آزمون تشخیص بیش فعالی و نقص توجه پرسشنامه درجه بندی SNAP-IV



پرسشنامه درجه بندی SNAP-IV
این آزمون اولین بار توسط سوانسون، نولان و پلهام1، در سال 1980 و بر اساس نشانه های اختلال در DSM ساخته شد. با تجدیدنظرهایی که در DSM صورت گرفت ویرایشهای اصلاح شده این آزمون نیز در دسترس قرار گرفت. مقیاس درجه بندی SNAP-IV دارای یک فرم واحد جهت پاسخگویی والدین و معلمان است که شامل 18 سوال می باشد، 9 سوال جهت شناسایی زیرنوع ADHD-I و 9 سوال برای تشخیص گذاری نوع ADHD- H در آن وجود دارد؛ نحوه محاسبه نمره آزمودنی پس از اجرا بدین شرح می باشد که هر سوال از 0 تا 3 نمره گذاری می شود، سپس نمره کل فرد بر 18 و نمره وی در هر یک از زیر نوع ها بر 9 تقسیم می شود(سوانسون و همکاران2، 2005؛ بوسینگ و همکاران3، 2008). این مقیاس دارای اعتبار و روایی مناسب می باشد، ضریب آلفای کرونباخ جهت کل آزمون 97/0 و برای زیرنوع ها 90/0 و 76/0 بوده است(بوسینگ و همکاران، 2008). همچنین صدرالسادات و همکاران(1386) ضریب اعتبار آزمون را با استفاده از شیوه های بازآزمایی، آلفای کرونباخ و ضریب دو نیمه کردن به ترتیب 82%، 90% و 76% گزارش نموده اند. این مقیاس در پژوهش حاضر هم به عنوان یک آزمون تشخیصی و نیز به صورت پیش آزمون و پس ازمون در جهت بررسی کاهش نشانه ها مورد استفاده قرار گرفت.
منبع جانبی:
Swanson, J. M., Schuck, S., Mann, M.,Carlson, C.,Hartman, K., Sergeant, J.,et al.(2005). Categorical and dimensional definitions and evaluations of symptoms of ADHD: The SNAP and SWAN rating scales[draft]. Available at :www.adhd.net.SNAP-SWAN.pdf.
Bussing, R., Fernandez, M., Harwood, M, Hou, H.Garvan,C. W.,Eyberg, S. M., et al.(2008). Parent and teacher SNAP-IV rating of attention deficit hyperactivity disorder symptoms: Psychometric properties and normative ratings from school district sample. Assessment, 15, 317-328.
صدرالسادات، ج.؛ هوشیاری، ز؛ زمانی، ر. و صدرالسادات، ل.(1386). تعیین مشخصات روان سنجی مقیاس درجه بندی SNAP-IV ، اجرای والدین. توان بخشی، 8(3)، 65-59.

منبع اصلی:
حسین زاده ملکی، زهرا(1391). اثربخشی آموزش حافظه کاری، برنامه آموزش والدینی بارکلی و ترکیب این دو مداخله بر بهبود کنش های اجرایی و کاهش نشانه های بالینی کودکان مبتلا به ADHD. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی. دانشگاه فردوسی مشهد.

