گزارش کارورزی تصادفات و راههای پیشگیری از آن

فهرست مطالب
صفحه ******************************************** عنوان
مقدمه 1
آشنایی کلی با مکان کار آموزی 3
تاریخچه 4
نقش پلیس در برقراری امنیت 6
انسان ورانندگی 7
الگوی رفتاری رانندگان 8
قضاوت های ادراکی در جریان رانندگی 10
خستگی وخواب آلودگی هنگام رانندگی 14
عوامل محیطی موثر در ترافیک 15
رشد فزاینده تصادفات 17
اصول ایمنی وحمل ونقل پویا 18
آسیب پذیری کودکان 19
عصبانیت در ترافیک 20
عوامل موثر پر خاشگری رانندگان 21
زمان سفر 22
نا آشنایی با راه ها 23
آلودگی صوتی 23
زمان واکنش رانندگان 19
مشکلات روانی رانندگان 24
آلودگی هوا 26
نابسامانی ترافیکی 26
جاده ، راننده وخودرو 27

موضوع کارورزی :
تصادفات وراههای پیشگیری از آن

استاد :

تهیه کننده :

مقدمه :
آمار سوانح وتصادفات رانندگی در کشور چندین برابر استاندارد های بین المللی است ، موثر ترین نقش در این سوانح را انسان بر عهده دارد .فقدان آموزش ، عدم آگاهی کافی از قوانین ، مقررات ، علایم وبه طور کلی فقر فرهنگی استفاده از خود رو ومهم ترین عوامل تحمیل کننده زیان های جبران ناپذیر جانبی ومالی می باشد .
رانندگان هنگام رانندگی واستفاده از ابزار آن یعنی فرمان ، گاز ، ترمز ، بوق تصمیمات متعددی می گیرند که الگوی رانندگی آنها را نشان می دهد .اگر چه خطر جویی نشانگر نوع تصمیم گیری افراد به هنگام سفر است اما میزان خطر کردن افراد در زمان های مختلف دریک فرد متفاوت است بدین ترتیب که همه مردم تصور می کنند تنها خودشان مصون از تصادف هستند ودر واقع تمایل دارند خطرات معمول ترافیکی را برای خود ناچیز بدانند .در واقع بر خی رانندگان در هنگام رانندگی به گونه ای متفاوت رانندگی می کنند به این مفهوم که رانندگی از نظر آنان اصولاً کاری آسان وراحت است .در این حالت راننده ممکن است تصور کند که سوار وحاکم بر موقعیت است .بنابر این هر خطری را قابل کنترل می داند در حالی که اغلب مردم قدرت پیش بینی احتمال وقوع تصادف را ندارند .رانندگان معمولاً این پندار را برای دیگران می دانند نه برای خودشان ، اما نکته ای که در این میان بسیار قابل توجه است ، زمان واکنش رانندگان می باشد .موردی که از نظر بسیاری از رانندگان در هنگام سوانح نادیده گرفته می شود ، زمان واکنش در ترافیک ، مرز میان مرگ وحیات است .هنگامی که محرک را پیچیده می شود زمان واکنش نیز افزایش می یابد رانندگی در شرایط سخت مجموعه عواملی است که سبب تضعیف رانندگی در شب ، گرما ، بیابان ، صحرا ، باتلاق ، جاده های ناهموار و…می گردد .

آشنایی کلی با مکان کار آموزی
پلیس راه یکی از ارگانهای نیروی انتظامی می باشد که وظایف گسترده ای دارد که نمی توان آن را به طور کامل بیان کرد .اما یک وظیفه کلی که سایر وظایف را در بر می گیرد ، ایجاد امنیت در راه ها می باشد که پرسنل پلیس راه برای ایجاد این امنیت از هیچگونه فعالیت وکوششی دریغ نمی ورزند .
وظیفه وکار کلی نیروی انتظامی خدماتی می باشد پلیس راه نیز از این امر مستثنی نمی باشد .پلیس راه معمولاً در ابتدا وانتهای جاده های بین شهری بنا می شود تا بتوان کلیه خودروهای ورودی وخروجی از شهر را تحت نظر گرفت ودر صورت نیاز بررسی وکنترل کرد .وبرای این منظور چند اکیپ واحد گشتی در طول مسیر به طور دائم مشغول گشت زنی می باشند .ونیز یکی از مهم ترین وظایف پلیس راه بررسی صحنه های تصادف بین جاده ای وترسیم کروکی می باشد .امداد رسانی به مجروحان وراهنمایی مسافران نیز از دیگر وظایف پلیس راه می باشد .
البته در فصول مختلف کار کرد پلیس راه متفاوت است .خصوصاً در تعطیلات نوروز تعداد اکیپ های گشت وشیفت های کاری پرسنل تغییر یافته ووظایف آنان سنگین تر می شود .همچنین طرح های زمستانی که معمولاً از 15 آذر ماه در گردنه های برف گیر آغاز شده وتا 15 اسفند ماه ادامه دارد وبر این اساس حدود 60 پایگاه زمستانی پلیس راه در محورها ایجاد می شود .
تاریخچه :
برای بشر اختراع ارابه وگاری تاثیر سازنده وچشم گیر در نحوه حملو نقل داشته است .پیش از این اختراع ، حملونقل توسط حیوانات اهلی صورت می گرفت .اثرات شگرف این مهم درکلیه شئون جوامع در روزگار قبل از ظهور حضرت مسیح (ع) کاملاً مشهور است .نگاهی به آثار حک شده در ایران ، یونان ،رٌم وسایر کشورهای متمدن در عهد باستان وتصاویر ارابه وگاری بر دل سنگ ها این امر را روشن می سازد که بشر در گذشته نیز چون اکنون نیاز مند وسیله نقلیه ای بوده است که تسریع لازم را در حمل تجهیزات جنگی ومایحتاج او به طور وسیع پدید آورد .وبه طور کلی می توان گفت جابجایی انسان وکالا با شرایط آن زمان به جز با استفاده از ارابه وگاری مسیر نبود .
البته هم پای بهره گیری از وسایل نقلیه جدید راه ها نیز می بایست از نظر کمی وکیفی توسعه می یافت .این وسایل نقلیه ابداعی دست بشر آن زمان قرن ها مورد استفاده قرار گرفته وروز به روز بر کمیت وکیفیت آن افزوده می شد ولی بیش از سپری شدن بیش از 25 قرن به علت دگرگونی تدریجی در بافت زندگی اجتماعی ملل وافزایش شهرها وفزونی جمعیت ونیازمندی های دیگر وسایل نقلیه به مانعی در راه پیشرفت جامعه تبدیل شده وچون سدی در مقابل تدارک عصر حاضر خود نمایی می کند پس از ظهور وسائل نقلیه جدید بود که علوم مختلف با سرعت ووسعت زیادی از نقطه ای به نقطه دیگر انتقال یافته وآثار آن در کشورهای مختلف ظاهر گشت .
در مورد پیدایش وسایل نقلیه در ایران می توان گفت که حدود 110 سال قبل اولین اتومبیل از طریق سعدوالدّوله وزیر مختار ایران در بلژیک برای شاه وقت ( مظفرالدین شاه ) واردایران شد وبه این ترتیب جامعه مانند تکامل صنعت حمل ونقل را به چشم دید وسایر رجال وقت نیز به تاسّی از وزیر مختار نسبت به وارد کردن اتومبیل اقدام نموده واین روند تا اواخر پادشاهی خاندان قاجار روبه افزایش گذاشته ومردم به فراگیری فن رانندگی ترغیب شدند .ودر سال 1305 ه.ش اولین تصادف در ایران بین کالسکه درویش خان نوازنده تار با یک اتومبیل که منجر به فوت درویش خان شد اتفاق افتاد وبا هیاهوی زیادی که ایجاد کرد نظر مسئولین وزمامداران وقت را در تهیه مقررات مخصوص عبور ومرور وسائط نقلیه جلب کرد وبرای این منظور در اداره نظمیه شعبه تامین عبور ومرور تاسیس شد .

