مقدمه
صبحانه و تغذیه مناسب انرژی مورد نیاز بدن را تامین می کند و از نیازهای ضروری دانش آموزان است و در صورت تامین نشدن این نیازها تاثیر نامطلوبی در آن ها به جای می گذارد؛ آثاری که گاهی به شکل لاغری و چاقی و گاهی نیز به شکل اختلالات رفتاری مانند عصبانیت، پرخاشگری، خواب آلودگی، بی حوصلگی و نداشتن تمرکز حواس خود را نشان می دهد.
کارشناسان تغذیه معتقدند دانش آموزانی که تغذیه بهتری دارند، صبحانه می خورند و میان وعده های مناسب و مغذی مصرف می کنند، نسبت به دیگر دانش آموزان از عملکرد تحصیلی بهتری برخوردارند و رشد جسمانی آن ها در مقایسه با هم سالانشان بسیار چشمگیر است.
" تامین انرژی بدن به ویژه در سنین مدرسه که دانش آموزان در حال رشد هستند، از اهمیت زیادی برخوردار است و بر میزان یادگیری آن ها تاثیر به سزایی دارد. موفقیت تحصیلی دانش آموزان به نوع تغذیه بستگی زیادی دارد چون تامین نشدن مواد غذایی موجب کندی رشد آن ها می شود ضمن این که در میزان هوشیاری و دقت دانش آموزان تاثیر منفی دارد.بچه هایی که همراه صبحانه مقدار زیادى پروتئین مصرف مى کنند، بیش از آنهایی که غذاى غنى از کربوهیدرات مصرف مى کنند، در یادگیرى دروس خود موفق هستند. نحوه تغذیه و استفاده از 4 گروه اصلی غذایی و میان وعده ها دراین گروه باید طوری باشد که نیازهای روزانه آن ها را تامین کند، در غیر این صورت رابطه مستقیمی با پایین آمدن تمرکز حواس و کاهش روند یادگیری آن ها دارد. دانش آموزی که انرژی کافی دریافت نکرده باشد، دچار اختلالات رفتاری از جمله خواب آلودگی می شود و سطح یادگیری وی کاهش می یابد. برای تغذیه دانش آموزان باید از مواد غذایی و میان وعده های مناسب و مجاز استفاده و بر 3 اصل تنوع، تعادل و کیفیت مواد غذایی توجه کرد. نظارت بر تغذیه دانش آموزان بسیار حایز اهمیت است به خصوص بوفه های پایگاه تغذیه سالم در مدارس به دلیل این که با سلامت دانش آموزان رابطه مستقیمی دارد باید شرایط ویژه ای داشته باشد و بر آن ها نظارت دقیقی شود.
بیان مساله
اینجانب ….. مدت ….سال است که در آموزش و پرورش مشغول خدمت هستم.من بعنوان آموزگار پایه پنجم در سال تحصیلی …. در …. شهرستان نهاوند که دانش آموزانش از لحاظ درسی و انضباطی در وضعیت مطلوبی قرار دارند مشغول به خدمت شدم با مشاهده اینکه دانش آموزان صبحانه و تغذیه ی درست و منظمی ندارند و بعضی از آنها بدون خوردن صبحانه در مدرسه حاضر می شوند تصمیم به انجام اقدام پژوهی در زمینه فوق گرفتم. این مشکل را نیز از زبان سایر کارکنان هم شنیدم و در زنگهای تفریح از چیپس، پفک، و دیگر موادی که اصلاً ارزش غذایی ندارند و از منزل به مدرسه آورده بودند استفاده می کردند و سطح علاقه شان نسبت به تغذیه ی صحیح پایین است و دلایلم هم به شرح ذیل بود:
1 ـ علت این مشکل را جویا شدم.
2 ـ نسبت به خصوصیات اخلاقی و خانوادگی دانش آموزان در مورد استفاده از تغذیه ی صحیح آشنایی پیدا کردم.
3 ـ با یک پرسش اطلاعات زیادی از کلاس بدست آوردم.
الف) چه تعداد از دانش آموزان صبحانه و تغذیه ی درست دارند؟
ب) چه تعدادی از دانش آموزان علاقه ای به تغذیه ی صحیح و سالم نداشتند؟
4 ـ از کلاس خودم شروع کرده تا در صورت موفقیت طرح را به سایر کلاسها نیز منتقل کنم لذا ابتدا به مطالعه ی کتابهایی در مورد تغذیه در قرآن پرداختم. خداوند از نظر تکوینی و خلقتی در کنار حس گرسنگی احساس سیری را نیز در سازمان وجودی انسان قرار داده و با مشارکت حواس بینایی و چشایی به درک کیفیت غذا مجهز کرده است ولی چون او با داشتن موهبت اختیار می تواند عملکردهای طبیعی حواسش را به ناهنجاری نیز سوق دهد. لذا از طریق رهنمودهای تشریعی هم وی در این زمینه به اعتدال و اجتناب، از افراط و توجه به نحوه ی انتخاب و گزینش حلالها و پاکیزه ها هشدار داده است تا مراقب کم و کیف مقدار و نوع غذای مصرفی اش باشد و عوارض حاصله از انتخاب نامناسب و یا خارج از اعتدال را پیش گیری کند که این رهنمودها بعنوان "مسائل بهداشتی تغذیه" در قرآن قابل بررسی و توجه خواهد بود در آیه ی 22 سوره ی بقره می بینیم با توجه به اینکه تمام مواد و عناصر خلقت آدمی و منشا رشد همه ی محصولات غذایی از زمین است خداوند آن را مقدم بر دیگر نعمت های لازم برای بشر منظور و بیان داشته است سپس به دومین عامل حیات بخش وی یعنی آسمان و هوا که در هر "دم" به آن نیازمندی دارد اشاره فرموده و پس از آن به آب که مایه و اساس حیات سلولی و عامل اصلی حفظ شرایط محیط داخلی بدن یا "هموستاز" است می پردازد و در پی آن ایجاد انواع محصولات نباتی و میوه ها را به عنوان بخشی از نعمت هایش برای انسان یادآوری می کند. آیات 65 تا 73 سوره نحل نیز از جمله آیاتی است که خداوند کریم نسبت به مسائل تغذیه و رزق انسان در آنها اشاراتی فرموده است، به این ترتیب در آیه وَ آَنّ ُُِکُمَ اِلّاَُنعُمِ لُعُبّرِه نَِسَُقیّکِمُ مِمُا فِیَ بُِطُوِنَُه مُِّن ُبِیُن َُفِرّثِ و دَم لِبّناْ خاِلُّصّا ِسُِاُئَغّا لّلْشِرُبّیِنَ سرسبز و زنده شدن زمین پس از خواب و مرگ زمستانی اش مطلب را آغاز می نماید و در واقع آب را با داشتن نقش اول به عنوان مهم ترین عامل حیات بخش و نخستین نیاز غذایی زمین و انسان معرفی می فرماید. در آیه ی 66 مساله ی شیر به عنوان ماده ی غذایی سازنده و گوارا با نوشندگان و علاقمند انش مشخص شده است و چون شیر اولین ماده ی غذایی تمام پستانداران از جمله انسان است به علت ارزش غذایی جامع و بنیادی آن در تامین سلامت و رشد و نمو ابنای بشر از نخستین ساعات پس از ولادت آن را در مقام دوم قرار داده است و بیان "خالصاً سائقا للشاربین" را نیز در ارتباط با رشد استخوانی و حالت رضایت مندی شیرخواری می توان از جلوه های دیگر آن دانست.
