بنام آنکه جان را فطرت آموخت
مبانی و روشهای طراحی شهری
کیفیت زندگی و شاخصه های موثر بر آن
ضرورت ها و اهمیت ها
ارائه پروپزال
شرح خدمات
نقشه وضع موجود
فصل اول
ارتقاء کیفیت زندگی با رویکرد بهسازی بافت فرسوده ( نمونه موردی محله چیذر)
هر تحقیق علمی با بیان مسئله یا سوال تحقیق آغاز می شود که محقق و تحقیق باید به آن پاسخ دهد. سوال یا سوال های تحقیق ذهن محقق را متوجه موضوعی می کند که باید به آن توجه شود. در این راستا بیان دقیق مسئله تحقیق اهمیت زیادی دارد. مسئله تحقیق باید تمام متغییرهای تحقیق را شامل شود.
بیان مسئله:
از تاثیراتی که شهرهای قدیمی در پیروی از نیازها، خواستها و شرایط جدید پذیرا شدند، بر روی بافت مسکونی و محلات قدیمی و بازار، نتیجه ملموس تری را به دنبال داشته است. سایر عناصر و فضاهای کالبدی شهرها نیز یا تضعیف شده و یا به نحوی نقش کارکردی خود را از دست داده اند. بافت قدیمی شهرها که شالوده مدنی و تشکیلاتی خود را تا شروع شهرسازی های دوره جدید (معاصر) حفظ کرده بودند، با شروع فعالیت های جدید متحول شده است و تغییر شکل در نقش ظاهری و درونی آنها بشدت الزامی است. آنچه که در وحله اول موجب ازهم پاشیدگی بافغت قدیمی شهرها خواهد شد، افزایش اتومبیل ها و به ناچار خیابان کشی هایی برای ایجاد شبکه های ارتباطی به منظور تسهیل در رفت و آمد آنها می باشد.
کیفیت زندگی:
اصطلاح کیفیت زندگی برای ارزیابی نیک بود که عموما برای افراد و جوامع استفاده میشود.این اصطلاح در طیف وسیعی از زمینه ها ، از جمله حوزه های توسعه بین الملل، بهداشت و سیاست مورد استفاده قرار میگیرد. کیفیت زندگی نباید با مفهوم استاندارد زندگی که عمدتا بر درآمد استوار است، اشتباه گرفته شود. در عوض، شاخص های استاندارد کیفیت زندگی نه تنها شامل ثروت و استخدام هستند، بلکه شامل محیط زیست، سلامت جسمی و روانی، تصحیلات، تفریح و اوقات فراغت و تعلق اجتماعی نیز می شوند.
.
۱-تعریف
کیفیت زندگی، به نوعی بیانگر وضعیت افراد ساکن در یک کشور یا منطقه میباشد. نظریات اولیه مربوط به کیفیت زندگی، بشتر بر نگرانی ها و اولویت های فردی تاکید داشتند. اما در سالهای اخیر مباحث نظری، از فرد محوری به سمت نگرانی های اجتماعی نظیر امنیت، آزادی، گستردگی کیفیت زندگی و ساختار و کیفیت روایط اجتماعی افراد در جامعه تغییر یافته است.به طور کلی میتوان کیفیت زندگی را با استفاده از شاخص های ذهنی و عینی محاسبه نمود.
شاخص های ذهنی، منعکس کننده ی ارزیابی ذهنی افراد از زندگی میباشند.
محاسبات عینی کیفیت زندگی، بر پایه ی متغیر متغیر های قابل لمس بنیان نهاده میشوند.