نقش پلیس در برقراری امنیت
انتظار مردم از پلیس امنیت وایمنی راه ها است ونیروی انتظامی نیز از هیچ کوششی در این راه دریغ نمی کند نقش پلیس راه در ایام تعطیل پر رنگ تر جلوه می کند زیرادر این ایام جاده ها ی کشور شاهد تر در خود روهای بسیاری است وطی چند سال اخیر پلیس راه از همه توان خوددر بر قراری امنیت وایمنی راه های کشور به همراه نیروهای ستادی به منظور حفظ وآسایش مردم درروزهای تعطیل استفاده کرده است .از آنجا که اجرای چنین طراح هایی در راه های کشور باعث کاهش 50 درصدی تصادفات رانندگی وتلفات جاده ای می شود با کمک وتوجه دولت ومسئولان می توان آن را به صورت دائمی اجرا کرد .
فرهنگ انسانی در کاهش حادثه های جاده ای نقش بسیار مهمی دارد ودر سالهای اخیر فرمان پذیری مدنی بین مردم بالا رفته است که امید است این روند ادامه یابد .
از جمله اقدامات جالبی که پلیس راه برای بر قراری نظم وامنیت انجام داده نصب آدمک های پلیس در جاده ها می باشد البته تعداد این آدمک ها در ایام تعطیل بیشتر می شود واین خودنشان دهنده تلاش مسئولان وهمچنین دلسوزی آنان در جهت حفظ امنیت در جاده های کشور می باشد .این نکته که برای حفظ امنیت در جاده ها وسلامت مسافران تدابیری این چنین اندیشیده می شود شایسته تقدیر است اما چرا باید همیشه از محرک یا اهرمی برای اجرای مقررات استفاده کرد آن هم در کشوری که جمعیت آن یک صدم جمعیت دنیاست ولی یک چهلم مرگ ومیر تصادفات جهان در آن رخ می دهد .به امید روزی که همه شهر وندان خود را موظف به اجرای قانون بدانند وفرهنگ استفاده از قانون وخودرو در جامعه به قدری عمومیت پیدا کند که دیگر نیازی به حضور گسترده صنا بطان قانون وجود نداشته باشد .
انسان ورانندگی 1
در متون مربوط به نقش عوامل انسانی در ایجاد تصادفات پیوسته از مقوله ای با عنوان "آمادگی تصادف " یاد می شود .منظور از آمادگی تصادف آن است که شخص به خاطر داشتن بعضی صفات مثلاً لجبازی یا بی توجهی به تابوها ، یا عجول بودن ونداشتن حوصله برای ایستادن در پشت چراغ قرمز همیشه باعث تصادف وایجاد ناراحتی می شود .ممکن است دربعضی مواقع شانس به یاری آنها بیاید ولی همیشه اینطور نخواهد بود اینچنین افرا انسان هایی هستند که همیشه با خطر تصادف روبه رو می شوند .
به طور کلی انواع مختلفی از خصوصیت اخلاقی وانسانی می باشد که در باز تاب رانندگی می تواند تاثیر پذیری باشد .
1. حضایص فردی ، که شامل شخصیت ، قوه بینایی ، قوه ادراک ، توانایی جسمانی , زمان واکنش سن وجنسیت
2. الگوی رفتاری راننده
3. تواناییها ومهارت های مربوط به رانندگی
پژوهش ها نشان می دهد که حضایص فردی مختلفی با رانندگی ارتباط دارد که عبارت است از : شخصیت ، قوه بینایی ، قوه درراک ، توانایی جسمانی ، زمان واکنش ، سن وجنسیت رابطه احتمالی این حضایص با رفتار رانندگی محدود ومنحصر به راننده است .شواهد زیادی حاکی از وجود رابطه میان صفات شخصیتی وتصادف کردن وجود دارد .از جمله اینکه بعضی از سوانح در بزرگ راه ها مرتبط با عواملی چون بی ثباتی هیجان ، غم ، رفتار ضد اجتماعی ، عامی گری ورفتار تکانشی یا فشار روانی راننده است .این رفتارها باعث می شود احتیاط ، توجه , مسئولیت پذیری مراقبت وهوشیاری راننده کم شده وبه تبع آن ، کیفیت رانندگی پایین آمده وخطر تصادف کردن افزایش یابد .
الگوی رفتاری رانندگان
رفتار افراد هنگام رانندگی ریشه در ویژگیهای شخصیتی وتجارب فردی آنها دارد .اما صرف نظر از این عبانی ، رابطه برخی ویژگیهای رفتاری با میزان تصادف عبارت است از :بی توجهی ، عدم رعایت فاصله ، میزان خطر جویی ، قضاوت وقوه شخصیتی , دست فرمان یا سبک رانندگی ، زمان واکنش وغیره .
پس از بررسی داده های مربوط به 36-2 مورد تصادف دریک ناحیه روستایی که در سال 1981 تهیه شد درصد دخالت عوامل وعلل حسی وادررکی در تصادف به شرح زیر اعلام شد :
نگاه کردن اما ندیدن 17 % ، حواس پرتی 16 % ، بی توجهی 6 % ،تعبیر وتفسیر غلط یا برداشت اشتباه 5 % وسرعت وفاصله نامناسب 5 % . از دیگر جنبه های حسی وادارکی الگوی تصویر برداری از محیط به وسیله چشم راننده است .مطالعات نشان می دهد آشنایی یا ناآشنایی با مسیر در الگوی حرکات چشم رانندگان نقش مهمی را بازی می کنند .در مسیر های ناآشنارانندگان با مشاهده ناحیه وسیع از محیط نمونه برداری می کنند هر چه مسیر آشناتر باشد حرکت های چشمی راننده به تمرکز بر ناحیه ای کوچک سوق پیدا می کند .مطالعات دیگر نشان داده است که رانندگان متبری بیش از رانندگان با تجربه تمایل به رانندگی در جاده ها ی باریک دارند واز حوزه دیداری محدودی اطلاعات دریافت می کنند آنان به مرکز جاده وپشت خودرو جلویی توجه دارند وزمان کمتری را بر مشاهده وسایل کنترل ترافیک صرف می کنند. همچنین خستگی والکل به میزان سرعت راننده می افزاید .وکاهش تصویر برداری دیداری باعث ضعف تیز بینی وی می شود .
این یافته را به طراحی وجانمایی علایم جاده ای وخطوط ها شیه جاده کمک شایانی می کند .نکته مهم دیگر قضاوت ادارکی رانندگان است .منظور از قضاوت ادراکی ، تعبیر وتفسیر اطلاعات رسیده از اشیاء موجود در محیط از طریق حواس شنوایی وبینایی رانندگان است .
درباره فاصله ایمن با خود رو ومقابل ، یک قانون تجربی وجود دارد که بوسیله برخی منابع رسمی به عنوان تمرین حفظ ایمنی در بر خورد با خودرو جلویی مقصر می شود .به این معنا که معمولاً دو ثانیه طول می کشد تاپشت سری به خود رو جلویی برسد .اما به گفته پژوهشگران این قانون در شرایط آب وهوایی بد وبا رویت محیطی ناقص کفایت نمی کند .
قضاوت های ادارکی در جریان رانندگی
در شرایط واقعی ، رانندگان تمایل دارند فاصله خود با خود با خود رودیگر را ناچیز دانسته وکم تخمین بزنند چنین تمایلی وقتی مهم است که راننده سعی دارد از خود رو جلویی سبقت بگیرد .این قضاوت ادراکی تحت تاثیر انواع علایم جاده ای نیز قرار می گیرد .به این صورت که تمایل رانندگان به کم شمردن فاصله در جاده هایی با خطوط منقطع از جاده های بدون خط کشی ودر جاده های بدون خط کشی از جاده های با خطوط ممتر بیشتر است .به ویژه به هنگام سبقت گرفتن ، زمان مورد نیاز سبقت گرفتن را کم تخمین می زنند .در صورتی که زمان بیشتری برای سبقت مورد نیاز است . این قضاوت های ادراکی غیر واقع بینا نه به ویژه هنگامی که راننده با سرعت زیاد رانندگی می کند منبع خطر بالقوه ای را موجب می شود که می توان آن را به عنوان علتی برای بسیاری از تصادفات در نظر گرفت .آگاه ساختن رانندگان از چنین قضاوت های ادراکی که مشخصه های روانی انسان است باعث می شود آنها از خود رو جلویی به ویژه وقتی که کوچکترین شکی به زمان ایده آل رد شدن از آن را دارند سبقت نگرفته وشانس زندگی خود را افزایش دهند .پدیده دیگری که بر قضاوت ادراکی درباره سرعت اثر می گذارد خوگیری است .
منظور از خوگیری آن است که شخص وقتی معمولاً با سرعت پایینی رانندگی می کند میل دارد سرعت خود را زیاد بداند .این پدیده به ویژه وقتی مهم است که راننده از سرعت زیاد خود اندکی می کاهد ودر این حالت او فکر می کند سرعتش کم شده در صورتی که سرعت او هنوز هم بالا است .همچنین کسانی که باسرعت زیاد رانندگی میکنند در شرایطی که باید از سرعت خود بکاهند باز هم سرعتی بیش از حد مجاز خواهند مصون داشتن از حادثه در شرایط سخت
رانندگان هنگام رانندگی واستفاده از ابزار آن یعنی فرمان ،گاز ، ترمز ، وبوق تصمیمات متعددی می گیرند که الگوی رانندگی آنها را نشان می دهد .اگر چه خط جویی نشانگر نوع تصمیم گیری افراد به هنگام سفر است اما میزان خطر کردن افراد مختلف ودر زمان مختلف دریک فرد متفاوت است .به این ترتیب که همه مردم تصور می کنند تنها خودشان مصون در تصادف هستند ودر واقع تمایل دارند خطرات معمول ترافیکی را برای خود ناچیز بدانند عواملی که باعث این تصور اشتباه می شود
عبارت است از :

