پژوهش بررسی سلامت روانی کارکنان بهزیستی

موضوع پایان نامه:

بررسی سلامت روانی کارکنان بهزیستی

فهرست مطالب
عنوان

صفحه
فصل اول
کلیات و مقدمه

1-1 مقدمه
………………………………………………………
3
1-2 بیان مسئله
……………………………………………………
4
1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
…………………………………………
5
1-4 اهداف تحقیق
…………………………………………………
6
1-5 فرضیه ها و سئوالات تحقیق
………………………………………
6
1-6 متغیرهای تحقیق
………………………………………………
7
1-7 تعریف مفهومی و عملیاتی
…………………………………………
8
فصل دوم
پیشینه تحقیق و پایه های نظری

1-2 پیشینه نظری تحقیق
……………………………………………
11
2-1-1 مفهوم سلامت روان
…………………………………………
11
2-1-2 تاریخچه سلامت روان در جهان
…………………………………
12
2-1-3 تاریخچه سلامت روان در ایران
…………………………………
14
2-1-4 مفهوم سلامت روان از دیدگاه های مختلف
………………………
17
2-1-5 سلامت روان از نظر مکاتب
……………………………………
18
2-1-6 اصول سلامت روان
…………………………………………
20
2-1-7 هدف ایجاد سلامت روان
………………………………………
23
2-1-8 مکانیزم های دفاعی و نقش آن در سلامت روان
………………………
25
2-1-9 جمع بندی
…………………………………………………
28
2-2 پیشینه عملی تحقیق
……………………………………………
29
2-2-1 همه گیر شناسی در ایران
………………………………………
29
2-2-2 بررسی همه گیر شناسی در جهان
………………………………
31
فصل سوم
روش شناسی تحقیق

3-1 روش تحقیق
…………………………………………………
38
3-2 جامعه آماری
…………………………………………………
38
3-3 نمونه تحقیق
…………………………………………………
39
3-4 ابزار تحقیق
…………………………………………………
39
3-4-1 مقیاس های چهارگانه آزمون
……………………………………
40
3-4-2 موارد کاربرد و محدودیت های آزمون
……………………………
40
3-4-3 نمره برش آزمون
……………………………………………
41
3-5-3 پایایی آزمون
………………………………………………
42
3-6 اعتبار پرسشنامه
…………………………………………………
42
3-7 روش جمع آوری اطلاعات و اجرا
………………………………
43
3-8 تجزیه و تحلیل آماری
…………………………………………
43
فصل چهارم
یافته های تحقیق

4-1 داده های آماری جامعه مورد مطالعه
…………………………………
45
4-2 میانگین سلامت روانی جامعه مورد مطالعه
……………………………
48
4-3- تجریه و تحلیل فرضیه و سئوالات تحقیق
……………………………
50
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری

5-1 بحث و نتیجه گیری
……………………………………………
59
5-2 نتیجه گیری کلی
………………………………………………
61
5-3 محدودیت های تحقیق
…………………………………………
61
5-4 پیشنهادات تحقیق
………………………………………………
62
منابع تحقیق
………………………………………………………
63
پیوست
پیوست
…………………………………………………………
66
فهرست جداول
جدول 2-1 مقایسه بررسی های انجام شده در مورد شیوع بیماریهای روانی در مناطق مختلف جهان و ایران

35
جدول 4-1. داده های آماری جامعه مورد مطالعه
…………………………
46
جدول 4-2 میانگین و واریانس جامعه مورد مطالعه
…………………………
48
جدول 4-3 مقایسه نمرات زنان و مردان در آزمون
…………………………
50
جدول 4-4 محاسبه ضریب همبستگی سن کارمندان با نمرات سلامت روانی
……
52
جدول 4-5 مقایسه میانگین ها و انحراف معیار سه گروه اشتغال
………………
53
جدول 4-6 تجزیه و تحلیل واریانس ها
…………………………………
54
جدول 4-7 مقایسه میانگین های گروه های مختلف فعالیت
…………………
54
جدول 4-8 تجزیه و تحلیل واریانس های گروه های مختلف فعالیت
……………
56
جدول 4-9 محاسبه ضریب همبستگی سنوات کاری با سلامت روانی
…………
56
فهرست نمودارها
نمودار هسیتوگرام 4-1 نمرات سلامت روانی و فراوانی آن در مردان و زنان
……
46
نمودار هیستوگرام 4-2 سن آزمودنی ها و فراوانی آن در مردان و زنان
………
48
نمودار 4-3 مقایسه میانگین های سه گروه اشتغال
…………………………
50
نمودار 4-4 میانگین های سلامت روانی گروه های مختلف فعالیت
……………
52

چکیده
پژوهش حاضر با هدف مطالعه میزان سلامت روانی در کارمندان اداره بهزیستی انجام شده است که جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارمندان زن و مرد اداره بهزیستی با حجم 36 نفر تشکیل می دهند که از این افراد تعداد 31 نفر با محقق در اجرای آزمون سلامت عومی GHQ و پرسشنامه محقق ساخته همراه آن همکاری نموده اند این تحقیق از انواع زمینه یابی و با هدف بررسی یک فرضیه و چهار سوال تحقیقی انجام گرفت که داده های آماری با استفاده از نرم افزار آماری SPSS با درجه آزادی 95% مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت پس از تجزیه و تحلیل داده های آماری نتایج بدست آمده در پاسخ به فرضیه و سوالات تحقیق به این ترتیب مشخص شده است که میزان سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است و بین سلامت روانی و سن کارمندان رابطه معنی داری وجود ندارد همچنین نتایج گویای این مطلب است که نوع اشتغال در کارمندان در میزان سلامت روانی آنها تاثیر گذار نیست و وجود گروههای مختلف فعالیتی در اداره بهزیستی تاثیری در میزان سلامت روانی کارمندان ندارد و بالاخره این که بین سلامت روانی و سنوات کاری کارمندان بهزیستی رابطه معنی داری وجود ندارد.

فصل اول
کلیات

1-1 مقدمه
"اگر سلامتی روانی انسانها مهمتز از سلامتی جسمی آنها نباشد لااقل هم سطح آن خواهد بود" (مطهری)
از آغاز پیداش انسان همواره مساله سلامتی او نیز مطرح بوده است.
اما عموما بعد جسمانی او نیز در نظر گرفته می شود و کمتر کسی است که به بعد روانی آن نیز اهمیت بدهد. در حالیکه به تعریف سازمان بهداشت جهانی "سلامتی تنها نبود نقص عضو یا نبود بیماری نیست بلکه حالت کامل رفاه جسمی روانی است".ت (گنجی 1376)
برای اینکه سلامت جسمی و روانی یک جامعه را بررسی کنیم نمی توانیم تمامی افراد آن جامعه را ارزیابی کنیم بلکه از نمونه گیری از جامعه مورد نظر استفاده کرده و نتایج را به جمعیت مبنا تعمیم می دهیم. به همین خاطر وارد قلمرو علمی شده ایم که "همه گیر شناسی" نام دارد. و آن علمی است که تمامی جنبه ها و رویدادها و حالات مختلف تندرستی جامعه را در بر می گیرد. متاسفانه با توجه به اهمیت بالای همه گیر شناسی بیماریهای روانی به خصوص همه گیر شناسی در ارتباط با سازمانها و نهادهای دولتی و خصوصی ، این نوع مطالعات در ایران کمتر انجام پذیرفته است که عوامل بسیاری از قبیل وقت گیر بودن، زحمت زیاد، داشتن هزینه های سنگین مطالعاتی، و از طرف دیگر عدم سناخت کافی نسبت به اختلالهای روانی عوارض و پیامدهای آن بر روی افراد خانواده و اجتماع در این بابت تاثیر گزار بوده است.
در بحث راجع به سلامت روانی عوامل متعددی هستند که می توانند بر میزان سلامت روانی تاثیر گذار باشند. مثلاً : عواملی همچون سن، جنس، نوع اشتغال و طبقه اجتماعی- اقتصادی را می توان نام برد. که ما در این تحقیق به بررسی بعضی از این عوامل می پردازیم.
با امید این که دست اندر کاران مسادل بهداشتی و بخش درمان و آموزش پزشکی امکانات و سرمایه ای لازم در این زمینه مبذل دارند تا شاهد انجام پژوهشهای بیشتری در مورد سلامت روانی در مرکز مختلف باشیم.

1-2 بیان مسئله
بیماری های روانی از بدو پیدایش بشر وجود داشته و هیچ فردی در مقابل آن مصونیت ندارد، و این خطری است که بشر را تهدید می کند. عدم سازش و وجود اختلالات رفتار در جوامع انسانی بسیار مشهور و فراوان است. در هر طبقه و صنفی و هر گروه و جمعی اشخاص نامتعادلی زندگی می کنند.
بنابراین در مورد همه افراد اعم از کارگر، دانش پژوه ، پزشک و مهندس زارع، استاد دانشگاه و … خطر ابتلا و ناراحتی های روانی وجود دارد. به عبارت دیگر هیچ انسانی در مقابل این امراض مصونیت ندارد. (شاملو 1380)
این موضوع برای کسانی که ارتباط نزدیکی با معلولان جسمی و ذهنی دارند و یا کسانی که در موسسات نگهداری از بیماران روانی کار میک نند، اهمیت بیشتری پیدا می کنند.
ادارات بهزیستی از جمله موسساتی است که کارکنان شاغل در آن دارای یک ارتباط متقابل چه بصورت مستقیم یا غیر مستقیم با معلولان جسمی و ذهنی و حتی بیماران روانی هستند که این امر باعث ایجاد استرس و اضطراب در کارکنان بهزیستی می شود و بدین ترتیب محیط کاری در بهزیستی حالتی تنش زا پیدا می کند.
با چنین وضعیتی مقامات دولتی و مدیران ارشد چنین سازمانهایی لازم است، توجه خاصی به وضعیت بهداشت روانی کارکنان خود داشته باشند. میزان سلامت روانی کارکنان را مورد بررسی قرار دهند و به نتایج حاصله توجه خاصی داشته باشند با ارائه و تنظیم برنامه های جدیدتر و ایجاد تغییراتی در محیط ، میزان و شرایط کاری در بهزیستی در جهت بهبود سلامت روانی کارکنان خود علی الخصوص زنان داشته باشند.چرا که زنان شاغل در بهزیستی، هم در منزل و هم در محیط کاری وظیفه ای سنگین را به دوش می کشند و به دلیل دوم اینکه تمام تحقیقات گذشته خارجی همچون مطالعات نیوهاون، مانهاتان وتحقیقات داخلی که توسط باش و بهادرخان و دیگر افراد در زمینه همه گیر شناسی بیماریهای روانی انجام شده است بر این امر تاکید داشته است که سلامت روانی وابسته به جنسیت است و همواره میزان سلامت روانی در زنان کمتر از مردان بوده است.
منظور از سلامت روانی همان احساس رضایت و بهبود روانی و تطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه می باشد. (فرهنگ روانپزشکی کمپل – پورافکاری 1373)
همچنین در فرهنگ روانشناسی لاروس سلامت روانی را استعداد روانی برای هماهنگ و خوشایند و موثیر کردن کار برای موقعیتهای دشوار و توانایی داشتن تعریف کرده است.
اما هنوز مشخص نشده است که :
آیا سلامت روانی بر متغیرهای دیگر نیز وابسته است؟
آیا متغیر هایی همچون سن، اشتغال، نوع فعالیت، سنوات کاری و … در میزان سلامت روانی چنین کارکنانی تاثیر گذار هستند یا خیر؟
البته بسیار واضح است که دانستن میزان شیوع و عوامل ایجاد کننده این آسیبها در سنین و جنسهای مختلف می تواند اطلاعات مفیدی را برای برنامه ریزیهای بلند مدت و کوتاه مدت در اختیار قرار دهد و با تدابیر قابل اتخاذ بر اساس این اطلاعات می توان از بسیاری از مشکلات جلوگیری کرده و در کاهش هزینه های مروبط موثر باشد.

