یاد مرگ و آخرت گرایی


عنوان بحث: یاد مرگ و آخرت گرایی

اهمیت مبحث یاد مرگ و آخرت گرایی 1- غفلت از آخرت =با جهنمی شدن
وَلَقَدْ ذَرَاْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالاِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ اَعْیُنٌ لاَّ یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ یَسْمَعُونَ بِهَا اُوْلَـئِکَ کَالاَنْعَامِ بَلْ هُمْ اَضَلُّ اُوْلَـئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ
«سوره اعراف آیه 179»
حقّا که ما بسیارى از جن و انس را (گویى) براى دوزخ آفریده‏ایم، زیرا که دل‏ها دارند ولى (حقایق را) بدان نمى‏فهمند، و چشم‏ها دارند ولى بدان (به عبرت) نمى‏نگرند و گوش‏ها دارند ولى بدان (معارف حقّه را) نمى‏شنوند آنها مانند چهارپایانند بلکه گمراه‏ترند (زیرا با داشتن استعداد رشد و تکامل، به راه باطل مى‏روند) و آنها همان غافلانند.

نکته: غفلت از چه امری انسان را جهنمی می کند؟ آیه 7 سوره روم پاسخ این سوال را به روشنی بیان می فرماید:
«یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَیَاه الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَهِ هُمْ غَافِلُونَ»
ظاهری از زندگی دنیا را می شناسند در حالی که آنان از آخرت غافل اند.
یاد مرگ و اندیشه آخرت انسان را از خطر سقوط در جهنم غفلت می رهاند.

اهمیت مبحث یاد مرگ و آخرت گرایی 2- یاد مرگ و اندیشه آخرت، مهارکننده خوبی برای سرکشی ها است
الامامُ الصّادقُ علیه‏السلام :
ذِکرُ المَوتِ یُمیتُ الشَّهَواتِ فی النَّفسِ ، ویَقلَعُ مَنابِتَ الغَفلَهِ ، ویُقَوّی القلبَ بمَواعِدِ اللّه ، ویُرِقُّ الطَّبعَ ، ویَکسِرُ اعلامَ الهَوى ویُطفِئُ نارَ الحِرصِ ، ویُحَقِّرُ الدُّنیا .
یاد مرگ ، خواهش‏هاى نفس را مى‏میراند و رویشگاه‏هاى غفلت را ریشه‏کن مى‏کند و دل را با وعده‏هاى خدا نیرو مى‏بخشد و طبع را نازک مى‏سازد و پرچم‏هاى هوس را درهم مى‏شکند و آتش حرص را خاموش مى‏سازد و دنیا را در نظر کوچک مى‏کند .
(بحار الانوار، ج 6، ص 133، ح 32 – منتخب میزان الحکمه، ص 518)

نکته بسیار مهم:
اساس گمراهی انسان از مسیر حق، فراموشی آخرت است

((اِنَّ الَّذِینَ یَضِلُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ بِمَا نَسُوا یَوْمَ الْحِسَابِ))
کسانى که از راه خدا گمراه مى‏شوند آنها را عذابى سخت است در برابر آنکه روز حساب را فراموش کردند
آیه 26 سوره ص

3-یاد مرگ و اندیشه آخرت، شتاب دهنده خوبی برای ارزش ها است

«من ارتقب الموت سارع الى الخیرات»

کسى که مراقب مرگ باشد به سوى خوبى ها شتاب کند.
حکمت 30 نهج البلاغه
بحار الانوار ، ج 68 ، ص 368 ، روایه 17 ، باب 27

انسان را از خواب غفلت بیدار می کند
مهم ترین ثمره بحث آخرت گرایی آن است که :

آخرت گرایی
اندیشه انسانها نسبت به آخرت در 3 حالت قابل تصور است:
1- انکار آخرت (که بدترین حالت است و از شر این گونه آدمها باید به خدا پناه برد)
اِنَّ السَّاعَهَ لَآتِیَهٌ لَا رَیْبَ فِیهَا وَلَکِنَّ اَکْثَرَ النَّاسِ لَا یُوْمِنُونَ
روز قیامت به یقین آمدنى است، و شکى در آن نیست؛ ولى اکثر مردم ایمان نمى آورند!
(آیه 59 سوره غافر)