بطور کلی در این مجموعه آیات می بینیم که خداوند از دو نعمت مایع و جامد (آب و زمین) دو محصول نباتی (خرما و انگور) و از دو فرآورده ی حیوانی (شیر و عسل) و نعم دیگر انسان را متذکر ساخته و در پایان هر آیه وی را به تفکر و تعقل دعوت فرموده است یا بعبارت دیگر خداوند تمام زندگی انسان را با نیازهای ضروری آن از نظر مادی، معنوی و رفتاری بصورت فردی و اجتماعی برایش مطرح کرده با تذکر هر نکته، مطلب را با جمله "لا یه لقوم یسعمون" "لا لقوم یعقلون" ،"لا یه لقوم یتفکرون" پایان داده و به طرق مختلف اذهان و عقول مردم را به این نکات هدایت کننده متوجه کرده است.
توصیف وضعیت موجود
بارها و بارها متوجه این مشکلات شده ام : اجازه گرفتن های پی در پی (زنگ اول) دانش آموزان – حواس پرتی آنان – دل دردها و حالت تهوع بچه ها – ترافیک و شلوغی فروشگاه در زنگ تفریح – تاخیر دانش آموزان در زنگ دوم و … در این کلاس با ثبت مشاهداتم از حدود ۱۰ موردی که برای بیرون رفتن اجازه گرفتند ۶ نفر برای خرید از فروشگاه از کلاس خارج شدند که ۳ نفر آنان صبحانه نخورده بودند . ۲مورد از دل درد ها نیز به علت نخوردن صبحانه بود.
مشکل را با مدیر معاون و همکاران مطرح کردم نظرات آنان را هم جویا شدم آنها نیز از این موضوع گلایه داشتند وابراز داشتند نخوردن صبحانه مشاهده شده و به گونه های مختلف سبب شده که دانش آموزان بخشی از وقت آموزشیشان را صرف این موضوع بکنند.
با نتیجه گیری از مشورت با مدیر معاونین و همکاران متوجه شدم که این مشکل همه ی کلاسهاست.
از آنجایی که نخوردن صبحانه موجب سوء تغذیه و کاهش یادگیری دانش آموز می شود و کودکانی که صبحانه نمی خورند به دلیل کاهش دریافت مواد غذایی و کاهش انرژی بدن، زودتر خسته می شوند و یادگیری و قوه خلاقیت آنها در کلاس درس، کاهش می یابد. بر آن شدم تا این مشکل را حل کنم.
در همین راستا با خود دانش آموزان نیز مشورت کردم و سوالاتی از آنان پرسیدم :
1- چرا عده ی زیادی از دانش آموزان از خوردن صبحانه امتناع می کنند؟
2- چرا برخی از دانش آموزان با وجود آگاهی از تاثیر صبحانه بر یادگیری باز هم صبحانه نخورده به مدرسه می آیند؟
3- چرا اکثر دانش آموزان به جای یک ساندویچ سالم صبحانه زنگ تفریح سراغ خوراکیهای بی ارزش می روند و آنها را جایگزین این وعده ی مهم می کنند؟
پاسخ های دانش آموزان با اینکه اغلب آنها واقعیت داشت اما دلایلی منطقی برای نخوردن صبحانه نبود.
گردآوری اطلاعات و شواهد1
قبل از هر چیز پرسش نامه ای تهیه کردم و به والدین دانش آموزان دادم و از آنها خواستم تا پاسخ درست به سوالات بدهند و تاکید کردم که پاسخ درست انها تاثیر مهمی در نتیجه گیری و روند تحقیق ام دارد.
هدف از این پرسش نامه آشنایی بیشتر با خانواده ها و دانستن نظرات آنان در این رابطه بود . والدین دانش آموزان عواملی چون دیر بیدار شدن بچه ها ، بی اشتهایی سر صبح ، بی علاقگی به مواد غذایی که معمولا در وعده ی صبحانه مصرف می شود و… را دلیل نخوردن صبحانه می دانستند. البته ناگفته نماند در مصاحبه ای با دانش آموزان علاوه بر موارد فوق دلایلی چون بی تفاوتی والدین به وعده ی غذایی صبحانه نیز ذکر شد که از اهمیت بالایی برخوردار است.
بعد از تهیه ی پرسش نامه واجرای مصاحبه جهت بررسی وضعیت خانوادگی و بهداشتی آنان جلسه ای با همکاران ، معاونین و مدیر ترتیب دادم و در مورد سوالات زیر با آنان صحبت کردم:
در ابتدا از معاونین پرسیدم :
آیا شما با دانش آموزان در زنگ تفریح مشکل ندارید؟ آیا آنها وقتی در طول زنگ کلاس بیرون می آیند احیانا به فروشگاه نمی روند؟ آیا به دل دردهای بچه ها توجه کرده اید؟ موردی پیش آمده است؟چه راهکاری پیشنهاد می کنید؟ و…
از همکاران سوال کردم :
آیا سر کلاس شما هم بچه ها برای بیرون رفتن اجازه می گیرند؟ آیا اجازه می دهید؟ آیا بعد از زنگ تفریح بچه ها با تاخیر به کلاس می آیند؟ چقدر؟ چه می کنید؟ آیا از دانش آموزان درباره ی خوردن صبحانه سوال می کنید؟ چه می گویند؟ چرا؟…
با مدیر مدرسه نیز پرسیدم :
آیا اولیا از نخوردن صبحانه ی فرزندشان شکایتی نداشته اند؟ آیا بچه ها یی که دل درد به دفتر آمده بودند صبحانه خورده بودند؟ چه راه حلی برای این مشکل به کار بسته اید ؟ و…
همکاران ، معاونین و مدیر پاسخها و راهکارهایی تقریبا مشابه ارائه کردند که به اختصار بیان می کنیم :
آنان یکی از دلایل مهم هدر رفتن وقت آموزشی را نخوردن صبحانه می دانستند و با بیان دلایلی مشابه با والدین و دانش آموزان راهکارهایی از جمله برگزاری جلسه ای با اولیای دانش آموزان و توجیه آنان در رابطه با اهمیت صبحانه و راههای تشویق دانش آموزان به خوردن صبحانه و تنوع دادن به وعده ی غذایی صبحانه ارائه نمودند .