1-3 اهمیت و ضرورت تحقیق
اگر نگاهی به آمار و ارقام شیوع بیماریهای روانی در کشورهای مختلف و پژوهشهای بسیار اندکی که در ایران انجام گرفته بیندازیم، اهمیت این پژوهش آشکار تر می شود.
ساتر لویس (1993) در کنفرانس جهانی حقوق بشر تعداد بیماران روانی را در سرتاسر جهان بیش از نیم میلیارد نفر گزارش کرد که تقریبا نیمی از این بیماران از خدمات بهداشتی و درمان لازم محروم بوده اند.
سازمان بهداشت جهانی در سال (1993) شایعترین بیماری های روانی را در سرتاسر جهان به ترتیب ، افسردگی، اضطراب و بیماری های روانی تنی معرفی نموده است (فخریان فولادی 1375) . در ایران پژوهشهای در زمینه همه گیر شناسی بیماری های روانی انجام شده بطور مثال: در پژوهشی که توسط باش و همکاران در سال (1342) انجام گرفت شیوع این بیماری در افراد بالای 5 سال 9/11 درصد گزارش شد. در پژوهشی که توسط بهادرخان در سال (1372) انجام گرفت. شیوع کلی بیماریها 6/16 درصد گزارش شد در پژوهشی که در مناطق شهری و روستایی کشور در سال (1378) انجام گرفت، شیوع کلی بیماری های روانی را 21 درصد نشان داده که شیوع بیماری در زنان بیشتر از مردان است با دقت در نتایج تحقیقات گذشته که شیوع بیماریهای روانی در اجتماع را در سطح بالای نشان می دهند و با ذکر این نکته که افراد شاغل در ادارات و سازمانها، جمعیت کثیری از جوامع شهری را تشکیل می دهند. این ضرورت احساس می شود که پژوهشی در زمینه بررسی سلامت روان و ارتباط آن با اشتغال در سازمان و ادارات انجام پذیرد.
تا ضمن پاسخگویی به سوالات محقق بتوانیم به شناسایی عوامل خطر زایی که سلامت روان کارمندان را تهدید می کنند پرداخته، در جهت رفع موانع و مشکلات قدم برداشته آموزشهای لازم را انجام دهیم، و در کل اقدامات پیشگیرانه را در جهت کاهش میزان بروز بیماری های روانی در سطح اجتماع و متقابلاً در سطح ادارت و سازمانها برداشته و سطح سلامت روان را در این قشر از جامعه افزایش داده . در جهت رشد و شکوفایی هر چه بیشتر اجتماع قدم برداریم.

1-4 اهداف تحقیق
هدف کلی
هدف اصلی از انجام این تحقیق بررسی میزان سلامت روانی کلیه افرادی است که در اداره بهزیستی شهر نیشابور مشغول به فعالیت هستند.

1-4-1 اهداف جزئی
1. بررسی تفاوت دو جنس در سلامت روان.
2. بررسی رابطه سن درسلامت روان.
3. بررسی تفاوت اشتغال در سلامت روان.
4. بررسی تفاوت سلامت روان با نوع فعالیت.
5. بررسی رابطه سلامت روان با سنوات کاری.

1-5 فرضیه و سوالات تحقیق
فرضیه تحقیق
میزان سلامت روانی در کارمندان مرد بیشتر از کارمندان زن است.

سوال تحقیق
1. آیا بین سلامت روانی کارمندان با سن آنها رابطه معنی داری وجود دارد؟
2. آیا بین سلامت روانی کارمندان رسمی و پیمانی و شرکتی تفاوت معنی داری جود دارد؟
3. آیا تفاوت معنی داری در میزان سلامت روانی افرادی که فعالیت حمایتی اجتماعی، توان بخشی، اداری و خدماتی انجام می دهند وجود دارد یا خیر؟
4. آیا بین میزان سلامت روانی و سنوات کاری کارمندان رابطه معنی داری وجود دارد؟

1-6 متغیرهای تحقیق
در این بررسی متغیرهای تحقیق بر اساس فرضیه و سوالات تحقیق مشخص شده اند.
در فرضیه تحقیق:
متغیر وابسته- سلامت روانی متغییر مستقل- جنسبت
در سوال اول:
متغیر وابسته : سلامت روانی. متغیر مستقل : سن.
سوال دوم:
متغیر وابسته: سلامت روانی. متفیر مستقل: نوع اشتغال
سوال سوم:
متغیر وابسته: سلامت روانی. متغیر مستقل: نوع فعالیت.
سوال چهارم:
متغیر وابسته: سلامت روانی. متغیر مستقل: سنوات کاری.
متغیر مزاحم: میزان درآمد، تعداد فرزندان ، طبقه اقتصادی ، نوع مدرک تحصیلی، سطح تحصیلات، میزان رضایت از زندگی.

1-7 تعاریف عملیاتی و مفهومی
سلامتی روانی (Mental health)
فرهنگ روانپزشکی کمپبل1 این اصطلاح را احساس رضایت وبهبود روانی و تطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه تعریف کرده است(پورافکاری 1373)
فرهنگ بزرگ روانشناسی لاروس سلامت روان را "استعداد روان برای هماهنگ خوشایند و موثر کردن " برای موقعیتهای دشوار، انعطاف پذیر بودن و برای بازیابی تعادل خود "توانایی داشتن" تعریف کرده است. (گنجی 1376)
در این پژوهش کسی دارای سلامت روان است که در آزمون سلامت عمومی نمره بیشتر از 24 کسب کرده باشد.

فعالیت توانبخشی
توان بخشی استفاده از انواع فیزیوتراپی همراه با تعدیل روانی اجتماعی و بازآموزی حرفه ای در تلاش برای کسب حداکثر عملکرد و انطباق و آماده سازی جسمی روانی، اجتماعی و حرفه ای برای غنی ترین زندگی ممکن که مطابق توانائی و ناتوانائی های او است.(پورافکاری 1373)
در این پژوهش منظور از توان بخشی فعالیتی است که در اداره بهزیستی در جهت 1- بهبود جسمی بیماران انجام شود 2-بیمار را به استفاده از حداکثر توانائی های خود قادر سازد و بالاخره تعدیلی رضایت بخش در روابط شخصی و اجتماعی بیمار بوجود آورد تا بتواند بعنوان عضو مفیدی در جامعه فعالیت کند.

فعالیت حمایتی اجتماعی
به فعالیتی که در جهت تحقق کلیه طرح ها و برنامه های مصوب سازمان بهزیستی در جهت حمایت از خانواده های تحت پوشش، مبارزه با فقر، توزیع مایحتاج اولیه خانواده های نیازمند، اعطای وام به افراد تحت پوشش، ارائه مشاوره های تخصصی و غیره … می باشد.
کارمندان رسمی: به فردی می گویند که براساس حکم کارگزینی بعنوان کارمند رسمی شناخته می شود.
کارمند شرکتی: به افرادی که از طرف یک شخص مشخص به نهادها و سازمانهای دیگر جهت ارائه خدمات معرفی می شوند و در آنجا به ارائه خدمات می پردازند.

فعالیتهای خدماتی (مشاغل کم خطر)
افرادی که براساس حکم کارگزینی به ارائه خدمات به دیگر بخشهای سازمان می پردازند. مشاغل کم خطر با مشاغل خدماتی به افرادی همچون: آبدارچی، منشی، تلفنچی، نگهبان، راننده سازمان و … اطلاق می شود.

فعالیت های اداری و حسابرسی
به فعالیتهایی اطلاق می شود که افراد شاغل در آن فعالیت حمایتی اجتماعی توان بخشی و خدماتی نمی پردازند بلکه تنها به انجام اموری اداری و حسابداری می پردازند و افرادی همچون رئیس، معاون، حسابداران و کارمندان دبیرخانه را شامل می شود.