فر آیند شناختی – ادراکی
شامل سازگاری حسی وخوگیری با سرعت بالا ، ناچیز شمردن سرعت خود ، بی توجهی به عوامل فیزیکی دخیل در تصادف ، ناچیز شمردن موقعیت های مخاطره آمیز وتهدید کننده .
برای خود مصون داشتن از حادثه در شرایط سخت باید موارد زیر را در نظر گرفت :
– یاد گیری
– شامل رویارویی مکرر با موقعیت های متعددی که بالقوه بوده اما نتایج ناگوار وتاسف باری به همراه نداشته است .این عامل به نوعی مسبب حوادث خطرناک خواهد شد .
– – بی خیالی در رانندگی
– به مفهوم این احساس که رانندگی اصولاً کاری آسان وراحت است .
– تصور حاکمیت مطلق راننده بر وسیله نقلیه
در این حالت راننده ممکن است تصور کند که سوار وحاکم بر موقعیت است بنابر این هر خطری را قابل کنترل می داند .
– توقع وانتظار
اغلب مردم قدرت پیش بینی احتمال وقوع تصادف را ندارند .یعنی انتظار تصادف را ندارند .
– خود نگری محدود ترافیکی
انسان قادر نیست مشکلات به وجود آمده ناشی از ترافیک را پیش بینی کند .
– هنجار – پندارها وتمثیل ها
رانندگان معمولاً معلمی آگاه ودانا برای دیگران می باشند نه برای خودشان !
تمایلات خطر جویانه همراه با انتظار
احتمال وقوع پیامدهای ناگوار با الگوی رفتاری وزمانی همراه می شود که راننده پس از چندین بار شانس آوردن خود را مصون از خطر می پندارد بیش از پیش به استقبال خطر می رود .
زمان واکنش 2
هنگام زمان واکنش در ترافیک ، مرز میان مرگ وزندگی است .مدت زمان واکنش فرد آماده پاسخ ورفتار کمتر از زمانی است که گیج وشگفت زده است .هنگامی که محرک ها پیچیده می شود ودر نتیجه پاسخ به محرک ها هم پیچیده می شود پس زمان واکنش افزایش می یابد .

