آداب و رسوم گیلان

 آداب و رسوم گیلان
گستردگى رسوم و خصلت هاى فرهنگى گیلانیان با توجه به تعدد قومى و گوناگونى لهجه ها به حدى است که حتى آشنایى مختصر آن در این مختصر نمى گنجد. بعضى از آداب و آیین هاى مردمى گیلان به مرور در همهمه زندگى شهرى رو به فراموشى و برخى دیگر کم رنگ شده است. اینک شرح مختصر و موجز برخى از این آداب و رسوم خواهد آمد:
* ورزشها، بازیها
* نوروز
* ازدواج
* ختنه سوران
* عزاداری ماه محرم
* عروسی گُولِی

ورزشها، بازیها
* آب بازی (آب پاشان، آبریزان، تیرماسیزه)
* بندبازی (لافندبازی)
* ورزا جنگ
* چاه نخجیر
* آینه تکم
* کُشتی گیله مردی
* چوگان بازی
آب بازى (آب پاشان، آبریزان، تیرماسیزه)
از مراسم متداول گیلان در گذشته، آب بازى بود که امروزه کمتر اثرى از آن مى توان یافت. این جشن در شرق گیلان و غرب مازندران به "تیرماسیزه" به معنى سیزدهم ماه تیر مشهور شده و احتمالاً همان تیرگان است. در فرهنگ ایران پیش از اسلام روز سیزدهم هر ماه، تیر نام داشت و روز تیر از تیرماه را جشن مى گرفتند. این مراسم به "آبریزان" یا "آب پاشان" نیز معروف بود. جشن آبریزان تا عهد شاه عباس در طبرستان و گیلان بر قرار بود و سپس به تدریج از یاد رفت.
کتاب "عالم آراى" عباسى با توجه به این که در تقویم دیلمى سال ۳۶۰ روز بود و ۵ روز آخر به حساب مى آمد، مراسم آبریزان را با محاسبهٔ ایام "خمسهٔ مسترقه" یعنى همان ۵ روز آخر سال و افزودن آن پس از پایان سه ماه بهار، در روز۱۳ ماه تیر محاسبه مى نماید و مى افزاید: "در میان عجم یعنى ایرانیان، این روز به روز آب پاشان معروف است. در این مراسم بزرگ و کوچک، مذکر و مؤنث به کنار دریا مى رفتند آب بازى مى کردند و به طرب و خرمى مى پرداختند و به راستى مراسمى تماشایى به وجود مى آمد". این رسم در بعضى از نقاط کشور مانند یزد، کرمان و اصفهان نیز معمول بود و در ۱۳ تیر ماه هر سال مردان و زنان در حالى که هر یک ظرفى همراه داشتند، به کنار رودخانه مى رفتند و به سر و روى یکدیگر آب مى پاشیدند.
زکریا قزوینى نویسندهٔ کتاب "عجایب المخلوقات" نیز از جشنى به نام "آب پاشان" یاد کرده و انگیزه آن را به قحطى شدید و توسل فیروز (جد انوشیروان) به خداوند و دعاى او براى باریدن باران و رفع قحطى و گرسنگى نسبت داده است. در این باره آمده که مردم در این روز به تبرک باران، از شدت شادى به یکدیگر آب مى ریختند و این کار از آن زمان متداول شد.
از مراسم دیگر این روز فال گیرى و "لال شوش زنى" است. در این مورد، بزرگ خاندان بر بدن اهل خانه و دام ها و نیز به در و دیوار و همه چیز چوب مى زد و خاموشى اهل خانه در برابر ضربات ترکه چوب، به باور آنها باعث برکت و رونق اقتصادى و معیشتى آنان مى شد.

آینه تکم
یکى دیگر از مراسم قبل از سال نو، اجراى یک نمایش عروسکى به نام "آینه تکم" است که در نواحى غربى استان گیلان انجام مى شد. "تکم چى ها" از آذربایجان به نقاط هشتپر و حتى انزلى و رشت مى آمدند و پیام آور رسیدن سال نو و نوروز مى شدند.
"تکم" عروسکى به شکل بز بود که به دسته اى متصل مى شد و آن را با پارچه ها و منجوق هاى رنگى و پر مى آراستند و با بالا و پایین بردن دسته اى که از میان چوبى سوراخ دار مى گذشت، آن را به حرکت و جنبش وا مى داشتند. در کنار این نمایش با صداى دو چوب که به هم مى خورد و آهنگى شاد را تداعى مى کرد، تکم چى ها ترانه هایى خوش آهنگ مى خواندند.
بندبازى (لافندبازى)
از نمایش هاى سنتى گیلان که بیشتر در جشن هایى مثل عروسى، عید نوروز و یا در بازارهاى هفتگى اجرا مى شد، بندبازى است. در گیلان به آن "لافندبازى" نیز گفته مى شود و مانند همان بندبازى در سیرک است. نمایش بر روى طنابى که از روى دو میله فلزى و چوبى محکم و ضربدرى شکل گذشته و در دو طرف مهار شده، انجام مى شود. اصلى ترین فرد نمایش "پهلوان" نام دارد که بر روى طناب ها با پاى برهنه راه مى رود و براى تعادل خود چوبى بزرگ به نام لنگر در دست مى گیرد. پهلوان با ایستادن داخل تشت و یا قابلمه بر روى طناب راه مى رود. گاه با دوچرخه اى که لاستیک آن را برداشته اند فواصل دو تیر را مى پیماید. قرار دادن صندلى داخل یک سینى و نشستن روى صندلى و حفظ تعادل در همان حالت، از جمله عملیات دشوار این افراد است. در پایین طناب شخصى که لباس مسخره اى پوشیده و به "یالانچى پهلوان" مشهور است با لودگى و مسخرگى به تقلید از پهلوان مى پردازد. نقاره چى و سرناچى نیز با نواختن آهنگ، تماشاگران را در فضاى شاد این نمایش سهیم مى سازند.
کُشتى گیله مردى
این کشتى که امروزه همچنان پاى برجاست، یادگار صلابت و دلاورى مردم این خطه است. کشتى "گیله مردى" ریشه در تاریخ دارد. "مقدسى" در قرن چهارم هجرى از این کشتى یاد کرده است. "ظهیرالدین مرعشى" در مورد آن مى گوید رسم مردم دیلم است که جوانان روغن بر خود بمالند و پس از استراحت و خوراک کافى و لذیذ از گوشت، روغن، عسل و … زور آنها زیاد شده و قدرت مى یابند که با فرد دیگرى کشتى بگیرند.