بررسی روایی آزمون:
روایی محتوا: پرسشنامه SNAP-IV با بازنویسی ملاکهای DSM-IV و در نظر گرفتن مقیاسی جهت درجه بندی پاسخها، به جای پاسخ بله و خیر مطرح شد. از نظر محتوا، قریب به اتفاق روانپزشکان، روانشناسان بالینی و متخصصان کودک ملاکهای برشمرده توسط DSM-IV را مورد تایید قرار می دهند. با وجود این، 5 نسخه ترجمه شده آزمون SNAP-IV در اختیار سه روانپزشک کودک و دو روانشناس بالینی قرار گرفت و مورد تایید واقع شد.
روایی ملاک: همزمان با اجرای پرسشنامه SNAP-IV، 36 نفر از دانش آموزان گروه نمونه با کمک ملاکهای تشخیصی DSM-IV مورد مصاحبه تشخیصی یک روانشناس بالینی قرار گرفتند. میزان همبستگی نمره دریافت شده در DSM-IV و SNAP-IV برابر با 48/0 می باشد. ضریب حاصل با اطمینان 99/0 از نظر آماری معنادار است.
روایی عاملی:
جهت بررسی روایی سازه از روش تحلیل عاملی استفاده شد. نتیجه تحلیل عامل اجرای والدین نشان می دهد که پرسشنامه SNAP-IV از سه عامل تشکیل شده است. عامل اول 9 سئوال مربوط به اختلال کمبود توجه را در بر می گیرد و عامل دوم 5 سئوال مرتبط با عامل بیش فعالی را در بر می گیرد و 4 سئوال دیگر با عامل تکانشگری مرتبط می باشد. کل واریانس تعیین شده توسط آزمون SNAP-IV در اجرای والدین 56 درصد می باشد که 5/23% آن مربوط به عامل اول، 1/19 درصد مربوط به عامل دوم و 5/13 درصد آن مربوط به عامل سوم است.
روایی چند روشی(توافق نظر نمره گذاران): پرسشنامه SNAP-IV برای هر دانش آموز توسط هر دو منبع والدین و معلم تکمیل شد.ضریب همبستگی بین نظر معلمان و والدین در کل مقیاس و هر کدام از خرده مقیاسها به دست آمده است بر این اساس ضریب همبستگی نظر معلمان و والدین در مقیاسهای اختلال کمبود وجه/بیش فعالی4(ADHD)، اختلال کمبود توجه5(ADD) و اختلال بیش فعالی6(HD) به ترتیب برابر با 56/0، 55/0 و 46/0 به دست آمد که همگی در سطح 01/0 معنادار بود. و همبستگی معناداری با اطمینان 99/0 را نشان می دهند.
پایایی آزمون: پایایی آزمون به دقت اندازه گیری و ثبات نتایج آن مربوط است که شمال دو معنا است. ثبات نمره ها در طول زمان و دیگری همسانی درونی(همبستگی متقابل سئوالات آزمون)(18، 15) به منظور تامین پایایی به مفهوم اول، آزمون SNAP-IV با فاصله یک ماه پس از اجرای اصلی در بین سی نفر از والدین افراد نمونه اصلی اجرا شد. ضریب همبستگی حاصل به عنوان شاخص پایایی برابر با 82/0 است. به منظور تامین پایایی به مفهوم دوم، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. ضریب کرونباخ شاخصی از پایایی آزمون است که برای آزمون SNAP این مقدار برابر با 90/0 به دست آمد. دگیر روش مورد استفاده جهت برآورد ضریب پایایی، روش دو نیمه کردن آزمون است که از رابطه ای که توسط اسپیرمن براون پیشنهاد شده است، استفاده شد. ضریب همبستگی بین دو نیمه برابر با 62/0 می باشد که برابر با ضریب پایایی 76/0 است.
تعیین نقطه برش: مولفان آزمون SNAP-IV و همچنین سایر آزمونهای تشخیصی ADHD از واحد انحراف معیار و میانگین جهت تعیین نقطه برش استفاده کرده اند. در این پژوهش که طبق هدف اولیه محققان تعیین افراد با ADHDخفیف و شدید و تفکیک آنها از یکدیگر مدنظر است، با توجه به میانگین و انحراف معیار گروه نمونه دو نقطه برش لحاظ می شود:
sd65/1 + میانگین
شدید
sd 1 + میانگین
متوسط
Cut-off point=0/7219+0/519*1/65=1/57
ADHD شدید
Cut-off point=0/7219+0/519=1/24
ADHD متوسط
Cut-off point=0/6149+0/510*1/65=1/45
ADD شدید
Cut-off point=0/6149+0/510=1/12
ADD متوسط
Cut-off point=0/8472+0/6436*1/65=1/9
HD شدید
Cut-off point=0/8472+0/6436=1/5
HD متوسط