بعد با مطالعاتی که در این زمینه داشتم از نظرات محققان و دانشمندان نیز آگاه شدم.
آموزش کودک از صبحانه شروع می شود نه از زنگ مدرسه:
تعریف صبحانه :
وعده غذایی سبکی است که معمولا همانطور که از نامش پیداست صبح هنگام و پس از بیدار شدن از خواب آن رامی خورند. درنقاط مختلف دنیا از مواد غذایی متفاوتی برای صبحانه استفاده می کنند . نان درهمه جای دنیا جزء لاینفک صبحانه می باشد معمولا انواع نان به همراه پنیر ، تخم مرغ ، کره ومربا – حبوبات ، کیک ، کلوچه ، انواع گوشت ، انواع میوه وآب میوه به عنوان صبحانه مصرف می شود .
بسیاری از متخصصین تغذیه ، صبحانه را وعده بسیار بااهمیتی می دانند که درآغاز روز ، انرژی ومواد مغذی مورد نیاز بدن را فراهم می کند تحقیقات نشان می دهد که غذایی که صبح هنگام خورده شود نسبت به غذایی که عصر یاشب مصرف شود خیلی کمتر سبب چاقی می شود .
اهمیت صرف صبحانه :
پژوهش های آماری نشان می دهد که حدود 40 درصد بچه های سنین مدرسه، بدون صبحانه روزشان را آغاز می کنند. این در حالی است که به دلیل اهمیت این وعده غذایی در برخی از کشورهای خارجی در مدارس برای بچه ها برنامه صبحانه گذاشته شده است.
تحقیقات دانشمندان دانشگاه مینه سوتا نشان می دهد بچه هایی که قبل از رفتن به مدرسه صبحانه می خورند، نمرات دیکته و ریاضی بهتری می گیرند، در مدرسه تمرکز بیشتری دارند و با دیگران بهتر رفتار می کنند.
به علاوه خوردن یک صبحانه سالم باعث می شود نیازهای تغذیه ای کودک در طول روز بهتر برآورده شود، کنترل وزن برای آنها راحت تر باشد و سطح کلسترول خون آنها کاهش یابد. هم چنین کودکانی که قبل از مدرسه رفتن صبحانه می خورند، کمتر از کلاس ها غیبت می کنند، کمتر دچار دل درد و ناراحتی های دیگر می شوند و در طول روز برنامه غذایی بهتری را ادامه می دهند که باعث می شود سطح مواد معدنی و ویتامین ها مثل کلسیم، فسفر، منیزیم و ویتامینA ،C، B12 و ریبوفلاوین در بدن آنها از بچه های صبحانه نخور بیشتر باشد.
از طرف مقابل، ثابت شده که بچه هایی که صبحانه نمی خورند، به احتمال بیشتری در طول روز به خوردن غذاهای پرچرب که از لحاظ تغذیه ای ارزش ندارند، روی می آورند و همین مسئله باعث بیمار شدن و ایجاد مشکلات آینده برای آنها می شود. البته اگر برخوردن صبحانه تا‡کید داریم منظورمان صبحانه سالم است. چرا که بعضی از بچه ها عادت دارند روزشان را با خوردن بیسکویت و شکلات و این جور چیزها شروع کنند که اصلا صبحانه سالمی به حساب نمی آید
مطالعات دهه اخیر نشان داده است که تغذیه درقدرت یادگیری کودکان موثر است ونخوردن صبحانه می تواند اثرات متعددی بریادگیری آنها داشته باشد .
درشرایط ناشتایی کوتاه مدت طبیعی مکانیسم هموستاتیک ، گلوکز خون را درسطحی ثابت نگه می دارد . که برعملکرد طبیعی مغز لطمه وارد نشود واگر مدت ناشتایی طولانی تر باشد ، نگهداری قند خود درسطحی که مغز قادر به فعالیت طبیعی خود باشد دشوارتر شده ویادگیری وتمرکز حواس مختل می شود .
بررسی های سالهای اخیر نشان داده است که افزایش نسبی قند خود موجب بهبود عملکرد مغز ویادگیری کودکان مدرسه ای می شود .
یکی از دلایل افزایش یادگیری به علت بالارفتن قند خون ، ساخته شدن استیل کولین است که به عنوان یک نوروترانسمیتور ، نقش آن درتقویت حافظه به اثبات رسیده است .
درسمپوزیومی که درسال 1995درزمینه ( صبحانه ، کارایی ، سلامت ) برگزار گردید اعلام شد کودکان که از خوردن صبحانه امتناع می ورزند ، درانجام تکالیف ریاضی کارایی کمتری دارند وقدرت تفکر ، خلاقیت وابتکار آنها کاهش می یابد.
نخوردن صبحانه درصورتی که تداوم یابد وتبدیل به عادت شود خود علاوه برعوارض فوق موجب کمبود دریافت مواد مغذی روزانه مورد نیاز فرد می شود که دروعده های دیگر جایگزین نخواهد شد ودرنتیجه کمبود کالری ، ویتامین ها واملاح ایجاد می شود .
فواید مصرف صبحانه توسط دانش آموزان
1-افزایش دقت وتمرکز در انجام تکالیف مدرسه
2-سرعت ودقت بیشتر در باز یابی مطالب درسی
3-اشتباهات کمتر در حل مسائل فکری ودرسی
ارائه پیشنهادات جهت ترویج فرهنگ خوردن صبحانه
1- برای اینکه کودکان سنین مدرسه اشتهای کافی برای خوردن صبحانه را داشته باشند باید شام را در ساعات ابتدایی شب صرف کنند وحتی الامکان شبها در ساعت معینی بخوابند تا صبحها بتوانند زود تر بیدار شده ووقت کافی برای خوردن صبحانه داشته باشند اگر والدین صبحانه را بعنوان یک وعده غذایی مهم تلقی کنند وهر روز دور سفره صبحانه بنشینند خود مشوق کودکان به صرف صبحانه خواهند بود.