2- تردید نسبت به آخرت (که تفاوت چندانی با حالت اول ندارد)
وَاِذَا قِیلَ اِنَّ وَعْدَ اللَّـهِ حَقٌّ وَالسَّاعَهُ لَا رَیْبَ فِیهَا قُلْتُم مَّا نَدْرِی مَا السَّاعَهُ اِن نَّظُنُّ اِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَیْقِنِینَ
و چون گفته شد: «وعده خدا راست است و شکى در رستاخیز نیست»، گفتید: «ما نمى دانیم رستاخیز چیست. جز گمان نمى ورزیم و ما یقین نداریم.»
(آیه ٣٢ سوره جاثیه)

3- یقین به آخرت (که بهترین و عالیترین حالت است و اگر در کسی چنین اندیشه ای تثبیت شود تا سرحد عصمت او را بالا می برد «وَ بالاخِرهِ هُم یُوقِنُون» و آنان که به روز واپسین (قیامت) یقین دارند (سوره بقره آیه4)

چه کنیم نسبت به آخرت یقین پیدا کنیم؟

1- دعا

«از خدای عزوجل طلب یقین کنیم»

«از خدای عزوجل بخواهیم محبت دنیا را از دلمان بیرون کند»

و انزل یَقینَکَ فِی صَدری
(بخشی از دعای شب عرفه)
سَیّدی اخرِج حُبّ الدُنیا مِن قَلبِی

(بخشی از دعای ابی حمزه ثمالی)

طی این مسیر جز با عنایت حضرت حق(جلّ و علا) ممکن نیست زیرا:
ترک الدّنیا امرّ من الصّبر و اشدّ من حطم السّیوف
فی سبیل اللَّه عزّ و جلّ
(میزان الحکمه جلد 4 صفحه 146)
پیامبر اکرم (صلی الله) رها کردن دنیا از صبر (که گیاهی تلخ است) تلخ تر و از شکست شمشیرها در راه خداوند عز وجل سخت تر است.

چرا؟
عوامل مهم تعلق خاطر انسان به دنیا

الف) انسان فرزند دنیا است و محبت او نسبت به دنیا بسیار قوی است

(الناس ابناء الدنیا و لا یلام الرجل علی حبّ امه)
(نهج البلاغه حکمت 303)

مردم فرزندان دنیایند و هیچ کس برای دوست داشتن مادرش سرزنش نمی شود

ب) عمده مظاهر دنیا تلذذ و تمتع است

امام زین العابدین(علیه السلام): حب النساء، حب الدنیا، حب الریاسه، حب الراحه، حب الکلام، حب العلو و الثروه فصرن سبع خصال، فاجتمعن کلهن فی حب الدنیا، فقال الانبیاء و العلماء بعد معرفه ذلک: حب الدنیا راس کل خطیئه
(میزان الحکمه جلد 4 صفحه 80)
امام زین العابدین (علیه السلام) فرمودند: زن دوستی، دنیا دوستی، ریاست طلبی، تن آسایی، شهوت کلام و عشق به مقام و ثروت، همه این 7 خصلت در دنیا دوستی جمع شده است از این رو پیامبران و عالمان پس از شناخت این مطلب گفتند که: دنیا دوستی سرچشمه هر گناهی است.
بنا بر این طی این مسیر جز با درخواست از حضرت حق میسر نمی شود
امام زین العابدین(علیه السلام) در شب 27 رمضان به کراراً در حالت نشسته و ایستاده این دعا را می خواندند:

«اللهم ارزقنی التجافی عن دار الغرور و الانابه الی دار الخلود والاستعداد للموت قبل حلول الفوت »
خدایا مرا از این دنیای فریب بر کن و نجات بخش و بازگشت به دنیای جاودان آخرت روزیم فرما، استعداد جدا شدن از این جسم ظلمانی و اوج گرفتن روح نورانی را به سوی خودت عنایت فرما پیش از این که در این تاریکنای شرک و خودپرستی تباه شوم.
(اقبال الاعمال، سید بن طاوس، ص 702)
(مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی اعمال شب 27 ماه رمضان)

2-توجه به سیره معصومین (علیهم السلام)
الف) حضرت امیرالمو منین علیه السلام در بازار بصره مردم را در حال تجارت و کسب و کار دید بشدت گریست و فرمود:
یا عبید الدنیا و عمال اهلها، اذا کنتم بالنهار تحلفون و باللیل فى فراشکم تنامون . فى خلال ذالک عن الاخره تغفلون فمتى تجهزون الزاد و تفکرون فى المعاد
اى بردگان دنیا و مزدوران اهل آن ، وقتى چنین باشد که روز را به سوگند در معاملات بگذارید، و شب در بستر خواب بیارامید، و در خلال این دو کار از اندیشه درباره آخرت غافل مى شوید پس چه وقت توشه آخرت تحصیل مى کنید و کى درباره معاد مى اندیشید؟ یعنى شما مستغرق در دنیا هستید کى به فکرآنسراى خواهید بود؟
امالی شیخ مفید صفحه 119