البته معمولا نقطه 2 انحراف معیار جهت تعیین افراد ADHD شدید استفاده می شود، ولی در آزمون SNAP-IV طبق نظر سازندگان آزمون، واحد 65/1 انحراف معیار در نظر گرفته شده است(پلیزکا، کارلسون و اسوانسون، 1999). استفاده کنندگان از این آزمون، می توانند با استفاده از واحد میانگین و انحراف معیار موجود در متن، متناسب با هدف خود، نقاط برش مورد استفاده را تعیین کنند. اما قبل از آن توجه به این نکته ضروری است که پرسشنامه SNAP-IV و هر پرسشنامه بالینی دیگری با مقیاس درجه بندی 0-3، اگر در جامعه نرمال استفاده شود، توزیع نرمال بدست نمی دهد. لذا جهت تعیین نقطه برش و استفاده از نتایج با کمک میانگین و انحراف معیار، در نظر گرفتن مشخصات روان سنجی و آزمون و هدف فرد، امری ضروری است. بنابراین لازم است نقطه برش با روشهای دیگری نظیر آزمون حساسیت ویژگی صورت گیرد. بدین ترتیب که با توجه به نتایج بدست آمده با DSM-IV و اجرای آزمون SNAP-IV بهترین نقطه توافق که بتواند موارد مرضی را تشخیص دهد به عنوان نقطه برش انتخاب می شود. این نقطه با کمک مقادیر حساسیت و ویژگی تعیین شد که نتیجه نشان می دهد زمانی که نقطه برش مقیاس برابر با 8/1 است، بیشترین توافق را با DSM-IV نشان داده و آزمونهای حساسیت و ویژگی به ترتیب با مقادیر 89/0 و 74/0 در بهترین وضعیت قرار دارند.
تفکیک سوالات بر حسب مولفه ها:
مولفه ها
سوالات مربوطه
کمبود توجه(ADD)
5-2-1-6-9-4-7-3-8
اختلال بیش فعالی(HD)
12-14-10-13-11
اختلال کمبود توجه/بیش فعالی(ADHD)
16-15-17-18

منابع
Pliszka,SL, Carlson,CL, Swanson, J.M. ADHD with comorbid disorders clinical assessment and Management. New York. London. The Guilford Press.(1999)
منبع اصلی:
صدرالسادات، ج.؛ هوشیاری، ز؛ زمانی، ر. و صدرالسادات، ل.(1386). تعیین مشخصات روان سنجی مقیاس درجه بندی SNAP-IV ، اجرای والدین. توان بخشی، 8(3)، 65-59.

مقیاس رتبه بندی SNAP-IV
نام و نام خانوادگی کودک
جنسیت: پسر…. دختر….
تاریخ تکمیل پرسشنامه :
تاریخ تولد کودک :
سن کودک :
مقطع تحصیلی کودک:
پایه تحصیلی کودک:
نام آموزشگاه کودک:
نام و نام خانوادگی تکمیل کننده این فرم:

نسبت خویشاوندی با کودک:
سطح تحمیلات پدر :
سطح تحصیلات مادر :
شغل پدر :
شغل مادر:

پدر/ مادر/معلم محترم
در زیر فهرستی از عبارات وجود دارد که رفتار کودکان و نوجوانان را توصیف می کند.هر عبارت را به دقت مطالعه نموده و با گذاشتن علامت  در پاسخنامه مشخص کنید که در مجموع رفتار فرزندتان در حال حاضر یا در طول شش ماه گذشته با کدامیک از گزینه ها مطابقت دارد.
شماره
سوالات
هرگز/ به ندرت
بعضی اوقات
اغلب
همیشه

0
1
2
3
1
اغلب از عهده توجه دقیق به جزئیات برنیامده یا در انجام تکالیف مدرسه با سایر فعالیتها از روی بی دقتی مرتکب اشتباه می شود.

2
اغلب در حفظ توجه بر تکالیف یا بازیها با دشواری مواجه است.

3
اغلب وقتی به طور مستقیم مورد خطاب قرار می گیرد به نظر می رسد که نمی شنود.

4
اغلب از دستورالعمل ها پیروی نکرده و از عهده تمام کردن تکالیف مدرسه و سایر انواع کارها یا وظایف بر نمی آید.

5
اغلب در سازماندهی تکالیف و فعالیت ها با مشکل مواجه است.

6
اغلب از درگیر شدن در تکالیفی که مستلزم تلاش ذهنی مداوم است مانند تکلیف مدرسه یا تکلیف خانگی) اجتناب کرده ، بیزاری یا بی میلی نشان می دهد.

7
اغلب اشیاء ضروری برای انجام تکالیف یا فعالیت ها را گم میکند. (مانند اسباب بازیهای تکالیف مدرسه میاد، کتاب یا ابزارها.)

8
اغلب به آسانی بر اثر محرک های مزاحم دچار حواس پرتی و می شود.

9
اغلب در فعالیت های روزمره خود فراموشکار است.

10
دستها و پاها اغلب بیقرار است و در حالت نشسته وول می خورد.

11
در کلاس یا دیگر موقعیتهایی که انتظار می رود یک جا بنشیند اغلب صندلی خود (جای خود) را ترک می کند.

12
در موقعیتهای نامناسب بیش از حد می دود یا بالا و پایین می رود.

13
اغلب برای شرکت آرام و بی سروصدا در بازیها یا فعالیت های اوقات فراغت اغلب با مشکل مواجه است.

