گزارش کاراموزی شهر سازی

"بسمه تعالی"
شهرسازی:
سر فصل ها:
1- تقسمات کشوری
2- قوانین و ضوابط شهرها و زمینه های توسعه شهرها و روستاها
3- تجزیه و تحلیل نحوه استفاده از اراضی
4- طرح های شهرسازی بزرگ نقاط ضعف آنها
5- قوانین و استانداردهای شهرسازی
6- تعریف طرح های جامع، تفضیلی، هادی،و …
7- تجزیه و تحلیل طرح های اجرایی و تاثیر مسائل اقتصادی اجتماعی در طرح های شهرسازی
8- کارفرما، پیمانکار، مشاور، و نحوه همکاری آنها

9- فرآیندهای اجرایی یک پروژه از برنامه ریزی تا نظارت

توسعه: توسعه، گسترش هدفمند و از پیش تعیین شده می باشد و نباید آنرا با گسترش اشتباه کرد.
تقسیمات کشوری:
1- کشور به چند استان تقسیم می شود که اداره هر استان به عهده استاندار می باشد که توسط وزیر کشور معرفی و توسط هیئت دولت انتخاب می شود.
2- استان به چند شهرستان تقسیم می شود که اداره هر شهرستان به عهده فرماندار است که توسط استاندار معرفی و توسط وزیر کشور انتخاب می شود.
3- شهرستان به چند بخش تقسیم می شود. اداره هر بخش به عهده بخشدار است که فرماندار او را معرفی و استاندار انتخاب می کند.
4- بخش به چند دهستان تقسیم می شود که اداره هر دهستان به عهده دهدار است.
در سطح هر استان از هر وزارتخانه حداقل یک اداره کل وجود دارد و بعضی وقتها ممکن است یک وزارتخانه در یک استان دو اداره کل وجود داشته باشد مثل اداره کل شیلات زابل و چابهار در استان سیستان و بلوچستان.
نکته: هر جایی که حداقل 5000 نفر جمعیت ثابت داشته باشد می تواند توسط ارگانهای دولتی و بعد از ثبت شهر محسوب شود.

2
در سطح هر استان، از هر وزارت خانه حداقل یک اداره کل وجود دارد و بعضی وقتها ممکن است یک وزارت خانه دریک استان دو اداره کل داشته باشد.مثل اداره کل شیلات زابل و چابهار در استان سیستان و بلوچستان .
نکته: هر جایی که حداقل 5000 نفر جمیعت ثایت داشته باشد می تواند توسط ارگانهای دولتی و بعد از ثبت شهر محسوب شود.
شهرداری: اداره ای است عمومی تحت نظارت دولت و تمامی دستگاههای اداری، عمومی و دولتی تحت غالب قوانین مصوب اداره می گردند.
قوانین مخصوص اداره دستگاههای دولتی عمومی و دولتی:
مجموعه قوانینی است که مجلس در یک یا چند دوره مثلاَ یک ماهه برای اداره سازمانی تعیین می کند.
قانون تشکیلات شوراها و شهرداری ها:
مجموعه قوانینی است که شوراها و شهرداریها را از زمان تاسیس در بر می گیرد به عنوان مثال در قانون 55 شهرداریها کلیه وظایف شهرداریها مشخص شده است مثل قانون جمع آوری زباله ها و … و یا جمع آوری متکدیها که برداشته شده است. لازم به ذکر است درآمد شهرداریها از عوارض محلی بدست می آید.
شهرها دو محدوده دارند:
1- محدوده قانونی( خدمات)
2- محدوده حریم( استحفاضی)
که محدوده شهر پس از تعیین توسط وزارت مسکن و شهرسازی، توسط شورای عالی شهرسازی و معماری کشور تایید می شود.
شورای عالی شهرسازی و معماری: شورایی است که مرکب از وزرای کشور، مسکن و شهرسازی، جهاد کشاورزی، رئیس سازمان میراث فرهنگی، رئیس سازمان محیط زیست، استاندار استان مورد نظر و شهردار شهر مورد نظر.
نکته: هر طرح بزرگی که در سطح کشور انجام می شود مقدمه ای آن طرح های ملی است.
انواع طرح های کشوری عبارتند از:
1- طرح های ملی
2- طرح های منطقه ای
3- طرحهای ناحیه ای طرحهای جامع

طرحهای تفضیلی
و انواع طرح های شهرسازی عبارتند از:
1- طرح جامع 2- طرج تفضیلی( افق 5 ساله) 3- طرح هادی 4- طرح اجرائی
برنامه ریزی:
– فرآیند تعیین فعالیتهای منتسب آینده با بکار بردن مجموعه ای از گزینه هاست.