کشتى گیران گیله مرد مراتب خاصى نظیر تنگوله یا نوچه، پهلوان، سرپهلوان یا میداندار دارند. این کشتى در محوطه اى محصور به نام "سیمبر" یا "سبزه میدان" برگزار مى شود. کشتى گیله مردى معمولاً در تابستان و اعیاد و عروسى ها انجام مى شود. کشتى گیران که شلوارهایى به نام "لاسپار" به پا دارند با بالاتنهٔ لخت، ابتدا به حضار احترام مى گذارند و سپس با حرکات نمایشى قدرت خویش را به رخ حریفان مى کشانند. این حرکات نمایشى "فوزوما" یا "فزّومما" خوانده مى شود.
پس از رجزخوانى، حریف با کف زدن به او پاسخ مى دهد. نبرد ابتدا با حواله کردن مشت ها آغاز مى شود. این بخش در موارد بسیار منجر به مجروح شدن و شکستگى استخوان یکى از طرفین مى شود. در این کشتى هرگاه دست یکى از طرفین با زمین برخورد کند بازنده محسوب مى شود. جایزه این مسابقات به صورت غیرنقدى و شامل پارچه، آینه، پیراهن، گوسفند و گاو و … است. به این جایزه "بَرَََم" مى گویند.
ورزا جنگ
از رسوم و نمایش هاى دیرین گیلان و بعضى از نقاط ایران، جنگ گاوهاى نر است. در گیلان به آنها "ورزا" یا "ورزو" گفته مى شود.
گاوهاى جنگى معمولاً توسط ملاکین یا روستاییان مرفه نگه دارى مى شدند و فقط به درد مبارزه و جفت گیرى مى خوردند. این گاوها از شاخ هاى محکم برخوردارند که وسیله دفاع و حمله آنهاست. کوهان پشت ورزاها به آنها صلابتى مى بخشد که هنرمندان سفال گر هزاران سال قبل را به الهام و ساخت شمایل سفالى آنان واداشته است. ساخت سفالینه هاى قرمز رنگ ملهم از این گاوهاى نر زورمند از مشخصه هاى هنر باستانى گیلان است.
قدیمى ترین سندى که به چنین نمایشى در گیلان اشاره دارد فرمانى است نوشته بر روى سنگ مرمر قهوه اى و به خط نستعلیق بر ایوان ورودى مسجد جامع لاهیجان که به دستور "سلطان حسین صفوی" نگاشته شده و طى آن اهالى را از ارتکاب اعمال خلاف بازداشته و امر به تادیب و تنبیه خلاف کاران کرده است. این فرمان که تاریخ ۱۱۰۶ هـ.ق را دارد مردم را از کبوترپرانی، گرگ دوانى و نگه دارى گاو و قوچ و سایر حیوانات به منظور جنگ با یکدیگر بازداشته و این اعمال را ممنوع شمرده است.
چوگان بازى
این بازى که توسط اسب سواران انجام مى شود اولین بار در زمان عباس صفوى به هنگامى که لاهیجان را فتح نمود در گیلان مورد توجه قرار گرفت. پس از فرار "خان احمدخان" آخرین حاکم کیایى بیه پیش، ملک موروثى او به دست صفویان افتاد. به دستور شاه عباس باغ بزرگ او را براى ایجاد زمین این بازى خراب کردند و از آن پس این محل به سبزه میدان مشهور شد.
پولو (polo) کلمه اى انگلیسى مأخوذ از واژه اى تبسى و به معنى چوگان است.
چاه نخجیر
حکام قدیم گیلان به شکار علاقه فراوان داشتند. در عملیات شکار که "چاه نخجیر" نامیده مى شد، ابتدا قسمتى از جنگل به عنوان شکارگاه انتخاب مى شد. سپس با در هم پیچیدن شاخه هاى درختان دو رشته پرچین محکم به مساحت یک یا دو فرسخ درست مى کردند. این دو پرچین طورى تهیه مى شد که به تدریج بر یک نقطه متمرکز مى شدند به گونه اى که در آخرین مرحله به زحمت گذرگاهى براى عبور یک شکار باقى مى ماند. این دالان در انتها، به محوطه اى در عرض ده متر با پرچین هاى محکم و لانه هایى موسوم به چاه، محصور مى شد. در روز شکار مردان گیل و دیلم پشت پرچین ها جمع مى شدند و عده اى فریاد زنان با ساز و نقاره هیاهوى وحشت انگیزى ایجاد مى کردند. این گروه بین دو پرچین پیش مى آمدند و به آرامى شکار را به طرف محوطه مورد نظر مى راندند. اطراف محوطه و کمى بالاتر، صفه کوچکى ایجاد مى شد که در آنجا مردان جاى مى گرفتند و هنگامى که حیوان به دام مى افتاد درهاى لانه ها را مى بستند.
وقتى که گرازها، گرگ ها، شغال ها و … در این لانه ها محبوس مى شدند، گوزن ها که نمى توانستند از دالان به لانه ها راه یابند با ضربات پیکان و تبر کشته مى شدند. والى و بزرگان دولت آنگاه روى صفه آمده و براى گشودن در لانه ها فرمان مى دادند، به نحوى که تنها یک گراز مى توانست در آن واحد خارج شود. در این موقع مردى جوان براى ورود به محوطه انتخاب مى شد و هنگامى که گراز به طرف جوان حمله ور مى شد او با یک ضربه گراز را از پاى درمى آورد.
شاه عباس صفوى پس از تسخیر گیلان چند بار چنین شکارهایى را ترتیب داده بود. در سال ۱۰۰۳ هـ.ق عملیات شکارى توسط او با ۱۰ هزار مأمور تعقیب شکار انجام شد. در ۱۰۲۳ هـ.ق شاه عباس بار دیگر به گیلان آمد و به فرمان او ۳۰ هزار نفر مأمور تعقیب شکار از نواحى بیه پس و بیه پیش گرد آمدند و براى تعقیب شکار به جنگل رانکوه اعزام شدند. در این شکار تعداد بسیار زیادى حیوانات وحشى کشته شدند. این شکار چنان مقبول طبع شاه افتاد که با وجود مرگ ۲۷۰۰ نفر از مأموران، از پایان دادن شکار امتناع ورزید. پس از سقوط فرمانروایان گیلان و ترک بازدیدهاى شاهانه این گونه کشتارهاى وسیع پایان گرفت.