ب) امیر المومنین (علیه السلام) هر شب پس از نماز عشا رو به سمت مردم کرده و بارها می فرمودند:
و من کلام له علیه السلام کان کثیرا ما ینادی به اصحابه – : تجهزوا، رحمکم الله، فقد نودی فیکم بالرحیل، و اقلوا العرجه علی الدنیا، و انقلبوا بصالح ما بحضر تکم من الزاد، فان امامکم عقبه کوودا….
کلامی است از امیرالمومنین علی علیه السلام که در بسیاری از اوقات به صدای بلند، با آن سخن، به اصحاب خود خطاب می فرمود: خدا شما را رحمت کند، آماده شوید؟ پس به تحقیق، ندای کوچ کردن (از این دنیا) به شما داده شده است. اعتماد و علاقه خویش را نسبت به ماندن در دنیا کم کنید و با توشه ای مناسب و پسندیده که در اختیار دارید، از دنیا به آخرت منتقل شوید! پس بی گمان در برابر شما گردنه ای است که بالا رفتن از آن دشوار است
خطبه 204 نهج البلاغه
بحارالانوار، ج70 ، ص106.

ج) جناده بن ابی امیه روایت می کند: در آخرین بیماری امام حسن(علیه السلام) که پس از آن به شهادت رسیدند خدمت آن حضرت مشرف شدم و طلب نصیحت کردم
امام حسن علیه السلام فرمودند:
عَنْ جُنَادَهَ بْنِ اَبِی اُمَیَّهَ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اَبِی طَالِبٍ علیه السلام فِی مَرَضِهِ الَّذِی تُوُفِّیَ فِیهِ وَ بَیْنَ یَدَیْهِ طَسْتٌ یُقْذَفُ عَلَیْهِ الدَّمُ وَ یَخْرُجُ کَبِدُهُ قِطْعَهً قِطْعَهً مِنَ السَّمِّ الَّذِی اَسْقَاهُ مُعَاوِیَهُ فَقُلْتُ یَا مَوْلَایَ مَا لَکَ لَا تُعَالِجُ نَفْسَکَ فَقَالَ یَا عَبْدَ اللَّهِ بِمَا ذَا اُعَالِجُ الْمَوْتَ قُلْتُ اِنَّا لِلَّهِ وَ اِنَّا اِلَیْهِ راجِعُونَ ثُمَّ الْتَفَتَ اِلَیَّ فَقَالَ وَ اللَّهِ لَقَدْ عَهِدَ اِلَیْنَا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله علیه وآله اَنَّ هَذَا الْاَمْرَ یَمْلِکُهُ اثْنَا عَشَرَ اِمَاماً مِنْ وُلْدِ عَلِیٍّ وَ فَاطِمَهَ مَا مِنَّا اِلَّا مَسْمُومٌ اَوْ مَقْتُولٌ ثُمَّ رُفِعَتِ الطَّسْتُ وَ بَکَى صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ وَ آلِهِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ عِظْنِی یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ اسْتَعِدَّ لِسَفَرِکَ وَ حَصِّلْ زَادَکَ قَبْلَ حُلُولِ اَجَلِکَ وَ اعْلَمْ اَنَّکَ تَطْلُبُ الدُّنْیَا وَ الْمَوْتُ یَطْلُبُکَ
بحار الانوار: 138/44، باب 22، حدیث 6؛ کفایهالاثر: 226

3- فکر
«و یتفکرون فی خلق السماوات و الارض ربنا ما خلقت هذا باطلا»
و در (اسرار) آفرینش آسمان ها و زمین می اندیشند(و می گویند) پروردگارا، این دستگاه عظیم را بیهوده نیافریدی
(آیه 191 سوره آل عمران)
یک سوال مهم و تعیین کننده،انسان بیاندیشد که

دنیا عبرتکده است یا عشرتکده؟

نوع نگاه ما به دنیا چگونه است؟
اساساً دو نوع نگاه به دنیا داریم؛ هریک از این دو نوع نگاه به دنیا تعیین کننده کیفیت زندگی ما است.