14
اغلب در حال جنب و جوش است و یا به گونه ای عمل می کند که گویی موتوری در درونش قرار دارد و او را هل می دهد.

15
بیش از حد حرف می زند.

16
اغلب قبل از تمام شدن پرسشها پاسخ می دهد.

17
منتظر نوبت ماندن اغلب برایش دشوار است.

18
اغلب مزاحم کار دیگران میشود (مثلا وسط بازی یا حرف دیگران می پرد).

لطفا در جدول زیر علامت نگذارید.
امتیاز
زیر نوع I
زیر نوع H/I
زیر نوع C
مجموع نمرات

میانگین

توضیحات: …………………………………………………………………………………………………………………..

Sample SNAP-IV Teacher and Parent Rating Scale # 6160
James M. Swanson, Ph.D.

Name:________________ Gender: __________ Age: _____ Grade: _____ Date: _______________

Ethnicity (check one) ___African-American ___Asian ___Caucasian ___Hispanic ___Other _______________

For teacher: Completed by: _____________ Type of Class: __________________ Class Size: ____________

Telephone # at school: ____________________ Recommended times for follow-up call: _____________

For parents: Completed by: _________________ # Parents Living in Home: ______ Family Size: ___________

Period of Time Covered by Rating: ___Past Week ___Past Month ___Past Year ___Lifetime ___Other_________

For each item, select the box that best describes this child. Put only one check per item.
Not at
all
(0)
Just a Little
(1)
Quite A Bit
(2)
Very Much
(3)

1.
Often fails to give close attention to details or makes careless mistakes in schoolwork, work, or other activities

.
.
.
2.
Often has difficulty sustaining attention in tasks or play activities
.
.
.
.
3.
Often does not seem to listen when spoken to directly
.
.
.
.
4.
Often does not follow through on instructions and fails to finish schoolwork, chores, or duties
.
.
.
.
5.
Often has difficulty organizing tasks and activities

.
.
.
6.
Often avoids, dislikes, or is reluctant to engage in tasks that require sustained mental effort (e.g., schoolwork or homework)
.
.
.
.
7.
Often loses things necessary for tasks or activities (e.g., toys, school assignments, pencils, books, or tools)
.
.
.
.
8.
Often is distracted by extraneous stimuli

.
.
.
9.
Often is forgetful in daily activities
.
.
.
.
10.
Often fidgets with hands or feet or squirms in seat
.
.
.
.
11.
Often leaves seat in classroom or in other situations in which remaining seated is expected
.
.
.
.
12.
Often runs about or climbs excessively in situations in which it is inappropriate
.
.
.

13.
Often has difficulty playing or engaging in leisure activities quietly

.
.
.
14.
Often is "on the go" or often acts as if "driven by a motor"
.
.
.
.
15.
Often talks exessively
.
.
.
.
16.
Often blurts out answers before questions have been completed
.
.
.

17.
Often has difficulty awaiting turn
.
.
.
.
18.
Often interrupts or intrudes on others (e.g., butts into conversations/games)
.
.
.
.

Sum of Items for Each Scale
Average Rating Per Item for Each Scale
Teacher
5% Cutoff
Parent
5% Cutoff

Average score for ADHD-Inattention (sum of items 1-9/ # of items)

______
2.56
1.78

Average score for ADHD-Hyperactivity-Impulsivity (sum of items 10-18/ # of items)

______
1.78
1.44

Average score for ADHD-Combined (sum of items 1-18/ # of items)

______
2.00
1.67

The 4-point response is scored 0-3 (Not at All=0, Just A Little=1, Quite a Bit=2, and Very Much=3). Subscale scores on the SNAP-IV are calculated by summing the scores on the items in the specific subset (e.g., Inattention) and dividing by the number of items in the subset (e.g., 9). The score for any subset is expressed as the Average Rating Per Item. The 5% cutoff scores for teachers and parents are provided. Compare the Average Rating Per Item score to the cut-off score to determine if the score falls within the top 5%. Scores in the top 5% are considered significant.
From SNAP-IV Teacher and Parent Rating Scale by James Swanson, UCI, Irvine, CA. Printed with permission. All rights reserved. Copies may be made by myADHD.com active members only.

1 -Swanson, Nolan & Pelham(SNAP)
2 -Swanson
3 -Bussing
4 -Attention Deficit / Hyperactivity Disorder
5 -Attention Deficit Disorder
6 -Hyperactivity Disorder
—————

————————————————————

—————

————————————————————