نوروز
جشن نوروز در گیلان با آیین ها و مراسم گوناگونى بر پا مى شود:
* نوروزخوانی
* عروس گوله
* گل گل چهارشنبه
* سیزده سال
* شب چله
نوروزخوانى
نوروزخوانى از مراسم آخر هر سال در گیلان است. نوروزخوانى که هم اکنون نیز کم و بیش رواج دارد، در گیلان نماد ورود بهار و خیر و برکت است. براى این کار گروهى نوروزخوان در کوچه و خیابان به راه مى افتند و اشعارى مى خوانند. از معروف ترین این اشعار مى توان به "دوازده امام" و "عروس گوله" اشاره داشت. اغلب نوروزخوانان نخست دوازده امام را مى خوانند و وقتى به قسمت ترجیع بند مى رسند، آن را دو نفرى تکرار مى کنند و بعد نوروز و نوسال مى خوانند. این شعر چنین آغاز مى شود:
همى خوانم امام اولین را شه کشور امیرالمومنین را
وصى و جانشین یعنى على را
به یاسین و الف لام و به فیروز دهید مژده که آمد عید نوروز
امام دومین هم دسته گل شفاعت مى کند او بر سر پل
حسن بابش سوار است او به دلدل
به یاسین و الف لام و به فیروز مژده دهید که آمد عید نوروز
این شعر در مدح دوازده امام ادامه مى یابد.
عروس گوله
نمایش "عروس گوله" نیز از دیگر مراسم قبل از حلول سال نو به شمار مى رفت. این نمایش همراه با آواز ریتمیک داراى مفاهیم اخلاقى و آیینى خاصى بود. بازیگران این نمایش معمولاً سه نفر بودند و به نقش غول، پیربابو و نازخانم ظاهر مى شدند. نقش نازخانم را بیشتر مواقع پسر جوانى که لباس زنانه پوشیده بود اجرا مى کرد. پیربابویا کوسه نقش پیرمردى بود که با غول بر سر تصاحب نازخانم به بحث و جدل مى پرداخت. غول هم خود را با کلاهى از کلوش (ساقه برنج)، زنگوله ها و چماق به هیبتى عجیب مى آراست. این گروه به منازل مختلف رفته، به ایفاى نقش خود مى پرداختند و در ازاى تهنیت گویى خویش و آرزوى سالى پربرکت و پر یُمن براى صاحبخانه، از او هدایایى دریافت مى کردند.
گاه نقش یک شخصیت دیگر به اسم "کاس خانم" نیز به این جمع اضافه مى شد.
گل گل چهارشنبه
از دیگر مراسم کهن ایرانیان که در گیلان هم با بعضى تغییرات جزیى به آن مى پردازند، "چهارشنبه سورى" است که در غروب آخرین سه شنبه سال و در شب چهارشنبه انجام مى شود. به این منظور خار، بوته، گَوَن و کاه جمع آورى مى شد و با درست کردن پشته هایى که معمولاً رو به سمت قبله مى نهادند و سپس آتش زدن آنها، از روى آتش مى پریدند و هنگام پریدن با خوشحالى مى خواندند:
گل گل چهارشنبه به حق پنج شنبه
زردى ِبشه، سرخى بایه نکبت ِبشه، دولت بایه
یعنى: اى شعله آتش چهارشنبه، به حق پنج شنبه، زردى و ضعف و بیمارى رخت بربندد و نوبت سرخى و نشاط و خرمى فرا رسد. دوره نکبت و ناکامى به سر آید و دولت و اقبال روى نماید.
این سنت که از روزگار زرتشت و حتى جلوتر بر جاى مانده، در دوران اسلامى با اعتقادات مردم در هم آمیخته و رنگ و بویى دینى گرفته است. دود کردن اسپند هم از این رسوم است که سعى مى شد از سادات خریدارى شود و به هنگام دود کردن آن زمزمه مى کردند:
عاطتیل کُن، باطیل کُن تى مرده مارهَ بیرونَ کُن
اسفند دوکُن چاووش بایه مردمار به هوش بایه
یعنى: عاطل و باطلش کن و چشم زخم را از وجودها دور ساز. مادر شوهرت را بیرون کن. اسپند دود کن تا چاووش بیاید. تا مادر شوهرت به هوش بیاید.
علاوه بر این به نیّت این که دختران به زودى به خانه شوى بروند، دختران دم بخت را چندساعتى از خانه بیرون و خانه تکانى مى کردند. شکستن کاسه و کوزه و ظروف کهنه به علامت دور ساختن نفرت و رفع قضا و بلا از دیگر آداب این روز به شمار مى رفت. مراسم چهارشنبه سورى در نواحى مختلف گیلان با تفاوتى اندک اما شبیه به هم اجرا مى شد و گاه شلیک تیر و ترکاندن ترقه نیز در برنامه جاى داشت. گاه نیز به نیت برکت، یکى از اهالى با تبر به سمت درختى که بار نمى داد مى رفت و اما با ضمانت دیگران براى بار آوردن درخت در سال بعد، شخص تبر به دست از قصد خود منصرف مى شد.

– فالگوش ایستادن:
از دیگر برنامه هاى چهارشنبه سورى بود. براى این کار، در گذرگاه ها مى ایستادند و با شنیدن پنهانى نخستین کلمات عابرین، مفهوم آن را حمل بر توفیق یا ناکامى خود در سال آتى مى شمردند.
– قاشق زنى:
از دیگر رسوم اجرایى این شب بود که معمولاً جوانان و بیشتر دختران به در خانه همسایه ها مى رفتند و با پنهان کردن روى خود و بدون دادن آشنایی، خواستار هدیه مى شدند. نقل و نباب و تنقّلات از عمده ترین چیزهایى بود که در کاسه قاشق زنان جاى مى گرفت.
– شال اندازى:
در مناطق روستایى کوهستانى از رسوم شایع چهارشنبه سورى بود و گاه حالت نوعى خواستگارى از دختر صاحب خانه را داشت. معمولاً به گوشه شال اینان مقدارى شیرینى و آجیل به عنوان هدیه صاحب خانه بسته مى شد و شال اندازان بدون مشخص کردن هویت خویش به خانه فرد دیگرى مى رفتند.

سیزده سال
آخرین مراسم نوروز، سیزده سال است. در این روز مردم گیلان بیشتر به کنار رودخانه ها و در دل جنگل ها مى روند و به صورت گروهی، آخرین روز نوروز را گرامى مى دارند. دختران گیلانى در این روز سبزه گره مى زنند. این مراسم معمولاً با بندبازی، کشتى گیله مردى و نواختن ساز و نقاره همراه است.
شب چله
شب چله از مراسم باستانى ایران، در گیلان هم از منزلت خاصى برخوردار است. شب اول دى ماه هر سال را اهل خانواده و خویشان و گاه همسایه ها گرد هم مى آیند تا آیین شب چله را برگزار نمایند. براى مراسم شب چله، معمولاً خوردنى ها و تنقلات و آجیل زیادى فراهم مى آورند. هندوانه به سفره این شب رنگ و بویى دیگر مى بخشد و به قولى اگر هر کس در شب چله هندوانه بخورد، در تابستان احساس تشنگى نمى کند. یکى از ترانه هایى که در این شب زمزمه مى شود، چنین است:
امشو، شب چله ، خانم جیر پله چاقو بزنیم هندوانه کله
یعنى: امشب شب چله و خانم زیر پله است، چاقو به هندوانه بزنیم.