والدین خوب باید سحرخیزی ، ورزش ونرمش صبحگاهی وخوردن صبحانه در محیط گرم خانواده را به کودکان خود بیاموزند.
2- گنجاندن دروس مناسب در کتب درسی وارائه جزوات اموزشی مختصر ومفید برای تشویق دانش آموزان به خوردن گروه های مختلف مواد غذایی وتبدیل این عادت به نوعی ارزش اجتماعی
3-آموزش کافی ومناسب والدین وافزایش اگاهی آنان در باره داشتن تغذیه مناسب وفواید صبحانه .
4-برنامه ریزی برای افزایش اشتها باید بر اساس ذائقه کودک انجام شود .
5-اجرای طرحهای تحقیقاتی درباره نتایج کوتاه مدت ودراز مدت صرف صبحانه در دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی وارائه نتایج این طرحها در کنگره ها ، برنامه های صدا وسیما ونشست های والدین در مدارس در این مرحله نقش بخشهای پژوهشی آموزش وپرورش حائز اهمیت فراوان است .
6-از بهترین راههای آموزش مشاهده است والدین باید به کودکانشان اهمیت خوردن صبحانه را از طریق مشاهده گوشزد کنند باید به دانش آموزان به روش رفتاری این امر را آموزش داد .
7-ترغیب نهادهای غیر دولتی مثل انجمن اولیا ومربیان برای به عهده گرفتن بخش عمده ای از برنامه های مربوط به ترویج فرهنگ صحیح تغذیه ای ودر راس آنهارویکرد مثبت به صرف صبحانه بعنوان مهمترین بخش تغذیه ای دانش آموزان.
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
با اطلاعات بدست آمده از بررسی های انجام شده ،و نتایج بدست آمده از تحقیقات انجام شده در گذشته و همچنین نظر به مشاهدات انجام شده که در صفحات قبل بدان اشاره کردیم می توان تجزیه و تحلیلی از دلایل عدم مصرف صبحانه از سوی دانش آموزان و نیز نتایجی که عدم مصرف صبحانه در پی دارد ، بدست داد .
در بررسی موانع مصرف صبحانه می توان به 4 عامل اساسی اشاره کرد : خوردن شام سنگین درشب قبل ،دیر خوابیدن و دیر بیدارشدن از خواب وکسالت صبحگاهی ،وقت نداشتن برای خوردن صبحانه قبل از رفتن به مدرسه وبی توجهی والدین نسبت به مصرف صبحانه این عوامل می توانند از دلایل اصلی عدم مصرف صبحانه باشد .
اما در صورت عدم مصرف صبحانه از سوی دانش آموزان علائم جسمانی شامل : دل درد، سردرد به علت کاهش قند خون ، سرگیجه ، تهوه واستفراغ ، خستگی ، عصبانتی وخواب آلودگی ، ضعف وکاهش مقاومت بدن در برابر میکروب ها وویروس ها و همچنین علائم روحی وروانی شامل :اضطراب ، افسردگی ، عصبانیت ، عدم تمرکز به درس ، حواس پرتی در کلاس عدم توجه به محرک های محیطی ،ممکن است گریبانگیر دانش آموزان شود که این عوامل سبب می شود که یادگیری وتمرکز حواس مختل شود .
انتخاب راه حل موقتی
بعد از این که از نظرات همکاران و دانش آموزان از طریق مشاهده و مصاحبه و پرسشنامه مطلع شدم برای ایجاد انگیزه به تغدیه ی صحیح از آنها خواستم داستانی در مورد دو خانواده مطرح کنند که یکی از این خانواده ها تغذیه ی سالم می خورند و خانواده ی دیگر رژیم غذایی نامناسب دارند. سپس آنها را با هم مقایسه کنند و بدین ترتیب تا حدودی با سوء تغذیه دانش آموزان آشنا می شوند. سپس:
1-تعیین بهداشتیار تغذیه
2-ارزش یابی هفتگی و ماهیانه از بهداشتیار تغذیه
3-تهیه ی جدولی مربوط به خلاقیت و ابتکارات بهداشتیار تغذیه و دانش آموزان که هدف از آن شناسایی و استعدادهای نهفته ی دانش آموزان و ارائه ی طرح های نو است
4- ابتدا خودم پوستر طبقه بندی گروه های غذایی را به آنها نشان داده و از آنها خواستم لیستی از غذاهایی که در اطرافشان وجود دارند تهیه کرده و غذاهای انرژی زا، مکمل و یا کمک کننده به رشد بدن را تعیین کنند
5-اهمیت تغذیه را از طریق احادیث از معصومین به آنها تذکر دهم
6- دادن کارت تندرستی و نشاط به دانش آموزانی که از تغذیه ی سالم استفاده می کنند.
7-درست کردن فلاش کارت های تغذیه ای
8-تهیه ی صندوق بانک سلامت و پس انداز کردن در آن.
9-تهیه ی انواع بروشورها در رابطه با تغذیه ی سالم
10-آموزش استفاده از تغذیه ی سالم از طریق معرفی وبلاگ
11-اجرای نمایش در مورد استفاده از تغذیه ی سالم
12-اجرای شعر و داستان در مورد استفاده از تغذیه ی سالم.
13-نشان دان تصاویر به دانش آموزان در مورد استفاده از تغذیه ی سالم و نصب کردن در کلاس و گاهی اوقات بردن تصاویر به منزل توسط دانش آموزان و نصب آن روی دیوار تا با دیدن این تصاویر والدین تشویق به رعایت پیام آن شوند.
14-ایجاد پایگاه تغذیه ی سالم در کلاس
اعتبار بخشی به راه حل ها
برای اطمینان بیشتر در زمینه ی اجرای راه حل های انتخاب شده برای این که راه حل ها از اعتبار بیشتری برخوردار باشد جهت اظهار نظر به صاحب نظران تغذیه ارائه گردید؛ آنها نیز نقطه نظرات خود را در این خصوص ابراز داشتند. به طور کلی راه حل های ارائه شده تا حد نسبتاً زیادی مورد تایید آنها قرار گرفت.
1-ملموس و روشن بون راه حل ها.