نگرش اول: دنیا عشرتکده است
کسانی که دنیا را عشرتکده می پندارند مرگ را پایان انسان می دانند برای این گروه از مردم یاد مرگ یاس آور و حزن آفرین و عامل افسردگی است.
عامل عمل فی الدنیا للدنیا…
و
عامل عمل فی الدنیا لما بعدها
الناس عاملان
امام امیر المومنین در نهج البلاغه( حکمت 268) می فرمایند:

هر که آخور بین او مطرود تر

هر که آخر بین او مسعودتر
مولوی این گروه از مردم را آخور بین معرفی می کند

کسانی که دنیا را عشرتکده می پندارند با یاد مرگ وحشت می کنند و از آن گریزانند.
در مقابل این گروه نگرش دوم قرار دارد.
نگرش دوم: کسانی که دنیا را عبرتکده می دانند
نگاه این گروه به دنیا نگاه بازار است و مرگ را پلی می دانند که از آن به حیات جاودانه عبور می کنند.
«الدنیا سوق ربح قیها قوم و خسر آخرون»
دنیا بازاری است که جمعی در آن سود برند و گروهی زیان بینند.
(امام هادی علیه السلام تحف العقول، ترجمه احمد جنتی، ص1064)
از نگاه امام حسین (علیه السلام) دنیا پلی است که باید از آن عبور کرد:

«فَقَالَ لَهُم الْحُسَینُ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: صَبْراً بَنِی الْکِرَامِ! فَمَا الْمَوتُ اِلاَّ قَنْطَرَهٌ تَعْبُر بِکُمْ عَنِ الْبُوسِ وَ الضَّرّاءِ اِلَی ' الْجِنَانِ الْوَاسِعَهِ وَ النَّعِیمِ الدَّائِمَهِ. فَاَیُّکُمْ یَکْرَهُ اَن یَنْتَقِلَ مِنْ سِجْنٍ الی قَصْرٍ؟»
(میزان الحکمه جلد 11 صفحه 93)
امام حسین علیه السلام: صبور باشید ای بزرگ زادگان! زیرا مرگ جز پلی که شما را از رنج و بدبختی به سوی بهشت های پرگستره و نعمت جاویدان عبور می دهد، نیست کدام یک از شما خوش ندارد که از زندانی به قصری برده شود؟!
دنیا و مرگ برای این گروه حکم یک دالان را دارد که از آن می گذرند فلذا نه تنها از مرگ نمی ترسند که به استقبال آن نیز می روند و در کامشان از عسل شیرین تر است«پاسخ جناب قاسم بن الحسن(علیه السلام) به امام حسین (علیه السلام)»
احلی من العسل

4- دنیا را با همه شاخصه هایش بشناسیم
ویژگیهای دنیا

الف) دنیا با همه بزرگی آن کالای اندکی بیش نیست

«قل متاع الدنیا قلیل و الآخره خیر لمن اتقی»

(سوره نساء آیه 77)

بگو برخورداری از دنیا اندک است و آخرت برای تقوی پیشگان بهتر است

ب) دنیا با همه بلندی زمانش، بسیار کوتاه است

قَالَ کَمْ لَبِثْتُمْ فِى الْاَرْضِ عَدَدَ سِنِینَ 112* قَالُوا لَبِثْنَا یَوماً اَو بَعْضَ یَومٍ‏ فَاسئل العادّین 113*
قال ان لبثتم الا قلیلا لو انّکم کُنتُم تَعلَمُون 114* (سوره مومنون)

(خداوند یا فرشته ای به آنها) می گوید: از نظر شمارِ سال ها چند مدت در زمین درنگ کردید؟* آنها گویند یک روز یا مقداری از یک روز؛ از شمارندگانِ (خود) بپرس* گوید: (آری) جز اندک زمانی درنگ نکردید کاش می دانستید*

روی ان جبرئیل (علیه السلام) قال لنوح (علیه السلام):
یا اطول الانبیاء عمراً کیف وجدت الدنیا؟
قال: کَدار لَها بابان، دَخلتُ مِن احَدِهِما وَ خَرجتُ مِنَ الآخَر.

(میزان الحکمه جلد 4 صفحه 136)

روایت شده است که جبرئیل (علیه السلام) به نوح (علیه السلام) گفت: ای کهنسالترین پیامبران! دنیا را چگونه دیدی؟
نوح گفت: همچون خانه ای دو در، که از یک در وارد شدم و از در دیگر بیرون رفتم.

