تورم اقلام تعهدی کل (TACC) جلوگیری می شود، متغیر فوق(FSIZE) برای اطمینان از اینکه اثر اندازه شرکت کنترل شده است، در تجزیه و تحلیل TACC لحاظ می گردد. در اینجا لازم به ذکر است که تحقیقات قبلی بیانگر یک رابطه مثبت بین اقلام تعهدی اختیاری و اندازه شرکت می باشد.
3-3-5-5. جریانات نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی (CFO): عبارتست از خالص جریان های نقدی حاصل از فعالیت های عملیاتی که بوسیله مجموع دارایی های کل پایان سال مربوطه از تورم آن کاسته می شود. تحقیقات قبلی بیانگر رابطه منفی بین اقلام تعهدی سرمایه در گردش و جریانات نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی می باشد.
3-3-5-6. اهرم مالی (LEV) : از طریق نسبت زیر اندازه گیری می شود:
(فرمول3-7) استقراض کوتاه مدت + استقراض بلندمدت
کل دارایی ها
در تحقیقات گذشته رابطه منفی بین اهرم و اقلام تعهدی اختیاری مشاهده شده است.
3-3-5-7. درصد تغییرات سالانه در درآمدهای عملیاتی در طول3 سال گذشته :(GROWTH) ریچاردسون درسال 2005 از این متغیررا در تحقیق خود استفاده نمود و ذکر کرده است که اقلام تعهدی با رشد فروشها ارتباط مستقیم دارند. از آنجا که بارشد فروش ها، اقلام تعهدی افزایش می یابد انتظار می رود که متغیر GROWTH ارتباط مثبتی با متغیر TACC داشته باشد، در نتیجه ارتباط منفی با ثبات درآمدها دارد.
3-3-5-8. انحراف معیار درصد تغییرات سالانه در درآمدهای عملیاتی قبل از بهره، مالیات و استهلاک در طول 3 سال گذشته (VOLTY): تغییرات در سودها دلالت بر ابهام بیشترو تمایل بیشتر در ایجاد اشتباهات در برآوردهای اقلام تعهدی می باشد، در نتیجه انتظار می رود که با ثبات پائین تر سود مرتبط باشد(دیچووهمکاران،2002) و در نتیجه انتظار می رود که یک ارتباط منفی(مثبت) بین TACC و VOLTY وجود داشته باشد.
3-3-5-9. صنعت (IND): یک منغیر صفر و یک برای طبقه بندی صنعت می باشد. در جائیکه شرکتها صنعتی باشند، IND=1 و برای سایر شرکتها برابر با صفر می باشد. این متغیر برای کنترل تفاوت ثبات سود و کیفیت اقلام تعهدی شرکتهای صنعتی(تولیدی) با ثبات سود و کیفیت اقلام تعهدی سایر شرکتها به کار گرفته می شود.
3-6. روش و ابزار گردآوری اطلاعات
تحقیق حاضر از لحاظ نوع یا ماهیت، تحقیقی کاربردی و از نوع بررسیهای پس رویدادی می باشدکه براساس دادههای مالی گذشته به بررسی فرضیات میپردازد. اطلاعات اساسی این تحقیق شامل دادههای صورتهای مالی حسابرسی شده و اطلاعات مربوط به ترکیب هیات مدیره، ترکیب مالکیت واقلام تعهدی واقلام نقدی که با مراجعه به پایگاه های اطلاعاتی استخراج، محاسبه و بر اساس آن مدلهای تحقیق برآورد خواهد شد تا مبنایی برای آزمون فرضیات فراهم سازد. در این تحقیق اطلاعات مالی از طریق مراجعه به سایت رسمی سازمان بورس اوراق بهادار تهران و پایگاههای اطلاعاتی و نشریات گردآوری خواهد شد. جامعه آماری این تحقیق را شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل میدهد. قلمرو زمانی تحقیق، با در نظر گرفتن اطلاعات نزدیک به زمان انجام تحقیق و در دسترس بودن اطلاعات مربوط در یک دوره 4 ساله از ابتدای سال 1383 لغایت پایان سال 1386 تعیین شده است.
3-7. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیه ها
برای بررسی و برآورد مدل کلی از رگرسیون ساده و چندگانه استفاده شده است. دلیل استفاده از این روش به علت نوع ماهیت داده ها است. با توجه به مدلهای ارائه شده که به زمان قبل از خود وابسته بودن ما ابتدا از روش سری زمانی استفاده کردیم (سری زمانی یعنی مجموعه ای از مشاهدات که بر حسب زمان مرتب شده است) که یکی از پیش فرض های سری زمانی آزمون خود همبستگی می باشد که چون مقدار دوربین واتسون در بازه 1.5 و 2.5 قرار گرفت نشان داد که این آزمون بدون نتیجه است و ما از رگرسیون ساده و چندگانه برای تحلیل فرضیه ها استفاده کردیم. مفروضات تحلیل رگرسیون ساده و چندگانه شامل، آزمون نرمال بودن، عدم خود همبستگی، همسانی واریانس و نداشتن نقاط پرت است که با آزمونهای کلموگروف29 اسمیرنف30، نمودار باقیمانده در مقابل مقادیر برآورد شده، آزمون دوربین واتسون ونمودارهای پراکنش بررسی شده است.
فرض صفر و فرض مقابل برای معنی داری مدل به صورت زیر است.

مبنای استنباط از روی سطح معناداری یا P-value یا Significant Level بوده است بدین گونه که هر گاه مقدار احتمال یا سطح معناداری آزمون کمتر از 05/0 باشد فرضیه صفر در سطح 95 درصد اطمینان رد میشود یعنی مدل معنی دار می باشد.
برای برآورد پارامترهای مدل ( شیب و عرض از مبداء) فرض صفر و فرض مقابل به شرح زیر است.

مقدار آماره آزمون به صورت زیر محاسبه میگردد:
(3-8)

همچنین ناحیه رد و قبول فرض صفر به صورت زیر تعریف می شود:

نمایشگر 3-1 ناحیه رد و قبول فرض صفر

نحوه داوری به این صورت است که اگر مقدار t در ناحیه رد قرار گیرد فرض صفر رد می شود.