2- ابتکاری بودن برخی از راه حل ها مثل بهترین بهداشتیار تغذیه، صندوق بانک سلامت، جشنواره ی غذا، ایجاد پایگاه تغذیه ی سالم و یا دفترچه هایی با عنوان تنظیم ساعت به وقت به بدن، تهیه ی بروشور تحت عنوان قانون اساسی تناسب اندام.
3-قابل اجرا بودن راه حلها.
4-پیش بینی تاثیر راه حلها در افزایش تعداد دانش آموزان علاقمند به استفاه از تغذیه ی سالم.
5- قابل دسترس بودن راه حل ها.
شیوه های اجرا
پس از اعتبار بخشی راه حل های انتخاب شده آنها را به مرحله ی اجرا درآوردم.
1-اهمیت تغذیه ی سالم را از طریق احادیث به دانش آموزان آموزش دادم.
2-اجرای نمایش که از چندی قبل تهیه کرده بودم و بازیگران آن دانش اموزان کلاس بود.
3-اجرای بازی های تغذیه ای و اشعار مربوط به تغذیه.
4-ساخت وسایل بهداشتی در رابطه با استفاده ی از تغذیه ی سالم توسط خودم و دانش آموزان.
ابتدا لوستری را درست کردم که در آن پیامهای تغذیه ای نوشته شده بود را به کلاس آوردم و روش استفاده ی صحیح از مواد غذایی را به آنها آموزش دادم.در جلسه ی بعدی از دانش آموزان خواستم که یک برنامه ی هفتگی به صورت جدول تهیه کرده و غذاهایی را که در طول هفته مصرف می کنند را در آن بنویسند . پس از یک هفته جداول جمع آوری شد و نموداری از غذاهای مصرف شده و هفتگی آنان تهیه کردم و پس از پاسخ که کدامیک از مواد غذایی بیشتر مورد مصرف بوده اند متوجه شدم که یک یا دو نوع غذای اصلی وجود دارند و بدین صورت غذاهای انرژی زا و غذاهای مکمل و… معرفی می شوند
5- تهیه ی صندوقی به نام بانک سلامت. برای این که دانش آموزان را به تغدیه ی سالم و صحیح ترغیب و تشویق کنم صندوقی را به نام بانک سلامت تهیه کرده و در آن کارت هایی قراردادم که نحوه استفاده ی درست از مواد غذایی در آن نوشته شده بود و آن صندوق را به عنوان بانک سلامت به دانش آموزان معرفی کردم که دانش آموزان با آوردن مطالب در مورد تغذیه ی سالم و مواد غذایی مناسب در بانک سلامت سرمایه پس انداز کرده و هر شخصی که بیشترین مطالب را آورده بود به عنوان سود سرمایه جایزه ای به او تعلق می گرفت.
6- همچنین در کلاس به ایجاد پایگاه تغذیه ی سالم پرداختم بدین صورت که ابتدا برنامه ی تغذیه ای مربوط به صبحانه ی هفتگی به آنها داده شد و هر روز طبق آن برنامه صبحانه ای را به مدرسه آورده و آن را میل می کردند سپس از آن ها خواستم برنامه ی تغذیه ی سالم را که از طرف خودم برای منزل به آن ها داده شده بود اجرا کنند.
7- بهداشتیار تغذیه را به منظور کنترل استفاده از مواد غذایی مناسب دانش آموزان با رای آنها و تایید خودم تعیین کردم که شرح وظایف بهداشتیار تغذیه توسط اقدام پژوه و با همفکری دانش آموزان تهیه شد که این شرح وظایف در اختیار بهداشتیار قرار گرفت. همچنین پیمان نامه ای تحت عنوان پیمان نامه ی بهداشتیاران به آنها ارائه گردید و متعهد شدند که با یاری خدا و به کارگیری دستورات تغذیه ی سالم سلامت خود و دانش آموزان را بالا ببرند.
8- جداول مربوط به ارزشیابی.
9- مشاوره ی تغذیه توسط دکتر شیخیان از اولیای دانش آموزان.
10- به منظور علاقمند کردن دانش آموزان کلاس به استفاده ی صحیح از مواد غذایی راهکارهای زیر به اجرا درآمد.
الف_ تهیه ی فلاش کارت های تغذیه ای که حامل پیام در مورد مواد غذایی سالم بود.
ب_ درست کردن روزنگار بهداشت که دانش آموزان با مناسبت های بهداشتی در طول سال آشنا شدند.
ج_ تهیه ی مجله ی تغذیه ای و تحقیقات توسط دانش آموزان و برگزاری نمایشگاه
د_ درست کردن کارت های تغذیه ای توسط دانش آموزان
ه _ دانش آموزانی که از مواد غذایی مناسب در آموزشگاه استفاده می کردند توسط بهداشتیار تغذیه کارت تبریک به مناسبت تولدشان به آنها اهدا می شد و مورد تشویق قرار می گرفتند
و_ برای آن که عملاً هم با خواص مواد غذایی مختلف آشنا شوند پس از هماهنگی با مسئول محترم آموزشگاه و دبیران حرفه جشنواره ی غذاهای سنتی را که هر دانش آموز غذای سنتی خو درا از منزل آورده در سالن اجتماعات مدرسه سفره ای از کلیه ی غذاهای دانش آموزان چیده شد و دستور پخت انواع غذاها پس از جمع آوری در بین دبیران و دانش آموزان توزیع گردید.
11- گرفتن مطالب تغذیه ای از اینترنت توسط دانش آموزان از کامپیوتر به صورت گروه دو نفره.
12- نصب پولک و عکس در نمودار تغذیه ای دانش آموزان.
13- برگزاری نمایشگاه غذایی با همکاری دبیران
14- استفاه از مغزها (بادام – پسته – فندق و … ) توسط دانش آموزان در زنگ تفریح.
15- برای این که دانش آموزان را به خوردن شیر در زنگ تفریح ترغیب کنم به تبلیغات در مورد شیر پرداخته و هر فردی که در ماه شیر خود را کاملاً میل می کرد چک پول به دانش آموزان داده می شد که با آن از بوفه ی مدرسه خرید کنند
توصیف وضع مطلوب یا (شواهد 2)
الف) شاخص های کیفی در موفقیت طرح
1_ دانش آموزان کلاس به استفاده از تغذیه ی سالم بیش از پیش علاقمند شدند
2_ عادت به استفاده از مواد غذایی سالم در بین دانش آموزان بیشتر شد.