از دیگر خوردنى هاى این شب، برنج برشته، عدس و گندم برشته، کونوس (ازگیل وحشی)، آجیل، پرتقال، لیمو، خوج (گلابى محلی) و میوه هاى دیگر است.
تفأل به دیوان حافظ از دیگر آداب این شب است. پس از نیت و سوگند دادن حافظ به شاخ نبات، دیوان را مى گشایند و اولین غزل صفحه جلوتر را مى خوانند. اعتقاد بر این است که بیش از سه بار نباید فال گرفت چون حافظ ناراحت مى شود و حرف هاى خوش نمى زند.
ازدواج
براى تشکیل خانواده، حضور زوجى که خواهان یکدیگرند، عامل تعیین کننده است. در گیلان، به خصوص در مناطق روستایى به دلیل مشارکت و همپایى زنان و مردان در امور معیشتی، ارتباط و آشنایى هاى اولیه از برخوردهاى ساده و روزمره اهالى آغاز مى شود.
با توجه به گسترش فعالیت هایى که در بطن زندگى روستایى جریان دارد مثل آیش، وجین و درو و … شناخت ابتدایى پسران و دختران به وجود مى آید. این شناخت بعدها به انتخاب و سپس در صورت پذیرش خانواده ها به تهیه مقدمات ازدواج منجر مى شود. به این ترتیب که با جلب موافقت خانوادهٔ طرفین و پس از مراسم خواستگاری، دوره نامزدى طى مى شود.

– حنابندان:
پیش از فرا رسیدن عروسى مراسمى به نام "حنابندان" در شهرها برپا مى شد. در این مراسم عروس مى باید در این شب دست و پایش را حنا ببندد.
– نارنج زنى:
از دیگر مراسم ازدواج، "نارنج زنى" است. رابینو که در اوایل قرن بیستم در گیلان به سر مى برد، خود شاهد این مراسم بود. وى مى نویسد که هنگام ازدواج، داماد نقل و سکه بر سر عروس مى پاشد، بعد نارنج یا پرتقالى به طرف او مى اندازد. آنگاه عروس و داماد دور چاه مى گردند. عروس سکه اى به نشانه خوشبختى در چاه مى اندازد و پس از آن درخت توتى در خانه مى نشانند.
– گیشه بَرى:
گیشه برى از دیگر مراسم مربوط به ازدواج است. بردن عروس به خانه داماد را گیشه برى مى نامند. این مراسم پرشور با صداى ساز و نقاره و ترانه خوانى و شادمانى خانواده عروس و داماد و دیگر مهمانان همراه است.

در شهرها معمولاً ازدواج با پادرمیانى خانواده و معرفى چند دختر به پسر موردنظر صورت مى پذیرفت. گاه دلاک حمام را براى آشنایى و پرسیدن نظر دختر نزد او مى فرستادند و یا در حمام هاى عمومى دختر مورد نظر را برانداز کرده و پس از پسندیدن به خواستگارى او مى رفتند. مراسم خواستگارى و تعیین مهریه و شیربها از موارد مطرح براى دو خانواده است.
ختنه سوران
از مراسم تاریخى ایران و گیلان ختنه سوران است. در تاریخ خانى آمده است: "چون ارقام مسرّت و شادکامى و فرحت و کامرانى ثبت صفحه دفتر خزینه خاطر مبارک حضرت میرزاعلى بود و بزم . عشرت ختنه سور دودُر شاهوار و …".
به خوبى مى توان اهمیت چنین جشنى را به خصوص با توجه به ارج و قرب فرزند پسر در ایام گذشته درک کرد. اگر پسر را ده روز پس از تولد ختنه نمى کردند، این کار چهار، پنج سال به تعویق مى انداختند.
براى ختنه سوران روز و ساعت سعد و مناسب را انتخاب مى کردند و آشنایان و مطرب و دلاک را براى همان روز خبر مى کردند. در این میهمانى از مهمانان با پلو و خورشت و شیرینى و آجیل پذیرایى مى شد و پس از آن مراسم جشن و پایکوبى برگزار مى شد تا بچه از این عمل ترسناک دلدارى یابد.
وسایل ختنه کردن یک نى به طول ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر، تیغ سلمانى و پنبه یا پارچه سوخته شده بود که براى ضدعفونى کردن و بندآوردن خون از آن استفاده مى شد. پس از عمل ختنه کردن، موسیقى و دست افشانى و پاى کوبى ادامه مى یافت. این عمل از آنجا که یکى از آداب اولیه اسلامى است، موجب احساس مسوولیت والدین مى شد. معمولاً سعى بر این بود که ختنه شوندگان در یک روز فرد باشد، در غیر این صورت خروسى را نیز سر مى بریدند.
معمولاً در این مراسم هر یک از مهمانان در حد توان خود هدیه اى مى آورد. گاه جشن تا هفت روز طول مى کشد. پس از ده روز فرد ختنه شده را همراه دیگر همسالانش به حمام مى برند، براى این کار حمام از پیش قرق مى شود.
عزادارى ماه محرم
مردم گیلان نیز همچون مردم سایر مناطق ایران، آداب و رسوم ویژه اى براى سوگوارى حسین بن على (ع) دارند. مردم سعى مى کنند تا در روزهاى نهم و دهم محرم، به زادگاه خود بروند و در جمع بستگان و آشنایان خود در مراسم عزادارى شرکت کنند. روضه خوانی، سینه زنی، زنجیرزنی، چهل منبر، شام غریبان، تعزیه خوانى و … از جمله مراسم عزادارى در ماه محرم مردم گیلان است. به عنوان نمونه، مراسم عزادارى در ماسوله در اینجا آورده مى شود:

مردم ماسوله مثل شیعیان گیلان و تالش مراسم مذهبى را به جاى مى آورند و این مراسم قدمتى دیرینه دارد. براى اولین بار از سال ۱۲۶۱ هـ.ق برنامه منظمى براى برگزارى دهه اول محرم، در هر روز و شب تدوین شد. این برنامه بسیار حساب شده است و با طوق بندى از شب هفتم آغاز مى شود. در روزهاى بعد تا روز دهم برنامه ها و عزادارى ادامه مى یابد و در شب یازدهم مراسم شام غریبان انجام مى شود.

در شب دوازدهم محرم پس از انجام مراسم مربوط به خاکسپارى شهیدان کربلا (توسط طایفه بنى اسد) و تعزیه دارى در جوار "امامزاده عون بن علی" برنامه عزادارى ماه محرم پایان مى یابد. به گفته "رابینو" تمام ساکنان ماسوله روز دهم محرم، به مسکن و کار خود باز مى گردند.