خستگی وخواب آلودگی هنگام رانندگی
روش هایی وجود دارد که هدف شان بهبود رانندگی است .مانند برنامه های آموزش رانندگان ، اعطای گواهینامه رانندگی وآموزش های علمی .البته این روش ها مستقیماً به چگونگی هدایت وسیله نقلیه می پردازد ونه انسان .اما در مورد تاثیر آنها در کاهش تصادفات وبهبود رانندگی نمی توان شک کرد .مهم ترین عواملی که می تواند باعث آسیب آن راننده شود خستگی واستفاده از دارووالکل است .بعضی رانندگان در آستانه خواب ودر آخرین مرحله بیداری ، هشیارمی شوند وبا خوردن قهوه ویا یک چرت ساده پس از توقف خودرو خستگی خود را کاهش می دهند .برخی نشانه های خواب آلودگی عبارت است از ، کاهش سرعت یا تاخیر در پاسخ به تغییرات جاده ، کاهش کنترل فرمان وسکون مداوم آن افزایش حرکات بدنی از جمله مالیدن صورت ، بسته شدن چشم ها ، باز کردن ارادی وعمدی چشم ها وکش وقوس دادن به بدن .
برای اینکه خطرات ناشی از خستگی کم شود ، راننده باید به نشانه های خستگی آگاه باشد ووسیله نقلیه را متوقف کند .تدبیر دیگر استفاده از چشم گربه ای برای تعیین حدود خطوط عبوری وبر آمدگی های مخصوص است که آرایش آنها مانع انحراف راننده خواب زده وگیج از مسیر اصلی شده وبه محض اینکه چرخ ها روی آن برود راننده را بیدار می کند .بیش از 50 % تصادفات ناشی از استفاده از داروهای اعصاب ومصرف الکل است زیر ازمان واکنش را کند می کند ، انجام چند عمل را در آن واحد مشکل می سازد وتصویر بر داری از محیط را کاهش می دهد .از آنچه اشاره شد می توان چنین نتیجه گرفت که درست ترین کار برای پیشگیری از بروز حوادث رانندگی ، شناخت عوامل شخصی وانسانی است .برای نمونه دید ضعیف راننده را که باعث مشکلات ترافیکی می شود می توان با تعویض شیشه خودرو واصلاح خط کشی وعلایم بهبود بخشید .به کسانی که وابسته به میدان دید محدود هستند باید آموزش داده شود که ادراک خود را وسعت دهند وعلایم جاده ای را باید در محل هایی قرار داد که شلوغ نباشد تا به خوبی دیده شود .با آموزش نوجوانان ودقت بیشتر در اعطای گواهینامه رانندگی می توان میزان تصادفات وابسته به سن را کاهش داد .باید با بر گزاری برنامه های آموزشی وتمرینات اجرایی رانندگان را مجبور به توجه به آثار ناشی از خستگی ومصرف دارو ها کرد .
عوامل محیطی موثر در ترافیک
عوامل محیطی موثر در ترافیک عبارت است از : جاده ها، بزرگراهها ، خیابان ها ، نور ، خط کشی وعلایم جاده ای ، بارانی ویا برخی بودن راه ها .نشانه های زیادی از تاثیر صفات وویژگیهای راه برای چگونگی رانندگی وجود دارد .برای نمونه ، مقایسه بزرگراهها یا خیابان های اصلی دو طرفه نشان می دهد که نرخ تصادفات در بزرگراههاکمتر است واین امر به این علت است که در بزرگراه ، وسایل نقلیه با هم رودر رو نمی شوند .ارزش خط کشی مانند خط کشی حاشیه ومرکز جاده به ویژه در رانندگی شبانه به گوشزد شده است .خوانا بودن علایم در شب وابسته علایم به چند عامل از جمله