3_ مسئولیت پذیری دانش آموزان تحت عنوان بهداشتیار تغذیه سبب شد علاوه بر رشد جسمی زمینه ی رشد اجتماعی آنان فراهم گردد.
4_ کلاس از وضع موجود که در اثر تغدیه ی نامطلوب خشک و بی روح بود درآمد و برای دانش آموزان جذاب شد.
5_ مشارکت تغذیه ای در میان دانش آموزان و والدین و دیگر دست اندرکاران مدرسه افزایش یافت.
6_ با رویکرد دانش آموزان کلاس به استفاده از تغذیه ی سالم اطلاعات تغذیه ای آنها نیز افزایش پیدا کرد.
7_ علاقمندی دانش آموزان به اهداء و امانت دهی کتاب های تغذیه ای افزایش چشمگیری پیدا کرد
8_ دانش آموزان کلاس علاوه بر مطالعه ی کتب متعدد تغذیه ای خود اقدام به نوشتن شعر و داستان و تهیه ی نمایش کردند.
9_ اکثر دانش آموزان کلاس به خودباوری در مورد تغذیه رسیدند.
10_ با استفاده ی صحیح از تغذیه سطح کمی و کیفی آموزشی دانش آموزان کلاس افزایش پیدا کرد.
11_ دانش آموزان به ساخت وسایل مربوط به تغذیه ترغیب شدند.
12_ مصرف میان وعده های غذایی در بین دانش آموزان افزایش پیدا کرد.
13_ پس از آگاهی از استفاده از مواد غذایی مناسب و رسیدن به تغذیه ای سالم دانش آموزان هر روز یک نوع میوه و ماده ی غذایی مطلوب را به مدرسه می آوردند.
14_ میل به نوشیدن شیر به طور چشمگیری در میان دانش آموزان افزایش یافت.
15_ والدین دانش آموزان بیان می کردند که علاقه آنها به طرز چشمگیری به صبحانه افزایش یافته است.
ب _ شاخص های کمی در موفقیت طرح
جدول شماره ی 2_ جدول توزیع فراوانی درصد تعداد علاقمندان به استفاده از تغذیه ی سالم نسبت به کل دانش آموزان ( پایان سال )
علاقمندان به استفاده از تغذیه ی سالم
کل دانش آموزان
فراوانی
26
32
درصد
25/81
100
نمودار شماره ی 2_ نمودار علاقمندان به استفاده از تغذیه ی سالم نسبت به کل دانش آموزان (اواخر سال)
در خاتمه با توجه به شاخص های کمی و کیفی می توان نتیجه گرفت که تغذیه ی سالم نقش و جایگاه مهمی در جامعه و هم چنین در آموزش دارد و برقراری امنیت تغذیه ای در تمام عمر مستلزم مشارکت توام افراد جامعه می باشد. کسب آگاهی و مهارت های لازم برای سالم زیستن به هر فردی کمک می کند تا بتواند در حفظ و ارتقای سلامت جسمی و روانی خود و سایرین مشارکت نموده و تاثیرگذار باشد به ویژه نوجوانان و جوانان با پی گیری های صادقانه و خستگی ناپذیر خود می توانند به مشارکت سایر افراد جامعه رنگی دلپذیر بخشند.
ارزیابی از راه حل های اجرا شده
مشاهدات و اطلاعات به دست آمده نشان می دهد که طرح موفقیت آمیز بوده به طوری که دانش آموزان هیچ گاه بدون صبحانه در مدرسه حاضر نمی شدند و محیط کلاسشان بسیار شاداب و بانشاط شد.
نتیجه گیری
اهمیت صبحانه و تغذیه بر سلامت رشد و فعالیت افراد است و همچنین آشنایی اولیه با انواع گروه های غذایی می باشد. هم چنین دانش آموزان به فکر کردن در مورد یافتن پیام ها از جمله اهمیت تغذیه و تاثیر آن بر سلامتی، اعمال حیاتی، تحرک و فعالیت روزانه و ورزش کردن ترغیب شدند و با یافتن مفهوم پیام های تصویری که در مورد انواع گروه های غذایی است آمادگی لازم برای طبقه بندی انواع گروه های غذایی ایجاد شد. تغذیه چیزی نیست که بتوان آن را به کسی تحمیل یا هدیه کرد. بلکه با آموزش و تشویق می توان آن را گسترش داد و افراد را به استفاده از تغذیه ی سالم ترغیب نمود. این طرح با هدف افزایش علاقمندی دانش آموزان به استفاده از تغذیه ی سالم انجام شد که نتایج زیر حاصل گردید:
الف- نقش تغذیه در آموزش بسیار مهم و چشمگیر است.
ب- اکثر دانش آموزان استفاده ی صحیح از تغذیه را رعایت می کردند.
ج- دانش آموزان با بیماری های ناشی از سوء تغذیه آشناشدند.
د _ والدین از علاقمند شدن فرزندانشان در زمینه ی استفاده از مواد غذایی سالم اظهار رضایت می کردند.
ه- دانش آموزان به نوشتن تحقیق در مورد مواد غذایی سالم علاقمند شدند.
خ- والدین از علاقمند شدن فرزندانشان به خوردن صبحانه اظهار رضایت داشتند.
ح- دانش آموزان به نوشیدن شیر علاقمند شدند.
چ- دانش آموزان با غذاهای انرژی زا، مکمل و کمک کننده ی رشد بدن آشنا شدند.
پیشنهادات کاربردی
همواره شنیده ایم که پزشکان از صبحانه به عنوان مهم ترین وعده غذایی در طول روز یاد کرده اند. با حضور صبحگاهی شمار زیادی از دانش آموزان در مدارس، بحث صبحانه اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
اما در این میان اطلاعاتی که از مدارس گرفته شده، نشان می دهد بسیاری از بچه ها بدون خوردن صبحانه روانه مدرسه می شوند که همین مساله روی روند تحصیلی آنها اثراتی منفی می گذارد. این در حالی است که مطالعات نشان می دهد با خوردن صبحانه، تمرکز آنها بیشتر شده و عملکرد مغزی شان تقویت می شود.
اگر بخواهیم اثرات مثبت صبحانه را روی دانش آموزان بررسی کنیم، مهم ترین مزیت خوردن صبحانه، تقویت عملکرد مغزی است. خوردن یک صبحانه مفصل با انواع مواد مغذی کمک زیادی به دانش آموزان می کند، طوری که عملکرد آموزشی، توانایی یادگیری، کاهش مشکلات رفتاری و جلوگیری از اضافه وزن کودکان را به همراه دارد.