– فعالیتی سازمان یافته به منظور گزینش بهترین راه حل پیشنهادی برای رسیدن به هدفهاست.
برنامه ریزی شهری: مجموعه بررسی ها در مورد مسائل موجود در جامعه شهی و تنظیم برنامه جهت رشد و توسعه آینده شهری را برنامه ریزی شهری می نامیم.
تقسیم بندی برنامه ریزی از نظر زمانی:
1- برنامه ریزی کوتاه مدت( یک تا سه ساله)
2- برنامه ریزی میان مدت( سه تا هفت ساله)
3- برنامه ریزی بلند مدت( هفت تا ده ساله)
برنامه ریزی از نظر وسعت به چهار دسته تقسیم می شود:
1- برنامه ریزی در سطح ملی
2- برنامه ریزی در سطح منطقه ای
3- برنامه ریزی در سطح زیر منطقه ای
4- در سطح محلی( که عملا در سطح یک شهر است.)
شهرسازی: بررسی مجموعه مسائل فیزیکی( کالبدی) شهرها و ارائه راههای مناسب رشد و توسعه جامعه در ارتباط بامسائل یاد شده می باشد.
روند تهیه طرح تفضیلی:
می خواهیم برای A طرح تفضیلی بدهیم( 100 هکتار از یک شهر)
1- طبق طرح جامع افق جمعیتی: در هر هکتار 120 نفر مناسب است.پس جمعیت کل 12000 نفر در A می باشند.
طرح تفضیلی شامل 4 قسمت است:
1- شبکه معابر( که بین 25 تا 35% فضای شهری را اشغال می کند)
2- سرافه شهری( عبارت است از فضای اختصاص یافته شهر به ازاء هر نفر)
3- سرانه مسکونی( میزان زیربنای مسکونی به ازاء هر نفر در شهر است.)
4- سرانه خدماتی( 25تا35%)
* بعد خانوار: متوسط جمعیت هر خانواده در شهر
* معمولاَ به سرانه های غیر مسکونی عدماتی می گویند.
* مهمترین عامل که تعیین کننده شبکه معابر است جمعیت ساکن در منطقه می باشد.
سرانه شهری:
میزان سطوح استاندارد اختصاص یافته به هر کدام از کاربریها به نسبت جمعیت هر شهر را سرانه شهری می نامند.
کاربری زمین: تعیین نوع عملکرد قظعات اراضی در سطح شه توسط طرح تفضیلی را کاربری زمین می نامیم.

موجود
جمعیتی
تراکم پیشنهادی(در طرح جامع)
مسکونی
ساختمانی
موجود
غیر مسکونی پیشنهادی
تراکم:
جدای از شرایط موجود در شهر یا در منطقه و علاوه بر پش بینی جمعیت، اهداف و جهات توسعه شهرها در نظر گرفته می شود که با توجه به سرانه شهری می باشد.
* تراکم X% تا دو رقم اعشار X میزان مساحت زمین میزان ساخت.
مثلاَ تراکم 170% یعنی: میزان مساحت زمین میزان مساحت بنا.
* اگر میزان مساحت در سرانه کافی نبود آنگاه تراکم ارتفاعی معرفی می گردد.
طرح انتقال سفارتخانه ها به بیرون شهر برای کم شدن تراکم جمعیتی است که در طرح جامع پیشنهاد می شود.
مثال: زمینی 400 متری در منطقه ای با تراکم15% ساخت مفروض است:
در هر زمین 60% زیر بنا داریم پس : 600 متر می توانیم در 240 متر از زمین بسازیم که با توجه یه تراکم ارتفاعی 2 طبقه 240 و یک طبقه 120 متری می سازیم.
* هر واحد باید یک پارکینگ داشته باشد که پارکینگ جزء تراکم نیست.
تراکم ساختمانی: عبارت است از میزان زیربنای ساختمانی کلیه بناهای شهر.
* تراکم متوسط در کشور ما 100 تا 150 نفر در هکتار است.
* برای رسیدن به تراکم شهری و جمعیتی ابتدا به شبکه معابر را طراحی می کنیم که در وهله اول نیاز به ایده معماری دارد.
عوامل موثر در چگونگی طراحی شبکه معابر شهری:
1- وضعیت شبکه معابر موجود
2- وضعیت توپوگرافی زمین
3- وضعیت ثبتی املاک( یعنی ممکن است در یک مکان خاص تغییرات ثتبی اتفاق افتاده باشد.