دسته اول ـ متغیرهای عینی:
الف) بعد فردی:
این بعد شامل متغیرهایی است که رابطه فرد را با شرایط خاص زندگی فرد، از جمله امکانات لازم برای برخورداری از زندگی سالم و راحت تعریف می کنند. مهم ترین این شرایط به شرح زیر هستند:
1- رفاه مادی: داشتن شغل و درآمد مناسب
2- تغذیه مناسب: پژوهش ها نشان می دهد که میان تغذیه نامناسب سال های اول زندگی، به ویژه تا دو سالگی و تحریکاتی که در این سن مغز دریافت می کند، با رشد ذهنی و از آن مهم تر کسب مهارت های اساسی ، به ویژه مهارت دست و پنجه نرم کردن با مشکلات زندگی، رابطه ای قوی وجود دارد. کمبود چنین مهارت هایی بیش از سیگار و کلسترول باعث مرگ ناشی از سکته قلبی و سکته مغزی شده است. بر پایه این پژوهش ها فراهم آوردن شرایط برای تغذیه مناسب نوزادان و کودکان مهم ترین وظیفه دولت است. زیرا اینان سرمایه های انسانی آینده در جوامعی هستند که در آن مسائل بیش از پیش پیچیده و تکنولوژیک می شوند و فرد، بدون مهارت های لازم، نمی تواند زندگی خود را اداره کند
3- مسکن مناسب و راحت
4- زندگی در محیطی سالم: محیطی برای زندگی سالم است که شرایط زیر را داشته باشد:
· هوای سالم
· آب سالم
· زیبایی
· دسترسی به طبیعت
· وجود امنیت فیزیکی: نبود جرم و جنایت و خشونت و کنترل آن با قوانین مناسب و تضمین اجرای این قوانین از طریق نظام قضایی و انتظامی سالم و کارآمد
5- سلامتی
6- دسترسی به خدمات با کیفیت (آموزش و بهداشت و درمان و خدمات عمومی از جمله حمل و نقل عمومی و تلفن و آب و برق و خدمات فرهنگی و امکانات تفریحی و به تازگی دسترسی به اینترنت پر سرعت و وسایل ارتباطی مدرن)؛
7- دسترسی به امکانات ورزشی
1- زندگی خانوادگی سالم و راحت
2- زندگی سازمانی سالم و پربار
3- جامعه محلی و کیفیت روابطی که در آن جریان دارد. رابطه با همسایگان، با اهل محل و کسب و کارهایی که از آن ها خرید می کنیم و…
4- دوستان و آشنایان و میزان صمیمیت و اعتماد متقابل بین فرد و آنانی که سرمایه اجتماعی فرد را تشکیل می دهند
5- امنیت سیاسی: تامین آزادی ها و حقوق اساسی فرد، از جمله آزادی بیان و برخورداری از حقوقی چون حق توسعه و پیشرفت ، حق ارتباط، حق اطلاع ، حق انتخاب غذا و لباس، حق شاد زیستن و…
6- امنیت اقتصادی و اجتماعی
7- فضای عمومی کشوری که هویت ملی فرد به آن تعلق دارد و جایگاه و اعتبار آن کشور در جامعه بین الملل و جامعه جهانی. زندگی در جامعه ای امن، باثبات، دارای آینده ای مطمئن و نویدبخش و دارای نظام حکومتی که دغدغه اش بهبود مستمر کیفیت زندگی مردم باشد.
ب) بعد اجتماعی:
انسان ذاتا موجودی است اجتماعی، و زندگی اش در رابطه با دیگرانی معنا می یابد که در سطوح مختلف با او در ارتباطند. بعد اجتماعی شامل شرایطی است که رابطه فرد را با دیگران در خانواده و در سازمان هایی که در آن کار می کند یا عضویت دارد و در جامعه ـ در رابطه با حکومت و دولت ـ تعریف می کند. مهم ترین این متغیرها عبارتند از:
دسته دوم ـ متغیرهای ذهنی:
همان گونه که گفته شد، انسان با تصوراتش درباره واقعیت و برداشت ها و ذهنیت هایی که درباره واقعیت دارد، زندگی می کند. از این رو، متغیرها و مولفه های ذهنی کیفیت زندگی نیز از اهمیت بالایی برخوردارند و چه بسا بخش مهمی از احساس نارضایتی مردم مرفه در جوامع پیشرفته ناشی از عوامل ذهنی می باشد. زیرا در این جوامع، شرایط عینی مطلوب، برای بخش های مهمی از جمعیت، تا حدودی تحقق یافته است. مهم ترین معیارهای ذهنی کیفیت زندگی، به این شرح اند:
1- نگاه فرد به زندگی. نگاه فرد به مرگ عزیز، رنج، بیماری، درد، کمبودها، فقر و محدودیت ها؛ تعریفی که شخص از زندگی و معنای آن دارد؛ فلسفه ای که آگاهانه برای زندگی خویش تعریف کرده، یا ناخودآگاه در ذهن دارد؛ نگاهش به طبیعت و به هستی. به طور کلی جهان بینی فرد که نگاهش را به زندگی شکل می دهد. جهان بینی آموختنی است .
2- این احساس فرد که حقوقش، البته حقوقی که بدان آگاهی دارد، تا چه حد در جامعه تامین یا پایمال می شود.
3- ارزیابی فرد از این که تلاش های خانواده و جامعه تا چه حد به بهبود زندگی او و تامین نیازهایش کمک کرده است.