فصل دوم
پیشینه تحقیق و پایه های نظری

2-1 پیشینه نظری تحقیق
2-1-1 مفهوم سلامت روان
Mental healt : فرهنگ روانپزشکی کمپل این اصطلاح را در احساس رضایت بهبود روانی و تطابق کافی اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه تعریف کرده است.(پورافکاری 1373)
اما برای این اصطلاح از سوی صاحب نظران تعاریف ارائه شده است بطور مثال:
کارل منینجر2: سلامت روان را سازش فرد با جهان اطرافش با حداکثر امکان به طوری که باعث شادی و برداشت مفید و موثر گردد، تعریف می کند.
واستون3: رفتارهای عادی را که از سوی افراد عادی سر می زند را نشانه ای از سلامت روانی می داند.
کینز برگ4: سلامت روان را تسلط و مهارت در ارتباط صحیح با محیط به ویژه در سه فضای مهم زندگی، عشق ، کار و تفریح می داند. به نظر وی استعداد یافتن در ادامه کار، داشتن محیط خانوادگی خردسند، فرار از مسائلی که با قانون درگیری دارد، لذت بردن از زندگی و استفاده درست از فرصتها ملاک تعادل و سلامت روان است. (میلانی فر 1370)
سازمان بهداشت جهانی سلامت روان چنین تعریف می کند"سلامت روانی در درون مفهوم کلی بهداشت جای می گیرد و سلامت روانی یعنی توانایی کامل برای ایفای نقشهای اجتماعی روانی و جسمی بهداشت تنها نبود بیماری با عقب ماندگی نیست (حمزه گنجی 1376)
انجمن کانادایی بهداشت روانی سلامت روان را در سه قسمت تعریف کرده است:
1- نگرشهای مربوط به خود: که مواردی همچون: تسلط بر هیجانهای خود، آگاهی از ضعفهای خود و رضایت از خوشیها را شامل می شود.
2- نگرشهای مربوط به دیگران: که علاقه به دوستیهای طولانی و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه، احساس مسولیت در مقابل محیط انسانی و مادی جزئی از آن نام برد:
3- نگرشهای مربوط به زندگی: که پذیرش مسولیتها، ذوق توسعه امکانات و علایق خود ، توانایی اخذ تصمیم و ذوق خوب کار کردن را شامل می شود.
به نظر می رسد که هر تعریف گوشه هایی از واقعیت را به همراه دارد و تعریف های سازمان جهانی بهداشت و انجمن بهداشت روانی کانادا جامعتر باشد.(احمدون 1382)

2-1-2 تاریخچه سلامت و روان در جهان
مسئله بیماریهای روانی و سلامت روان یکی از مسائلی است که از زمان پیدایش بشر وجود داشته و همیشه مورد توجه قرار گرفته است. این مسئله از زمانی که بشریت زندگی اجتماعی را شروع کرد بیشتر نمایان شده است. (میلانی فر 1370)
در طول تاریخ برای بیماری های روانی نامهای مختلفی ذکر شده و تا قبل از میلاد مسیح رفتار جنون آمیز به عنوان تنبیهی بود که در مقابل توهین به خدایان صورت می گرفت و همچنین واژه جن زده در مورد این بیماران تاریخ کهن دارد که برای درمان آن از سحر و جادو استفاده می شده که هنوز هم این نگرش غلط در بسیاری از کشورهای و بخصوص مناطق روستایی وجود دارد.(فخریان، فولادی 1375)
در زمینه درمان بیماریهای روانی و اعتقاد به مبانی عضوی بیماریهای روانی قدیمی ترین اطلاعاتی که در دست است مربوط به تمدن قدیم مصر و دوران ایمهوتپ5 مصری است که به عنوان مظهر حرفه پزشکی در دو هزار سال قبل از بقراط شناخته می شود.
اما اولین پزشکی که به طبیعت آدمی و بیماریهای روانی از دیدگاه علمی نگریست و در حقیقت او را باید پدر علم پزشکی به حساب آورد بقراط (377-460 ق-م) بود. (محرری 1373)
بقراط بیماریهای روانی را ناشی از عدم تعادل اخطاط چهارگانه (سودا، صفرا، خون، بلغم) می دانست.
او مغز را به عنوان عامل هوشیاری و مهمترین عضو بدن می دانست و حملات صرع را علت آسیب مغزی می دانست. او همچنین درباره افسردگی، حالات گم گشتگی، ترسهای غیر منطقی روان پریشی و هیستری مطالبی نگاشته است.(فخریان، فولادی 1375)
در مورد نظریات بقراط باید گفت که او به طور کلی از دخالت دادن جن و جن شناسی در امر پزشکی خود را به دور می داشت. و در زمینه بیماریهای روانی به گفته فیثاغورت که مغز را مرکز فرماندهی و مسئول خوشی ها و ناخوشی ها می دانست صحه گذاشت. افلاطون (347-429 ق.م) بدین موضوع توجه کرده بود که رفتار بشریت تاثیر و نتیجه احتیاجات جسمانی و غرائز اوست. ارسطو در دنباله نظریه بقراط درباره اخلاط چهارگانه برای هر کدام از آنها یک سلسله ویژگیهای روانی قایل می شد و بالاخره جالینوس با توجه به فرضیه های که درباره علم تشریح وضع نمود بدین نکته رسید که بیماری دماغ موجب بروز اختلال و یا بیماری های روانی است.
بالاخره با مرگ جالینوس در سال 201 میلادی روزگار تیره و تار علم امراض دماغی آغاز گردید و نظریات بقراط و پیروان او در یونان و روم که در حقیقت بسیاری از نظریات امروزی ما در باره ناخوشی ها روانی پیش بینی کرده بود در میان ابرهای سیاه موهومات و خرافات ناپدید کرد و بیشتر پزشکان دوباره به روشهای جن گیری و طلسم و مانند آن بازگشتند. این امر در تمام قرون وسطی ادامه داشت تا اینکه از اواخر قرن 15 میلادی جنبشهای افشاگرانه بر علیه جن و جن گیری و جادو و طلسم بوسیله باراکوس (1541-1493 م) جان ویر (1588-1515 م) و ویرجینیا اسکات (1599-1538 م) آغاز و به دنبال آن اکتشافات و پیشرفتهای علمی روشنگر همه جنبه های پزشکی از جمله روانپزشکی گردید (محررّی، 1376)
در ادامه همین تلاشها در قرن 17 ارتباط بین جسم و روان و محل این ارتباط در سلسله اعصاب مورد بحث قرار گرفت و در کارت و مالپکی و … مراکزی برای این ارتباط تعیین کردند.
دراواخر 18 و در اوایل قرن 19 می توان از کارهای فلیپ پنیل6 در فرانسه (1826-1745) ویلیام توک در انگلیس، ون سنزو کیارگی7 در ایتالیا و بنیامین راش و دورتی دیکس (1884-1802) در آمریکا. در درمان بیماران روانی و رهایی آنها از بند و غل و زنجیر تلاش نمودند، نام برد. (میلانی فر ، 1370)
در قرن بیستم افرادی چون فروید، ادلر، آلیس و یونگ و … به ارائه نظرات و دیدگاههای مختلف درباره علت بیماریهای روانی پرداختند.
فروید انسان سالم را کسی می داند که مراحل رشد جنبی را با موفقیت گذرانده باشد و سلامت روانی را نشای از تعادل و هماهنگی بین نهاد، من و من برتر و همچنین سطوح خودآگاهی و ناخودآگاهی می داند و بهم خوردگی این تعادل را بیماری تلقی می کند.
آدلر بیماری روانی را تلاش برای رهایی از تمام محدودیتهای جامعه می داند. تلاشی که به علت یاس ، احساس حقارت، قصور در یادگیری، همچنین به خاطر ادراکها و تصورات منحرف بوجود می آید.(فخریان، فولادی 1375)
آلیس که روان درمانگر معاصراست علت بیماری را ناشی از تصورات نادرست می داند. و کسی را سالم می داند که افکار صحیح را جانشین تفکرات نادرست نماید.
همین ارائه تئوریهای مختلف درباره روانکاوی، روانپزشکی، دینامیک، ژنتیک، بیولوژی، ارتباط جسم و روان ، تئوریهای سرشتی، مطالعه اثرات الکترو شوک و عمل جراحی مغز در بعضی از بیماریهای روانی بر اهمیت توجه به بیماری های روانی و درمان آن افزود و باعث شد که در سال 1930 اولین کنکره بین المللی بهداشت روانی با مشارکت نمایندگان پنجاه کشور در واشنگتن تشکیل شده و مسائل کشورها در مورد مطالعه قرار گرفت.
در سومین کنکره بین المللی بهداشت روانی که در سال 1948 در لندن تشکیل شد، فدراسیون جهانی بهداشت روانی بنیانگذاری شد. در همان سال این فدراسیون به عضویت رسمی سازمان یونسکو و سازمان بهداشت جهانی در آمد و سازمان جهانی در ژنو نقش رهبری رسمی فدراسیون جهانی بهداشت روانی را بر عهده گرفت و روز هفتم آوریل برابر با 18 فروردین روز جهانی بهداشت اعلام گردید(میلانی فر 1370)