4- محل گذر مسیل ها
* مجموع مساحت معابر شهری را سرانه شبکه معابر شهری می نامیم.
* بطور کلی مساحت شهرهای ما به شبکه معابر را از مساحت بکارگیری مسکونی و مساحت به سرانه خدمتی اختصاص می یابد.
میزان زیربنای مورد نیاز به مساحت موجود تراکم متوسط مسکونی
( کاربری خالص مسکونی) (جمعیت در 100 هکتار)
( مساحت مسکونی مورد نیاز)

تراکم متوسط شهری
*در چنین شرایطی از فضای اشغالی کم و به طبقات اضافه می کنیم.
*یعنی در محدوده تراکم 113% اگر زمین 1000 متری داشته باشیم می توانیم در 60% زمین 1130 مترمربع مسکونی بسازیم، که البته به ازای هر واحد 25 متر مربع پارکینگ لازم است.
* از محدودیتهای دیگر عرض معابر است و ارتفاع ساختمان نباید بیشتر از عرض خیابان باشد.
تراکم جمعیتی: عبارت است از نسبت جمعیت به مساحت مسکونی یعنی مثلاَ اگر شهری 150 نفر در هکتار جمعیت داشته باشد تراکم جمعیتی آن
بطور کلی برای شهر دو تعریف را می توان ارائه داد:
1- شهر یکی از پدیده های بشری است به منظور اسکان، تامین معشیت و داشتن روابط اجتماعی اقتصادی.
2- شهر عبارت است از یک واحد اجتماعی، سیاسی، فعالیتی، فیزیکی، و جمعیتی
دلایل جذب جمعیت روستاها، در شهرها:
1- نبود امکانات( بهداشتی، تفریحی و …)
2- مشکلات کشاورزی( کمبود آب، سم، و…)
3- مشکل انتقال( اجتیاج به کار در جوامع شهری)
4- پائین بودن سطح درآمد
5- کمبود راههای ارتباطی مناسب
مشکلات جذب جمعیت روستاها، در شهرها:
1- ترافیک و ازدحام در شهرها
2- مشکلات مسکن
3- عدم تکافوی تاسیسات موجود شهری
4- پائین رفتن سطح تولیدات کشاورزی و دامی
برای اینکه در آینده در اداره شهری با مشکلات کمتری مواجه شویم باید: والاَ کاربری اراضی مشخص شود. ثانیاَ سرانه های خدماتی باید مشخص شود و ثالثاَ باید نیازهای کالبدی( فیزیکی) در شهر ارضاء شوند. یعنی بطور کلی باید جهت توسعه و گسترش شهر مشخص باشد.

وجه غالب عملکردی شهرها:
عبارت است از عملکرد عمومی هر شهر که بطور خاص با توجه به استعدادهای وجود هر شهر یا منطقه به وجود می آید و در واقع وجه غالب عملکردی همان هویت شهر است برای مثال وجه غالب عملکردی شهر مشهد زیارتی، و وجه غالب عملکردی شهر اراک صنعتی می باشد.
از شهرسازی 2 تعریف ارائه می کنیم:
1- مجموعه تدابیر و روشهایی که متخصصین امور شهری به وسیله آنها شهرها را بهتر می سازند را شهرسازی می گوئیم.
2- عبارت است از مطالعه طرح ریزی توسعه شهری با درنظر گرفتن احتیاجات اجتماعی، اقتصادی، برای به حداقل رساندن مطالعات عمومی شهری و پاسخگوئی به نیازهای شهری.
وظیفه شهرساز:
شهرساز با جمع بندی پیشینه تاریخی شهر(ها) با اطلاع از علوم روز دنیا( جامعه شناسی، آمار، و…) و با تعیین وجه غالب عملکردی شهر، طراحی نیازهای فعلی و آتی شهر( جهت های توسعه) را ارائه می دهد.
شهرساز:
کسی است که بین انسان و محیط زیست رابطه ای منطقی ایجاد می کند.