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها

4-1. مقدمه
پژوهشگر پس از این که روش تحقیق خود را مشخص کرد و با استفاده از ابزارهای مناسب، داده های مورد نیاز را برای آزمون فرضیه های خود جمع آوری کرد، اکنون نوبت آن است که با بهره گیری از تکنیک های آماری مناسبی که با روش تحقیق، نوع متغیرهاو… سازگاری دارد، داده های جمع آوری شده را دسته بندی و تجزیه و تحلیل نماید و در نهایت فرضیه هایی را که تا این مرحله او را در تحقیق هدایت کرده اند در بوته آزمون قرار دهد و تکلیف آن ها را روشن کند و سرانجام بتواند راه حلی و پاسخی برای پرسش تحقیق بیابد. پیوند دادن موضوع تحقیق به رشته ای از اطلاعات موجود مستلزم اندیشه ای خلاق است، معمولاً موضوعی به ذهن محقق خطور می کند که یافتن منابع داده های موجود برای بررسی آن مستلزم خلاقیت ذهنی محقق است، آرایش و تنظیم داده ها نیز مستلزم خلاقیت است. فرایند تجزیه و تحلیل داده ها فرایندی چند مرحله ای است که طی آن داده هایی که از طریق بکارگیری ابزارهای جمع آوری در جامعه (نمونه) آماری فراهم آمده اند خلاصه، کد بندی و دسته بندی… و در نهایت پردازش می شوند تا زمینه برقراری انواع تحلیل ها و ارتباط ها بین این داده ها به منظور آزمون فرضیه ها فراهم آید. تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان مرحله ای علمی از پایه های اساسی هر پژوهش علمی به شمار می رود که به وسیله آن کلیه فعالیت های پژوهش تا رسیدن به نتیجه، کنترل و هدایت می شوند.
در پژوهش های علمی، تجزیه و تحلیل داده های آماری جمع آوری شده از نمونه های آماری، مرحله مهمی از تحقیق تلقی می شود، زیرا محقق در این مرحله به نتیجه نهایی خواهد رسید. یعنی با استفاده از یک روش تحقیق، داده ها تجزیه و تحلیل، فرضیه ها آزمون و نهایتاً نتیجه گیری نهایی انجام خواهد شد.
در فصل سوم روش جمع آوری اطلاعات و پردازش آنها مورد بحث و بررسی قرار گرفت واطلاعات لازم جهت آزمون فرضیه ها فراهم گردید. با توجه به مدلهای ارائه شده که به زمان قبل از خود وابسته بودن ابتدا از روش سری زمانی استفاده شد (سری زمانی یعنی مجموعه ای از مشاهدات که بر حسب زمان مرتب شده است) که یکی از پیش فرض های سری زمانی آزمون خود همبستگی می باشد که چون مقدار دوربین واتسون در بازه 1.5 و 2.5 قرار گرفت نشان داد که این آزمون بدون نتیجه است و ازروش رگرسیون ساده و چندگانه برای تحلیل فرضیه ها استفاده شد، در این فصل ابتدا به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته می شود و اثر متغیرهای مستقل مورد نظر بر متغیر وابسته تشریح می گردد.
در این فصل، اطلاعات مربوط به 102 شرکت که نمونه آماری ما را تشکیل داده اند در دوره زمانی 1386-1383 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند تا ارتباط بین متغیرها برای آزمون فرضیه تحقیق بررسی شود. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار اکسل31 محاسبه و با نرم افزار اس پی اس اس32 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.
مبنای استنباط از روی سطح معناداری یا P-value یا Significant Level بوده است بدین گونه که هر گاه مقدار احتمال یا سطح معناداری آزمون کمتر از 05/0 باشد فرضیه صفر در سطح 95 درصد اطمینان رد میشود.
4-2. آمار توصیفی
در بخش آمار توصیفی، تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص های مرکزی همچون میانگین و میانه و شاخص های پراکندگی انحراف معیار33، چولگی34 و کشیدگی35 انجام پذیرفته است. مقدار میانگین، متوسط داده ها را نشان می دهد. میانه، نشاندهنده این است که %50 داده ها کمتر از عدد وسط مجموعه و %50 داده ها بیشتر از عدد وسط مجموعه هستند. نزدیک بودن مقدار میانگین و میانه، تقارن داده ها را نشان می دهد. انحراف معیار، پراکندگی را نشان می دهد و در نهایت، چولگی، شاخص تقارن داده هاست. محاسبه این شاخص ها در جدول ذیل نمایش داده شده است.

جدول 4-1 : آمار توصیفی داده ها

متغیرها
متغیرها
میانگین
میانه
انحراف معیار
چولگی
کشیدگی
ثبات سود سال جاری
ROAt
1498/0
13/0
10615/0
064/1
722/1
ثبات سود سال بعد
ROAt+1
1397/0
12/0
10630/0
946/0
891/1
کل اقلام تعهدی
TACC
28/ 83248
50/10677
612/428314
785/6
017/75
اقلام تعهدی جاری
WC
66/ 67884
663/19972
1709891-
628/1
121/0
اقلام تعهدی غیرجاری
NCO
55/13086
558/17452
3851797-
243/1
121/0
اقلام تعهدی مالی
FIN
08/2277
812/19595
27-
567/1
121/0
اثرمتقابل ثبات سود ومالکیت مدیریت
ROAt*MSO
0793/0
00312/0
07/0-
004/0
121/0
ادامه جدول 4-1 : آمار توصیفی داده ها
اثر متقابل ثبات سود وتوان2 مالکیت مدیریت
ROAt*MSO²
0467/0
00238/0
01/0
002/0
121/0
مالکیت سهام مدیریت
MSO
5294/0
00868/0
52/0
031/0
121/0
توان2مالکیت سهام مدیریت
MSO²
3111/0
01004/0
27/0
041/0
121/0
هیئت مدیره غیر موظف
IN.DIR
6054/0
00951/0
60/0
037/0
121/0
اندازه هیئت مدیره
B.SIZE
1667/5
02413/0
5
238/0
121/0
اندازه شرکت
F.SIZE
6568/5
02767/0
28/5
312/0
121/0
جریان نقدی حاصل از فعالیتهای عملیاتی
CFO
793/0
38/38844
12964
6/156
121/0
اهرم مالی
LEV
0467/0
00833/0
0
028/0
121/0
درصدتغیرات سالانه درآمدهای عملیاتی درطول 3سال گذشته
GROWTH
5294/0
25904/3
30/6
4333/495
121/0
انحراف معیاردرصدتغیرات سالانه دردرآمدهای عملیاتی درطول 3سال گذشته
VOLTY
3111/0
13567/0
80/4
7/510
121/0
صنعت
IND
6054/0
00488/0
1
010/0
121/0