3-1-3 تاریخچه سلامت روان در ایران
اولین دوران عظمت پزشکی ایران اواسط هزاره اول قبل از میلاد مسیح شروع و در زمانی که قسمت عمده خاورمیانه تحت نفوذ امپراتوری ایران قرار داشت به نقطه اوج رسید.
ابتدائی ترین اطلاعاتی که درباره ی فلسفه در ایران قدیم در دست است مربوط می شود به زند، اوستا و وندیداد که مجله اخیر الذکر مجموعه ای است از قوانین ضد شیطانی. در فرهنگ ایران شنخات بیماریهای روانی و رفتار غیر عادی سابقه ای دور و دراز دارد. اگر کلمه دیوان را بعنوان اسم عام بیماری روانی و رفتار غیر عادی قبول کنیم قدمت این آشنایی تا قبل از روزگاری که اقوام هند و ایرانی با هم در یک جا زندگی می کردند کشیده می شود. (محرری 1373)
در قدیمی ترین متونی که از ایران باستان به جای مانده متنی است از گزیده های زاد اسپرم درباره ساخت مردان، که ساختمان بدن انسان را به چهار قسمت تقسیم کرده است:
تنی، جانی ، دانشی، روانی، که جزئیات ساختمان بدن و روان آدمی در زیر یکی از چهار قسمت مزبور تقسیم بندی شده است.(محرری 1373).
در زمان ساسانیان در جندی شاپور اهواز برای بیماران روانی مکان مخصوصی ترتیب یافته بود و حتی قبل از آن نیز در ایران مدارس پزشکی وجود داشته و از کتابهای یونانی به صورت ترجمه در این مدارس استفاده می شده است.(فخریان، فولادی 1375)
در مکتب اسلام، هم معیارهای بیماری روانی و حداقل سلامت روانی و هم معیارهای ایده آل تعریف شده است. حتی پیامبر اسلام از کاربرد لغت مجنون برای افرادی که تظاهرات روانی دارند اکره دارند و این افراد را تنها بنام بیمار می خوانند(حسینی 1372)
تعالیم عالیه قرآن شریف و سایر کتاب های مذهبی از قبیل نهج البلاغه، نهج الفصاحه، صحیفه سجادیه و متون اسلامی فارسی معتبر چون: اخلاق ناصری و کیمیای سعادت ، الانسان الکامل، اندیشه های مدینه فاضله، مرصاد العباد و سایر نوشته و اشعار عرفا، گرایش به پاکی و آئین جوانمردی که همگی متاثر از کتاب آسمانی است هم جنبه شناخت نفس را داشته و هم جنبه اصلاح و درمان رفتارهای غیر عادی و تعیین راه و .
رسمی بهتر برای خوب زیستی و پیشگیری از بیماریها و اختلافات و انحرافات روانی را دارد. (محرری 1373)
در میان دانشمندان اسلامی محمد زکریای رازی و ابوعلی سینا دو تن از کسانی بودند که به درمان بیماری های روانی پرداخته و حتی در این زمینه کتابهایی هم نوشته اند.
زکریای رازی علل مغزی را، برای بیماریهای روانی بیان می کند و ابراز می دارد"هرگاه مزاج مغز دگرگون شود واکنشهای روانی هم به سبب آن دگرگونی تغییر خواهد" کرد او به طور کلی انواع اختلالهای روانی را سه گونه می داند:
1- اختلال ادراک همراه با سالم بودن تفکر.
2- اختلال تفکر همراه با سالم بودن ادراک.
3- اختلال تفکر همراه با اختلال ادراک.
زکریای رازی نوع سوم را شدید تر می داند، وی همچنین در کتاب الحاوی خود در ارتباط با زوال عقل در مورد مانیا، مالیخولیا نظراتی بیان کرده که قابل قبول روانپزشکی نوین است.(فخریان، فولادی 1375)
از آنچه که گذشت چنین بر می آید که به طور کلی برداشت حکما و پزشکان ایرانی چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام از لحاظ شناخت و درمان بیماری برداشتی واقع بینانه بوده و آنها به جنبه های ارگانیک و روانی، هر دو واقف بودند.(محر ری 1373)
در ایران نیز از همان ابتدا بیمارستان ها و مراکزی برای درمان و نگهداری بیماران روانی وجود داشته است. بطور مثال در قرن پنجم هجری در دارلعباده یزد مرکز بزرگ پزشکی به نام دارلشفا وجود داشته، مجهز به بخشهای مختلف که به آنها مجلس المجانین یا محفل المجانین می خواندند. و حتی در دیگر بیمارستانهای اسلامی ایران از قصه گویان و نقلان برای مشغول نگه داشتن بیماران استفاده می کردند.(محر ری 1373)
در تاریخ معاصر ایران نیز در سال 1276 به زمان خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوان دارلشفایی در یزد و در باغی بزرگ بنا شد.
در سال 1297 نگهداری و سرپرستی بیماران روانی و جلوگیری از حوادث ناگوار به شهربانی واگذار شد و باغی در اکبر آباد تهران به صورت دارلمجانین به عنوان اولین بیمارستان روانی تهران بکار گرفته شد.
در سال 1300 در زمان صدارت سید ضیاءالدین طباطابایی مدیرت و اداره دارلمجانین از شهربانی به شهرداری منتقل شد. در سال 1310 اولین متخصص اعصاب و روان در بیمارستان مشغول به کار گردید. در سال 1338 اداره بهداشت روانی در اداره کل بهداشت و ادارات بهداری تشکیل شد. در سال 1355 پس از ادغام دو وزارت بهداری و رفاه اجتماعی تمام مراکز وابسته به بیمارستانهای روانی به انجمن توان بخشی و وابسته به وزارت بهداری و بهزیستی منتقل شد.
در اردیبهشت سال 1358 پس از ادغام سازمان توان بخشی فعالیت بهداشتی و درمان این سازمان به سازمان های بهداری منطقه ای تهران و فعالیت آموزشی آن به انستیتو روان پزشکی تهران واگذار شد که این انستیتو فعلا جزء دانشکده علوم پزشکی ایران فعالیت آموزشی پژوهشی و طرح برنامه ریزی و مشورتی درباره مسائل بهداشت روانی را بر عهده دارد (میلانی فر 1370)

2-1-4 سلامت روان از دیدگاههای مختلف
از نظر آمار دانان
کسانی که با آمار سر وکار دارند برای تعریف افراد بهنجار از میانگین یا منحنی توضیع عمومی استفاده می کنند و افراد جامعه را با خصویات افراد میانگین مقایسه می کنند. این روش جنبه آماری دارد و فاقد جنبه ی بالینی و درمان است برابر این دیدگاه کسانی که از میانگین جامعه انحراف دارند از بهداشت روانی بهرمند نمی باشند. (احمدوند 1382)

2- از نظر پزشکان
پزشکان سالم بودن را نداشتن علایم بیماری تلقی می کنند. این استدلال در مورد برخی از بیماریهای جسمی نظیر بیماریهای عفونی ممکن است صدق کند ولی در مورد بیماریهای روانی قابل تعمیم نیست (میلانی فر ، 1370)

3- روانپزشکان
اکثر روانپزشکان توانایی سازش با محیط، انعطاف پذیری ، قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محدودیتهای و فشارهای روانی را ملاک سلامت و تعادل روان می دانند و هدف اصلی از درمان بیماران روانی نیز قادر کردن آنها به زندگی در خانواده و اجتماع و به اصطلاح سازش با محیط است. (احمدوند، 1382)
روانپزشکان فردی را از نظر روانی سالم می دانند که بین رفتار و کنترل او در برخورد با مشکلات اجتماعی تعادلی وجود داشته باشد. انسان و رفتارهای او در مجموع یک سیستم تلقی می شود. برابر این نگرش سیستمی عوامل متنوع زیستی انسان بر عوامل روانی اجتماعی او اثر گذاشته و برعکس از آن اثر می پذیرد. از این رو در بهداشت روانی آنچه مورد بحث قرار می گیرد پدیده های است که در اطراف انسان وجود دارد و بر کل سیسیتم او تاثیر می گذارند و یا از آن متاثر می شوند.(میلانی فر 1370)

4- نظر روانکاران
روانکاران که روی شخصیت ایده آل تکیه دارند "من"8 را واسطه بین خواسته های "نهاد"9 و کنترل نظارت "من برتر"10 دانسته و سلامت روان را میانجیگری درست و منطقی بین دو قدرت "نهاد" و "من برتر" تلقی می کند.(میلانی فر، 1370)
"من باید بتواند بین تعارضهای نهاد و من برتر تعادل ایجاد کند و چنانچه از عهده برقراری تعادل لازم بر نیاید بهداشت روانی به هم می خورد و شخص دچار مشکل روانی می گردد. (احمدوند، 1382)

2-1-5 سلامت روانی از نظر مکاتب مختلف:
1- مکتب زیست گرایی
مکتب زیست گرایی در مطالعه رفتار انسان بیشترین اهمیت را بر بافتها و اعضای بدن قائل می شود. این مکتب که پایه اصلی روانپزشکی را تشکیل می دهد، بیشتر بر بیماری روانی توجه دارد نه بهداشت روانی زیرا بیماری روانی جزء سایر بیماریها به حساب می آورد.
دیدگاه روانپزشکی برای تبیین بیماری روانی بر پدیده ها و اختلالها فیزیولوژیک اهمیت می دهد. این دیدگاه از علم پزشکی الهام می گیرد. زیرا علم پزشکی معتقد است که بیماری جسمی در اثر بی نظمی در عملکرد یا در خود دستگاه بوجود می آید.
از نظر این دیدگاه اگر رفتار شخص از هنجار منحرف شود به این دلیل خواهد بود که دستگاه روانی او اختلال پیدا کرده است. بنابراین فرض بر این است که در آینده نوعی نقص در دستگاه عصبی کشف خواهد شد و همه اختلالهای فکری و رفتاری براساس آن قابل تنظیم خواهد بود.
دیدگاه روانپزشکی درباره فرد دید تعادل حیاتی دارد. طبق این دید "سلامت روانی عبارت است از نظام متعادلی که خوب کار می کند، اگر تعادل به هم بخورد بیماری روانی ظاهر خواهد شد. (گنجی، 1376)

2- مکتب رفتار گرایی
مکتب رفتار گرایی معتقد است که سلامت روانی به محرکها و محیط وابسته است.
این دیدگاه سعی دارد رفتار را با عبارات عملیاتی تعریف کند. بنابراین رفتار گرایان برای آن که از رفتار دید عینی بدهند بر مشاهده رفتار و تعادل بین آن و محیط تاکید می کنند. بدین ترتیب آنچه را که مثل سایر رفتارها آموخته شده است. مسلما این رفتار با رفتاری که در برخی از موقعیتها بطور طبیعی اتخاذ و پذیرفته می شود، مطابقت نمی کند. با این همه رفتار آموخته شده ای است. آنان معتقدند که رفتار ناسازگار مثل هر رفتار دیگر بر اثر تقویت آموخته می شود. بنابراین از دید رفتار گرایی سلامت روانی رفتاری است که محیط معینی، با نوعی بهنجاری رفتاری سازگار باشد. (گنجی 1376)

3- مکتب روانکاری
زگیومند فروید بنیانگذار روانکاوی یک پزشک بود به همین دلیل روانکاری به آسانی از طرف روانپزشکی پذیرفته شده است. البته بین این دو شباهتهایی وجود دارد و روانکاری مثل زیست گرایی بر مفهوم تعادل بین ساختها، تشخیص و درمان استوار است. روانکاری معتقد است که شخصیت فرد از سه عنصر نهاد، من و من برتر تشکیل شده است. نهاد تنها عنصر ذاتی شخصیت است: عنصری که به هنگام تولد حضور دارد نهاد منبع همه نیروهای غریزی فرد است و از اصل کسب لذت پیروی می کند. "من" از تولد به بعد همراه با رشد کودک ساخته می شود و از اصل آرمانی و از کمالجویی پیروی می کند. من برتر برای فرد وجدان اخلاقی فراهم می آورد. بعضی از روانکاوان معتقدند که سلامت روان زمانی حاصل می شود که "من" با واقعیت سازگار شده و تکانشهای غریزی نهاد به کنترل در آید.
برخی دیگر از روانکاران می گویند که فرد باید بتواند بین سه عنصر شخصیت تعادل برقرار کند بنابراین اگر بین نهاد و من برتر تعارض بوجود آید بیماری روانی ظاهر خواهد شد و بر حسب اینکه در مقابل یک من برتر خیلی قوی یا یک نهاد خیلی قوی قرار گرفته باشیم بیماری روانی به صورتهای مختلف ظهور خواهد کرد. (گنجی، 1376)