عروسى گُولِى
یکى از مراسم دیدنى و نمایش مانند محلى که هنوز هم کمابیش در آبادى هاى مختلف گیللان مانند ملومه Malome و دیگر روستاهاى دیلمان و آبادى هاى کوهستانى بخش سیاهکل دیلمان و لاهیجان و زیکسار Ziksar صومعه سرا و کلکاسراى Sara ـ Kolka رودسر و جفررود Jafrud و خمام Xomam و هم چنین Jupošt لشت نشاء رشت متداول است، رم آمدن عروس گولى یا عروس غول است که چند روز یا چند هفته به عید نوروز مانده به وسیلهٔ تعدادى از مردان و جوانان هر محل انجام مى گیرد و چهار پنج روز هم طول مى کشد. این دسته ها در حقیقت به استقبال عید مى روند و مژدهٔ آمدن نوروز را مى دهند. مردم هم منتظر آمدن آنان هستند زیرا که آمدن دسته هاى گولى را شگون مى دانند و معتقد هستند قدم آنان خوب است.
تعداد بازیکنان در آبادى هاى مختلف متفاوت است ولى اعضاء اصلى هر دسته عبارتند از:
پیربابو؛ پیر غول؛ عروس؛ خواننده؛ طبال و سازچى یا داره زن (دایره زن) و کوله بازی. گاهى ممکن است نوازندگان و سازچى ها چند تا باشند. هم چنین امکان دارد یک نفر دختر دیگر همراه عروس باشد و یک کوله بارى دوم هم به افراد دسته افزوده شود. غالب اوقات، دسته ها براى رونق بیشتر دوتا دختر دارند که اصل کارى عروس یا "نازخانم" است و دختر دوم که "کاس خانم" است و عروس را همراهى مى کند تا تنها نباشد.
آداب و رسوم مازندران
* نوروزخوانی
* عید نوروز
* مراسم تیرماه سیزده
* مراسم وَرْف چال (جاه برف)
* مراسم ماه محرم
* عید غدیر
* مراسم تمنای باران
* آفتاب خواهی
* گهواره بندی
* مراسم ازدواج
* چهارشنبه سوری
* جشن نوروزماه
* آیین سنتی ۲۶ عید ماه
* شب یلدا
* آداب ماه رمضان
* عید قربان
* مراسم باران خواهی
* گرفتن ماه و خورشید
* دندان سری
* شب چله مازندران
نوروزخوانى
نوروزخوانان معمولاً پانزده روز قبل از فرا رسیدن عید نوروز به داخل روستاها مى آیند و با خواندن اشعار در مدح امامان و ترانه هاى محلی، طلیعه سال نو را به آنان مژده مى دهند.
نوروزخوانان چند نفر هستند که یک نفر اشعار را مى خواند، یک نفر ساز مى زند. و نفر دیگر کوله کش (بارکش) مى گویند به در خانه هاى مردم مى رود و مى خواند:
باد بهارون بیمو / نوروز سلطون بیمو / مژده دهید به دوستان / گل به گلستون امد / بهار آمد خوش آمد / على با ذولفقار آمد، خوش آمد / نوروزتان نوروز دیگر / شما را سال نو باشد مبارک
صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و نخود و کشمش از آنان پذیرایى مى کند.
چهارشنبه سورى
از مراسم به جامانده در ایران زمین، چهارشنبه سورى است که در پایان چهارشنبه هر سال برگزار مى شود؛ صبح روز چهارشنبه آشهفت ترشی درست مى کنند. آشى که هفت نوع ترشى مانند آب نارنج، آب لیمو، آب انار، سرکه، گوجه سبز و آب ازگیل در آن مى ریزند و بعد از آماده شدن بین همسایه ها پخش مى کنند. غروب روز چهارشنبه، ۵ تا ۷ بوته آتش درست مى کنند و در حالى که آواز مى خوانند با آرزوى شادى و خوشى براى خود و خانواده خود، از روى آتش مى پرند. آنها مى خوانند:
چهارشنبه سورى کُمّی، پارسال دُسورى کُمّی، امسال دُسورى کُمّى
عید نوروز
هنگام تحویل سال افراد خانواده دور سفره هفت سین، که با ظرافت و سلیقهٔ خانم خانه چیده شده، مى نشینند و در حالى که پدر خانواده دعاى تحویل مى خواند، منتظر تحویل سال نو مى شوند.
در گذشته که امکانات ارتباطى مانند رادیو و تلویزیون نبود با تیراندازى یا گفتن اذان سال جدید را به همه اعلام مى داشتند.
بعد از این که سال نو شد کسى که به عنوان مادر مه انتخاب شده، با مجمعى که در آن قرآن، آیینه، آب، سبزه و شاخه هاى سبز جوان قرار دارد، وارد خانه مى شود. چهار گوشه اتاق ها را آب مى پاشد، قرآن را کنار سفره هفت سین مى گذارد و شاخه هاى سبز (درخت آلوچه) را به این نیت که سال سرسبز و خوش و خرمى براى خانواده باشد، جلوى در اتاق آویزان یا روى طاقچه مى گذارد.
در این روز مادر خانه، غذاى عید -سبزى پلو با مرغ یا گوشت- درست مى کند. علاوه بر آن غذایى به عنوان خیرات براى اموات مى پزند و بین مردم پخش مى کنند.
در غروب شب اول سال، به این اعتقاد که چراغ خانه آنها همیشه روشن و نورانى باشد، به سردر خانه ها شمع یا شعله آتش آویزان مى کنند.
جشن نوروزماه
مردم مازندران در اواسط مردادماه جشنى به نام نوروزماه دارند. وقتى که اولین محصول برنج زودرس رسید، بعد از جمع آورى و درو، با همان برنج غذا درست مى کنند و در خارج از روستا، جشن پایان کار مى گیرند. این مراسم درست مانند سیزده به در است و در اعتقاد دارند که این روز را حتماً باید بیرون از روستا به سر برد. در واقع این جشن یک نوع سپاسگزارى به درگاه خداوند است.
مراسم تیرماه سیزده
از دیگر مراسم سنتى و رسمى مازندران تیرماه سیزده است که در اواسط آبان هر سال برگزار مى شود. البته روایات مختلف در مورد تیرماه سیزده وجود دارد.
۱. مى گویند که شب تولد حضرت على (ع) است.
۲. مى گویند پیروزى کاوه بر ضحاک و جشن مهرگان است.
در این شب همه خانواده کنار هم جمع مى شوند و تا پاسى از شب به خوردن تنقلات و گوش دادن به قصه و افسانه هاى بزرگ ترها سپرى مى کنند. جوانان هم با در دست داشتن ترکه اى بلند که کیسه اى به انتهاى آن بسته شده است، همراه کودکان به در خانه ها رفته و با سروصدا و کوبیدن چوب به در خانه ها و لال بازى از صاحب خانه تقاضاى هدیه مى کنند. به آنها پول، میوه، شیرینى داده مى شود.