4- نیازهای فرد، که به ویژه در جهان امروز، از ترکیبی پر تنوع و مدام درحال تغییر برخوردار است. فهرست نیازهای انسان معاصر به دلیل زندگی در محیطی که به شدت تحت کنترل بازاری است که محرکه اش نوآوری است، از مرز هزار نیاز گذشته است. مهم ترین این نیازها به این شرح اند:
· کنجکاوی: انسان موجودی است که با کنجکاوی خود نه تنها به کشف و دستکاری در قوانین بنیادین طبیعت از جمله قوانین مادّه و اطلاعات و ژن دست زده و برای خود سپهری آفریده است متفاوت با سپهر طبیعی و البته مصنوع انسان، بلکه افزون بر آن، می تواند فارغ از دغدغه کشف یا اختراع و دستکاری و خلق، آزاد و بی خیال به تماشای طبیعت بنشیند و از درک سحر و افسون و کشف رازهای آن غرق در حیرت و لذت شود.
· میل به شناخت و درک و فهم جهان پیچیده و پرابهام و گیج کننده.
· تخیل و تجسم: ساختن واقعیت به هر شکل آن در ذهن و خیال و تلاش برای تحقق آن در قالب هنر، علم و تکنولوژی.
· میل شدید به رشد و توسعه و یادگیری مستمر
عوامل تعیین کننده کیفیت زندگی:
عوامل نه گانه کیفیت زندگی و شاخص های به کار گرفته شده در نمایش چنین عواملی عبارتند از:
۱-تعالی مادی: سرانه تولید ناخالص ملی
۲-سلامتی: امید به زندگی در بدو تولد
۳-ثبات سیاسی و امنیت: نرخ ثبات سیاسی و امنیت
۴-زندگی خانواده: نرخ طلاق(در هر هزار نفر)
۵-زندگی اجتماعی: نرخ حضور در اماکن مذهبی یا عضویت در سندیکاها
۶-اقلیم و جغرافیا: عرض جغرافیایی، شرایط اقلیمی بین گرمتر و سردتر را مشخص میسازد.
۷-امنیت شغلی: نرخ بیکاری
۸-آزادی سیاسی: متوسط شاخص های آزادی های مذهبی و سیاسی
۹-برابری جنسیتی: نسبت متوسط درمد مرد و زن، بر اساس آخرین داده های در دسترس
شاخص کیفیت زندگی نخستین بار در سال ۲۰۰۵ میلادی در ۱۱۱ سرزمین مورد محاسبه واقع شد.
وضعیت ایران
شاخص کیفیت زندگی که به صورت سالانه، بین ۱۹۴ کشور جهان ارزیابی و منتشر می شود، نشان می دهد که کیفیت زندگی مردم ایران، در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، به رتبه ۱۵۰ در سال ۲۰۱۰ میلادی، کاهش پیدا کرده است. این رتبه بندی نشان می دهد که هزینهٔ زندگی در ایران، ۷۱٪ افزایش پیدا کرده است.
البته، نباید فراموش کرد که اجزای تشکیل دهندهٔ 'شاخص کیفیت زندگی بر این موضوع تاکید دارند که اگر چه اقتصاد در بهبود سطح زندگی نقش موثر دارد ولی، شرط کافی برای ارتقای کیفی زندگی محسوب نمی شود و شروط دیگری نیز برای ارتقای این شاخص، در زندگی افراد لازم است.
وضعیت استانهای ایران:
جدول زیر شاخص کیفیت زنذگی در
سال ۱۳۸۲ را به تفکیک استانهای
ایران نمایش میدهد:
با توجه به کشورهای مورد بررسی در خاورمیانه، می توان گفت که وضعیت ایران، در حدی متوسط، قرار دارد و از نظر شاخص کیفیت زندگی، مانند بسیاری دیگر از کشورهای خاورمیانه، تحول چندانی به دست نیاورده است. ولی، اگر این نکته را با هدف گذاری کشور در زمینهٔ تبدیل شدن به قدرت اول منطقه، از جمیع جهات، مورد ارزیابی قرار دهیم، می توان گفت که مدیران و برنامه ریزان نتوانسته اند که به این هدف نزدیک شوند و در عمل، کشوری مانند ترکیه، با مدیریت و برنامه ریزی بهتر، توانسته است تا سطح کیفی زندگی در این کشور را افزایش دهد و در مقابل، کشور ما، در عمل، درجا زده است.
۸۷- ایران با شاخص ۵.۳۴۳
وضعیت خاورمیانه و قفقاز
کشور های لبنان ،یمن و فلسطین در این فهرست گنجانده نشده اند
افزایش سطح کیفیت زندگی، هدف برنامه های دولت ها و حکومت های محلی
کیفیت زندگی مفهومی است چند وجهی و پیچیده. ولی در عین حال قابل تعریف و قابل سنجش. با رهیافتی میان رشته ای می توان آن را تعریف و براساس یک مدل آن را سنجید. حتی می توان خیلی ساده به سراغ مردم رفت و از آن ها پرسید درباره زندگی چه احساسی دارند و آیا از زندگی لذت می برند یا نه؟
کیفیت زندگی بیش از هر چیز امری است نسبی و برای تعریف و سنجش آن معیار مطلق و جامع و جهان شمولی وجود ندارد که در همه جا مصداق داشته باشد. مفهومی است که به شدت متاثر از زمان و مکان است. عوامل موثر بر آن، بسته به دوره زمانی و مکان جغرافیایی و شرایط فرهنگی تغییر می کنند.