مکتب انسانگرایی
یکی از مشهورین روانشناسان انسانگر آبراهام مزلو11 است. وی معتقد است که نیازهای انسان متناسب با نیرومندی به پنج طبقه تقسیم می شود. به عقیده او "بهداشت روانی عبارت است از حالات کسی که از نظر نیازهای بنیادی آنقدر ارضا شده است که می تواند برای خود شکوفایی انگیز داشته باشد. مفهومی که مزلو از سلامت روانی دارد بر رشد فرد جهت خود شکوفایی تاکید می کند. هر عاملی که نیروی خود شکوفایی را به حرکت در آورد فرد را در جهت سلامت روانی و خلق نیازهای بالاتر هدایت خواهد کرد برعکس کسی که تمام تلاشهای او به ارضای نیازهای زیستی محدود شود رشد نخواهد یافت و به بهداشت روانی کامل نخواهد رسید. (گنجی، 1376)

مکتب بومی شناسی
بوم شناسی یعنی مطالعه محیطهای زندگی موجودات زنده و مطالعه روابط این موجودات با یکدیگر و با محیط برابر این دیدگاه عوامل موجود در محیط فیزیکی مثل سر و صدا یا آلودگی صوتی، آلودگی هوا، زیادی جمعیت، کوچکی محل سکونت و … می تواند سلامت روانی فرد را به خطر اندازند. (گنجی 1376)

2-1-6 اصول سلامت روانی
همانطور که می دانیم هدف از سلامت روانی ارشاد و راهنمایی و آشنا ساختن مردم به اصول و روابط صحیح انسانی و بر حذر داشتن آنها از مخاطراتی است که سلامت روان را تهدید می کند. این منظور بوسیله ایجاد محیط فردی و اجتماعی مناسب حاصل می گردد و چون بهداشت روانی هم افراد اجتماع را منفرداً و هم به طور دسته جمعی در بر می گیرد، لذا اصل کلی برای ایجاد سلامت روانی، سالم سازی محیط فردی و اجتماعی است و برای نیل به این منظور اصول زیر را باید بکار برد.

1- اعتماد به نفس و احترام به شخصیت خود و دیگران
یکی از شرایط اصولی سلامت روانی احترام به شخص خود است و اینکه خود را دوست بدارد و بالعکس یکی از علائم بارز غیر عادی بودن تنفر از خویشتن است.
فرد سالم احساس می کند که افراد اجتماع او را می پسندند و او نیز به نظر موافق به آنان می نگرد و برای خود احترام قائل است. شخص غیر عادی به این طریق عکس العمل نشان نمی دهد. او معمولاً بدبین است و اذعان می کند که هیچ وقت دوست واقعی در زندگی نداشته و خود نیز به کسی اعتماد ندارد. به علاوه برای خود نیزارزشی قائل نیست اصول سلامت روانی مبتنی بر تقویت افراد است نه تخریب شخصیت آنها براساس این اصول باید نسبت به دیگران اغماض و بردباری داشت و بعوض تنبیه، تشویق را پیشه کرد و خلاصه اینکه برای شخصیت افراد احترام قائل شد. بکاربردن این اصول استفاده شایان در بردارد و هر فردی از هر طبق با صنفی که باشد می تواند به افراد جامعه کمک فراوانی نماید.

2- شناختن قدرت و شایستگی ها و محدودیت ها در خود و افراد دیگر
یکی دیگر از اصول بهداشت روانی این است که شخص با واقعیت زندگی روبرو شود. خود و شخصیت خود را همانطور که هست بشناسد و قبول کند. کشمکش با واقعیت اغلب سبب بروز اختلال روانی می گردد. شخص سالم در عین حالیکه از خصوصیات مثبت و برجسته خود استفاده می کند به محدودیت ها و نواقص خود نیز آشنایی دارد. پی بردن به شخصیت و قابلیتها و توانایی ها یا خود پنداره از مهمترین مسائل بهداشت روانی است تصور متعادل و مثبت از خود داشتن نشانه سلامت روانی و تصور منفی و نا متعادل از خود به معنای روان ناسلام قلمداد می شود. صمیمیت، محبت، استوار بودن خانواده و روابط صحیح بین اعضای؛ آن باعث ثبات و پایدار خودپنداری شده و بالعکس از هم گسسته شدن خانواده و یا روابط نامطلوب اعضای آن باعث عدم ثبات خودپنداری و از دست دادن اعتماد به نفس شده و شخص در مقابله با مشکلات دچار نگرانی اضطراب و رفتارهای نامناسب می شود.

3- دانستن این حقیقت که رفتار انسان معلول عواملی است
در هر عملی باید اصل علت و معلول حکمفرما باشد زیرا که از نظر علم هیچ پدیده ای خود به خود بوجود نمی آید. در مورد رفتار بشر نیز مانند علوم فیزیک شیمی و بیولوژی برای هر پدیده دلیلی موجود است که روانشناسان نیز به دنبال کشف علل ایجاد این رفتارها هستند. البته در افراد سالم ضرورتی برای دانستن دلایل رفتار خود وجود ندارد ولی در صورتی که همین افراد به اختلالات روانی مبتلا شوند لازم می آید تا از خود سوال کنند که چرا گرفتار این حالات شده اند زیرا اولین قدم برای از بین بردن اضطراب و تشویق یافتن دلیل آن است.

4- آشنایی به اینکه رفتار هر فرد تابع تمامیت وجود اوست
روان و تن پیوستگی دائمی و همیشگی دارند و ناراحتیها و اعمال هر کدام در دیگری اثر قطعی دارد. کسی که از نظر روانی ناراحت است دچار زخم معده، آسم، ناراحتی های قلبی و دیابت می شود. پس هر گونه رفتار و ناراحتی تابع تمامیت فرد از نظر روانی و جسمانی است، پس به علت رابطه نزدیک و مستقیم در بین جسم و روان باید اذعان کرد
همانطور که اختلالات روانی باعث اختلالات جسمانی می شوند، اختلالات جسمانی نیز ممکن است باعث اختلال روانی بشود. به طور کلی رفتار هر فرد ممکن است علل جسمی ، روانی ، اجتماعی و… داشته باشد.

5- شناسایی احتیاجات و محرکهای که سبب ایجاد رفتار و اعمال انسان می گردد
بهداشت روانی مستلزم دانستن و ارزش دادن به احتیاجات اولیه افراد بشر است. بعضی از این احتیاجات جسمانی است، مانند: احتیاج به غذا، آب، استراحت و گروهی از آنها روانی می باشد مانند احتیاج به پیشرفت، امنیت و … بشر دائماً تحت تاثیر این نیازهاست و به نسبت محرومیت و یا ارضاء آنها رفتار می کند. انسان از بدو تولد به علت این احتیاجات دائماً در کشمکش است و سکون مطلق موقع مرگ به وجود می آید. دانستن احتیاجات نیروهای داخلی نحوه ارضاء و رفع آنها از راههای منطقی، مطلوب و استفاده از واکنشهای روانی ناخودآگاه در هنگام مواجه شدن با مشکلات و ناکامیها باعث تعادل بیشتر روانی شده و شخص با اطمینان خاطر به زندگی بدون تشویش خود ادامه می دهد. (سعید شاملو، 1369)

2-1-7 هدف ایجاد سلامت روان
برای ایجاد سلامت روان عوامل زیادی را باید کنترل کرد. سلامت روان را می توان به وسیله پیشگیری از ابتلاء به بیماری های روانی، عوامل موثر در بروز بیماریهای روانی، تشخیص زودرس بیماریهای روانی، پیشگیری از عوارض ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد محیط سالم برای برقراری روابط صحیح انسانی به وجود آورد.
پس سلامت روان علمی است برای بهزیستی رفاه اجتماعی و سازش منطقی با پیشامدهای زندگی، در سلامت روان آنچه بیش از هر چیز مورد نظر است احترام به شخصیت و حیثیت انسان است. روی این اصل سلامت روان را دانش یا هنری می دانند که به افراد کمک می کند که با ایجاد روشهای درست روانی و عاطفی بتوانند به محیط خود سازگاری حاصل نموده و برای حل مشکلات از راههای مطلوب اقدام نمایند. (احمدوند 1382)
اگر بخواهیم سطح سلامت اجتماعی جامعه را به حد مطلوبی برسانیم نیاز به یک سری تدابیر و فعالیتهایی داریم که از پیدایش و افزایش بیماریهای عصبی روانی در جامعه جلوگیری کند، این چنین فعالیتهایی تحت عنوان پیشگیری شناخته می شوند.(میلانی فر، 1370)
فعالیتهایی که تحت عنوان پیشگیری شناخته می شوند به سه بخش تقسیم می شوند:
1- پیشگیری اولیه12 2- پیشگیری ثانوی13 3- پیشگیری ثالث14

پیشگیری اولیه
منظور از پیشگیری اولیه عبارتست از جلوگیری از پیدایش بیماری و به عبارت دیگر علاج واقعه قبل از وقوع است. این پیشگیری اشاره دارد به کاربرد روشها و ابزاری که جلوگیری از ظهور بیماری موثر هستند و رفتارهای مثبت را تقویت می کنند. هدف مداخله در پیشگیری اولیه جلوگیری از شیوع بیماری و یا اختلال است به نحوی که احتمال وقوع آن را در مقطع زمانی خاص کاهش می دهد. این هدف زمان تحقق می یابد که عوامل سبب زا را از بین ببریم، از انتقال و شیوع بیماری جلوگیری کنیم، عوامل خطر زا را کاهش دهیم، مقاومت را بالا ببریم و سلامتی را از طریق ایجاد شرایط محیطی مناسب افزایش دهیم . (احمدوند، 1382)

پیشگیری ثانوی(درمان)
این پیشگیری عبارتست از مداخله زود هنگام و درمان سریع نشانگان یک بیماری یا اختلال با این هدف که از شیوع و گسترش آن توسط کوتاه کردن مدت آن کاسته شود.
هدف در این پیشگیری شامل: 1- کاستن از علایم اختلال (کم کردن رنج) 2- محدود کردن ادامه اختلال و رساندن آن به کمترین میزان شیوع است.