4-3. آزمون نرمال بودن
یکی ازمهمترین فرضیات رگرسیونی، نرمال بودن باقیمانده های مدل است. برای برآورد مدل نهایی تحقیق، از اطلاعات مربوط به متغیرهای مستقل و وابسته استفاده شده است و سپس رگرسیون نهایی مدل برآورد شده است. لازم است مدل برآورد شده، سپس به ازاء مقادیر مختلف متغیر مستقل، مقادیر متغیر وابسته برآورد گردد. تفاضل مقادیر برآوردی از مقادیر واقعی، باقیمانده های مدل است. اما قبل از برآورد مدل هم می توان با آزمودن توزیع متغیر وابسته، از توزیع باقیمانده ها اطمینان پیدا کرد.
یکی از پیش فرض های لازم برای استفاده از رگرسیون نرمال بودن خطاهاست. ما ابتدا آزمون k-s را روی متغیر وابسته (پاسخ) انجام دادیم ملاحظه کردیم خطاها از نرمال بودن انحراف چشم گیری دارند، به منظور رفع این نقص اقدام به تبدیل متغیر پاسخ نموده و آن را به صورت زیر تغیر دادیم و بررسی کرده ایم که متغیرy جدید که با نماد (CATROAt+1 )یعنی سود عملیاتی قبل از بهره وپس از مالیات، تقسیم برکل دارایی ها که به نرمال نزدیک شده است و این بیانگر این موضوع است که خطاها نیز تا حد ممکن به نرمال بودن گرایش خواهند داشت.
جدول 4-2 آزمون کلموگروف اسمیرنوف

تعداد
میانگین
انحراف معیار
قدر مطلق
مثبت
منفی
آزمون کلموگروف اسمیرنوف
سطح معنی داری
CATROAt+1
408
3483/0
1438/0
06/0
044/0
06/0-
203/1
111/0

آزمون کلموگروف- اسمیرنوف یک تابع توزیع تراکمی مشاهده شده را با یک توزیع تراکمی نظری مقایسه می کند. توزیع نظری می تواند نرمال، یکنواخت، یا پواسن باشد، سطح معنی داری <sig05/0تعیین می کندکه توزیع مشاهده شده با توزیع نظری مربوط است. سطح معنی داری در متغیرهای (CATROAt+1) از 05/0بیشتر می باشد بنابراین توزیع نرمال می باشد.
4-4. بررسی اعتبار مدل
میزان اعتبار مدل های برآورد شده به میزان برقراری پیش فرض های لازم برای برآورد مدل است مهمترین این پیش فرض ها عبارتند از:
1- نرمال بودن باقیمانده ها
2- همسانی واریانس
3- عدم خود همبستگی باقیمانده ها
در این تحقیق با آزمونها و نمودارهای تشخیصی برقراری پیش فرضها بررسی گردیده است.
1- آزمون کلموگروف اسمیرنف
2-2- نمودار باقیمانده در مقابل مقادیر برآورد شده
3- آزمون دوربین – واتسون ( مقادیر بین5/1 و5/2 نشانگر عدم خودهمبستگی است)
4- نمودارهای پراکنش
4-5. آزمون فرضیه های تحقیق
در این تحقیق ابتدا پایداری اقلام تعهدی برای درآمدهای آتی در مقایسه با اقلام نقدی سنجیده می شود، همچنبن قابلیت اتکای اجزای اقلام تعهدی که شامل اقلام تعهدی جاری، اقلام تعهدی غیر جاری واقلام تعهدی مالی سنجیده می شود، سپس برخی از سازوکارهای حاکمیت شرکتی شامل ساختار مالکیت، بر روی ثبات سود مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای بررسی ساختار مالکیت از متغیر درصد مالکیت تعداد سهامداران عمده که در هئیت مدیره عضو می باشنداستفاده می شود.
فرضیه1: اقلام تعهدی در مقایسه با اقلام نقدی، از ثبات کمتری برخورداراست.
(4-1) ROAt+1=β●+ β1ROAt+ β 2TAcct+εt

نتیجه آزمون فرضیه اول در جدول 4-3 ارائه شده است .
جدول 4-3 نتیجه آزمون فرضیه اول

متغیر
ضریب
آماره T
سطح معنی داری
عرض از مبدا
204/0
504/23
000/0
ثبات سود
971/0
265/20
000/0
اقلام تعهدی
150/1-
968/0-
333/0
آماره F
090/208
سطح معنی داری
000/0
ضریب همبستگی
712/0
آماره دوربین واتسون
970/1

سطح معنی داری برای آزمون این فرضیه برابر با 000/0 است و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، بنابراین فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود. یعنی رابطه معنی داری وجود دارد. میزان ضریب تعیین یا R² برابر با 712/0 است. مقدار آماره F برابر با 090/208، آماره T برابر با265/20 و آماره دوربین واتسون برابر با 970/1 که این مقدار عدم وجود خودهمبستگی را نشان می دهد. بنابراین رابطه ای معنادار و مستقیم بین متغیر مستقل اصلی و وابسته وجود دارد.
فرضیه2: اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر درمقایسه با اقلام تعهدی با قابلیت اتکای بیشتر از ثبات کمتری برخورداراست.

(4-2) ROAt+1=β●+ β1ROAt+ β2WCt+ β3NCOt+ β4FINt+ εt
نتیجه آزمون فرضیه دوم در جدول 4-4 ارائه شده است

جدول 4-4 نتیجه آزمون فرضیه دوم

متغیر
ضریب
آماره T
سطح معنی داری
عرض از مبدا
205/0
41/23
000/0
ثبات سود
967/0
98/19
000/0
اقلام تعهدی جاری
743/1-
304/1-
193/0
اقلام تعهدی غیر جاری
285/2-
121/0-
904/0
اقلام تعهدی مالی
925/3
222/0
824/0
آماره F
251/104
سطح معنی داری
000/0
ضریب همبستگی
713/0
آماره دوربین واتسون
970/1

سطح معنی داری برای آزمون این فرضیه برابر با 000/0 است و چون این مقدار کمتر از 05/0 است، بنابراین فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود. یعنی رابطه معنی داری وجود دارد. میزان ضریب تعیین یا R² برابر با 713/0 است. مقدار آماره F برابر با 251/104، آماره T برابر با98/19 و آماره دوربین واتسون برابر با 970/1 که این مقدار عدم وجود خودهمبستگی را نشان می دهد. بنابراین رابطه ای معنادار ومستقیم بین متغیر مستقل اصلی و وابسته وجود دارد.
اقلام تعهدی غیر جاری< اقلام تعهدی جاری< اقلام تعهدی مالی
فرضیه3: ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیر خطی می باشد.
(4-3)
CATROA t+1= β●+β1ROAt+β2ROAt*MSOt+ β3ROA*MSO²+β4WCt*MSOt+ β5WC*MSO²t+ β6 NCOt*MSOt+β7NCOt*MSO²t+ β8FINt*MSOt+β9FINt*MSO²t+ β10MSO + β11MSO²+β12IN.DIR +β13B.SIZE+β14F.SIZEt+ β15CFO+β16LEVt+ β17GROWTHt + β18VOLTYt+ β19IND+εt