شناخت انواع شهرها( نظریه های شهرسازی)
1- نظریه آرتور سوریا(1920-1884):
این نظریه به نظریه" شهر خطی" معروف است و یکی از اولین نظریه ها در رابطه با شهرسازی می باشد. وی مهمترین مشکلات یک شهر را اول ترافیک و بعد مشکل مهاجرت می دانست. طبق این نظریه بهتر است بیشتر در اطراف یک محور سریع السیر( مثلاَ در دو طرف یک بزرگراه عریض و طویل) ایجاد شود تا مردم شهر با دسترسی سریع و آسان به این مجوز سریع جابجا شوند و برای حل مشکل مهاجرت پیشنهاد می کند که شهر را بصورت مثلث ایجاد کنند و بطوریکه روستاهای پرجمعیت در راس های این مثلث باشند و شهر بین روستاهای پرجمعیت قرار داشته باشد که در نتیجه از مهاجرت روستائیان به شهرها جلوگیری می شود.

لازم است به دو تعریف دیگر درذیل اشاره شود:
برنامه ریزی شهری: عبارت از ایجاد محیطی بهتر و راحت تر و موثرتر برای شهرنشینان.
طرح ریزی شهری: عبارت است از مطالعه کیفیت فضاها و ارائه طرح ریزیهای فیزیکی از فضا.
عوامل گسترش شهرها:
1- پیدایش تحصص و تقسیم کار
2- تحول در حمل و نقل و سرعت مبادلات
3- ازدیاد جمعیت
4- توسعه مهاجرتها
5- تمرکز صنعت و تجارت
6- توسعه مراودات اقتصادی
7- بالا رفتن سطح درآمد
8- تنوع در مشاغل
9- پیدایش و گسترش وسایل ارتباط جمعی
برای ایجاد یک شهر، شهرسازان نظیریه هایی را در غالب برنامه ریزی شهری ارائه می کنند طبق این نظریه ها، طرح ریزی شهری صورت می گیرد که منجر به دستورالعملی برای ایجاد و ساخت یک شهر مطلوب می شود.
2- نظریه ابنزر هاوارد: ( 1960-1895):
این نظریه که به نظریه باغ شهر معروف بود در واقع به این معنا بود که خانه ها در میان باغ ها احداث شوند تا از محیط سکونتی نیکوتری استفاده شود.
*نظریه هاروارد بر چند اصل استوار بود:
1- عدم تمرکز در شهرها( زیرا وارد تمرکز جمیعت در شهرها را باعث نامناسب شدن محیط می دانست.)
2- استفاده از محیط سکونتی نیکوتر
3-شهرها و روستاها به نوعی مکمل هم باشند( هم پوشانی داشته باشند)
4- امکان احداث فضای عمومی در مقیاس وسیع
ایرادات نظریه هاوارد:
1- اتلاف وقت ساکنان و هدر رفتن زمین ها.
2- اصلاح و احیاء بافت شهری در این نظریه نمی گنجد.
3-گسترش روزافزون حومه شهرها
4- گسترش های عاری از هویت شهری
5- تضعیف روابط اجتماعی بین ساکنان شهرها
6- گسترش یکنواخت و بی رویه مناطق شهری
نظریه تونی گارنیه( شهر صنعتی): گارنیه اولین شهرسازی بود که به اهمیت صنعت در شهرها در اوایل قرن بیستم، طراحی شهری تحت تاثیر دو عامل جدید قرار گرفت. یکی ظهور بتن آرمه در ساختمان سازی و شهرسازی عامل دیگر ظهور اتومبیل بود.
*نظریه گارنبه که بخشی از نیازهای جدیدتر شهرها در آن مدنظر گرفته شده است به شرح زیر است:
1- شهر کاربردی: منظور همان وجه غالب عملکرد شهر است او معتقد بود که هر شهر باید یک وجه غالب عملکردی داشته باشد.
2- استقرار منطقی بناها: در طراحی گارنیه شهر به دو بخش کار و مسکن تقسیم گردیده بود و بناها یک استقرار منطقی داشتند.
3-تامین نور و هوای کافی برای خانه ها.
4- مسکن حداقل:یعنی هر کس که در این شهر کار می کند باید یک حداقل مسکنی داشته باشد.
5- مرکز شهر یا خدمات عمومی: یعنی در مرکز شهر باید خدمات عمومی از قبیل مراکز درمانی، آموزشی، تفریحی، وجود داشته باشد و حتی اگر یک شهر به چند بخش تقسیم کنیم در مرکز هر بخش باید خدمات عمومی وجود داشته باشد
6- دفع صنایع مزاحم: گارنیه دوربین صنایع مزاحم( آلاینده) از محیطهای مسکونی را در نظر گرفته بود.
7- مجنمع های مسکونی با خدمات حداقل عمومی: یعنی مجتمع های مسکونی بزرگ ایجاد کنیم تا از طرفی در برخی زمینه ها مثل زمین صرفه جوئی کنیم و از طرفی با دادن خدمات به مردم در این مجتمع ها، سرعت دسترسی مردم به خدمات را زیاد کنیم.