ج) دنیا با همه لذت های آن با سختی و ناگواری همراه است

دَارٌ بِالْبَلاَءِ مَحْفُوفَهٌ، وَبِالْغَدْرِ مَعْرُوفَهٌ، لاَ تَدُومُ اَحْوَالُهَا، وَلاَ یَسْلَمُ نُزَّالُهَا اَحْوَالٌ مُخْتَلِفَهٌ، وَتَارَاتٌ مُتَصَرِّفَهٌ، الْعَیْشُ فِیهَا مَذْمُومٌ، وَالْاَمَانُ مِنْهَا مَعْدُومٌ
(خطبه 226 نهج البلاغه)

(دنیا) سرائى است که بلاها آن را احاطه کرده، و به بى‏وفائى و مکر معروف است، حالاتش یک نواخت نمى‏ماند و ساکنانش ایمن نیستند.
احوالش گوناگون و حالاتش گذرنده، زندگى در آن مذموم و امنیت در آن غیر ممکن است اهل آن همواره هدف تیرهاى بلا هستند که مرتبا به سوى آنها پرتاب مى‏شود و با مرگ نابودشان مى‏سازد.

امام علی (علیه السلام)

واشهد بالله ما تنالون من الدنیا نعمه تفرحون بها الا بفراق اخرى تکرهونها

(امالی الطوسی 1: 220، ونقله العلامه المجلسی فی البحار 73: 106 / 103)

خدا را گواه می گیرم که در این دنیا به نعمتی شاد کننده نمی رسید مگر با از دست دادن نعمتی دیگر که از دست دادنش را خوش ندارید

د) دنیا میهمان سرایی بیش نیست

رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله :
ایّها الناسُ ، انّ مَن فی الدنیا ضیفٌ ، و ما فی ایدِیهم عارِیَهٌ ، و انّ الضَّیفَ مُرتَحِلٌ ، و العارِیَهَ مَردودَهٌ
(بحار الانوار : ج77/صفحه 187)
اى مردم! هر که در دنیاست، میهمان است و آنچه دارند عاریت است . میهمان مى رود و عاریه بازگردانده مى شود.

عنه صلى الله علیه و آله :
کونوا فی الدنیا اضْیافاً
بحار الانوار :ج43/ صفحه 81
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : در دنیا میهمان باشید .

هـ) دنیا پل عبور است و دالان گذر
امام علی (علیه السلام): ایّها النّاس! انّما الدّنیا دارُ مَجاز و الآخِرهَ دارُ قرار فَخُذوا مِن مَمَرِّکُم لِمَقَرِّکُم
(میزان الحکمه جلد4 صفحه 136)
امام علی (علیه السلام) فرمودند: ای مردم! دنیا سرای گذر است و آخرت سرای ماندن. پس از گذرگاه خود برای اقامتگاه خود (توشه) برگیرید.

عیسی (علیه السلام) انما الدنیا قنطره فاعبروها و لا تعمروها
(میزان الحکمه جلد4 صفحه 136)
دنیا پلی بیش نیست، پس از آن بگذرید و آبادش مکنید

و) فراز و نشیب دنیا بسیار تند و غیرقابل پیش بینی است
رُبَّ مُسْتَقْبِلٍ یَوْماً لَیْسَ بِمُسْتَدْبِرِهِ وَ مَغْبُوطٍ فِی اَوَّلِ لَیْلِهِ قَامَتْ بَوَاکِیهِ فِی آخِرِهِ
بسا کس که بامدادى را دید و به شامگاهش نرسید، و بسا کس که در آغاز شب بر او رشک بردند و در پایان آن نوحه کنانش گریستند و دریغ خوردند.
(حکمت 380 نهج البلاغه)

وَحَذَّرْهُ صَوْلَهَ الدَّهْرِ، وَفُحْشَ تَقَلُّبِهِ، وَ تَقَلُّبَ الْلَّیالى وَالاَْیَّامِ.
و از سطوت و قهر و دگرگونى هاى روزگار و پیش آمدهاى آشکار شب و روز بر حذر بدار!
(نامه 31 نهج البلاغه)
در همین باب داستان عمرو لیث خواندنی است

نادره مردی ز عرب هوشـمند گفت به عبدالملک از روی پند زیر همین گنبد و این بارگـاه روی همین مسند و این تکیه گاه بودم و دیـدم بَر ابـن زیـاد آه! چه دیدم که دو چشمم مباد تازه سری چون سپر آسمـان طلعت خورشید ز رویش نهـان