نتیجه آزمون فرضیه سوم در جدول 4-5 ارائه شده است

جدول 4-5 نتیجه آزمون فرضیه سوم
CATROA t+1= β●+β1ROAt+ β17GROWTHt+β18VOLTYt
ضریب
آماره T
سطح معنی داری
متغیر
315/0
596/2
010/0
عرض از مبدا
898/0
708/2
007/0
ثبات سود
336/0
284/0
777/0
اثر متقابل ثبات سود ومالکیت سهام مدیریت
265/0-
257/0-
797/0
اثرمتقابل ثبات سود و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
868/6-
307/0-
759/0
اقلام تعهدی جاری
060/1
124/0
901/0
اثر متقابل اقلام تعهدی جاری و مالکیت سهام مدیریت
230/4
056/0
955/0
اثرمتقابل اقلام تعهدی جاری و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
664/9-
504/0-
615/0
اقلام تعهدی غیر جاری
522/1
199/0
842/0
اثر متقابل اقلام تعهدی غیر جاری و مالکیت سهام مدیریت
252/5
071/0
944/0
اثرمتقابل اقلام تعهدی غیر جاری و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
530/6
318/0
751/0
اقلام تعهدی مالی
171/4-
510/0-
610/0
اثرمتقابل اقلام تعهدی مالی و مالکیت سهام مدیریت
153/5
656/0
512/0
اثرمتقابل اقلام تعهدی مالی و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
119/0
521/0
602/0
مالکیت سهام مدیریت
116/0-
591/0-
555/0
توان دوم مالکیت سهام مدیریت
037/0
337/1
182/0
هئیت مدیره غیر موظف
005/0
427/0
670/0
اندازه هیئت مدیره
010/0-
825/0
410/0
اندازه شرکت
352/8
698/0
486/0
جریان نقدی حاصل از عملیات
029/0
807/0
420/0
اهرم مالی
001/0
714/3
000/0
در صد تغیرات سالانه در درآمدهای عملیاتی درطول 3سال گذشته
088/0-
505/1-
133/0
صنعت
014/0-
402/3-
001/0
انحراف معیار درصد تغیرات سالانه در درآمدهای عملیاتی در طول 3سال گذشته
601/20
آماره F
000/0
سطح معنی داری
735/0
ضریب همبستگی
029/2
آماره دوربین واتسون
سطح معنی داری برای ثبات سود برابر با 007/0 است وبرای در صد تغیرات سالانه درآمدهای عملیاتی در طول 3سال گذشته) (GROWTHو انحراف معیاردرصد تغیرات سالانه درآمدهای عملیاتی درطول 3سال گذشته) (VOLTYبه ترتیب 000/0 و001/0 است چون این مقدار کمتر از 05/0 است، بنابراین فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد رد می شود. یعنی رابطه معنی داری وجود دارد. میزان ضریب تعیین یا R² برابر با 735/0 است. مقدار آماره F برابر با 601/20، آماره T برابربا 708/2و آماره دوربین واتسون برابر با 029/2 که این مقدار عدم وجود خودهمبستگی را نشان می دهد. بنابراین رابطه ای معنادار و مثبت بین متغیر مستقل اصلی و وابسته وجود دارد. و با توجه به بقیه مولفه ها که سطح معنی داری شان بیشتر از 05/0 است و فرض صفر در سطح اطمینان 95 درصد پذیرفته می شود یعنی معنی دار نیستند و چون در معادله رگرسیونی، مالکیت سهام مدیریت به صورت درجه دوم می باشد و سطح معنی داری آن نیز بیشتر از 05/0 شده نشان دهنده غیرخطی بودن مدل است. که نشان می دهد ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیر خطی می باشد.