* موارد 3و 4 یکی از موارد بسیار جالب هستند که گارنیه در حدود 90 سال پیش مطرح کرد و در کشور ما همین یکی دو ساله اخیر به این نظریه رسیده اند و شعار وزارت مسکن و شهرسازی کلمه
" پاک" شده است در این کلمه:
پ: پس انداز ا: انبوه سازی ک: کوچک سازی
ضعفها و ایرادات این نظریه عبارتند از:
1- ترافیک: چون تمام خدمات در مرکز شهر است.
2- فضای سبز: زیرا به صنعتی بودن شهر توجه شده است.
4- نظریه اوژن هنارد ( 1923-1849):
نظر او با دگرگونی شهرهای بزرگ همراه بود. او با نگرشی به مسئله ترافیک و فضای سبز نظریه خود را بیان نمود درنظریه او اهداف زیر وجود داشت:
1- احداث فلکه یا میدان:
اولین کسی بود که به فکر احداث میدان و فلکه برای حل مسائل ترافیکی افتاد.
2- ایحاد تقاطع غیر هم سطح:
برای مثال عابرهای پیاده در یک مسیر و اتومبیل ها در یک مسیر دیگر حرکت کنند.
3- ایجاد زیرگذر برای عابین پیاده:
4- ایجا پارک ها:او با نگرشی به مسئله فضای سبز به ایجاد پارک ها تاکید داشته است.
5- نظریه لوکور بوزیه( 1966-1886):
نظریه شهرسازی لوکوربوزیه به" شهر درخشان یا شعاعی" معروف است او در نظریه خود اهداف زیر را دنبال می کرد:
1- توسعه ارگانیک و با قائده شهر( توسعه موزون و هماهنگ).
2- مخالفت با توسعه فضای سبز به صورت افقی
3- تعریف فواصل خدمات.( یعنی هر چه بزگتر باشد مراکز خدماتی بیشتری نیاز است.)
4- مخالفت با ایجاد محیط های مسکونی در حاشیه شهرها.
5- ایجاد بناهای مرتفع.
بنابر این لوکوربوزیه مخالف توسعه فضای مسکونی شهرها به صورت افقی بود و معتقد بود که اگر هم قرار است این فضاها توسعه پیدا کند باید توسعه در ارتفاع باشد و یا در فواصل مشخصی قرار داشته باشند. در حقیقت اولین نظریه رسمی درباره آپارتمان سازی و برج سازی از جانب لوکوبوزیه مطرح شد.
تعریف شهرسازی در منشور آتن:
شهرسازی عبارتست از متشکل نمودن تمامی فعالیتهای زندگی به طور عام در شهر و کشور شامل: کار، ورزش، تفریح، ارتباطات، درمان، آموزش، بهداشت و …
تفاوت مزایده و مناقصه:
مزایده برای فروش اقلام به اجراء درمی آید ولی مناقصه برای انتخاب پیمانکار.
– دستگاه مناقصه گذار به کارفرمایانی گفته می شود که اقدام به مناقصه گذاردن می کنند.
مناقصه محدود:
انجام مناقصه بین 6 شرکت واجد صلاحیت رامناقصه محدود می گویند.
پیمانکار:
مجری اجرای پروژه های تعریف شده است که ممکن است شخص حقیقی یا شخص حقوقی( یعنی شرکتها که دارای رتبه بندی هستند) باشد.
نگرشی بر تهیه طرح های جامع و تفضیلی:
طرح های جامع و تفضیلی یک دستورالعمل عمرانی هستند برای هر پروژه عمرانی باید یک کارفرما وجود داشته باشد که اهمیت و ضرورت آن طرح را اعلام کند.
کارفرما:
کسی که دستور انجام کارهای ساختمانی را می دهد و بالاترین نقش تصمیم گیری را حین انجام کار دارد.
* در پروژه های اجرایی( ساختمان سازی، راه سازی، و …) به طرف مقابل کارفرما،" پیمانکار" گفته می شود.
* در کارهای مطالعاتی( تهیه طرح های جامع، تفضیلی، ترافیکی و …) به طرف مقابل کارفرما
" مشاور" گفته می شود. مشاور کسی است که کارهای مطالعات طرح عمرانی را انجام می دهد.