پیشگیری ثانوی متضمن رعایت موارد ذیل است
1- بیماری یابی به منظور تشخیص شناخت فوری و بیشترین علائم عادی و یا رفتارهای نامتعادل
2- درمان فوری زودرس و کامل جهت رفع علائم بیماری، پیشگیری از بروز علائم شدید و برگردانیدن هر چه زودتر بیماران روانی به جامعه.
3- درمان پیشگیرنده و نگهدارنده به منظور پیشگیری از بازگشت عوارض بیماری تا حصول بهبودی کامل، پیشگیری ثانوی مترادف با تشخیص و درمان می باشد. (احمدوند، 1382)

پیگیری ثالث
این پیشگیری عبارتست از کاستن از گسترش عوارض جنبی که در حاشیه یک بیماری و یا اختلال اصلی وجود دارد. این بخش اشاره دارد به فعالیت های توانبخشی که، افرادی را که مبتلا به بیماریهای مزمن طولانی مدت هستند قادر می سازد که با حداکثر توانایهای جسمانی و روانی و اجتماعی خود فعالیت کنند. در این راستا آموزش مهارتهای شغلی و اجتماعی بسیار مفید واقع می شود.(احمدوند، 1382 ص12)

2-1-8 مکانیز روانی و نقش آن در سلامت روان
یکی از شاهکارهای روانشناسی که فروید بنیانگذار روانکاری در نظریه روانکاوی خود برای شناخت هر چه بیشتر رفتار انسان و در نتیجه شخصیت او بیان می کند مکانیسم های دفاعی روانی است. امروزه اکثر روانشناسان و روانپزشکان و دیگر متخصصان بر اهمیت مکانیسم ها دفاعی در ایجاد سلامت روانی معترفند. به خصوص در قرن حاضر که با روند سریع صنعتی شدن در جهان و ایجاد تغییر و تحول های سریع در زندگی بشری و حتی ایجاد تغییر در آداب و رسوم اجتماعی، عرف و قوانین اجتماعی، بشر برای دوری از کشمکش ها و حل تعارضات و سازگاری با تغییر و تحولات و حفظ سلامت روان دست به انجام رفتارهایی می زند که بعضی از آنها در قالب مکانیسم های دفاعی جای می گیرند. (میلانی فر، 1370) همانطور که گفته شد مکانیسم های دفاعی برای ناچیز جلوه دادن شکستها و حمایت در مقابل نگرانی ها و احساس ارزش و کفایت و در نهایت در ایجاد سلامت روانی موثر است و به این جهت آنها را واکنشهای سازشی عادی می نامیم .(احمدوند 1382)
روانشناسان و کارشناسان مختلف برای مکانیسم های دفاعی انواع مختلفی ذکر کرده و تقسیم بندی های متعددی از آنها به عمل آورده اند که هیچکدام رضایت بخش نیست، به خصوص اینکه شخص ممکن است از مکانیسم ها دفاعی مختلفی در یک آن استفاده نماید. (احمدوند 1382)
لذا ما در اینجا فقط به ذکر بعضی از مهمترین مکانیسم های دفاعی می پردازیم.

مکانیسم سرکوبی15
به نظر فروید سرکوبی اساس و پایه مکانیسم دفاعی خود است. شخص در مکانیسم سرکوبی به طور ناخودآگاه کوشش می کند تا از تظاهر تمایلات ناخودآگاه جنسی و پرخاشگری به گونه ای جلوگیری نماید. که هیچ گاه نتواند به ضمیر آگاه او راه یابد. در مکانیسم سرکوبی فرد نه تنها از تعارضات اضطراب انگیز درونی بی خبر می ماند بلکه حتی وقایع هیجان انگیز گذشته را نیز به یاد نمی آورد. البته تمایلات سرکوب شده از بین نمی روند بلکه در ناخودآگاه بصورت فعال و در انتظار رسوخ به ضمیر آگاه باقی می مانند. (احمدوند، 1382).

مکانیسم برون فکنی16
به آنوع روشهای دفاعی که فرد بوسیله آن بطور ناخودآگاه تمایلات عقاید و رفتارها و برداشت های غیر قابل قبول خو را به محیط بیرون از خود نسبت می دهد برون فکنی گویند. (شاملو، 1377)

مکانیسم جایه جایی17
در جابه جایی موضوع تمایلات غریزی از یک موضوع پرخطر به موضوع کم خطرتری منتقل می شود. البته می توان گفت که جا به جایی به منظور کاهش فشار درونی که در نتیجه ناکامی و عدم ارضاء تمایلات پیدا شده به کار می رود. بطور مثال: کودکی که از طرف برادر بزرگترش آزاری می بیند ممکن است به خواهر کوچکترش آزار برساند. (شاملو، 1377)

مکانیسم بازگشت18
بازگشت مانند روشهای دفاعی دیگر برای حفاظت فرد در مقابل اضطراب است. فرد برای مقابله با اضطراب دست به رفتارهایی می زند که به سنین پایین تر تکامل روانی جنسی مربوط می شود. این رفتارها غالبا کودکانه و نامناسب با شرایط اس. در افراد بزرگ سال عصبانیتهای کودکانه؟ ، فریاد زدن، گریه کردن، قهر کردن و شکستن اشیاء به هنگام خشم را می توان از این گونه رفتارهای بازگشتی دانست. (شاملو، 1277)

مکانیسم واکنش سازی
واکنش سازی عبارت است از ارضاء و تظاهر یک تمایل از طریق معکوس جلوه دادن آن در این روش دفاعی اول تمایل ناپسند سرکوب می شود و بعد تمایل کاملاً ضد آن ظاهر می گردد. برای مثال فردی که با دیگران شدیداً پرخاشگر است و یا از دیگران به شدت تنفر دارد. ممکن است از طریق مکانیسم دفاعی واکنش سازی این احساس خود را سرکوب کند و بصورت فردی خیر مهربان و با ادب و انسان دوست در آید.(شاملو، 1377)

مکانیسم تصعید19
فروید آن دفاع خود را که باعث می شود یک تمایلات ناپسند بشکل اجتماع پسندانه تظاهر کند تصعید می نامد برای مثال یک فرد ممکن است تمایل به پرخاشگری و آسیب رساندن به دیگران را از طریق شرکت در فعالیت های ورزشی مانند: بوکس، جراحی یا پیشه قصابی ارضا نماید. (شاملو(1377)
مکانیسم عذر تراشی(دلیل تراشی)20
در مکانیسم عذرتراشی یا منطق تراشی شخص با استفاده از منطق نمایی رفتار خود از واقعیت دور می شود. او از این طریق بخود می قبولاند که رفتار منطقی دارد. برای مثال: دانش آموز در امتحان شرکت نمی کند و می گوید: چه فایده ای دارد من که شانس موفقیت ندارم؛ و یا ضرب المثل دست گربه به گوشت نمی رسد می گوید بو می دهد، نمونه هایی از عذر تراشی هستند. (شاملو، 1377)

مکانیسم همانند سازی21
این مکانیسم هم بعنوان یکی از فرآیندهای رشد شخصیت و هم بعنوان یک نوع مکانیسم دفاعی مورد استفاده قرار می گیرد. در همانند سازی فرد برای رشد شخصیت خصوصیات مطلوب شخصی دیگر را با استفاده از مکانیسم درون فکنی جزء شخصیت خویش می کند. برای مثال: دختری که خود را از همکلاسیش کمتر مورد توجه می بیند سعی می کند همان خصوصیاتی را بروز دهد که همکلاسیش دارد به این امید که محبوب واقع شود. (اکبری 1383)

مکانیسم جبران22
این مکانیسم کوششی است برای سرپوش گذاشتن برنقاط ضعف و عدم کفایت خویشتن که مبنی براحساس حقارت و بی کفایتی است. نمونه های بارز این مکانیسم عمل دختر زشتی است که سعی می کند با صفات پسندیده به رخ کشیدن مکرر آنها در رفتارش نقص ظاهری خود را از نظرها پنهان دارد. (اکبری ، 1383)

مکانیسم انکار23
این مکانیسم عبارت است از رد و عدم پذیرش ناآگاهانه جنبه هایی از واقعیت که نمی توانند آگاهانه مورد قبول واقع شوند. در این مکانیسم شخص از پذیرش رویدادهای معین(مانند: مرگ فرد مورد علاقه) یا مواجه شدن با موقعیتی غیر قابل تحمل امتناع می ورزد. انکار واقعیت در موارد افراطی ممکن است پیش درآمد ظهور رفتار سایکوتیک باشد معمولی ترین شکل انکار که اکثر ما در اغلب موارد به آن متوسل می شویم خیالبافی و بازی است. (اکبری، 1383)

2-1-9 جمع بندی
مسئله سلامت روان یکی از مسائلی است که زمان پیدایش بشریت وجود داشته و همواره ذهن بشر را به خود مشغول داشته است این مسئله با ظهور جوامع بشری بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. با نگاهی به گذشته خواهیم دید که دانشمندان و صاحب نظران بسیاری در زمینه سلامت روان فعالیت هایی داشته اند و در این زمینه دیدگاهها و نظرات مختلفی در ارتباط با این مسائل مربوط به سلامت روان ارائه داده اند، و این روند همچنان از زمان بقراط و ارسطو تا به امروز ادامه پیدا کرده است به نوحی که امروزه در نتیجه سعی و تلاش پیشینیان تلاش های ارزنده ای چه در عرصه نظری و در چه در عرصه عملی از سوی صاحبنظران و دانشمندان، به خصوص دانشمندان روانشناس و روانپزشک صورت گرفته است. موضوع سلامت روان در دوران معاصر به قدری اهمیت پیدا کرده است که پزشکان، روانپزشکان، روانکاوان و حتی مکاتبی همچون: زیست گرایی، رفتار گرایی، انسان گرایی و … باارائه تعریف هایی مختلف از سلامت روان به بیان دیدگاهها و نظرات خود در زمینه سلامت روان پرداخته اند. همه ی این تلاش ها و کوشش هایی که در طول چندین بهبود وضعیت روانی و پیشرفت و تعالی بشریت بوده است. سعی محقق نیز از ارائه تمام مطالب تحت عنوان"پیشینه نظری تحقیق" این بوده است که تنها بتواند گوشه ای از تلاش ها و زحمات بی دریغ پیشینیان را که در زمینه بهبود وضعیت سلامت روان در سطح جوامع بشری متقبل شده اند را بیان کنند تا خواننده گان عزیز با مطالعه این قسمت بیشتر با مسائل نظری سلامت روان آشنا گردند و شاهد اهمیت روز افزون این مسئله در نزد مکاتب مختلف باشند.

