آتشفشان روزنه ای در سطح زمین است که سنگ های گداخته، خاکستر و گازهای درون زمین از آن به بیرون فوران می کنند.
فعالیت آتشفشانی با برون افکنی صخره ها، با گذشت زمان باعث پیدایش کوه های آتشفشانی بر سطح زمین می شود.
آتشفشان ها معمولاً در نقاطی یافت می شوند که ورقه های زمین ساخت، همگرایی یا واگرایی دارند.
آتشفشان یک ساختمان زمین شناسی است که به وسیله آن مواد آتشفشانی (به صورت مذاب گاز ، قطعات جامد یاهر 3)از درون زمین به سطح آن راه می یابند. انباشتگی این مواد در محل خروج، برجستگی هایی به نام کوه آتشفشان ایجاد می نماید.
آتشفشان یکی از پدیده های طبیعی و دائمی زمین شناسی است که در طول تاریخ زمین شناسی نسبتا بدون تغییر باقی مانده و در ایجاد، تحول و تکامل پوسته و گوشته زمین نقش اساسی داشته و دارد.
تولید مواد آتش فشانی و پدیده های موثر در ایجاد آتشفشان از دوره پرکامبرین تا عهد حاضر تغییر چندانی نداشته است و آنچه در این راستا تغییر کرده است، نوع دانسته ها، چگونگی اندیشیدن و نحوه بهره گیری از آنهاست.آتشفشانها پدیده های جهانی هستند و در سایر کرات منظومه شمسی به ویژه سیارات مشابه زمین یک پدیده عادی محسوب می شود و آتشفشان بی شک در کیهان نیز رخ می دهد.
همچنین پوشش سطحی ماه اغلب با سنگ های آتشفشانی پوشیده شده است و بارزترین
ارتفاعات مریخ توسط آتش فشانها ساخته شده است.
فوران های فومرولی در برخی کرات مانند قمر آیو در سیاره مشتری یک پدیده عادی می باشد. زبانه های آتش و لکه های خورشیدی را جدا از ماهیتشان، می توان نوعی فوران آتش فشانی در خورشید تلقی نمود.
علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و … اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند.
شکل آتشفشانها
بطور عمومی آتشفشانها سه شکل هندسی عمده دارند:
مخروطها ( Cones ) , سپر ها ( Shields ) و ورق ها ( Sheets ) .
ورق ها) Sheets (
سپر ها) Shields (
مخروطها ) Cones(
مخروط میتواند متقارن باشد, مانند آنچه در مورد برخی ازآتشفشانهای آندزیتی ملاحظه می گردد.
مخروط میتواند بواسطه یک کالدرای مرکزی قطع شده باشد.مخروط میتواند کنده مانند کوتاه با دهانه مرکزی وسیع باشد ( مانند مخروطهای توفی حلقوی ) غلظت , میزان فوران , دوره فازهای فورانی , نوع میکانیسم انفجاری از جمله فاکتور های عمده در نحوه شکل یافتن مخروط ها و دیگر اشکال آتشفشان می باشند.
پراکندگی آتشفشانهای جهان:
علم آتشفشان شناسی به مباحث نحوه تشکیل و تحول ماگما، چگونگی جابجایی و حرکت انواع مواد، گدازه ها و ماگماها و نیز تحولات آنها در اتاقک های ماگمایی، چگونگی فعالیت آتش فشان ها و گسترش مواد آتشفشانی در سطح زمین، چگونگی تحول مواد آتشفشانی و … اشاره می کند. علم آتشفشان شناسی از برخی علوم زمین چون پترولوژی ، تکتونیک جهانی، ژئوشیمی، چینه شناسی ، رسوب شناسی ، ژئوفیزیک ، کیهان شناسی و برخی دیگر از علوم تجربی مانند شیمی، فیزیک ، آمار و ریاضی کمک می گیرند.
نقشه پراکندگی نقاط آتشفشانی در سطح کره زمین
* نواحی آتشفشانی اروپا تا قفقاز
* نواحی آتشفشانی آفریقا و دریای سرخ
* نواحی آتشفشانی خاور میانه و اقیانوس هند
* نواحی آتشفشانی زلاندنو تا فیجی
* نواحی آتشفشانی مالزی و استرالیا
* نواحی آتشفشانی اندونزی و جزایر آندامان
* نواحی آتشفشانی فیلیپین و آسیای جنوب شرقی – نواحی آتشفشانی ژاپن، تایوان و جزایر ماریان.
* نواحی آتشفشانی کوریل، کامچاتکا و سرزمین اصلی آسیا.
* نواحی آتشفشانی آلاسکا
* نواحی آتشفشانی کانادا و آمریکای غربی
* نواحی آتشفشانی هاوایی و اقیانوس آرام
* نواحی آتشفشانی امریکای مرکزی و مکزیک
* نواحی آتشفشانی امریکای جنوبی
* نواحی آتشفشانی دریای کارائیب یا هند غربی
* نواحی آتشفشانی ایسلند و اقیانوس منجمد شمالی
* نواحی آتشفشانی اقیانوس اطلس نواحی آتشفشانی اروپا تا قفقاز
– نواحی آتشفشانی آفریقا و دریای سرخ
1. – نواحی آتشفشانی خاور میانه و اقیانوس هند
2. – نواحی آتشفشانی زلاندنو تا فیجی
3. – نواحی آتشفشانی مالزی و استرالیا
4. – نواحی آتشفشانی اندونزی و جزایر آندامان
5. – نواحی آتشفشانی فیلیپین و آسیای جنوب شرقی
6. – نواحی آتشفشانی ژاپن، تایوان و جزایر ماریان.
7. – نواحی آتشفشانی کوریل، کامچاتکا و سرزمین اصلی آسیا.
8. – نواحی آتشفشانی آلاسکا
9. – نواحی آتشفشانی کانادا و آمریکای غربی
10. – نواحی آتشفشانی هاوایی و اقیانوس آرام
11. – نواحی آتشفشانی امریکای مرکزی و مکزیک
12. – نواحی آتشفشانی امریکای جنوبی
13. – نواحی آتشفشانی دریای کارائیب یا هند غربی
14. – نواحی آتشفشانی ایسلند و اقیانوس منجمد شمالی
15. – نواحی آتشفشانی اقیانوس اطلس
منبع و ماخذ:
حق تکثیر برای پایگاه ملی داده های علوم زمین
تمام حقوق محفوظ است.
1