اندازه نمادها ، رنگ علایم وزمینه تابلو ، درخشندگی زمینه ونقش ، مواد اولیه مورد استفاده ، روشنایی محیط ونوری است که از خود رو به تابلو می تابد .مختصر اینکه هم درخشندگی وبازتاب تابلو وهم وضع چراغ های جلوی خودرو در خوانا بودن تا بلو موثر است .چراغ های نور قوی وتابلویی با انعکاس وباز تاب خوب به خوانا بودن تابلو کمک می کند . از عواملی که بر روشنایی راه اثر می گذارد نور وسیله نقلیه است که با ایجاد درخشندگی زاید در دید راننده مقابل مشکلاتی ایجاد می کند .هم اینک استفاده از نور ثابت در کشورهای سوئد ، فنلاند ، نروژ اجباری شده است .در این کشورها چراغ جلوی خود رو به گونه ای طراحی می شود که نور یکنواخت وبا تشعشع کم داشته ودر عوض یک نور ثابت علامت مشخصه وسیله باشد .
آشکار بودن وسیله نقلیه همچنین تابع راویه دید وقوت دید نیز هست .تمام عواملی که ذکر شد به ویژه برای ساعات گرگ ومیش وتاریک وروشن ، باید مورد توجه قرار گیرد .عامل دیگری که بر آشکار شدن وسیله نقلیه اثر می گذارد ترمز خودرو است .به این ترتیب که با نصب یک چراغ قرمز در مرکز بالای خودرو ونرخ تصادف کاهش می یابد .

رشد فزاینده تصادفات
رشد فزاینده آمار تصادفات در ایران ومقایسه آن وبا سایر کشورهای جهانی نشان دهنده وضع ناهنجارایمنی آمدوشد مردم در سطح کشور است واین نشان دهنده تفاوت فاحش وضع ایمنی ترافیک ایران با استانداردهای جهانی را باز گو می کند .کار شناسان علت تصادفات وحوادث رانندگی را سه عامل وسیله نقلیه ، جاده وانسان می دانند.طبق آمار ارائه شده بیش از 90 % تصادفات در کشورهای جهانی سوم در گروه مسنی 20 تا 45 سال به سبب عامل انسانی رخ داده است .بی توجهی نسبت به آموزش افراد در کودکی ، آموزش آنان را در بزرگ سالی مشکل ودر مواردی ناممکن می سازد .در کشور ما به امر آموزش کودکان توجه چندانی نمی شود در حالی که کشورهای موفق در امر ایمنی توانسته اند طی سال ها مطالعه وآموزش کودکان به رغم افزایش چند برابر خدمات حمل ونقل وتعداد وسایل نقلیه میزان تلفات انسانی را به گونه چشمگیری کاهش دهند .بی توجهی به امر آموزش تا به آنجا پیش رفته است که وقتی آمار تلفات 2/16 % مربوط به عدم استفاده از کمر بند وکلاه ایمنی منتشر می شود ، مسئولین در واکنشی سریع وشتابزده ، بدون در نظر گرفتن آموزش را ی لازم ، قانون استفاده اجباری از کمر بند ایمنی را وضع می کنند .