پیشرفت درسی: پیشرفت در مهارت های یادگیری و توانایی بالا در تمرکز کردن در کودکانی که صبحانه می خورند بیشتر مشاهده می شود. مطالعات تغذیه ای که روی دانش آموزان مختلف انجام شد، نشان داد گروهی که صبحانه می خورند، نسبت به گروهی که صبحانه نمی خورند نمرات بهتری کسب می کنند.
آنها در امتحانات خطاهای کمتری مرتکب شده و قدرت یادگیری بیشتری در کلاس درس خواهند داشت. به عبارتی، خوردن صبحانه پیش از حضور دانش آموزان در مدرسه مانند سوخت، انرژی لازم برای تفکر خلاقانه تر و بهتر را فراهم کرده، آنها را هوشیارتر می کند و در طول روز آنها را پرانرژی نگه می دارد. علاوه بر این، دانش آموزان با خوردن صبحانه نمرات بهتری کسب می کنند.
کاهش مشکلات رفتاری: کودکانی که با خوردن صبحانه روانه مدرسه می شوند مشکلات رفتاری کمتری دارند. آن گروه از کودکانی که صبحانه نمی خورند بیش فعالی بیشتری داشته و با سایر دانش آموزان براحتی کنار نمی آیند. وقتی کودک گرسنه می شود، انرژی بدن کاهش یافته و انگیزه تمرکز روی دروس و در کل، یادگیری بشدت افت می کند. به دنبال افت انرژی، بدن نیروی کافی برای فکر کردن و یادگیری ندارد و کودک بسرعت احساس خستگی می کند.
زندگی سالم تر: علاوه بر موارد ذکر شده، خوردن صبحانه، مواد مغذی لازم برای رشد کودک را فراهم می کند و انتخاب های سالم تری از مواد غذایی را پیش روی آنها قرار می دهد. خوردن صبحانه خوب و مغزی به کاهش نمایه توده بدنی (BMI) کمک کرده و وزن را در حد تعادل حفظ می کند. به عبارتی، نخوردن صبحانه هیچ کمکی به کاهش وزن نکرده و برخلاف تصور بسیاری از افراد، پرخوری را در طول روز افزایش و کیفیت تغذیه ای کودکان را کاهش داده و باعث بالا رفتن نمایه توده بدنی می شود. از سوی دیگر، خالی ماندن شکم در طول روز ممکن است کودکان را در معرض ابتلا به بیماری های گوارشی قرار دهد.
صبحانه به طور کلی مهم ترین وعده غذایی محسوب می شود و نه تنها مواد مغذی مورد نیاز بدن در طول روز را از قبیل پروتئین ها، فیبر، کلسیم و کربوهیدرات تامین می کند، بلکه عملکرد درسی دانش آموزان را نیز تا حد بسیار بالایی بهبود می بخشد. بررسی ها نشان می دهد صبحانه خوردن دانش آموزان، عملکرد شناختی و نمرات امتحانات آنها را بخصوص در کودکان کم سن و سال تا حد زیادی بالا می برد.
این مطالعات نشان می دهد کودکانی که پیش از رفتن به مدرسه صبحانه می خورند، نسبت به دانش آموزانی که صبحانه نخورده راهی مدرسه می شوند، در درس ریاضیات موفق تر بوده و نمرات بالاتری کسب می کنند و کمتر از بقیه در کلاس ها غیبت می کنند.
دانش آموزانی که صبحانه متعادل و دارای قند پایین مصرف می کنند در مدرسه تمرکز بیشتری دارند و نسبت به حل مسائل دشوار در مقابل کودکانی که صبحانه ای مملو از کربوهیدرات مصرف کرده اند، عملکرد بهتری از خود نشان می دهند. صبحانه ای که از قندهای کمتری تشکیل شده باشد، نسبت به صبحانه پرقند، تمرکز دانش آموزان را بالاتر نگه داشته و کودکان خستگی کمتری در طول روز احساس می کنند. حدود 50 گرم مغز گردو، همراه تخم مرغ نیمرو، اسفناج، فلفل و پنیر رنده شده صبحانه ای ایده آل به شمار می رود.
تاثیر مصرف صبحانه روی بهبود عملکرد دانش آموزان در مدرسه با جنسیت کودکان ارتباط مستقیم دارد به طوری که تحقیقات اثبات کرده دخترها در مقایسه با پسرها بعد از خوردن ترکیب پروتئین ها و کربوهیدرات ها به جای کربوهیدرات تنها، عملکرد مغزی بهتری از خود نشان می دهند.
صبحانه دانش آموزان
پژوهشگران بر این عقیده اند که خوردن هرگونه مواد غذایی در وعده صبحانه بهتر از حذف این وعده از رژیم روزانه است.
صبحانه هایی که در آن فقط از کربوهیدرات هایی مانند شیرینی و نان تست استفاده می شود، فقط به مدت 2 تا 3 ساعت انرژی لازم را در بدن دانش آموزان تامین می کند و این در حالی است که صبحانه های کامل شامل مقادیر یکسانی از پروتئین، چربی و کربوهیدرات ها، ساعت ها سطح قند خون را پایین نگه می دارد. نان تست و کره بادام زمینی، میوه و شیر همراه با شیرین گندمک و نیز یک لیوان آب میوه 100 درصد طبیعی و نیز املت همراه با پنیر و کلم بروکلی می تواند یک صبحانه ایده آل به شمار رود.
در واقع، صبحانه قابل قبولی که بتواند انرژی روزانه دانش آموزان را برای فعالیت یک روز تامین کند، شامل مصرف پروتئین ها و کربوهیدرات هاست که اثرات جسمی و ذهنی بی نظیری به جا می گذارد. آمارها نشان می دهد حدود 8 تا 12 درصد از دانش آموزان به طور کلی وعده صبحانه را نادیده گرفته و این آمار در سنین نوجوانی افزایش چشمگیری می یابد و تا بیش از 30 درصد می رسد.
غلات یکی از گزینه هایی است که باید در وعده صبحانه گنجانده شود. معمولا غذاهای سرشار از غلات مملو از فیبر، ویتامین ها و مواد معدنی است و انواع موادی که حاوی غلات کامل هستند، غنی از ویتامین های خانواده B از قبیل تیامین، ریبوفلاوین و نیاسین بوده و انرژی زا هستند.