2-2 پیشینه عملی تحقیق
2-2-1 همه گیر شناسی در ایران
اگر به مطالعات انجام شده در زمینه همه گیر شناسی در ایران مروری داشته باشیم خواهیم دید که این مطالعات انجام شده بسیار محدود و اندک است. اولین بررسی که در ایران انجام شد در سه روستای قاسم آباد، زنگی آیاد و کناره از توابع شهرستان شیراز در استان فارس توسط باش و همکاران (1342) بوده است که از جمعیت کلی 3984 نفر 505 نفر به عنوان نمونه تصادفی انتخاب شده است. از افراد نمونه مورد بررسی ادر این پژوهش 8 نفر به علت نابینا بودن از کل نمونه حذف شده و پژوهش بر روی 497 نفر افراد 5 سال به بالا انجام شد که 261 نفر مرد 236 نفر زن بودند. نتایج به این صورت بود که 59 نفر 9/11% از جمعیت مورد بررسی دچار نوع بیماری بودند میزان اختلال در زنان 5/16 درصد و در مردان 7/7 درصد گزارش شد.
باش در سال (1343) 482 نفر از اهالی 5 روستای خوزستان را در دو گروه 5 سال و بالاتر مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که 72 نفر بیمار روانی بوده و میزان آن در جمعیت نمونه 2/14 درصد برآورده شده است. توسط همین محقق در سال 1347 پژوهشی بر روی نمونه جمعیت شهری 15 سال و بالاتر شیراز صورت گرفته است. که در این بررسی 622 نفر مورد بررسی قرار گرفتند که نتایج نشان داد 116 نفر با میزان شیوع 64/18 نفر در جمعیت نمونه به عنوان بیمار شناخته شدند و براساس داده های این پژوهش میزان اختلال در زنان 4/22 درصد و در مردان 9/14 درصد بوده است. در سال 1350 داویدیان و همکاران در بررسی همه گیر شناسی خود 488 نفر جمعیت 15 سال و بالاتر را در منطقه رودسر در استان مازندران مورد مطالعه قرار دادند.
داده ها در این بررسی نشان داد که 2/43 درصد علائمی از اختلال های روانی داشته 17 درصد آنها نیاز جدی به درمان سرپایی یا بستری داشته اند و همچنین نشان داد که شایعترین اختلال افسردگی بوده و نسبت آن در زنان خیلی بیشتر از مردان بوده است. در بررسی یک ساله طح ادغام بهداشت روانی در مراقبتهای بهداشتی اولیه در جمعیت 28903 نفری میزان شیوع اختلال های روانی شدید، عقب ماندگی ذهنی، صرع که توسط بهورزان آموزش دیده به دست آمده است 58/8 در هزار گزارش گردیده است. در صورتی که نتیجه بررسی تیم تحقیق بر روی افراد 15 ساله در سه روستای چمیزین، چلوان و ایرانچه با جمعیت 2082 نفر میزان شیوع این اختلالات 45/13 در هزار گزارش شده است. در سال 1373، باقری 400 نفر از افراد 15 سال و بالاتر از روستاهای میبد یزد را مورد بررسی قرار داده است که نتایج این بررسی 5/12 درصد اختلال را در جمعیت نمونه نشان داده است که شایعترین اختلال در این بررسی اختلال خلقی با 75/5 درصد و پس از آن اختلالهای اضطرابی با 5/5 درصد مشخص شده است. نسبت بیماران در همه موارد در زنان بیش از مردان گزارش شده است. این میزان در طبقه سنی 44-25 سال افراد بی سواد، متاهلین، مردان بیکار و خانواده های پرجمعیت بیش از سایر گروهها بوده است. بر اساس نتایج این بررسی از میان اختلالهای خلقی، افسرده خوبی 25/5 درصد و از میان اختلالهای اضطرابی، اختلال اضطراب منتشر 75/4 درصد شایعترین بوده اند. سایرا ختلالهای مشخص شده در این پژوهش اختلالهای شبه جسمی و عضوی مغز هر کدام 5/0 درصد و اسکیزوفرنیا 25/0 درصد بوده است.
در تحقیقی دیگر در سال 1372 که توسط جواد بهادرخان در جمعیت روستایی گناباد انجام شده در این تحقیق جامعه آماری جمعیت 26000 نفری روستایی بود که 465 نفر به صورت خوشه ای با استفاده از پرونده خانوادر آنان در خانه های بهداشت به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. نتایج بدست آمده نشان داد که میزان شیوع اختلالهای روانی در جامعه مذکور 6/16 درصد می باشد. و بیشترین نوع اختلالها به ترتیب اختلالهای خلقی با 53/10 درصد می باشد و سپس اختلالهای اضطرابی با 87/3 درصد بوده است. اختلالهای خلقی عضوی با 08/1 درصد اسکیزوفرنیا با 65/0 درصد اختلال های تبدیلی با 43/0 درصد سایر اختلال های مشاهده شده در این بررسی بودند. همچنین نتایج نشان داد که شیوع بیماری در زنان 5/1 برابر مردان بود. اما بین سواد و سن تاهل و شغل از نظر آماری با میزن شیوع بیماری رابطه معنی داری بدست نیامد. (فخریان، فولادی، 1375)

2-2-2 بررسی همه گیر شناسی در جهان
براسا آمار سازمان جهانی بهداشت 450 میلیون نفر در سراسر جهان دچار مشکلات روانی نورولوژیک یا رفتاری هستند از هر 4 نفر که جهت دریافت خدمات بهداشتی و سلامتی مراجعه می کنند یک نفر حداقل یک مشکل نورولوژیک یا رفتاری دارد. اما اکثر این اختلالات تشخیص داده نمی شوند. این درحالی است که در صورت درمان مناسب اکثر این بیماران بهبود می یابند و بطوری که قادر به زندگی معمولی در جامعه می شوند. در ایالات متحده امریکا 4 میلیون نفر از بالغین 18-64 ساله 22 درصد جمعیت یک اختلال روانی داشته اند.
در استرالیا از هر 5 نفر یک نفر دچار اختلال روانی است که بدبختانه تنها نیمی از این افراد درمان می شوند و 6 درصد آنها خودکشی می کنند. براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، آمار جهانی خودکشی در سال بود 000/873 نفر رسیده است. بار مالی ناشی از کارافتادگی در بیماری روانی تا حدی است که این اختلالات روانی باعث ناتوانی نیروی کار می شود خطر خودکشی را بالا می برد بلکه از طرف دیگر اختلالات روانی بر میزان بیماریهای جسمانی مزمن مثل سرطان بیماریهای قلبی و عروقی دیابت و ایدز تاثیر می گذارند و از آنها تاثیر می پذیرند و عدم توجه به اختلالات روانی پیش آگهی این بیماریها را هم ضعیف می کند.

مطالعه مانهاتان
در سال 1954 گروهی تحت سرپرستی توماس رنی و لئواسرول یک مطالعه زمینه یابی را بر روی 1660 بزرگسال در یک منطقه بخصوص شهرنیویورک انجام دادند. هدف مطالعه تعیین اثرات عوامل مردم شناختی، اجتماعی و فردی بر روی سلامت بیماران روانی بود.
اختلالات روانی بصورت زیر طبقه بندی شد: وجود ندارد، خفیف، متوسط، بارز. نتیجه حاکی از آن بود که 81/0 افراد 20 تا 59 ساله واجد علائمی بودند که سبب ناتوانی خفیف تا متوسط می شد. 4/23 درصد افراد این گروه سنی دچار اختلالات شدید بودند.
وضعیت اجتماعی و اقتصادی مهمترین متغیر موثر بر بیماری روانی بود. و افراد معلق به گروههای اقتصادی، اجتماعی پایین 6 بار بیشتر از گروههای سطوح بالا دچار علائم شدند (کاپلان، 1988)

مطالعهه نیوهاون
براساس این مطالعه که در سال 1950 بوسیله دوبلمونت هالینگشید و فردریک کارل ردلیچ انجام شد، نوروز در بین گروههای اجتماعی اقتصادی بالاتر شیوع بیشتری داشت و سایکوز در یبن گروههای اجتماعی اقتصادی پایین شیوع بیشتری داشت. براساس این مطالعه 1/15 درصد جمعیت افراد بالای 26 سال شواهدی از اختلال روانی نشان می دادند و در 7/2 درصد دیگر افراد احتمال اختلال روانی وجود داشت.