ممکن است کارفرما تخصص انجام کار را نداشته باشد در هر پروژه عمرانی در کنار کار فرما، یک
" دستگاه نظارت" وجود دارد که از طرف کارفرما تعیین می شود این دستگاه با توجه به حجم پروژه می تواند شخص یا اشخاصی حقیقی یا حقوقی( شرکت یا دو گروه مهندسی و…) باشد.
* وظیفه دستگاه نظارت کنترا فنی، کیفی، مالی و اجرایی پروژه بر اساس نظریات کارفرما است.
در مناقصات و با پروژه های دولتی، دفترچه ای از سوی سازمان برنامه و بودجه( سازمان مدیریت و برنامه ریزی) وجود دارد که این سازمان در این دفترچه" دفترچه فهرست بها" نامیده می شود.
برای همه فعالیتهای عمرانی ضوابطی را تعیین کرده است و برای همه این فعالیتها قسمت ارائه داده است لذا انواع آن عبارتند از: 1- دفترچه فهرست بها کارهای ساختمانی 2- راه سازی 3- تاسیسات مکانیکی 4- تاسیسات برقی
وظیفه مشاور:
1- تهیه سخت افزار کار: مثل نقشه های هوایی، اطلاعات آماری و…
2- تهیه نرم افزار کار که همان نظریه های شهرسازی است مشاور با تلفیق این نظریه ها طرح خود را ارائه می دهد به همین دلیل به مشاور،" طراح" هم گفته می شود.
عوامل مورد نیاز مشاور جهت تهیه طرح:
1- نیری انسانی
2- امکانات مالی
3- امکانات فنی، اجرایی و تجهیزاتی
رده بندی طرح های مطالعاتی:
1- طرح های مطالعاتی ملی: که حتماَ نباید درتمام کشور اجرا شو ولی باید کل کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
طرح های مطالعاتی ملی بزرگترین مقیاس در طرح های مطالعاتی هستند.مانند طرح: انتقال گاز به ترکیه و …
2- طرح های مطالعاتی منطقه ای:
طرح هایی هستند که یک منطقه خاص از کشور را پوشش می دهد و تاثیر این طرح بر یک منطقه است. برای مثال انتقال آب زاینده رود از استان اصفهان به استان یزد را در نظر می گیریم که تاثیر آن بر کل استان یزد( منطقه یزد) است.
3- طرح مطالعاتی جامع: طرح جامع مجموعه ضوابط، مقررات، دستورالعمل ها و نقشه های شهرسازی است. طرح های جامع به الگوهایی گفته می شود که برای شکل دهی به فضا و کارکردهای شهر در آینده موثر هستند چنیین طرح هایی شامل برنامه هایی نی گردند که فعالیت های مفید و مضر شهر را شناسایی نموده و نیز خدمات، تجهیزات و تاسیساتی را که برای روان شدن زندگی در شهر تاثیر می گذارند را مشخص می نماید.
*طرح جامع برای 15 سال تهیه می شوند که وظیفه تهیه آن به عهده وزارت مسکن و شهرسازی است و شورای عالی شهر سازی و معماری آن را تصویب می کند.
4- طرح های مطالعاتی تفضیلی:
طرح تفضیلی به طور کلی ابزار دقیقی است در جهت تعیین موقعیت املاک نسبت به طرح های شبکه شهری و تعیین کاربری های خدماتی.
* مرجع تصویب طرح های تفضیلی، کمیسیون ماده 5 شورای عالی معماری و شهرسازی کل کشور است. این کمیسیون مرکب از شهردار، استاندار، مدیر کل سازمان مسکن و شهرسازی استان، نماینده شورای شهر و… است.
* به طرح های تفضیلی که مربوط به یک روستا باشد، " طرح های هادی" گفته می شود و به عبارت دیگر همان طرح های تفضیلی در مقیاس کوچک می باشد.
5- طرح های اجرائی:
در واقع طرح اجرایی، همان طرح جامع در مناطق روستایی و شهرهای کوچک است.
– به طور کلی در طرح های اجرایی مراحل انجام وظیفه مشاور عبارتنداز:
1- فاز صفر: بررسی و تایید(یا عدم تایید) ضرورت انجام کار پس در فاز صفر است که مشاور بررسی و مطالعه می کند که این پروژه عمرانی واقعاَ مورد نیاز است یا نه.
2- فاز یک: تهیه چهارچوب و ساختار اولیه کار.(تهیه طرحهای معماری، محاسباتی،تاسیساتی و غیره)
3- فاز دو: تامین جزئیات معماری و جزئیات اجرایی کار و متره و برآورد پروژه.