برای درک بهتر از مفهوم کیفیت زندگی باید شناخت بهتری نسبت به ابعاد و مولفه های موثر بر آن داشته باشیم. متغیرهای کیفیت زندگی در دو بعد عینی و ذهنی طبقه بندی می شوند. متغیرهای عینی متغیرهایی هستند قابل سنجش و مربوط به محیط و شرایط زندگی که خود در دو بعد فردی و اجتماعی قابل دسته بندی اند.
کانبرای استرالیا در صدر جدول در این مطالعه مشخص شد که بالاترین کیفیت زندگی در دنیا به ساکنان شهر کانبرای استرالیا تعلق دارد. شاخص کیفیت زندگی در این شهر برابر با ۹۸.۲۳۶ است که نسبت به تمامی دنیا بالاتر است. دومین شهر دنیا از نظر کیفیت زندگی شهر اوتاوای کانادا است که شاخص کیفیت زندگی در این کشور برابر با ۷۷.۲۱۸ اعلام شده. شهرهای فرانکفورت آلمان و زوریخ سوییس در این رده بندی در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند. اما قابل تامل ترین بخش این گزارش در این جاست که نشان می دهد کیفیت زندگی مردم در تهران در میان تمامی ۹۵ کشور مورد مطالعه در جایگاه ۹۴ و تنها بالاتر از شهر کاراکاس ونزوئلا قرار دارد. در سال گذشته میلادی شاخص کیفیت زندگی در تهران برابر با ۸۴.۲۸- و درکاراکاس معادل ۵۴.۳۵- گزارش شده است.
اهداف
الف- اهداف کلان:
۱-بررسی و ارزیابی محله های مسکونی از لحاظ چگونگی و دسته بندی
بافت های مسکونی آنها
۲-تعیین محدوده این مطقه ها از لحاظ فاصله و حریم قانونی آنها با محله
های با بافت تازه
۳-عریض تر کردن خیابانها به گونه ای که لطمه ای به مساکن عمومی
وارد نشود
۱-شاخص های کیفیت زندگی
۲-ارزیابی کیفیت زندگی و ارتقای آن در بافت فرسوده محله چیذر
۱-شناخت طرح های اجرایی و سازگاری با بهسازی بافت های قدیمی در شهر
۲-تلاش در جهت یافتن علل اصلی عدم موفقیت مدیران در چند ساله اخیر
۳-کنترل وضعیت ترافیک شهری و حجم عبورومرور موجود بروی خیابان های
اطراف مساکن دارای بافت فرسوده
۴-بررسی آماری جمعیت ساکن در منطقه و تطابق آن با مقدار نیازهای موجود
در بازار مربوطه
ب- اهداف خرد:
تعریف بافت فرسوده
نحوه استقرار واحدها و عناصر معماری- شهری و شبکه ارتباطات در کنار یکدیگر موجب تکوین ترکیبی متشکل از فضاهای خالی و پر موسوم به بافت می شود. از انواع بافت های موجود در شهرهای ایران بافت های قدیمی و فرسوده را می توان نام برد. بافت های فرسوده تظاهر نوعی بیماری در ساختار مجموعه های زیستی و عموماً مناطق شهری محسوب می گردند، بارزترین مشخصه اینگونه بافت ها عدم هماهنگی با سیستم شهری و ناکارامدی در آن است، عوامل چندی در بروز و شکل گیری آن ها دخیل اند که از آن میان می توان به عدم پیروی از یک برنامه ریزی جامع منسجم، معضلات عملکردی، عوامل محیط طبیعی و عوامل انسانی و … اشاره کرد. بافت فرسوده شهری به عرصه هایی از محدوده قانونی شهرها اطلاق می شود که به دلیل فرسودگی کالبدی، عدم برخورداری مناسب از دسترسی سواره، تاسیسات، خدمات و زیر ساختهای شهری آسیب پذیر بوده و از ارزش مکانی، محیطی واقتصادی نازلی برخوردارند. این بافتها به دلیل فقر ساکنین ومالکین آنها امکان نوسازی خودبخودی را نداشته و نیز سرمایه گذراران انگیزه ای جهت سرمایه گذاری در آن را ندارند، معیارهای اساسی شناسایی و تشخیص اینگونه بافتها در ادامه ارائه می گردد.