اصول ایمنی وحمل ونقل پویا
آمار منتشر ه از سوی سازمان پزشکی قانونی نشان می دهد که در تصادفات کشور در سال 1377 تعداد 14984 نفر کشته و79208 نفر مجروح شده اند .این رقم در سال 1376 بالغ بر 13367 نفر کشته و67796 نفر مجروح بوده که بیانگر یک رشد 5/9 و15 % تلفات وصدمات انسانی در فاصله یک سال است .شاخص تعداد کشته شدگان به ازای هر ده هزار وسیله نقلیه در ایران 32 برابر کشورهای توسعه یافته وچند برابر کشورهای در حال توسعه است .متاسفانه بیشتر تلفات متوجه افراد بین 20 تا 50 سال یعنی نیروی فعال در کشور است .با چنین آماری دیری نخواهد گذشت که صنعت حمل ونقل که هم اکنون در کشورهای پیشرفته به یک صنعت در آمد زا وکار تبدیل شده است در کشورها عملاً فلج شود .چرا که حمل ونقل پویا در گرو ایمن بودن آن است .در ایران فعالیت های لازم برای آموزش ترافیک وفرهنگ سازی صحیح از طریق مراجع ذیر بط هر چه سریع تر باید آغاز شود .کشورهای موفق در امر حمل ونقل توانسته اند یا توسل به آموزش ضمن حل مشکل ترافیک تلفات ناشی از آن را تاحد قابل قبولی کاهش دهند وحتی در این زمینه رشد منفی نیز داشته اند .برای نمونه رشد تصادفات از سال 1990 تا سال 1993 در کشور های فرانسه منفی 18 % ، انگلستان منفی 16 % ورانمارک منفی 7 % است .آمار وارقام نشان می دهد تصادفات افراد زیر ده سال در ایران طی 10 ماه ، بیش از 1320 نفر بوده است که 5/12 % کل مرگ ومیرهای کشور را تشکیل می دهد .بررسی این آمار نشان می دهد که متاسفانه صدمات جانی تصادفات کودکان هر ساله افزایش می یابد .
آسیب پذیری کودکان
کودکان به دلیل داشتن اندام کوچک ناتوانی در بر داشتن گامهای بلند ، عدم تسلط هنگام دویدن ودوچرخه سواری بر خورداری از انرژی جنبشی وبی قراری پیاده رو وخیابان ها ومحدودیت حوزه دید ، صدمات جبران ناپذیری از تصادفات می بینند .وقتی کودک در شرایط سخت قرار می گیرد قادر نیست راه گریز پیدا کند به ویژه آنکه به لحاظ تصمیم گیری بسیار ضعیف است .اما رانندگان وقتی در کابین خودرو قرار می گیرند خود را در حفاظ ایمنی می بینند که بابیرون کاملاً متفاوت است .کودکان نمی توانند که خود رو برای توقف کامل نیاز به خط تر مز دارد .آنها تصور می کنند هر زمان که راننده اراده کند خودرو متوقف می شود ضمن اینکه کودکان در تخمین مصافت وسرعت خود روها نیز دچار اشتباه می شوند .افزون بر این کودکان تحمل انتظار طولانی در کنار خیابان وقدت درک صحیح از خطرات احتمالی را ندارند .دانستن قوانین وعمل به آنها می تواند درصد قابل توجهی از تصادفات را کاهش دهد .در این میان یک پرسش اساسی وجود دارد وآن این که در کتب درسی تاچه اندازه به ترافیک ومسائل مربوط به آن توجه شده است ؟
چنان چه نتوان بیش از 14 میلیون نفر دانش آموز را با آموزش رای ترافیکی آشنا کرد مطمئناً در آینده آمار تلفات همچنان افزایش خواهد یافت .با توجه به اینکه آموزش وپرورش وصداوسیما بیشترین مخاطب را در اختیار دارند ، می توان انتظار داشت با همکاری این دو نهاد ومراکز ایمنی وکنترل ترافیک درصد قابل توجهی از جامعه با برنامه های ایمنی آشنا شود .تحقیقات نشان می دهد در کتب درسی از تصادفات بین شهری هیچگونه سخنی به میان نیامده است .حال آنکه آموزش وپرورش می تواند مطالب مفیدی را که به وسیله کار شناسان ایمنی تهیه شده است درساعات درسی خود بگنجاند .کم نیستند دانش آموزانی که به علت نا آشنا بودن با علائم وتابلو های هشدار دهنده دچار صدمات جانی می شوند .بر اساس آمار 3/51 تصادفات ناشی از عوامل انسانی که خود 90 % علل تصادفات است در اثر بی توجهی به مقررات است .در حال حاضر دستگاههایی مانند وزارت راه وترابری و وزارت کشور ، نیروی انتظامی ، وزارت بهداشت ودرمان ، صداوسیما وشرکت های بیمه به صورت مستقیم وغیر مستقیم در امر ایمنی نقش دارند .ومی توانند خدمات بی شماری را ارایه دهند .
عصبانیت در ترافیک
پرخاشگری وعصبانیت در رانندگان امروزی است .روان شناسان اعتقاد دارند پرخاشگریهای اجتماعی از رضایت شهروندان کاسته وچهره شهر را زشت می کند .واکنش اولیه شاهدان پرخاشگری در صورتی که مستقیماً متضرٌرشوند یا جنگ است یا گریز .
رانندگان عصبانی از زمره کسانی هستند که بیشترین وقت خود را در این جنگ وگریز تباه می کنند وبی آنکه خود بدانند درگیر نبردی نا برابر می شوند ، نبردی که پیروز نداشته وبه بیماری روانی ، احساس سرخوردگی واصحاف واعتیاد و… این جنگجویان بی دفاع منجر خواهد شد .همه شاهد آثار پرخاشگری ها بر رفتار رانندگان هستیم .منظور از راننده پرخاشگر کسی است که به رفتارهای این چنین متوسل می شود .تغییر مسیر ناگهانی وخطر ناک سبقت غیر مجاز از خودروجلویی عدم رعایت فاصله با خودروجلویی ، توهین ، نعره کشیدن ، ورفتارهای ناپسند بوق زدن مکرر استفاده از نور بالا برای تنبیه راننده دیگر حرکت سریع وتعقیب وگریز خودرو ودیگر سرعت های نابجا ، مانور وتغییر به طور کلی اشغال طولانی خطر سرعت به قصد تنبیه خودرو پشت سر ترمزهای مکرر وناگهانی برای تنبیه خودرو پشت سر ، انحراف از مسیر اصلی وحرکت در شانه جاده وعبور از خط مقابل برای رهایی از ترافیک .

عوامل موثر پرخاشگری رانندگان
شهر نشینی ومتغیر های مربوط به آن رانندگان را ناخواسته درگیر عصبانیت می کند از جمله این متغیر ها ی مربوط به شهر نشینی که همه به ویژه کسانی که رانندگی شغلی اصلی آنان است ، درگیر آنند عبارتد از :