4- فاز سه: گزینش پیمانکار با رعایت ضوابط قانونی و نظارت بر فعالیت پیمانکار.
برای روشن شدن این مراحل، به ذکر یک مثال می پردازیم. مثلاَ احداث یک دانشگاه را در نظر می گیریم. مشاور پس از بررسی آمارهای جمعیتی منطقه، نیاز احداث دانشگاه را اعلام می کند(فاز صفر). سپس پس از مطالعات شهری، اقلیمی، ترافیکی و … محل احداث دانشگاه تعیین می شود (فاز یک یا جانمایی). بعد از آن مطالعات روی جزئیات کار مانند نوع مصالح، نوع کفپوش کلاسها و … انجام می شود(فاز دو) سپس پیمانکار انتخاب می شود و در حین انجام کار دستگاه نظارت، عمل نظارت بر روند کار را انجام می دهد.(فازسه)
– بنابراین فرآیندهایی که باید طی شوند. تا یک پروژه عمرانی به اتمام برسد. عبارتنداز:
" برنامه ریزی- طراحی- اجرا- نظارت"
تاریخچه معماری:
معماری ایران بطور کلی به دو دسته تقسیم می شود: 1- معماری اسلامی(سنتی) 2- معماری معاصر در ایران، معماری ای به نام معماری ایرانی وجود ندارد. ولی معماری اسلامی وجود داشته و دارد. چون از 1400 سال قبل که امکان ایجاد بناها وجود داشته، اسلام هم وجود داشته است. ما می توانیم در مجموع معماری ای بنام" معماری سنتی- اسلامی" نعریف کنیم که متناسب با فرهنگ ایرانی و مذهب اسلامی است.
معماری سنتی به سه دسته تقسیم می شود:
1- قرن پنجم تا هشتم: (دوران سلجوقیان که مشخصه آن آجرکاری، گچ کاری با الهام از دوره قبل از اسلام است.)
2- قرن هشتم تا دهم: (دوران تیموریان با مشخصه آجرکاری و گچ کاری و معرق.)
3- قرن دهم تا چهاردهم: (دوران صفویان با مشخصه کاشی کاری، معرق کاری)
* معماری ایران- اسلامی در قرنهای دهم تا چهاردهم رشد کرد.
1- در معماری ایرانی- اسلامی بناها به دو دسته تقسیم می شدند:
گروه اول: بناهای مذهبی مثل مسجد، حسینیه، تکیه ها و…
گروه دوم: بناهای عمومی مثل کارونسراها، حمام ها، بازارها و…
* اساساَ در هر گروه، سه مبنا و اساس وجود داشت:
2-3- " سکونت، تجارت، عبادت"
در معماری هر پروژه دو عامل همواره باید مشخص باشد:
1- کاربرد مبنا
2- عناصر تشکیل دهنده
برای مثال: پارک، درون یک فضای شهری تعریف خاص خود را دارد مانند اینکه کجا قرار بگیرد و اینکه مساحت آن چقدر باشد. درون پارک نیز یک سلسله عناصری وجود دارد مانند کتابخانه، بوفه و یعنی خود پارک هم یک معماری درونی دارد.
عناصری معماری در طول تاریخ و در حال حاضر متاثر از چهار عامل است:
1- مذهب
2- سیاست
3- اقتصاد
4- وضعیت جغرافیایی
برای بوجود آمدن یک پروه عمرانی سه عنصر زیر لازم است:
1- کسانی که دستور به تهیه طرح را می دهند و هزینه های آن را تقبل می کنند.
2- طراح یا معماری که طرح را تهیه می نماید.
3- کسانی که طرح جهت آنها تهیه می شود.
تعریف معمار و مهندس معمار:
معمار(مفهوم عام): همان سرپرست کارگاه و مسئول هماهنگی اکیپ هایی مثل: گچ کارها و… است.
مهندس معمار: شخصی است که با استفاده از علم و تجربه خود و با توجه به مسائل فرهنگی. اقتصادی ، روانشناسی و … به طراحی پروژه های عمرانی می پردازد تا این بناها با توجه به نقش عملکردی خود بتوانند به بهترین وجه نیازهای جامعه را برطرف کنند.
معماری یعنی هنر به کار بردن روشهای طراحی جهت تامین مناسب فضاهای داخلی، بیرونی و پیرامونی در پروژه های عمرانی. در واقع معماری یعنی بهینه سازی.
نقش مهندس معمار در پروژه های عمرانی:
1- طراحی فضاهای داخلی، بیرونی، و پیرامونی پروژه های عمرانی.