فصل پنجم
نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1. مقدمه
در فرایند هر تحقیق، نتایج پژوهش اهمیت بسزایی دارد، چرا که نتیجه گیریهای تحقیق می تواند مبنایی برای رفع مشکلات موجود و یا بهبود وضعیت موجود به سمت وضعیت مطلوب باشد.
این فصل به خلاصه پژوهش، نتیجه گیری و پیشنهاد ها اختصاص دارد. در قسمت اول این فصل، خلاصه تحقیق منعکس می شود وبا توجه به آزمون فرضیه ها وتحلیل آماری انجام شده، به ارائه نتایج می پردازیم و در قسمت بعدی پیشنهادات و محدودیت های پژوهش ارائه می گردد.
5-2. خلاصه پژوهش
بی شک یکی از مهم ترین تحولات جهان در قرن هجدهم میلادی، انقلاب صنعتی، ظهور شرکت های سهامی و تفکیک مالکیت از مدیریت بود. تاقبل از آن فعالیت های تجاری و اقتصادی در قالب مالکیت های فردی انجام می شدو جدایی مالکیت و مدیریت مطرح نبود. در نتیجه این تحولات، شرکتهای سهامی محل تجمع منافع ذینفعان بسیاری در شرکتها، شامل سهامداران، مدیران، اعتباردهندگان، کارکنان و سایر ذینفعان شد و در پی آن بازار مالی سازمان یافته ای در اکثر کشورها به وجود آمد. از آنجا که امکان حضور همه سهامداران و ذینفعان در شرکتها وجود ندارد لذا مدیران به نمایندگی از طرف آنها اداره امور شرکتها را به دست گرفتندو مسئول پاسخگویی به ذینفعان در مقابل منابع در دسترشان شدند. سهامداران و ذینفعان خواهان حداکثر شدن منافع شرکت و لزوماً با منافع مدیران که کسب حداکثر پاداش است هم سو و هم جهت نمی باشد، اینجاست که تضاد منافع پدید می آید.
تضاد منافع که منجر به مشکل مشهوری به نام مشکل نمایندگی36 شده است یکی ازموانع اصلی انتشار اطلاعات قابل اتکاﺀ می باشد. یکی از مهمترین راهکارهایی که برای حل مشکلات فوق در سالهای اخیر مورد توجه قانونگزاران، ذینفعان، دولت، محققان و سایرین شده است حاکمیت شرکتی37 می باشد.
حاکمیت شرکتی با مکانیزم های برون سازمانی (که اکثراً شامل قوانین و مقررات می باشند) و مکانیزم های درون سازمانی می تواند منجر به افزایش قابلیت اتکاﺀ اطلاعات، ازجمله کیفیت سود و در نتیجه افزایش اعتماد سرمایه گذاران گردد.
سرمایه گذاران با توجه به اطلاعات منتشر شده بوسیله مدیران نسبت به امورات سرمایه گذاریها یشان تصمیم گیری می کنند همچنین لازمه تصمیم گیری درست، اطلاعات قابل اتکاﺀ می باشد به طوری که هرچه اطلاعات قابل اتکاﺀ تر باشد تصمیمات بهتری اتخاذ می گردد. عملکرد سودها با قابلیت پیش بینی اجزای سودکه از استمرار بیشتری برخوردارند یا به تعبیردیگر از کیفیت بالاتری برخوردارند، می توانند سودها را به نحو مناسب تری پیش بینی نمایند. این امرهمسو با مطالعات اسلوان (1996)می باشدکه بیان می کند برگشت پذیری سود که قابل انتساب به مولفه های تعهدی سودهاست در مقابل آن بخش قابل انتساب به مولفه های نقدی سود، از ماندگاری کمتری برخوردار است.
قلمرو مکانی تحقیق، بازار اوراق بهادار تهران و قلمرو زمانی تحقیق یک دوره زمانی پنج ساله می باشد که آغاز آن سال 1383 و پایان آن سال 1387 است. کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، جامعه آماری تحقیق حاضر را تشکیل می دهند و فرضیه مورد نظر در رابطه با این جامعه آماری مورد مطالعه و آزمون قرار خواهد گرفت. به علت گستردگی حجم جامعه آماری و وجود برخی ناهماهنگی ها میان اعضاء جامعه، شرایط زیر برای انتخاب نمونه آماری قرارداده شده واز این رو نمونه آماری به روش حذف سیستماتیک انتخاب شد. شرایط یاد شده عبارتند از:
1. طی دوره مالی 1383 تا 1386 در بورس اوراق بهادار فعال باشند (باتوجه به قلمرو زمانی تحقیق). 2. به لحاظ افزایش قابلیت مقایسه، دوره مالی آنها منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
3 . طی دوره زمانی انجام تحقیق، سهام آنها حداقل هر سه ماه یکبار در بورس اوراق بهادار تهران مبادله شده باشند.
4. جزو بانکها و موسسات مالی (شرکت های سرمایه گذاری، واسطه گری مالی، شرکت های هلدینگ، بانک ها و لیزینگ ها )نباشند.
5. شرکت هایی که اطلاعات مورد نظر آنها در دسترس باشد.
با توجه به مجموعه شرایط یاد شده تعداد 102 شرکت در دوره زمانی 1383 تا 1386 دارای شرایط فوق بودند که به علت محدود بودن تمامی آنها به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. سپس برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله ودستیابی به نتیجه قابل اتکاﺀ نرم افزار اس پی اس اس مورد استفاده قرار گرفت.
در فصلهای پیشین بطور تفصیلی ادبیات پژوهش، روش پژوهش، جمع آوری داده ها و محاسبه متغیرهای مورد نیاز و در نهایت تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصله، ارائه شد. در این فصل به جمع بندی و بیان حاصل از آزمون فرضیات تحقیق می پردازیم .
5-3. ارزیابی و تشریح نتایج آزمون فرضیه ها
این تحقیق مبتنی بر اطلاعات واقعی بازار سهام می باشد و اطلاعات آن از طریق صورتهای مالی اساسی،
سایر گزارشات مالی و یاداشتهای همراه صورتهای مالی انتشار یافته از سوی بنگاه های اقتصادی گردآوری شده است.
این پژوهش در مورد جامعه و نمونه آماری شرکتهای پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار تهران، در یک قلمرو زمانی 4ساله صورت پذیرفته است.
نتایج تحقیق را می توان به شرح زیر ارائه نمود:
فرضیه1: اقلام تعهدی در مقایسه با اقلام نقدی، از ثبات کمتری برخورداراست.