کاهش ارزش های کمی و کیفی محیط زیست در این محدوده ها و میل به عدم تغییر و تحول حالت فرسودگی و ناکارآمدی را بر بافت مستولی می کند و بدین ترتیب بافت فرسوده شهری بعنوان بازتابی از تاثیر عوامل مخرب شکل می گیرد و به صورت فضایی که به تدریج متعلق به همه کس و غیر قابل سکونت برای هر کس باشد به حیات خود ادامه می دهد.
چهار چوب نظری
در ادبیات شهرسازی جهان عناوین مختلفی به بافت های دارای مشکل اطلاق شده است، شهر درونی یکی از نام هایی است که به نوعی به آن ها اشاره می کند: در دهه های ۱۹۶۰ و ۷۰ برنامه ریزان و طراحان شهری از محدوده های مابین مرکز شهر و حاشیه شهر با این عنوان یاد می کردند، در دهه۱۹۷۰ نیز مسایل شهری به عنوان مسایل درونی شهر مطرح می شد. رفته رفته این اصطلاح در مورد مناطقی که از سیستم طبیعی رشد و توسعه شهر بازماندند بکار رفت. شهر درونی به منطقه ای اطلاق می شود که دارای خانه های فقیر، میزان بالای بیکاری، اجتماعات ناپایدار و مشکلات اجتماعی باشد. در سال ۱۹۸۹ کالین وارد پیشنهاد داد که از این اصطلاح برای اشاره به مناطق فقیر شهری استفاده شود. در این ایده شهر درونی بیشتر از یک محدوده شهری بود و به محدوده هایی که افراد فقیر و مهاجران کارگر و خارج از چرخه اقتصادی شهر بود و در اصطلاح «محدوده گذار» اطلاق می شد. بر اساس تحقیقاتی که در سال ۱۹۹۹ انجام شد، در ذهنیت عمومی مردم شهر درونی محلی بود که معتادان در آن حضور دارند، اصلاً نمی شود ماشین در آن پارک کرد و …
سکونتگاه فقیر نشین از دیگر واژه هایی است که به سکونتگاه های با وضعیت نا مناسب کالبدی اجتماعی و اقتصادی اشاره می کند. در ذیل این اصطلاح برنامه های پاکسازی سکونتگاه های فقیر تعریف شده است که از برنامه های اصلی نوسازی شهری در نسل اول خود در آمریکا بوده است.
در ایران اصطلاح بافت فرسوده اصطلاحی رایج برای اشاره به بافت های درون شهری مساله دار است. از دیگر سو لغت بافت فرسوده از ارزش معنایی خاصی برخوردار شده است چون توسط شورای عالی معماری و شهرسازی کشور تعریف، خصوصیات و نحوه تشخیص آن شرح داده شده است.
انواع بافت های مساله دار و تفاوت های آن ها:
مراجع گوناگون بنا به اهداف مطالعه خود دسته بندی های گوناگونی را از بافت های فرسوده ارائه کرده اند. سازمان نوسازی شهر تهران چهار نوع بافت فرسوده را به لحاظ شکلی و موقعیتی دسته بندی کرده است. نوع
نوع اول: مناطق تاریخی و با اهمیت که حفظ آن ها به لحاظ ایرانگردی و جهانگردی می تواند مورد تاکید باشد مانند برخی از محلات شهری واقع در اصفهان، شیراز و … .
نوع دوم: در برخی از شهرهای کشور محله هایی وجود دارند که فاقد کارکرد تاریخی مشهور و معروفی بوده اند ولی ترکیب ساکن احداث شده، حتی کوچه ها و معابر نمودی اجتماعی و معماری کشور محسوب میشود. مثل اغلب محلات قدیمی شهرهای یزد، کاشان و …
نوع سوم: مناطق فرسوده قدیمی که فاقد ارزش تاریخی هستند. اینگونه مناطق در غالب شهرهای کشور وجود دارند، اندازه این مناطق در شهرهای کشور متفاوت است و بستگی به رشد و گسترش شهر در چند دهه اخیر دارد. گسترش سطحی برخی از شهرها در سال های اخیر خاصه همزمان و یا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به گونه ای است که در بخش مرکزی شهر جزء محلات فرسوده قرار گرفته و یا در شرف قرار گرفتن هستند.
نوع چهارم: بافت های فرسوده جدید، مهاجرت گسترده روستائیان در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی مناطقی را در کنار شهر ها ایجاد کرده است که دارای مشکلات عدیده اجتماعی، اقتصادی و خدماتی هستند. این مناطق که به صورت سریع و قارچ گونه گسترش یافته اند از اصول اولیه شهرسازی بی بهره اند و آسیب پذیری کالبدی زیادی در شرایط بحران و سوانح دارند.