2- نقش هماهنگی با مهندسین عمران یا ارگان عمرانی.
3- جانمایی پروژه های عمرانی.
در مورد جانمایی پروژ ه های عمرانی باید گفت: یکی از وظایف اصلی مهندس معمار جانمایی است که برای این کار، معمار باید دارای یک عملکرد اجتماعی باشد تا بتواند ارتباطی منطقی بین فضاها ایجاد کند.
آنچه یک بنا را بوجود می آورد نیازها، ارتباطها، سیرکلاسیون(جهت و گردش) و عملکردهای مختلف یک بناست و آنچه به طرح آن شخصیت می دهد علم و هنر معماری است که در قالب اصول منطقی در روابط بین فضاها، سیرکلاسیون منطقی و… نماد پیدا می کند.
بعضی از مواردی که در طراحی بناها مورد توجه اند:
1- سیکولاسیون و اصول ارتباط بین فضاها( که در یک بنا باید بتوان براحتی به همه نقاط آن دسترسی داشت.)
2- ارتفاع فضاها: ( هر سازه ای دارای یک حداقل ارتفاع و یک حداکثر ارتفاع است.)
3- ارتباط بصری: الف) کنترل دید به فضای خارجی ب ) محدود کردن دید از خارج به داخل فضا و همچین بعضی از فضاهای خاص داخلی( مثل اطاق های خواب)
4- تقسیم فضاها: به طرق 1- بوسیله شیشه2- دیوار جدا کننده 3- اختلاف ارتفاع در سقف یا کف 4- اختلاف فرم و شیب سقف و… یکی از راههای تقسیم فضا گذاشتن درب ها در محلهای خاص است.
5- نور طبیعی: به منظور استفاده کمتر از انرژی الکتریکی
6- نو.ر مصنوعی: 1) سقفی 2) مخفی 3) روشنایی در کف 4) نورهای غیر مستقیم و….
7- تناسب
آشنایی با عملکرد و نقش معمار در ارتباط با طرح و پروژه های ساختمانی:
الف) اشنایی با کار و نقش معمار در ارتباط با طرح های ساختمانی:
مهندس معمار ضمن در نظر داشتن کاربرد فضا و عناصر تشکیل دهنده طرح و با توجه به استانداردهای مربوطه و توجه به علایق، سلایق و نیازهای روحی و روانی استفاده کنندگان مدیریت و محوریت اصلی را در ارتباط با طرح های ساختمانی بر عهده دارد.
ب) اشنایی با کار و نقش معمار در ارتباط با پروژه های ساختمانی:
نظارت بر پروژه های ساختمانی، در هنگام اجراء برای اجرای دقیق تمام مواردی که در ارتباط با طرح های ساختمانی بیان شد، بر عهده مهندس معمار است.
سوال: روابط و عملکردها در فضاهای معماری مربوط به نباهای صنعتی را بررسی و تشریح کنید؟
ساختمانهای صنعتی:
در مورد نیازهای مربوز به زمین یا مساحت های لازم برای کارخانه یا انبار به طور خلاصه با مشتری یا شخص سفارش دهنده مشورت گردد. این موارد عبارتند از:
* استعداد بالقوه زمین برای توسعه در آینده
* پارکینگ برای میهمانان، کارمندان کامیونها
* مساحت انباری در بیرون
* منظره یا محوطه سازی
* دسترسی از طریق جاده، راه آهن یا قایق
* تراکم جمعیت در محل(سایت)
* استفاده از خدوات عمومی مانند آب، توان، گاز، زهکشی فاضلاب
* دسترسی کارمندان، خودروهای حمل کالا و کامیونها به جاده های عمومی و شخصی
* اثر زیست محیطی صنایع تولیدی سبک و همچنین ساخت انبارها بر جامعه اطراف آنها
* اصوات مزاحم
* ارتعاشات
* نور
* آلودگی توسط دود و غبار
* نفوذ فاضلاب به راههای آبی زیرزمینی
* آسیبهای ناشی از انفجارهای احتمالی یا در معرض تشعشعات قرار گرفتن
محیط ساختمان:
افزایش هزینه های انرژی و نیروی انسانی محیط ساختمان را به عوامل موثر و مهمی در هزینه های کار و تولید مبدل ساخته است. عواملی که باعث ایجاد شرایط خوب در محیط کار می گردد عبارتند از:
* خارج سازی گرد و غبار و دود
* تهویه در هوای گرم
* گرمایش در هوای سرد
* کنترل نویز

33