با توجه به تائید فرضیه یک می توان نتیجه گرفت که اقلام تعهدی درمقایسه بااقلام نقدی برای درآمدهای آتی از پایداریکمتری برخورداراست٬ که نشان می دهد فرضیه1 پذیرفته می شود. در اغلب تحقیقات حسابداری به منظوربررسی سودحسابداری آن را به دو بخش نقدی و تعهدی تقسیم می کنندو تاثیرهرکدام ازاین اقلام را برویژگی های کیفی سودموردمطالعه قرار می دهند. درسال1996اسلوان در تحقیقی به بررسی تاثیراجزای سودبرپایداری سودحسابداری پرداخت٬ نتایج تحقیق اسلوان نشان داد که پایداری جز تعهدی سود کمترازجزنقدی آن است علت آن را ناشی ازذهنی بودن اقلام تعهدی دانست. از جمله ریچاردسون و همکاران (2005) ، هیلای(1985). این محققان دریافتند مولفه های تعهدی ونقدی دارای اشارات متفاوت بر ثبات سود، درنتیجه برکیفیت درآمدها به شمارمی روند. نتایج تحقیق حاضر نیز با نتایج تحقیقات صورت گرفته در کشورهای غربی سازگار است.
فرضیه2: اقلام تعهدی با قابلیت اتکای کمتر درمقایسه با اقلام تعهدی با قابلیت اتکای بیشتر از ثبات کمتری برخورداراست.
با توجه به تائید فرضیه دو می توان نتیجه گرفت درمیان اقلام تعهدی سود٬ اقلامی که قابلیت اتکای کمتری دارند٬ پایداری کمتری نیز دارند٬ که نشان می دهد فرضیه2 پذیرفته می شود. درسال2004تحقیقی توسط ریچاردسون وهمکاران صورت گرفت. آنها رابطه بین قابلیت اتکای اقلام تعهدی باپایداری سود(ثبات سود) رامورد مطالعه قرار دادندکه برای هرکدام از اجزای تعهدی درجه ای از قابلیت اتکاﺀ پیش بینی کردندوتاثیرهرکدام ازاین اجزاﺀ را برپایداری سود موردمطالعه قراردادند.آنها در مطالعه خود به این نتیجه رسیدندکه رابطه معناداری بین قابلیت اتکای اقلام تعهدی با پایداری سود وجوددارد. به بیان بهتر هرچه جزئی ازاقلام تعهدی که قابلیت اتکای بالاتری داشته باشد دارای پایداری بالاتر می باشد. نتایج تحقیق حاضر نیز با نتایج تحقیقات صورت گرفته در کشورهای غربی سازگار است.
فرضیه3: ارتباط بین مالکیت سهام مدیریت و ثبات سود غیرخطی می باشد.
با توجه به تائید فرضیه سه می توان نتیجه گرفت که یک رابطه غیرخطی بین درصد مالکیت سهام مدیریت و پایداری سود وجود دارد. نتایج این آزمون مطابق با نتایج تحقیق رامیسی و مدر(2005)که یک رابطه غیرخطی بین درصد مالکیت اعضای هیات مدیره و کیفیت سود وجود دارد. کیفیت سود از طریق مجموع تعهدات اندازه گیری می شود. ساختار مدیریت شرکتهای سهامی در ایران به گونه ای است که عمدتا سهامداران بزرگ و عمده در ساختار مدیریتی نقش دارند.
5-4. محدودیت های پژوهش
در فرایند انجام یک پژوهش علمی، مجموعه شرایط و مواردی وجود دارد که خارج از کنترل محقق می باشد. ولی بطور بالقوه می تواند نتایج پژوهش را تحت تاثیر قرار دهد. پژوهش حاضر هم از این قاعده مستثنی نبوده واز جمله محدودیت های حاکم بر آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. از مشکلات تحقیق حاضر در ارتباط با عدم دسترسی به منابع و ماخذ مرتبط به موضوع در کتابخانه ها، دانشگاه ها و سایر سازمان های کشور می باشد. جمع آوری مطالب جهت تکمیل فصل دوم با صرف مدت زمان بسیاری همراه بود. همچنین اطلاعات مربوط به داده های فصل چهارم از جمله مدیران غیر موظف، درصد مالکیت مدیران، واطلاعات مربوط به محاسبه اقلام تعهدی واقلام نقدی بطور کامل درپایگاههای اطلاعاتی ره آورد نوین موجود نبود که از طریق بررسی صورتهای مالی و گزارشات هیات مدیره مشخص شد و موجب طولانی شدن زمان انجام تحقیق شد.
2. از مشکلات دیگر این تحقیق، عدم امکان دسترسی به اطلاعات دقیق در مورد ترکیب مالکیت شرکت هاست. یاداشتهای همراه صورت های مالی در بر گیرنده ترکیب سهامداران شرکت هاست که این اطلاعات معمولاسلیقه ای وبه شکلی ناهماهنگ ارائه می شود سایر سهامداران، یک گروه و عنوان کلی است که اشخاص حقوقی و حقیقی نامتناجس درآن جای گرفته اند. شرکت ها، صندوق های بازنشستگی و اشخاص حقیقی در گروه سایر سهامداران قرار گرفته اند که به لحاظ ماهیت و کارکرد بسیار متفاوت می باشند. در صورت دستیابی به اطلاعات دقیق تر، امکان دستیابی به نتایج متفاوت وجود دارد.
5-5. پیشنهادها برای تحقیقات آتی
با انجام هر پژوهش، راه بسوی پژوهش های بعدی باز می شود و لزوم انجام تحقیقات بیشتری احساس می گردد. با توجه به ادبیات وپیشینه پژوهش موضوعات زیر برای انجام پژوهش توسط سایر محققان پیشنهاد می گردد:
1. بررسی تاثیرمالکیت مدیران غیر اجرایی برکیفیت سود درشرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران
2. بررسی تاثیر مالکیت سهام مدیریت برمحافظه کاری سود در شرکت های پذیرفته شده دربورس اوراق بهادار تهران
3. بررسی تاثیر مالکیت سهام مدیریت بر محتوی اطلاعاتی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
4. بررسی تاثیر تعداد اعضای هئیت مدیره برارتباط بین ثبات سودواقلام تعهدی حسابداری در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
5. بررسی اثر بخشی مدیران غیر موظف برتوان پیش بینی کنندگی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
5-6. پیشنهادهای کاربردی
با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد می شود:
1- با توجه به نتایج حاصل از بررسی ساختار مالکیت مشخص گردید، مالکیت مدیران که معمولا سهامداران عمده تلقی می شوند، نقش مهمی در بهبود گزارشگری مالی دارند این موضوع می تواند ناشی از نقش نظارتی و حرفه ای عمل کردن این طیف از سهامداران باشد. ضمن تاکید بر نقش نظارتی این طیف از سهامداران توصیه می شود به منظور حفظ حقوق سهامداران اقلیت، قوانین و مقررات و آیئن نامه ها به گونه ای تنظیم و تصویب شود که حقوق قانونی این طیف از سهامداران تامین شود.
2- باتوجه به تاثیر مثبت مدیران غیر موظف در بهبود گزارشگری مالی توصیه می شود راهکارها و آیئن نامه ها به گونه ای تدوین شود که مدیران غیر موظف نقش موثرتری در راهبری شرکتها داشته باشد.
3- سازمان و موسسات حسابرسی درخصوص محیط واحدهای مورد رسیدگی، خصوصاً در نظر گرفتن میزان مالکیت مدیریت شرکت و اثر آن بر مدیریت سود و در نتیجه لحاظ کردن این عنصر مهم در قضاوت آنها نسبت به صورتهای مالی.