در کنار کربوهیدرات، مصرف پروتئین نیز می تواند باعث سیری دانش آموزان در طول روز شود. یک فنجان شیر کم چرب حدود 8 میلی گرم پروتئین و 83 کالری بدون چربی دارد. مصرف قهوه و غلات سرد در صبحانه نیز گزینه مناسبی است. علاوه بر این، هر تخم مرغ حاوی 70 کالری، 6 گرم پروتئین، 5 گرم چربی و 186 گرم کلسترول است.
در واقع، تخم مرغ حدود 62 درصد از نیاز کلسترول روزانه دانش آموزان را تامین می کند؛ ولی پژوهشگران توصیه می کنند مصرف مواد غذایی پرچرب مانند سوسیس و کالباس را در صبحانه محدود کنید. این مواد، خطر ابتلا به سرطان، بیماری های قلبی و دیابت را افزایش می دهد.
فیبرها همواره پای ثابت رژیم های غذایی است و به طور کلی میوه ها و سبزیجات تماه گروه غلات و حبوبات را شامل می شود. باید در طول روز مردان 38 و زنان 25 گرم فیبر مصرف کنند که شامل فیبرهای محلول و غیرمحلول است. وجود 2 گرم فیبر در رژیم غذایی، اثرات کاهش کلسترول خون را به همراه دارد. سیب 4/4، پرتغال 1 /3 و دانه های خوراکی 2 تا 4 گرم فیبر دارند.
فیبرهای غیرمحلول نیز در جلوگیری از بروز یبوست موثر بوده و در غلات و حبوبات، دانه ها، میوه ها و سبزیجات یافت می شود. کلسیم از دیگر موادی است که در وعده صبحانه باید گنجانده شود. این ماده مغذی به ساخت استخوان ها و حفظ سلامت آنها کمک می کند. باتوجه به سن و جنس، بدن انسان به حدود هزار میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارد که در این میان ماست، شیر و پنیر بهترین گزینه ها به شمار می رود.
فرزندتان را تشویق به تغذیه مناسب کنید
بسیاری از والدین بخصوص مادرها مدام از صبحانه نخوردن فرزند دانش آموز خود شکایت می کنند، ولی محققان معتقدند با ایجاد برخی راهکارهای ساده و به کار بردن خلاقیت می توانید فرزندتان را به صبحانه خوردن تشویق کنید. سعی کنید وعده صبحانه را متنوع کرده و از تکراری کردن آن بپرهیزید. اگر همیشه برای صبحانه نان و پنیر و کره آماده می کنید، یکبار نیمرو یا غذایی را که کودکتان دوست دارد، آماده کنید تا میل به صبحانه خوردن در او بیدار شود. استفاده از ظروف مخصوص کودکان تمایل آنها به خوردن را افزایش می دهد. از فرزندتان بخواهید در آماده کردن صبحانه به شما کمک کند. این کار تمایل وی را به خوردن صبحانه دو چندان می کند.
راهکار دیگر ترغیب فرزندتان این است که در کنارش نشسته و همراه او صبحانه میل کنید. مطمئن باشید کودک با مشاهده شما که در حال خوردن صبحانه ای سالم هستید، گرایش بیشتری به صبحانه خوردن پیدا کرده و اهمیت این وعده غذایی مهم را درمی یابد. همواره به کودکتان حق انتخاب بدهید و بگذارید خودش صبحانه مورد علاقه اش را انتخاب کند. از این رو، سعی کنید چند نوع غذا روی میز صبحانه باشد تا کودک براحتی حق انتخاب داشته باشد.
منابع و مآخذ
1 – قرآن کریم.
2 – اصفهانی، محمد مهدی، بهداشت تغذیه، تهران، انتشارات قلم، سال 1384.
3 – پارسی نیا، سعید، آموزش تغذیه برای بچه ها در خانه، تهران، نشر جوان، سال 1380.
4 – خوشه مهری، گیتی، تغذیه، تهران، انتشارات مدرسه، سال 1384.
5 – داروییان، عباس، بهداشت تغذیه، تهران، سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، سال 1378.
6 – زندی، بهمن، بهداشت تغذیه، تهران، سازمان نهضت سواد آموزی، سال 1375.
7 – سعید نژاد، مژده، مجموعه ی مقالات علمی، تهران، موسسه ی فرهنگی منادی تربیت، سال 1380.
8 – شیروانی، گیتی، پیشگامان سلامت، تهران، نشر کتاب نیستان، سال 1385.
9 – غفوری، توفیق، بهداشت و تغذیه، تهران، وزارت آموزش و پرورش، سال 1378.
10 – فضلی خانی، منوچهر، راهنمای عملی پژوهش، تهران، انتشارات ابوعطا، سال 1384.
11 – میدانی، جواد، بهترین کلید های تغذیه برای نوجوانان، تهران، نشر صابرین، سال 1385.
12 – نادری، عزت الله، روش های تحقیق در علوم انسانی، تهران، انتشارات بدر، سال 1385.
13 – نوری، محمد رضا، بهداشت در قرآن، مشهد، انتشارات واقفی، سال 1383.
14 – همت خواه، فرهاد، تغذیه، تهران، نشر دانش امروز، سال 1375.
باسمه تعالی
جمهوری اسلامی ایران
اداره کل آموزش و پرورش استان .
اداره آموزش و پرورش شهرستان …
عنوان اقدام پژوهی :
چگونه توانستم دانش آموزان آموزشگاهم را به خوردن صبحانه ترغیب نمایم ؟
نام و نام خانوادگی مولف اول/مجری اصلی :
…
پست سازمانی : ….
رشته تحصیلی : ….
آخرین مدرک تحصیلی : ….
دوره تحصیلی : …
سمت فعلی : ….
شماره پرسنلی : ….
فهرست مطالب
مقدمه
بیان مساله
توصیف وضعیت موجود
گردآوری اطلاعات و شواهد1
در ابتدا از معاونین پرسیدم
از همکاران سوال کردم
تعریف صبحانه
اهمیت صرف صبحانه
فواید مصرف صبحانه توسط دانش آموزان
تجزیه و تحلیل و تفسیر داده ها
انتخاب راه حل موقتی
اعتبار بخشی به راه حل ها
2- ابتکاری بودن برخی از راه حل ها
4-پیش بینی تاثیر راه حلها
توصیف وضع مطلوب یا شواهد 2
ارزیابی از راه حل های اجرا شده
نتیجه گیری
پیشنهادات کاربردی
منابع و مآخذ
24