هنگامى که لال به همراه گروه خود در کوچه ها شروع به حرکت مى کند این اشعار را مى خواند:
لال بیَمو، لال بیَمو / پارسال و پیرار بیَمو / چل بَزِن دیگه بَزِن /لال اِنه لالک اِنه / پیسه گُندِه خوانه نه / سال و ماه ارزون نَوِه / لال مار رسوا نَوِه / لال اِنه لالک اِنه / پار بُوردِه امسال اِنِه
معنى: لال آمده، لال آمده / پارسال و امسال آمده / چرخ نخ ریسى را حرکت بده، به دیگ بزن / لال مى آید، لال کوچک مى آید / کسى که شیرینى پیس گنُدِه مى خواهد، مى آید / سال و ماه ارزان نمى شود / لال بزرگ رسوا نمى شود / لال مى آید، لال کوچک مى آید / پارسال رفته، امسال مى آید.
آیین سنتى ۲۶ عید ماه
آیین ویژه سنتى ۲۶ عید ماه طبرى هر سال در تاریخ ۲۸ تیرماه شمسى در بیشتر روستاهاى استان برگزار مى شود.در روستاى امامزاده حسن سوادکوه این مراسم با آداب خاصى انجام مى شود. این رسم به جشن مردگان نیز معروف است.
براساس سنت رایج و باورهاى مردم؛ در زمان هاى قدیم فریدون پادشاه پیشدادى به خونخواهى پدرش جمشید شاه، ضحاک پادشاه را سرنگون مى کند. مردم خبر پیروزى را در شب با آتش زدن بوته ها به یکدیگر اطلاع مى دهند و فرداى آن روز با برپایى جشن و مسابقه کشتى این پیروزى را گرامى مى دارند.
امروزه نیز اهالى روستاهاى اطراف همگى به امامزاده حسن مى آیند و علاوه بر خیرات کردن براى اموات خود و روشن کردن شمع روى مزارها، تماشاگر مسابقه کشتى سنتى لوچو مى شوند. در این روز کشتى گیران سوادکوه در این محوطه گرد مى آیند و به مصاف هم مى روند.
در مناطق جلگه اى جشن مردگان در آرامگاه ها برگزار مى شود.
مراسم وَرْف چال (جاه برف)
یکى از مراسم هاى قابل توجه در ارتباط با آب در روستاى اسک واقع در جاده هراز مراسم ورف چال است. این مراسم در یکى از روزهاى جمعه، در فاصله اول تا پانزده اردیبهشت ماه که آخرین برف هاى زمستانى در حال ذوب شدن است، انجام مى شود. تاریخ اجراى این مراسم قبلاً از طرف بزرگان محل به اطلاع عموم رسانده مى شود. در این روز کلیه مردان محل جهت انجام مراسم ورف چال واقع در دامنه کوه دماوند پس از صرف صبحانه با همراه داشتن غذاى ظهر و بساط میوه و چاى از روستا خارج مى شوند. در این روز هیچ مردى حق ماندن در روستا را ندارد و امور روستا در این روز در دست زن هاى محل است که با اجتماع در مساجد و نقاط دیگر به اجراى برنامه هایى مانند عروس و داماد، شاه-وزیر بازى و … سرگرم هستند. از ورود هر مردى به داخل روستا جلوگیرى مى شود. در صورتى که مردى به تذکرات و اخطار آنها توجهى نکند و داخل روستا شود به شدت با چوب به وسیله زن هاى محل تنبیه مى گردد.
مردان روستا پس از رسیدن به محل ورف چال که از دوران گذشته چاهى در آنجا براى جمع آورى برف به وسیله شخصى به نام سید حسن ولی حفر شده و مقبره او نیز در روستاى نیاک محل زیارت اهالى منطقه است، اقدام به جدا کردن قطعات برف از کوه مى کنند و هرکس به توانایى خود مقدارى از قطعات آخرین برف زمستانى را به داخل چاه مى ریزد.

مراسم ورف چال
پس از پُرشدن چاه از برف و پوشانیدن در چاه، مردان به صرف ناهار و چاى و میوه در اطراف چاه مى پردازند و نماز به جاى مى آورند. سپس همگى به روستا باز مى گردند. این مراسم ریشه در مبارزه با کم آبى براى مسافران و دام ها در فصل تابستان دارد. با توجه به این که منطقه مورد بحث در گذشته یکى از مناطق دامدارى محسوب مى شد، دامدارها براى تأمین آب مورد نیاز دام ها در فصل تابستان که برف هاى روى کوه آب مى شد، اقدام به ذخیره برف در این چاه مى کردند تا در موقع کم آبی، آب مورد نیاز دام ها را فراهم کنند. امروزه منطقه مورد بحث اهمیت گذشته خود را از نظر پرورش دام از دست داده ولى این سنت قدیمى همچنان در بین اهالى محل ادامه دارد.

شب یلدا
شب اول زمستان را گَت چله مى نامند. در این شب بنا به سنت دیرین همه افراد خانواده دور هم جمع مى شوند و با خوردن هندوانه، ماست و میوه و آجیل سرماى فصل زمستان را از خود دور مى کنند. اعتقاد بر این است که با خوردن ماست یا هندوانه در شب یلدا، هرگز در زمستان سردشان نخواهد شد. در این شب دختران دم بخت با پوشاندن صورت خود، از هفت خانه چیزى مى گیرند، اگر کسى آنها را ندید و نشناخت، حتماً به آنچه نیت کرده اند، خواهند رسید.
مراسم ماه محرم
کلیه تکایا، مساجد و خانه ها از چند روز پیش از ماه محرم سیاه پوش مى شوند و از روز اول محرم مراسم عزادارى آغاز مى شود. مردم در دسته و هیأت هاى زنجیرزنى و سینه زنى به مساجد و تکایا مى روند و کسانى که نذر دارند نذورات خود را اعم از آش، خرما، شربت و غذا … بین مردم پخش مى کنند.
در روستاى نوا از شهرستان آمل، مراسم نخل گردانی معمول است. از روز اول تا هفتم مردم به عزادارى مى پردازند و سعى دارند تا در این روز کلیه نذورات خود را ادا کنند. در روز هفتم همه مردم به کنار نخل مى روند و به آن سلام مى کنند. اعتقاد بر این است که نخل، تابوت امام حسین (ع) است. در روز هشتم نخل را بیرون مى آورند و در محله ها مى گردانند. مردم نیز همراه نخل مى روند. به این مراسم اصطلاحاً نخل گردانی مى گویند.
کسانى که نذر شیر دارند در روز هشتم، نهم، دهم، همراه نخل گردانى شیر بین مردم پخش مى کنند. نخل را به در هر خانه که مى برند، صاحب خانه نذر خود مانند شربت، خرما، شیر، دود کردن اسپند را به جا مى آورد. اگر نذر قربانى داشته باشند، قربانى مى کنند.