منابع ومآخذ

الف- منابع فارسی
1. آئین نامه حاکمیت شرکتی، سازمان بورس اوراق بهادار تهران، 1386.
2. آذر، عادل و مومنی، منصور، 1380، "آمار و کاربرد آن در مدیریت"، انتشارات سمت، جلد دوم.
3. اسماعیلی، شاهپور، 1386، "کیفیت سود"، مجله حسابدار، شماره 184.
4. تهرانی، رضا، 1385، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، چاپ اول، انتشارات نگاه دانش.
5. ثقفی، علی و کردستانی، غلامرضا، 1383، "بررسی وتبیین رابطه بین کیفیت سود وواکنش بازار به تغییرات سود نقدی"، مجله بررسی‏های حسابداری و حسابرسی، شماره 37.
6. جوادیان، حمیدرضا، 1379، هموارسازی سود، مجله حسابدار،136.
7. جونز، چارلزی، 1387، "مدیریت سرمایه گذاری". تهرانی، رضا. نوربخش، عسگر. چاپ اول انتشارات نگاه دانش.
8. حافظ نیا، م. 1382، "مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی"، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت)، چاپ نهم. حساس یگانه، یحیی، 1384، "فلسفه حسابرسی"، چاپ اول، انتشارات علمی و فرهنگی .
9. حساس یگانه، یحیی ورافیک باغومیان، 1385، "نقش هیئت مدیره درحاکمیت شرکتی"، ماهنامه حسابدار، شماره های173و174.
10. -،-، 1384، "فلسفه حسابرسی"، چاپ اول، انتشارات علمی و فرهنگی .
11. -،- ، 1384، "مبانی نظری حاکمیت شرکتی"، ماهنامه حسابدار، شماره 168.
12. -،-، 1384، "مفاهیم حاکمیت شرکتی"، ماهنامه حسابدار، شماره 167.
13. رضازاده، جواد، 1385،"قابلیت اتکای اقلام تعهدی با پایداری سودوقیمت سهام درشرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران "، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشگاه امام خمینی قزوین.
14. ریاحی بلکویی، احمد، 1381، "تئوری های حسابداری". پارسائیان، علی، چاپ اول، دفتر پژوهش های فرهنگی.
15. شباهنگ، رضا، 1387، "تئوری حسابداری"، چاپ هفتم، مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، جلد اول و دوم.
16. ظریف فرد، احمدوناظمی، امین،1383 ،"بررسی نقش سودحسابداری وجریان های نقدی در سنجش عملکرد "بررسی های حسابداری وحسابرسی،136.
17. کایلند، وستون، 1387، "مدیریت مالی پیشرفته، تئوریهای مالی"، چاپ اول. تهرانی، رضا. نوربخش، عسگر. نشر دانش.
18. مراد زاده، مهدی وفرزانی، حجت اله، 1387، "بررسی رابطه بین مالکیت نهادی سهام و مدیریت سود"، بررسی های حسابداری و حسابرسی، شماره54.
19. مرادی، مهدی، 1386، "بررسی رابطه بین اهرم مالی و هموار سازی سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران". تحقیقات مالی، 1386، دوره 9، شماره 24.
20. مشایخی، بیتاوپناهی، داود، 1386، "بررسی روابط بین نسبتهای مالی و بازده سهام به تفکیک شرکت های هموار ساز و غیر هموار ساز سود". تحقیقات مالی، دوره 9، شماره 24.
21. نوروش، ایرج، سپاسی، سحرونیک بخش، محمد رضا، 1384، "بررسی مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، علوم اجتماعی و انسانی، دانشگاه شیراز، شماره 435.

ب- منابع غیرفارسی
1. Albrecht, W. D. and Richardson F.M. (1990)," Income Smoothing by Economy Sector", Journal of Business Finance and Accounting, Winter, pp. 713-730
2. American Accounting Association. "A statement Of BasicAccounting Theory".1965
3. Becker,C.L.,M.L. DeFond, J.Jiambalvo, and K. R. Subrahmanyam, 1998, The effect Of Audit Quality on earnings management, Contemporary Accounting Research 15, 1-24.
4. chan konan, louis K.C. 25-Chan , Narasimhan Jegadeesh and Josef Lakonishok (2001), " Earnings Quality and Stock Return: The Evidence from Accruals", p.2 Available at: http://paper.ssrn.com
5. Dechow, P.M. and Dichev, I.D,.2002, "the Quality of Accruals and Earnings: the Role of Accrual Estimation Errors". Accounting Review,Vol 77, 35-59.
6. –, –., Richardson, S.A. and Sloan, R.G, 2004, "The Persistence and Pricing of the Cash Component of Earnings" Working Paper, SSRN.
7. –, –, Sloan, R., Sweeney, A, 1995, "DetectingEarnings Management" The Accounting Review. Apr. vol2, pg. 193-225.
8. Defond, M. L., and C. W. park, 1997, smoothing incme in anticipation of future earnings, Journal of Accounting and Economics 23, 115 – 139.
9. Demsetz, H., 1983, The structure of ownership and the theory of the firm, Journal of law And Economics XXVI, 375 – 390
10. Easton , P. D., P. H. Eddey , and T. S. Harris, 1993, An investigation of revalutions of Tangible, long-lived assets, Journal OF Accounting Research 31, 1 – 38
11. Eldon S. Hendriksen,Michael F.Van Breda.1992. Accounting Theory.Richar D. Irwin, Inc.
12. FASB (1980), "Qualitative Characteristics of Accounting Information", Statement Of Financial Accounting Concepts No.2.
13. Fairfield, P.M, J. S. Whisenant and T.L. Johan, 2003 b.The Differential Persistence OF Accruals and Cash Flow For Fature Operating Income Versus Fature Profitability. Review OF Accounting Studies 8,221-24327
14. Gillan, stuart L, 2006, "Recent Development in Corporate Governance: an Overview", Journal of Corporate Finance 12, pg – 381 – 402
15. Healy P., (1985), "The Effect of Bonus Schemes on Accounting Decisions", Journal of Accounting and Econmics 7, 85-107.
16. Oei, R. Ramsay, A. Mather, P, 2008, "Earnings Persistence, Accruals And Managerial Share Ownership". Accounting And Finance 48, pg -475-502.
17. R.L., Watts,(2003), "conservatism in Accounting Part I: Explanations and Imolications", Accohunting Horizons, Vol. 17, pp.207-221.
18. S.P. Kotharri and R .L. Walts, 1998. The Relation Between Earnings and Cash Flow. Joarnal Of Accounting and Economics25,133-168

پیوست ها

آمار توصیفی فرضیه3
متغیرها
متغیرها
میانگین
میانه
انحراف معیار
چولگی
کشیدگی
اقلام تعهدی جاری
WC
6569/67884
12144
06/403428
397/7
43/92
اثر متقابل اقلام تعهدی جاری و مالکیت سهام مدیریت
WCt*MSO

1831/32851
155/5392
913/191083
4/4
437/57
اثرمتقابل اقلام تعهدی جاری و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
WC*MSO²
4736/17525
205/2604
643/110635
072/1
573/55
اقلام تعهدی غیر جاری
NCO
5466/13086
5/3968
392/352524
455/6-
311/59
اثر متقابل اقلام تعهدی غیر جاری و مالکیت سهام مدیریت
NCOt*MSO

0319/985258
203620
046/17207895
388/1
984/67
اثرمتقابل اقلام تعهدی غیر جاری و توان دوم مالکیت سهام مدیریت
NCO*MSO²
3456/7865
1096
11/95661
143/5
265/85
اقلام تعهدی مالی
FIN
0809/2277
5/5445-
009/395816
929/2
231/34
اثر متقابل اقلام تعهدی مالی و مالکیت سهام مدیریت
FINt*MSO