در راهنمای شناسایی و مداخله در بافت های فرسوده به این نکته که بافت های فرسوده به سبب آسیب ها در کلیت با یکدیگر وجوه مشترکی دارند، دسته بندی خود را بر اساس عوامل موثر در فرسوده بودن برمی شمارد:
۱-بافت های دارای میراث های شهری
۲-بافت های شهری(فاقد میراث شهری)
۳-بافت های حاشیه ای (سکونتگاه های غیر رسمی)
بافتهای تاریخی
ابنیه و فضایی که قبل از۱۳۰۰ هجری شمسی شکل گرفته و به ثبت آثارملی رسیده یا قابلیت ثبت شدن را دارا می باشند (مانند مجموعه میدان نقش جهان و پیرامون آن) تماماً واجد ارزش فرهنگی تاریخی هستند.
درمورد اینگونه بافتها، ضوابط و مقررات سازمان میراث فرهنگی وگردشگری ملاک عمل خواهد بود.
ضرورت و اهمیت موضوع
نیازهای افراد خانوار به مسکن از نظر ابعاد واندازه های واحد مسکونی:
یک واحد مسکونی هنگامی مناسب است که جوابگوی احتیاجات ساکنین خود باشد. علاوه بر مواردی که از نظر اخلاقی و اجتماعی، بهداشتی، آسایش و راحتی و آرامش، اطمینان ساکنین از استحکام بنا و قابل قبول بودن بنا از نظر آنان مطرح است. از دیدگاه برنامه ریزی، عوامل زیر نیز در رابطه با مسائل شهری بایستی مورد توجه قرار گیرند:
تناسب مساحت زمین و میزان سرانه های مسکونی با قیمت اراضی و قطعه بندی های اراضی مسکونی شهر.
مناسبت سرانه مسکونی با مقدار زمین عرضه شده در شهر و در نظر داشتن کل جمعیت شهر.
مناسبت سرانه مسکونی با نحوه تراکم ایده آل و پاسخگویی به تاسیسات شهری و محله ای، همراه با دسترسیهای مناسب به واحدهای مسکونی.
مناسبت استفاده از انرژی و صرفه جویی در مصرف انرژی در واحدهای مسکونی مانند: انرژی برق، نفت، گاز، در سرد یا گرم کردن محیط های مسکونی و مانند آنها.
هماهنگی یا مناسبت ساختمان مسکونی با دیگر ساختمانها به نحوی که بافت و سیمای محله یا شهر را بهم نزند.
مناسبت طبقات ساختمانها با یکدیگر و با خصوصیات طبیعی، اجتماعی و اقتصادی شهر.
علاوه بر موارد فوق، در پیدا نمودن یک سرانه مسکونی مناسب که به ایجاد یک ساختمان مسکونی میانجامد، بایستی در طرح مساکن، چه در زمینه خود واحدهای مسکونی و چه در زمینه های دیگر شهری، آینده نگری نمود و مشکلات و مسائل آینده را تا حد امکان پیش بینی کرد.
راه کارهایی برای نوسازی بافت های فرسوده:
طی سالیان گذشته، دولت راهکارهای مختلفی رادرجهت احیا، و بازسازی بافتهای فرسوده شهری تجربه کرده است، اما حجم عظیمی از بافتهای فرسوده موجود ونیمه کاره ماندن و طولانی شدن اجرای بسیاری از این پروژه ها نشان از ناکافی بودن این مدل ها دارد؛ درواقع مشکل اصلی پیش روی پروژه ها تامین منابع مالی هنگفتی است که برای احیای این گونه بافتها مورد نیاز است.
احیا، نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده اتفاق نمی افتد مگر اینکه این مسئله توسط مردم (نوسازی مشارکتی) و باتوجیه کامل آنان صورت پذیرد و تا زمانی که دراحیای بافتهای فرسوده، منافع ساکنان در نظر گرفته نشود نمی توان به احیای سریع بافتهای فرسوده امید داشت. و برای اینکه این اتفاق بیافتد باید دولت و نهاد های عمومی (اعم از شهرداری ها و…) اعتماد مردم را بدست بیاورندبافت های فرسوده محدوده های آسیب پذیر شهر در برابر مخاطرات طبیعی (به ویژه زلزله) به شمار می آیند که نیازمند برنامه ریزی و مداخله هماهنگ برای سامان یابی هستند .
از جمله مزایای بهسازی و نوسازی بافتهای شهری، حفظ و صیانت ازسرمایه و منابع انسانی و کاهش صدمات و تلفات ناشی از زلزله است که با هیچ معیاری قابل ارزش گذاری نیست در کنار آن بهینه سازی استفاده از زمین با ارتقای شاخص نفر درهکتار و کاهش اراضی بایر و رها شده دردرون شهرها به استفاده از ظرفیت بالای جمعیت پذیری مناطق یادشده منجر خواهد شد.