زمان سفر

سفرهای طولانی با خودرو های فرسوده در محیط ها وجاده های خراب ویکنواخت شهر های بزرگ ، خستگی روانی وجسمانی وتحریک پذیری وواکنش های آنها وناخواسته رانندگان رابه دنبال دارد .برخی رانندگان بدون خویشتنداری درگیری های لفظی وبدنی داشته وآن دسته نیز که خویشتنداری می کنند به محض ورود به خانه ومحل کار ، عقده خود را بر سر قربانیان بی گناهی تخلیه می کنند که عامل اصلی عصبانیت راننده نبوده اند .برخی رانندگان حمل ونقل عمومی که به دلیل مشکلات مادی وشخصی ساعات کار طولانی وسفر های یکنواخت در مسیر های یکسانی را دارند آنقدر متاثر از خستگی وفر سودگی هستند که گاه برای یافتن انرژی کاذب وافزایش قدرت تحمل خویش به اعتیاد پناه می برند .به نظر میرسد استفاده از تسهیلات خنک کننده در وسیله نقلیه پخش موسیقی در زمان رانندگی ، کاهش ساعات طولانی کار برای رانندگان اتوبوس وتاکسی رانندگی در مسیر های متنوع به ویژه تغییر مسیر برای رانندگان حمل ونقل عمومی آموزش شیوه ها وفنون تقویت اعصاب وآرام سازی برای استفاده از آن در ترافیک های سنگین وآموزش فنون خویشتنداری به هنگام عصبانی شدن وآشنا سازی رانندگان اتوبوسرانی وتاکسیرانی با عوامل موجد پرخاشگری می تواند در این بخش وبرای کاهش پر خاشگری موثر باشد .
نا آشنایی با راه ها
با رشد شهرها وتبدیل هر شهر به یک کلان شهر لجام گسیخته ، پیچیدگی زندگی افزایش می یابد به حدی که اغلب رانندگان با خیابان ها ومکان های نوظهور آشنا نبوده وبرای یافتن نشانی ومقصد خود نیازمند رانندگی فراوان در خیابان های شلوغ وایجاد فراحمت برای دیگران هستند از جمله علل پر خاشگری هنگام رانندگی قرار گرفتن پشت سر رانندگان سر گردان است .برای رفع این معضل نیز آموزش نقشه ذهنی به کلیه شهروندان به ویژه در مدارس ومهد کودک را امکان ساخت اسباب بازی های ترافیکی برای این منظور وجود دارد آشنا سازی رانندگان مختلف به ویژه رانندگان مسافر ومهاجر با معماری راه ها ومقاصد شهری ساخت واستفاده از تکنولوژی "راه یاب الکترونیکی " وآموزش کالبد شهر از طریق رادیو می تواند موثر باشد .
آلودگی صوتی
کلان شهرها محیط های شلوغ وپرسر وصدا یی هستند که از صدای خودروها ، بوق خودروهابلند گوی ها مختلف وصدای ناشی از وسایل تهویه وحتی آلودگی های ناشی از گفت وگو وسخنرانی اشباع شده اند .تحقیقات اذعان دارند که این اصوات نابهنجار که در ترافیک حدود 120 دسی بل است نتایجی همچون اشتباه در جهت یابی به هنگام رانندگی ، تخریب خلاقیت حل مسائل زندگی ( از جمله اتخاذ نوع بر خورد با شهروندان ) ، ناتوانی در انجام تکلیف دشوار وپرخاشگری را در بر دارد .ناآشنایی با محیط شهر وسفرهای طولانی در شرایط پر هیاهوی صوتی ، ناتوانی رانندگان حمل ونقل عمومی را مضاعف می کند به ویژه آنکه رفتارهای زاید واستفاده از بوق خودرو به علامت اعتراض به دیگران ، آلودگی صوتی را افزایش راده وتصمیم گیری در شرایط استثنایی یا اصطلاحاً "دست فرمان " خوب را زایل ساخته ، تصادف وپرخاشگری را موجب می شود .در حالی که با آموزش رانندگان برای استفاده واستراتژی هایی به جز بوق زدن ، خاموش کردن وسایل نقلیه در ایستگاه ها ،آموزش شهروندان برای تویید حداقل اصوات زاید ، بازداشت وتوقف موتور سیکلت ها ودیگر وسایل نقلیه صدادار می توان در این زمینه نیز نتایج مفیدی به دست آورد .
زمان واکنش رانندگان
منظور از زمان واکنش مدت زمانی است که یک راننده پس از مواجه با محرک ناخواسته ( از جمله ورودناگهانی عابر ین پیاده به خیابان ، ترمز کردن ناگهانی خودرو روبه رو ، چرخش مانور موتور سواران در حال تردد )
واکنش مقتضی ومناسب را بروز می دهد. زمان واکنش رانندگان اروپایی حدود 1تا 3 ثانیه است .اما متاسفانه تا امروز تحقیقی که زمان واکنش رانندگان ایرانی رامعین می کند انجام نگرفته ودر گزینش استخدام رانندگان حمل ونقل عمومی واعطای گواهینامه رانندگی به رانندگان وسایل نقلیه شخصی به زمان واکنش ودیگر ویژگی های شخصیتی از جمله ادرات میدانی آنان توجهی نمی شود .در صورتی که کندی زمان واکنش عامل مهمی است که به عصبانیت ورفتار های عصبانیت زا از جمله بوق زدن مکرر می انجامد .
برای نتیجه گیری بهتر در این بخش می توان با تهیه آزمون های سنجش زمان واکنش رانندگان ، لحاظ کردن زمان واکنش وسنجش دیگر ویژگیهای ادراکی ، شخصیتی به هنگام استخدام رانندگان حمل ونقل عمومی واعطای گواهینامه رانندگی ، آموزش رانندگان به منظور افزایش مهارت رانندگی در ترافیک شلوغ وایجاد زمان واکنش سریع بر معضلات این نقیصه فایق آمد .
مشکلات روانی رانندگان
شیوع بیماری های روانی ووجود عوامل استرس زای ناشی از شهر نشینی از جمله افسردگی واضطراب به عنوان بنیانی برای افزایش تاثیر عوامل یاد شده در پرخاشگری است .بسیاری از رانندگان با مصرف داروهای اعصاب وروان ، زمان واکنش کندی داشته است وباعث پرخاشگری راننده دیگر خواهند شد .آموزش نقش روانشناسان در کاهش بیماری های روانی به مردم ، آموزش نحوه استفاده از داروهای روان درمانی وتاثیر آن بر رفتار رانندگان وسایل نقلیه عمومی ،آموزش روانپزشکان وروانشناسان درباره تاثیر درمان های تجویزی آنان بر رفتار ترافیکی شهروندان می تواند در مقابل این مشکلات راه های جدید ی بگشاید .