4485/2021-
5/2616-
046/181413
826/1
654/25
اثرمتقابل اقلام تعهدی مالی و توان دوم مالکیت مدیریت
FIN*MSO²
3725/3174
5/1154-
708/98105
461/0
658/32

نمودارهای مربوط فرضیه1

خلاصه مدل
مدل
ضریب همبستگی
ضریب تعیین
ضریب تعیین تعدیل شده
خطای معیار تخمین
دوربین- واتسون
1
0/712
0/507
0/504
0/10124
1/970

آنالیز واریانس رگرسیون
مدل
مجموع مربعات
درجه آزادی
مربعات میانگین
آزمون F
سطح معنی داری

رگرسیون
4/265
2
2/133
208/090
0/000

باقیمانده
4/151
405
0/010

جمع
8/416
407

نمودار فوق گرایش به نرمال بودن مقادیر باقیمانده ها را بعد از تغیر نرمالیته کردن متغییر پاسخ نشان می دهد. این نمودار به صورت شهودی بیان می کند که متغییر پاسخ بعد از تغییر به نرمال بودن گرایش داشته است.

نمودار فوق به نمودار p-p شهرت دارد که باز هم بر نرمال بودن مقادیر باقی مانده ها بعد از اعمال تبدیل مجذور تاکید دارد.

نمودارفوق بیانگر چگونگی رابطه بین پاسخ ها و باقی مانده ها را بررسی می کند و از آنجایی که هیچ روند خاصی را نمایش نمی دهد نشان یکنواخت بودن واریانس خطاها می باشد. و این یعنی پیش فرض دوم انجام رگرسیون برقرار می باشد.
نمودارهای مربوط به فرضیه 2

خلاصه مدل
مدل
ضریب همبستگی
ضریب تعیین
ضریب تعیین تعدیل شده
خطای معیار تخمین
دوربین- واتسون
1
0/713
0/509
0/504
0/10131
1/970

آنالیز واریانس رگرسیون
مدل
مجموع مربعات
درجه آزادی
مربعات میانگین
آزمون F
سطح معنی داری

رگرسیون
4/280
4
1/070
104/251
0/000

باقیمانده
4/136
403
0/010

جمع
8/416
407

نمودارهای مربوط به فرضیه 3

خلاصه مدل
مدل
ضریب همبستگی
ضریب تعیین
ضریب تعیین تعدیل شده
خطای معیار تخمین
دوربین- واتسون
1
0/735
0/543
0/528
0/8789
2/029

آنالیز واریانس رگرسیون
مدل
مجموع مربعات
درجه آزادی
مربعات میانگین
آزمون F
سطح معنی داری

رگرسیون
3/476
13
0/267
20/601
0/000

باقیمانده
2/920
378
0/008

جمع
6/396
391

Abastract
Accruals and cash flows of salaries refer to earnings persistence and to at to at last to earnings quality one of the important qualitive characteristic in earnings is earnings persistence that resistance and earnings persistence. presen research invastingtes affect of managerial share ownership on relationship between earnings persistence and accruals in accounting on listed companies in Tehran stock exehange during yearse:1383 -1386. in this research, amount of capability in trust has been predictal for each of any component of accruals items. and analyzed affect of each component on earnings persistence. the results indicate that persistence in accruals of earnings is fewerthan cash flows. also there is positive meaningful relation between capability in trust for accruals components with earnings persistence. and there is an unlinear relation between managerial share ownership with earnings persistence. in fact earnings quality measure through sums of accruals.

Key words: Earnings persistence, Accruals, managerial share owner ship, earnings quality

ISLAMIC AZAD UNIVERSITY
Hamedan Branch
Faculty of Humanities, Department of Accounting

Thesis for receiving "M.Sc" degree on Accounting

Subject:
The Effect of Managerial Share Ownership on Relationship between Earnings Persistence and Accruals in TSE Companies

Thesis Advisor:
A. Ahmadpor (Ph.D)

Consulting Advisor:
A. Eesmailzadeh (Ph.D)

By:
Ardeshir Kamankesh

Winter 2010

1.Income Smoothing
2. Reliability
3. Fedenberg
1.Corporate Governance
5.Agency problem
3.Gillan.
1.International financial Institutions
8. ویژگی های کیفی دیگر سود عبارتند از: کیفیت اقلام تعهدی سود، قابلیت پیش بینی سود، یکنواختی سود، مربوط بودن سود به ارزشیابی سهام، به موقع بودن اطلاعات و محافظه کارانه بودن اطلاعات سود. ( برای کسب اطلاعات بیشتر رجوع شود به :
Francis, J.,R.Lafond, P. Olsson, and K. Schipper. 2004,"Cost of Equity and Earnings Attributes", The Accounting Review 79: 967-1010.)
1.Income Smoothing
10.Revenue Recognition & Matching
11.Ibid. p.2.
12.Ibid. p.3.
13.Ibid.pp.1-5.
1. هموارسازی طبیعی سود نوعی هموارسازی است که به طور طبیعی در فرآیند سودآوری شرکت انجام می گیرد و هموار سازی عمدی سود معمولاً به عملی گفته می شود که توسط مدیریت برای تغییر دادن سود انجام می گیرد و بر دو قسم است: هموار سازی واقعی و هموار سازی ساختگی.
15.Net cash Receipts.
16.current operating Activities.
17.Non- current operating Activities.
18.Financing Activities.
1.Asymmetries information
1.International Federation Accounting (IFAC )
1. Insiders
1.Managerial Share Ownership
23. منظور از بازار کنترل شرکت ها، ادغام یا خرید یک شرکت توسط شرکت دیگر است. هدف از ادغام و تملک شرکت ها توسط شرکت های دیگر، جلوگیری از ورشکستگی کامل، بهبود مدیریت شرکت های ضعیف ویا کسب سهم بیشتر از بازار است.
24.Panel Data
1.Methodology
2.Time Series data
3.Cross- section data
1.Pooling data
1. A.N. Kolmogorov
2 . N.V. Smirnov
1.Excel
2.SPSS
3.Std Deviation
4.Skewness
5.Kurtosis
1.Agency problem
2.Corporate Governance
—————

————————————————————

—————

————————————————————

فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه

ج

فهرست جداول
عنوان شماره صفحه

د

فهرست نمودارها
عنوان شماره صفحه

ه

70

85