میانگین تراکم نفر در هکتار شهرهای ایران به مراتب و به میزان قابل توجهی پایینتر از میانگین بسیاری از شهرهای عمده سایر کشورهاست، این معضل مداخله مستقیم در احیای بافت های فرسوده است.
نتیجه گیری :
سیاست بهسازی بافت های فرسوده دارای مزایایی چنین است: کاهش هزینه های اسکان سرریزجمعیت، کاهش هزینه های نگهداری شهرها کاهش هزینه های امنیتی و انتظامی شهرها، کاهش هزینه های رفت و آمد خانوارها و کاهش مصرف انرژی و آلودگی هوا از دیگرمزایای اجرای این سیاست است.
حفظ محیط زیست و منابع طبیعی در حاشیه شهرهای بزرگ و در نهایت تخصیص بهینه منابع ملی (باجلوگیری از، آسیب باغ ها و اراضی کشاورزی و نظایر آن) از جمله نتایجی است که از احیا و نوسازی بافت های فرسوده شهری حاصل خواهد شد.
به طور کلی معضلات و مشکلات محله های دارای بافت فرسوده اشنویه و عوامل موثر بر آنها را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:
– عدم پویایی و سرزندگی محله .
– عدم امنیت فضایی برای ساکنان .
– نبود مراکز تجمع و گره های شهری برای تعاملات اجتماعی .
– عدم خوانایی فضاها در میان توده ها .
– کارکرد نامناسب خیابان امام بر محله های حنفیان ومام تمر (وجود کاربریهای نامطلوب ).
– عدم تعلق خاطر اهالی نسبت به محله خویش .
– بافت فرسوده و پلاکهای تخریبی متعدد که از طرفی بر سیمای محل تاثیر میگذارد و از طرف دیگر مکان تجمع اوباش را فراهم می آورد.
– همجواری با خیابان سید قطب و مداخله کاربریهای آن در محله سیدآباد.
– محصور شدن محله مسجد جامع میان دو خیابان اصلی امام از سمت شرق و خیابان سربازان گمنام در سمت شمال.
– عدم وجود یک « مرکز محله » که به پویایی محله مجید آباد کمک نماید.
– ارتباطات ضعیف درون بافتی و گذرهای ناخوانا و تودرتو که تنها به عدم امنیت دامن میزند.
– عدم وجود فضاهای طراحی شده در اطراف محله بعثت و ضعف غنای حسی در محله .
تصاویری از بافت های فرسوده اشنویه
تحلیل و ارزیابی با مدل AHP
انتخاب آلترناتیو برتر
فصل چهارم
تحلیل ( جدولSWOT)
اهداف، راهبرد و سیاست
اهداف، راهبرد و سیاست
تدقیق چشم انداز از طریق راهبرد
جدول ارزیابی مولفه ها
ماتریس ارزیابی
نتایج به دست آمده از مصاحبه و پرسشنامه در مورد این پژوهش با استفاده از آزمون فرید من و تی تک نمونه ای ارزیابی شده و با استفاده از جدول خی دو ارزش هر یک از مولفه های اصلی به دست آمده.
با توجه به نتایج ساکنین میزان نیاز اهمیت را ابتدا به روانی و حفظ هویت محله می دانستند چرا که احساس می کردند این دو مولفه کمتر مورد توجه موسسات و نهاد های دولتی است و مولفه های تجمع پذیری و سرزندگی به دلیل فرهنگ و آداب و سنت مردم در وضعیتی خوبی قرار دارد.
با توجه به این مولفه هر یک از آلترناتیو ها مورد سنجش قرار گرفته و چون اهمیت به دو مولفه ی روانی و هویت بیش تر است ضریب 5 را گرفته و تجمع پذیری و سرزندگی به ترتیب اهمیت ضریب 3 و 4 را به خود اختصاص داده.
هر یک از آلترناتیو ها بر حسب مولفه ها امتیاز (بین 1-10) داده شده است. ومجموع هر یک از این امتیازات که بیشتر شده است آن آلتر ناتیور بر گزیده است.
در اینجا آلترناتیو 3 که از نظر توجه به مولفه بیشترین امتیاز را آورده است گزیده شده است.
نتیجه گیری
ارائه نقشه های پیشنهادی ( دوبعدی و سه بعدی)
ضوابط و قوانین
ارائه راهکار
فصل پنجم
ساماندهی و بهسازی میدان ندا
توسعه تجاری و خدماتی کاربری ها برای دسترسی راحت تر ساکنین
توسعه فضای سبز
توسعه خدمات تجاری و خدماتی- اداری
نقشه های پیشنهادی
توسعه و گسترش مسیر های حمل و نقل اصلی برای ایجاد سهولت در حرکت و کاهش ترافیک
عرض خیابان های اصلی که تردد در آن زیاد است باید بین 12-18 متر باشد.