در روز نهم و دهم محرم همین مراسم صورت مى گیرد. در شب دهم عاشورا، که شام غریبان است، نخل را دور محله مى گردانند و همه مردم پابرهنه و شمع به دست همراه نخل به امامزاده مى روند و تا صبح به سینه زنى و عزادارى مى پردازند.
تا چند سال پیش مراسم تعزیه خوانی نیز در محرم برگزار مى شد. امروزه در روستاها کم و بیش تعزیه خوانده مى شود.
آداب ماه رمضان
ماه رمضان به ماه مبارک نام برده مى شود چون ماه تهذیب نفس و اخلاق است و همه سعى دارند که با اداى فرایض دینى و برپایى نماز جماعت، از ثواب این ماه بیشتر بهره مند شوند. در این ماه صلهٔ رحم را به جاى آورده و به فقرا و محرومان و آشنایان افطارى مى دهند.
در شب هاى قدر و احیا که شب نزول قرآن است، در روضه خوانى شهادت حضرت على (ع) شرکت کرده، به سوگوارى مى پردازند. زنان و مردان شب هاى قدر را احیا نگه مى دارند، تا صبح بیدار مى مانند، دعا مى خوانند و قرآن بر سر مى گذارند.
عید غدیر
در این روز خاص عید سادات است مردم به دیدن سادات مى روند و سکه اى را به عنوان ته کیسه یا پارچه سبز و سفید رنگ از دست سید یا سیده، به عنوان تبرک دریافت مى دارند.
عید قربان
عى د قربان یکى از بزرگ ترین اعیاد مسلمانان است که یاد و خاطرهٔ حضرت ابراهیم و اسماعیل را در اذهان زنده مى کند.
در این روز گوسفند یا بره قربانى را حنا مى بندند و تا آفتاب نزده قربانى مى کنند. کسانى که نذر دارند به هر نیتى که باشد، انگشت به خون مى زنند و به پیشانى مى مالند. همچنین اعتقاد دارند در روز عید قربان بعد از قربانى کردن نباید از خانه خارج شوند و سر کار بروند. در منزل هم کارى انجام نمى دهند تا قربانى آنها رد بشود.

مراسم تمناى باران
از آنجا که اساس معیشت و کشاورزى برپایه آب است، بنابراین کم و یا زیاد بودن باران و آب مشکلاتى را ایجاد مى کند. اگر باران ببارد و دچار کمبود آب بشوند، مراسم خاصى را به جا مى آورند تا خداوند دعاى آنها را مستجاب کرده و باران بفرستد.
مراسمى که براى تمناى باران دارند به این شرح است: اهالى روستا همگى به امامزاده، مسجد یا میدان بزرگ روستا و یا خارج از روستا مى روند. دعا مى کنند و ملا یا سید گوشه اى از جلد قرآن را خیس مى کند یا منبر را به این نیت که باران بیاید، با گلاب مى شوید. علاوه بر این مرسوم است که همه مردم شیر و برنج جمع مى کنند و با آن شیربرنج درست کرده، مى خورند و مقدارى از آن را با این باور که باران ببارد، روى پشت بام مى ریزند.
مراسم باران خواهى
یکى از مراسم رایج به هنگام خشک سالی، مراسم باران خواهى است. به زبان محلى این مراسم را شیلون یا شیلان مى نامند. به این منظور ابتدا از اهالى محل مواداولیه براى پخت شیربرنج و یا آش موردنظر آن ها، جمع آورى مى شود. در روز معین اهالى در مکان مقدسى مانند مسجد، تکیه، امامزاده و یا در اطراف درخت مقدس جمع مى شوند و پس از پخت آش به وسیله زن هاى محل، مراسم دعا و روضه خوانى انجام مى شود و از خداوند طلب باران مى کنند. پس از صرف آش مراسم به پایان مى رسد. از دیگر عقاید مردم منطقه در این زمینه، گذاشتن پایه منبر در آب و یا ریختن آب به روى فردى سید است.
آفتاب خواهى
اگر بارندگى زیاد باشد براى این که باران بند بیاید، نام هفت یا چهل کچل را بر کاغذ مى نویسند و آن را به بندى آویزان مى کنند تا باد بخورد و باران قطع شود. یا با خواندن دعا و نذورات مختلف از خداوند طلب آفتاب و درآمدن خورشید مى کنند.
در روستاى کرات کیاسر شهرستان ساری، اگر باران ببارد و مانع فعالیت کشاورزى شود، زن هاى روستا به طور جمعى شعر زیر را مى خوانند: باران کو، باران کو، باران بى پایان کو، گندم که زیر خاکه، از تشنگى هلاکه، یا حضرت سلیمان، روز آفتاب و شب باران
در روستاى ولویه کیاسر سارى هنگامى که باران به مدت چند روز ادامه داشته باشد، براى بند آمدن آن بچه هاى روستا قوطى هاى حلبى را به نخى مى بندند و دو سر نخ را مى گیرند و در کوچه هاى محل راه مى روند و دسته جمعى شهر زیر را مى خوانند: قوطى قوطى آفتاب کن، یک مشت برنج تو آب کن، ما بچه هاى گرگیم، از سرمایى بمردیم، یا قران یا کتاب، فردا بشه آفتاب
در روستاى کلیج کلادودانگه در هنگام بارش زیاد باران، بچه هاى محل لباس کهنه مى پوشند و با جارو گل و لاى کوچه ها را به هم مى زنند و مى خوانند: بابروم – بابردم، امروز آفتاب، فردا آفتاب، پیرا (پس فردا) آفتاب آنگاه افراد هر خانواده به بچه ها موادغذایى و یا شیرینى مى دهند.
در روستاى على آباد دودانگه منطقه سوادکوه، وقت بارش زیاد باران، اهالى محل پارچه اى را از امامزاده شاهزاده حسین مى ربایند پس از آفتابى شدن هوا آن پارچه را به اضافه پارچه دیگر به امامزاده پس مى دهند.
گرفتن ماه و خورشید
گرفتگى ماه و خورشید را ظل (تاریکی) مى نامند و معتقدند که اژدهایى جلوى آن را گرفته است. در این حالت براى رهایى و برطرف شدن تاریکى از ماه، به پشت بام ها مى روند، بر ظرف مسى مى کوبند و با تفنگ تیراندازى مى کنند. علاوه بر اینها نماز آیات مى خوانند و دعا مى کنند.
گهواره بندى
در بیشتر نقاط شهرى و روستایى استان رسم بر این است که در دهمین روز تولد نوزاد، عده اى از بستگان و آشنایان براى صرف ناهار دعوت شوند. پس از ناهار و چاى و شیرینى مادربزرگ و یا قابله کودک را در گهواره مى بندند. در بعضى مناطق اگر نوزاد فرزند اول باشد، این وظیفه را مادربزرگ طرف مادرى به عهده مى گیرد. سپس مدعوین پولى به عنوان هدیه در گهواره، طفل مى گذارند.