بود سـر شاه شهیدان حسـین سبط نبی فاطمه را نور عین بعد ز چنـدی سر آن خیره سر بُد بَر مختار به روی سپر بعد که مصعب سر و سردار شد دستخوش وی سر مختار شد این سر مصعب به تقاضای کـار تا چه کند با تو دگر روزگار!
)عبدالملک عَمرو لَیثی- ترجمه فارسی شعرگونه آن توسط صادق تفرشی)
نمونه ای از فراز و نشیب روزگار:

ز) پایان این دنیا و همه لذات آن گودی وحشتناک قبر است

مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب منازل الآخره با نقل روایتی از امیر المومنین(علیه السلام) می فرماید که قبر هر روز انسان را مورد خطاب قرار می دهد:
انا بیت الوحشه انا بیت الغربه انا بیت الدود
و روایت شده از براء بن عازب – که یکی از معروفین صحابه است – که ما در خدمت حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) بودیم که نظرش افتاد به جماعتی که در محلی جمع گشته بودند.
پرسید: بر چه این مردم اجتماع کرده اند؟گفتند: جمع شده اند قبر می کنند.
براء گفت: چون حضرت اسم قبر شنید در رفتن به سوی آن شتاب کرد، تا خود را به قبر رسانید، پس به زانو کنار قبر نشست.
من رفتم به طرف دیگر مقابل روی آن حضرت، تا تماشا کنم که آن حضرت چه می کند؟ دیدم گریست به حدی که خاک را از اشک چشم خود تر کرد.
پس از آن رو کرد به ما و فرمود:

«اخوانی لمثل هذا فاعدوا»
(منازل الآخره صفحه 31)

«برادران من! از برای مثل این مکان تهیه ببینید و آماده شوید»

شناسنامه دنیا از نگاه امیرالمومنین (علیه السلام) در یک جمله:

الدُّنیا تَغُرُّ وَ تَضُرُّ وَ تَمُرُّ
(حکمت 415 نهج البلاغه)
دنیا فریب می دهد و زیان می رساند و می گذرد

پیامبر گرامی (ص) می فرمایند :
ان القبر ینادی کل یوم بخمس کلمات :
انا بیت الفقر فاحملو الی الکنز
انا بیت الظلمه فاحملو الی سراجا
انا بیت الوحشه فاحملوا الی انیسا
انا بیت الحصی و التراب فاحملوا الی فرشا
انا بیت الحیات و العقارب فاحملو الی تریاقا
قیل : و ما ذلک ؟
قال : التریاق الصدقه و الفراش العمل الصالح و الانیس فتلاوت القرآن و اما السراج فصلات الیل و اما الکنز فکلمه الشهاده " لااله الا الله "محمد رسول الله " علی ولی الله ”
تحریر المواعظ العد د یه صفحه 390

می فرمایند :
قبر در هر روز به این کلمات پنجگانه ندا در می دهد :
من خانه ی تهی دستی ام ، پس ذخیره ای برای خودت به اینجا بفرست
من خانه ی ظلمت و تاریکی ام پس چراغی در این خانه بیافروز
من خانه ی وحشت و تنهائی ام پس مونسی برای خویش فراهم کن
من خانه ای از ریگ و خاکم ، اینجا را فرشی باید
من خانه ی ماران و کژدمانم زهر این جانوران را پادزهری لازم است
گفته شد که آنها کدامند ؟ فرمودند :
پادزهر و سموم گزندگان قبر، صدقات و بخشش های مالی شماست
و فرش و بستر خانه ی گور اعمال صالح و نیکوست
مونس شما در آن وحشت خانه تلاوت قرآن کریم است
و چراغ این دخمه ظلمانی نماز شب است
و گنجی که در آن خانه به کار آید، کلمه مبارک " لااله الا الله"محمد رسول الله"علی ولی الله" است.

5- توجه به موعظه ها

الف) موعظه های دیداری
1- مشاهده حالت احتضار
2- کفن و تشییع جنازه
3- حضور در مراسم دفن اموات
4- حضور در مراسم ترحیم
5- زیارت اهل قبور
6- دیدن آثار بر جای مانده از گذشتگان

ب) موعظه های خواندنی وشنیداری
در این زمینه بی نظیر است که خواندن آن اکیداً توصیه می شود.
خطبه ای که ابن ابی الحدید می گوید بار آن را خواندم و هر بار در دلم لرزش و پندپذیری تازه ای به وجود آورد.

خطبه 221
1000