نقشه های پیشنهادی
تجمع کاربری های تجاری و خدماتی میدان ندا در یک پاساژ و امکان استفاده از اراضی برای توسعه فضای گذران اوقات فراغت برای زائرین که به این محله مراجعه می کنند.
عرض خیابان بین 12-18 متر باید باشد.
تعداد طبقات برای کاربی تجاری با عملکرد فرا منطقه ای باید بین 5-6 طبقه باشد.
نقشه های پیشنهادی
تغییر کاربری طبقه اول واحد های مسکونی میدان امام زاده علی اکبر به کاربری های تجاری با عملکرد محله و استفاده از فضای مرکزی برای دسترسی ساکنین به خدمات و رفع نیاز های روزانه.
جز کاربری تجاری با عملکرد محلی و آموزشی کاربری احداثدیگر در محل غیر مجاز می باشد.
عرض معابر نباید کمتر از 8 متر باشد.
ساختمان های مسکونی باید بین 4-5 طبقه ساخته شوند.
ایجاد مکانی برای برگزاری مراسم ها و جلوگیری از ترافیک و اغتشاش در مسیرهای پر رفت و آمد.
و فضای خصوصی برای ساکنین که حس تعلق بیش تر به آن داشته و غریبه ای به آن وارد نشود.
نقشه های پیشنهادی
ضوابط و قوانین
توزیع مناسب روشنایی در فضا و معابر پیاده و سواره و جلوگیری از ایجاد قسمت های تاریک بخصوص در ضلع شمال غربی میدان ندا و مقابل پارک.
نور پردازی درشب برای فضاهای الحاقی ، مسیر های دسترسی و علائم
– توجه به جهت روشنایی و جهت عدم ایجاد سایه و جلوگیری از ایجاد محل اختفاء برای مجرمین در کوچه های باریک و تنگ
نور پردازی معابر و امکان قابل رویت بودن پیاده رو توسط سواره در محدوده در کل محله بخصوص در مسیرهای پر رفت و آمد.
– امکان حضور راحت زنان و تمامی اقشار اجتماعی با ایجاد نور کافی در شب و جلوگیری از ابهام فضایی و به حداقل رساندن اختلاف سطح در محدوده چیذر جهت نظارت ساکنان بر فضا.
ارائه راهکار
– عدم ایجاد فضای اختفا ء توسط علائم در محدوده میدان.
– از بین بردن آثار وندالیسمی در علائم و نمادها در محدوده میدان ندا.
– قرار دادن علائم در نقاط استراتژیک و برجسته سازی علائم برای سهولت در جهت یابی وجلوگیری از ابهام و گیج شدن .
– استفاده از فرم های کالبدی خوانا در ورودی محله چیذر برای ساکنان.
– استفاده از تابلو ها، علائم و نشانه های بصری در آگاهی دادن به مردم از مکان های ورودی ها و خروجی ها در محدوده محله.
– خوانایی در راه ها جهت ایجاد امکان درخواست کمک یا گریز هنگام خطر در محدوده چیذر.
ارائه راهکار
– استفاده از مبلمان شهری مناسب در مناطق شلوغ و پر رفت و آمد با هدف ایجاد تراکم انسانی در فعالیت های اجتماعی و برقراری تعاملات اجتماعی مناسب در فضای شهری محله چیذر.
– افز ایش نظارت عمومی از طریق جذب جمعیت بیشتر با استفاده از عناصر تاریخی و مذهبی محله چیذر.
– حفظ و تقویت عناصر خاطره انگیز ،پاتوق ها و فعالیت های جمعی در محدوده محله چیذر.
– پراکندگی فعالیت ها و الگوهای رفتاری در محدوده محله چیذر.
– برگزاری نمایشگاه روز بازار جهت سرزندگی وبالا بردن امنیت و افزایش حضور ساکنین.
ارائه راهکار
– ایجاد امکان حضوربدون بهانه برای ساکنان در محله با پیش بینی نحوه مناسب تقاطع برای راه با میدان به گونه ای که محل های مکث باقی بماند.
– تقویت فعالیت های اطراف میدان و نورپردازی آن ها در شب جهت تشویق به زندگی در شب.
– ایجاد امکان تداوم حضور شهروندان در محدوده میدان شاخص نمودن عناصر جاذب در طول مسیر در نقاطی خاص به نحوی که تداوم حرکت را تشویق نماید.
– استقرار مناسب ورودی واحد های مجاور مسیرهای اصلی برای تردد آسان میان عرصه های خصوصی و عمومی جهت حضور گروه های مختلف اجتماعی.
ارائه راهکار