در بعضى از روستاهاى شهرستان نور پس از خوابانیدن نوزاد در گهواره، بستگان طرف مادرى نوزاد، روى گهواره گردو یا نبات مى شکنند و یا گهواره را چند بار به شدت تکان مى دهند. این کار به این دلیل انجام مى شود که در طول زندگى بین پدر و مادر نزاعى رخ داد، گوش طفل به سر و صدا عادت کرده باشد.
دندان سرى
یکى از مراسم دوران کودکى مراسم دندان سری است که همزمان با ظاهر شدن اولین دندان هاى طفل برگزار مى شود. در این مراسم مادر کودک شیربرنج یا آشى که انواع حبوبات در آن وجود داشته باشد مى پزد و کاسه اى از آش را به خانه فامیل ها و دوستان مى دهد. معمولاً رسم است که افراد هنگام پس دادن کاسه، هدیه اى مانند جوراب، روسرى یا پول در آن مى گذارند.
مراسم ازدواج
خواستگارى از دختر توسط اقوام نزدیک داماد صورت مى گیرد. بعد از رضایت خانواده عروس فرداى آن شب غذا و شیرینى تهیه دیده براى خانواده عروس مى فرستند. براى مراسم اره گیرون یا همان بله برون به خانه عروس مى روند و با دادن انگشتر به عروس در واقع او را براى پسرشان نشان مى کنند.
در همان شب بله برون میزان شیربها (زر) را نیز معین مى کنند. بعد از این مراسم دوران نامزدى آغاز مى شود که معمولاً از ۶ ماه تا ۲ سال طول مى کشد.چند روز مانده به عروسى مقدمات آن را فراهم مى سازند، به خرید مى روند و براى عروس، داماد، پیراهن، پارچه و … مى خزند.براى دعوت کردن مردم به عروسی، زنى را به عنوان خبرگیر به خانه هاى مردم مى فرستند تا همگى را براى عروسى دعوت نماید.
یک روز قبل از جشن، از خانه داماد تمام مخارج جشن عروسى از قبیل برنج، مرغ، گوشت، روغن به نام خرج بار را بار اسب مى کنند و همراه چند گوسفند پاى کوبان به خانه عروس مى فرستند. مردم نیز کمک هایى به نام سورى در مجمع هاى مسى گذاشته و روى آن را با پارچه هاى رنگى مى پوشانند و آن را بر سر گرفته به خانه داماد مى برند.
شب قبل از عروسى حنابندان مى گیرند. صبح روز حنابندان، عروس و داماد جداگانه با جشن و پاى کوبى به حمام مى روند. دلاک در حمام به عروس و داماد شربت و شیرینى مى دهد و اسپند دود مى کند. سپس عروس و داماد جداگانه سوار بر اسب، همراه دوستان به خانه مى روند.شب حنابندان عروس و داماد جداگانه در خانه خود، مراسم حنابندان را انجام مى دهند. در خانه عروس، خواهر یا یکى از دوستان عروس حنا در دست عروس مى گذارد و در خانه داماد نیز دوستان داماد، در دست او حنا مى گذارند.
روز عروسى و عقدکنان، خانواده عروس و داماد جداگانه به میهمانان ناهار مى دهند.
بعدازظهر عروسی، داماد به همراه فامیل و دوستان براى آوردن عروس به طرف خانه عروس راه مى افتد. داماد از قبل اسبى را تزیین مى کند تا عروس را روى آن بنشاند. وقتى به خانه عروس رسیدند، خانواده عروس با نقل و شیرینى و دود کردن اسپند به استقبال آنها مى رود. پدر یا برادر عروس، نانى را به کمر عروس با شال سفید یا سبز بسته و عروس را سوار اسب مى کند. پسر بچه اى را در بغل عروس مى نشانند به این نیت که اولین فرزندشان پسر باشد و پسر بچه دیگرى آیینه به دست جلوى اسب عروس راه مى افتد.
در بین راه دوستان داماد با پاى کوبى و تیراندازی، در شادمانى داماد سهیم مى شوند. گاهى نیز با گذاشتن مسابقه اسب دوانی، بر هیجان عروسى مى افزایند.
وقتى که به در خانه داماد رسیدند داماد از اسب پیاده شده و نارنج، انار، یا سیبى را در دست مى گیرد و به سمت عروس پرت مى کند، عروس باید آن را بگیرد و سپس آن را باهم بخورند.
عروس ابتدا وارد خانه نمى شود، مگر اینکه پدر داماد سکه ای، یک رأس گاو یا زمینى را به عنوان رونما یا پاناز به عروس بدهد. وقتى عروس وارد خانه شد، مادر و خواهرهاى داماد اسپند دود مى کنند و نقل و نبات و شیرینى به همراهان مى دهند. تمام مهمانان شام را در خانه داماد مى خورند و پس از خوردن شام آنجا را ترک مى کنند. تنها زنى به نام عروس مار همراه عروس مى ماند.
صبح روز بعد از عروسی، عروس باید صبحانه را آماده کند و به خانواده داماد بدهد. خانواده داماد نیز لباس، پول، پارچه اى را به عنوان خلعت به عروس مى دهند. سه روز بعد از عروسی، عروس و داماد به عنوان سلام به مادرزن، به خانه عروس مى روند که به آن زن مار سلام مى گویند. جهاز عروس را یک روز قبل از عروسى به خانه داماد مى برند.

شب چله مازندران
از اول بر دال ماه که برابر با دى ماه خورشیدى است تا ده روز بعد از شهریور که برابر بهمن ماه است چلهٔ بزرگ و از یازدهم بهمن تا آخر آن چلهٔ کوچک است. دو روز آخر چلهٔ بزرگ و دو روز اول چلهٔ کوچک به چهارچهار معروف است و معتقد هستند که این چهار روز با هم دعوا و کشمکش دارند و این چهار روز نمودار بدى یا خوبى چهار فصل سال و هر روز متعلق به یک فصل است. و این چهار روز هرطور گذشت فصل ها هم به همان ترتیب مى گذرد فرضاً اگر روز اول چهارچهار باران ببارد فصل بهار بارندگى زیاد خواهد بود و اگر آفتابى باشد، بهار خشک است و اگر ابرى و مه آلود باشد هوا معتدل است و به همین ترتیب کیفیت سه روز دیگر ملاک و ماخذ خواهد بود بارى سه فصل بعدی.
بعد از چلهٔ کوچک هم چلهٔ پیرزن عجوز مجوز مى آید که مدت آن هفت روز است و هوا به شدت سرد و برفى مى شود.

35