آلودگی هوا
تحقیقات مختلف حاکی از آن است که آلودگی هوای کشور را موجب خستگی ، کسالت ، بیماری های روانی ، عقب ماندگی ذهنی وپرخاشگری شهر نشینان وبه ویژه رانندگان می شود .قرار گرفتن طولانی در معرض انواع آلاینده های هوا از جمله سرب ، منواکسید کربن و… تحریک پذیری وعصبانیت زود هنگام برای کسانی که شغل رانندگی ، را دارند توجه بیش از پیش به پاکیزه ساختن هوای شهر ها تاکید می کند .همچنین فقر وتورم ، درگیری های سیاسی ، فقدان فرصت های بروز خویشتن در جای مناسب ، ناکامی های اجتماعی ، تضییع حقوق شهروندان ، نبود کنترل بر موقعیت های اجتماعی توسط شهر نشینان ، مشکلات مربوط به مشارکت اجتماعی وسیاسی مردم در اداره شهرها ، از دحام جمعیت به ویژه در اتوبوس های شهری ، مشکلات اجتماعی و… از مواردی است که همه شهر نشینان وبه ویژه رانندگان را تحریک پذیر می کند رانندگانی که امکان احقاق حقوق خود را در عرصه های مختلف ندارند ناخود آگاه از مکانسیم جبران جسته وچنین امری را با رانندگی های پر خاشجویانه پاسخ می دهند .
نابسامانی ترافیکی
رفتارهای نابهنجار ترافیکی از جمله تخلفات ، تصادفات ، حرکت موتور سواران در خطوط ویژه وسایل نقلیه دیگر سبقت های غیر مجاز ، راحت طلبی در رانندگان برای رسیدن سریع به مقصد ، تعریف نامناسب از مجریان راهنمایی ورانندگی به عنوان متوبیان تنبیه به جای حافظ آسایش عمومی ورادی وراهنمایی خیابانها ،بی توجهی مهندسان ترافیک به نقش اصیل وموثر آموزش ترافیک وناآگاهی از اصول عبور ومرور ، عدم استفاده درست از تابلوهای راهنما ، ضعف ابزارهای مختلف آگاه سازی مردم از جمله رادیو ، وجود تابلوهای تعیین حداکثر سرعت مجاز ونبود تابلوهای تعیین حداقل سرعت غیر مجاز ، بی توجهی به وسایل کنترل هوشمند وناآگاهی مردم به نقش آن از جمله مواردی است که باعث ظهور پرخاشگری های اجتماعی وترافیکی می شود راه حل واقعی این بخش ها باید در عزم واقعی به حل معضلات ترافیکی ، اختصاص بودجه مناسب برای آموزش عبور ومرور توجه ویژه وهمسنگ به طرح های عمرانی برای آموزش ترافیک وآموزش پلیس برای یافتن نقش واقعی خود ، جستوجو کرد .
جاده ، راننده ، خودرو
جاده : طراحی هندسی راه وضعیت روکش راه ووسایل کنترل ترافیک ، هر کدام در بالا بردن توانایی راننده برای کنترل خودرو وتثبیت وضعیت حرکت در جاده نقش دارند .حاشیه راه باید همواروبدون مانع باشد تا چنانچه خودروویی از مسیر عبوری خود منحرف شد راننده بتواند خودرو را سالم متوقف کند .یا دوباره به مسیر عبور خود باز گرداند .اما غالباً تامین چنین وضعیتی در حاشیه جاده مشکل است .بنابر این برای حفاظت رانندگان از برخورد با اشیای خطر آفرین حاشیه جاده ، نصب تجهیزات ایمنی حاشیه جاده از گاردیل وتصادف گیرهای بالشتکی لازم است .
خودرو : طراحی وشکل خودرو نیز در احتمال بروز تصادف یا شدت جراحت های ناشی از آن موثر است مثلاً ویژگیهای پر فروش ترین خودرو های فعلی از قبیل وانت ، خودرو های سلان وانواع مینی بوس واتوبوس که در حال حاضر بیش از 25 % خودروهای عبوری را تشکیل می دهند به گونه ای است که امکان واژگون شدن آنها در سطح جاده زیاد است .برای ایجاد حداکثر ایمنی ، برای طراحی خودرو ها وتجهیزات حاشیه جاده از قبیل نرده های حفاظ وتابلوهای راهنما ، هماهنگ ومتناسب با یکدیگر طراحی شود .انتظار می رود با پدید آمدن فن آوری های نوین وآگاه کردن بیشتر راننده از وضعیت راه وخطر های پیش رو ونیز تدابیر پیشگیری از تصادف خودرو ها ، در وضعیت ایمنی راه بهبودی بیشتری حاصل شود .
راننده : توانایی راننده در کنترل خودرو تحت تاثیر عواملی از قبیل طراحی وضعیت خودرو وشرایط جاده است .بیشتر سوانح رانندگی هنگامی رخ می دهد که قوانین فیزیک بر مهارت راننده در کنترل خودرو غلبه کند .محدودیت های جسمی وذهنی نیز به عملکرد راننده تاثیر می گذارد .بی تجربگی ، مستی ، خستگی وهنجارهای روحی توانایی راننده رادر ادراک خطر ، تصمیم گیری واقدام به پیشگیری از تصادفات تضعیف می کند .به علاوه صحبت کردن ، خوردن ، نوشیدن وسیگار کشیدن ، استفاده از تلفن همراه ، یا تنظیم موج رادیو کارهایی است که بیشتر افراد در حین رانندگی انجام می دهند .اعمالی است که ممکن است در یک لحظه راننده را رویاروی خطر قرار دهد .تعداد بسیار کمی از رانندگان برای حفاظت از خودرو یا به دست گرفتن مجدد کنترل آن در هنگام روبه رو شدن با خطر ( مثلاً انحراف خودرو از جاده ) آموزش های لازم رادیده اند .اعتماد بیش از حد راننده به مهارتش در رانندگی یا نادیده گرفتن خطرات پیش رو ، منجر به بروز رفتارهای خطرناکی از قبیل سرعت گرفتن ، رانندگی جوردنه وبی توجهی یا تسلیم نشدن غیر موجه در بر خورد با خطر می شود .این امر به ویژه در مورد جوانان بیشتر صدق می کند ، زیرا آمار بیانگر آن است که سه چهارم تصادف های منجر به مرگ در بزرگراههابرای جوانان بین 15 تا24 سال رخ میدهد .
بهسازی ایمنی حاشیه راه رویکردی را می طلبد که در آن جاده ، خودرو راننده هر سه در نظر گرفته شوند .

منابع :

منوچهر پادسا ،حسین ، 1381 ، 3000 نسخه ، رانندگی در هوای سرد زمستان ، انتشارات امیر علی چاپ اول
منوچهر پادسا ، حسین ، 1381 ، 3000 نسخه ، رانندگی در شرایط سخت ، انتشارات امیر علی ، چاپ اول
1 -منوچهر پارسا ، حسین ، 1381 ، رانندگی در هوای سر زمستان – انتشارات امیر علی
2 -منوچهر پارسا – حسین – 1381 – رانندگی در شرایط سخت – انتشارات امیر علی
—————

————————————————————

—————

————————————————————

2