مطالعه استرینگ
براساس این مطالعه که در سال 1952 بوسیله الکساندر اچ لیتون در استان استرینگ اسکاتلند انجام شد 56 درصد افراد مصاحبه شده نوعی اختلال روانی را تجربه کرده بودند . 24 درصد اختلال قابل توجهی داشتند و 20 درصد نیازمند مراقبت روانپزشکی بودند و اختلال روانی با بالا رفتن سن و افزایش فقر زیاد می شد. در یک مطالعه در سال 1977 دارل رگیر24 و همکارانش در بخش پیومتری و همه گیر شناسی موسسه ملی بهداشت روانی (NIMH) تلاش کردند درصد جمعیت مبتلا به اختلال روای را شناسایی کنند. برآوردها حاکی از آن بود که 15 درصد جمعیت ایالات متحده طی یک سال. دچار اختلال روانی شده بودند و فقط یک پنجم این افراد تحت درمان متخصصین بهداشت روانی قرار گرفته بودند. سه پنجم این افراد را روانپزشکان مسئول مراقبتهای اولیه درمان کرده بودند(کاپلان، 1988)
زمینه یابی همه گیر شناختی در ایالات متحده آمریکا در سال 1980 نشان داده که 32 درصد از بالغین آمریکایی تجربه یک بیماری روانی بر طبق معیارهای (DSM III) را داشته اند و 20 درصد زمان انجام این تحقیق دچار یک بیماری روانی بودند. در یک مصاحبه که در سال 1984 در پورتوریکو انجام شده و از مصاحبه ساختار یافته تشخیصی (DIS) استفاده می کرد نتایجی مشابه مطالعه قبلی بدست آمد. در این مطالعه شیوع بیماریهای روانی جز اختلال جنسی اجتماعی، در طول حیات 28 درصد و شیوع 6 ماهه 16 درصد بود.
در یک مطالعه در ادمونتون کانادا که از مصاحبه ساختار یافته تشخیصی و پرسشنامه سلامت عمومی در یک گروه 3258 نفری از افراد باغل که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند استفاده شد نتایج ذیل بدست آمد.
شیوع در طول حیات در مورد یک یا تعداد بیشتر بیماری روانی جز اعتیاد دارویی 8/33 درصد بدست آمد. شیوع 6 ماهه برای تمام بیماریهای روانی 1/17 درصد بود.
در مطالعه ای که در سال 1974 در جنوب سوئد بوسیله اسن و مولر و همکاران انجام شد خطر بروز بیماریهای روانی در طول حیات 43 درصد برای مردان و 73 درصد برای زنان تخمین زده شد. در مطالعه ای که در انگلیس در سالهای 169 تا 1971 و 1985 تا 1987 بر روی 1000 نفر در سنین 64-15 سال انجام شد میزان بروز اختلال روانی 17 در هزار در زنان و 14 در هزار در مردان بود.
براسا مطالعه ای که در فنلاند در سالهای 1980 تا 1987 بر روی یک نمونه 8000 نفری افراد بالای 30 سال انجام شد شیوع اختلال روانی 4/17 درصد زنان بیشتر از مردان بود. بیشترین سن شیوع اختلالات در زنان در سن 64-50 سال و در مردان 65-60 سال بود. در مطالعه که در هلند در سال 1996 بر روی کی گروه 7076 نفری در سن 64-18 سال انجام شد تشخی گردید که 2/41 درصد جمعیت زیر 65 سال حداقل یک اختلال روانی منطبق با معیارهای (DSM III-R) در طول حیات خویش داشتند. 3/23 درصد حداقل یک اختلال را در طول سال گذشته تجربه کرده بودند. (مقربی، طباطبایی 1383) براسا مطالعه ای که در سال 1974 گلدبرگ و همکاران در منچستر با استفاده از GHQ انجام دادند. شیوع بیماری روانی را در زنان 25 درصد و در مردان 7/15 درصد و شیوع کلی بیماری را درجمعیت عمومی 6/21 درصد نشان دادند. در بررسی هایی که توسط همین پژوهشگران در کلمبیا 1974 سودان 1975 هند 1976 انجام شد. شیوع کلی بیماری روانی را به ترتیب 8/10 درصد 6/10 درصد 3/16 درصد و 7/17 درصد گزار کردند.
در استرالیا در سال 1977 فینلی جونز و بورویل25 با استفاده از GHQ بیماری روانی را در زنان 8/18 درصد در مردان 5/13 درصد و شیوع کلی را 3/16 درصد گزارش نمودند.
در مطالعه و ارکوئر و همکاران در اسپانیا(سال 1984) با استفاده از GHQ و PSE در مصاحبه روانپزشکی، شیوع کلی بیماران روانی را 7/14 درصد اعلام کردند و شیوع در زنان 6/20 درصد و در مردان 1/8 درصد گزارش شد.
در مطالعه ای در استرالیا اندرسون و همکاران در سال 1979 با استفاده از GHQ شیوع کلی بیماری و شیوع در زنان و مردان را به ترتیب 8/19 درصد و 5/20 درصد و 19 درصد گزارش نمودند.
در پژوهشی بر روی 1577 نفر از دو منطقه آتن که به طور تصادفی انتخاب شده بودند توسط مدیانسون و همکاران در سال 1983 انجام شد گزارش شد که 29 درصد زنان مورد مطالعه و 1/18 درصد مردان دچار نوعی اختلال روانی بودند و افسردگی و اضطراب شایعترین بیماری در دو جنس بود. در مطالعه ای که در ناحیه بالتیمور توسط و نکروف و همکاران 1987 انجام شد و از شیوه دو مرحله ای که شامل پرسشنامه سلامت کلی GHQ جهت غربالگری افراد مورد مطالعه و فرم مصاحبه تشخیصی براساس ملاک های طبقه بندی DSMIII جهت تشخیص نهایی استفاده نمودند. نتایج میزان شیوع اختلالهای روانی را 25 درصد نشان داد که از این میزان افسردگی اساسی 5 درصد افسرده خویی 7/3 و 5/8 درصد نیز دچار انواع اختلالات اضطرابی و سایر افسردگی ها بودند .(فخریان، فولادی 1375) آنچه ذکر شد بخوبی اهمیت مطالعات همه گیر شناسی اختلالات روانی را معلوم می کند زیرا با کمک این مطالعات علاوه بر میزان شیوع می توان همراهی اختلالات ذهنی با یکدیگر عوامل خطرزا و ناتوانیها حاصل از این اختلالات را شناسایی کرده و زمینه یابی صحیح برای تصمیم گیری را در امر بهداشت روانی فراهم می کند.

جدول 2-1 مقایسه بررسی های انجام شده در مورد شیوع بیماریهای روانی در مناطق مختلف
جهان و ایران
نام محقق
سال بررسی
محل بررسی
شیوع به درصد جمعیت نمونه
شیوع بیماری در زنان
شیوع بیماری در مردان
ملاحظات
هالینگشید
1950
نیوهاون
1/15
–
–
جمعیت بالای 26سال
لیتون
1952
استرلینگ
56
7/16
2/8
–
اسرول
1953
نیوبورک
4/23
–
–
–
لیتون
1963
نیجریه
–
20
22
جمعیت عمومی
–
71-1969
انگلیس
–
17درهزار
14 درهزار
جمعیت 64-15 سال
لیتون
1970
کانادا
7/12
1/18
1/10
–
لیتون
1971
فنلاند
8/29
5/34
2/25
از افراد بالای 30سال
اسن و مولر
1974
سوئد
–
73
43
–
اسن و مولر
1975
سودان
9/12
9/17
3/12
جمعیت عمومی
اندرسون و همکاران
1974
استرالیا
8/19
5/20
19
–
گلدبرگ و همکاران
1974
منچستر
6/21
25
7/15
–
گلدبرگ و همکاران
1974
کلمبیا
8/10
–
–
–
گلدبرگ و همکاران
1975
سودان
6/10
–
–
–
گلدبرگ و همکاران
1975
فیلیپین
3/16
–
–
–
گلدبرگ و همکاران
1976
هند
3/17
–
–
–
کارنو یوسکی
1976
آرژانتین
715/
8/19
12
–
فینلی و همکاران
1977
استرالیا
3/16
7/18
5/13
–
رگیر و همکاران
1977
–
15
–
–
–
اندرسون
1979
استرالیا
8/19
5/20
19
–
–
1980
ایالات متحده
32
–
–
–
موسسه ملی بهداشت
1981
نیوهاومن
9/16
1/17
7/16
–
موسسه ملی بهداشت
1982
باتیمور
5/22
6/23
1/21
–
موسسه ملی بهداشت
1983
لوئشین
2/14
4/15
8/14
–
مدیانسون
1983
آتن
6/23
29
1/18
–
وارکوثر و همکاران
1984
اسپانیا
7/14
6/20
1/8
–
–
1984
پورتوریکو
28
–
–
–
ونکروف و همکاران
1988
بالتیمور
25
–
–
–
پارت و همکاران
1988
–
26
–
–
–
هولی فیلد
1990
–
26
–
–
جمعیت 18 سال و بالاتر
کارتا و همکارن
1991
ایتالیا
3/15
–
–
–
آن جست
1992
زوریخ
6/11
18
5
–
–
1996
هلند
2/41% جمعیت زیر 65 سال
–
–
افراد 64-18 سال
باش و همکاران
1342
شیراز
9/11
5/16
7/7
جمعیت روستایی
باش و همکارن
1343
خوزستان
2/14
–
–
جمعیت روستایی
باش و همکاران
1347
شیراز
64/18
4/22
9/14
جمعیت شهری بالای 15 سال
داویدیان و همکاران
1350
مازندران
17
–
–
جمیت شهری بالای 15 سال
باقری
1373
یزد
5/12
–
–
جمعیت شهری بالای 15 سال
بهادر خان
1372
گناباد
6/16
شیوع در زنان 5/1برابر مردان
–
–
–
1378
مناطق شهری و روستایی کشور
21
9/25
9/14
–

فصل سوم
روش شناسی تحقیق

3-1 روش تحقیق
روش تحقیق: در این پژوهش از روش تحقیق زمینه یابی26 استفاده شده است که یکی از روشهای پژوهش یا بررسی می باشد.
تحقیق زمینه یابی شبیه روشهای دیگر پژوهش است با این تفاوت که تاریخچه ای طولانی دارد در برخی موارد مشابه سرشماری است. زمینه یابی ترجمه واژه SURVERY است که به معنای نگاه یا جستجو کردن دورتر و فراتر به کار می رود.
تحقیق زمینه یابی عبارت است از مشاهده پدیدها به منظور معنا دادن به جنبه های مختلف اطلاعات جمع آوری شده این روش تحقیق از دو مرحله تشکیل شده است.
1- مشاهده دقیق و نزدیک پارامترهای مورد پژوهش در جامعه.
2- جمع آوری اطلاعات و معنا دادن به آنچه مورد مشاهده قرار گرفته است.(دلاور 1380 صفحه 140)
تحقیق زمینه یابی در علوم تربیتی به منظور مطالعه شرایط موجود در رابطه با نیازهای آموزشی به کار برده می شود. مدیران آموزشی با استفاده از این روش اطلاعات لازم را به منظور اتخاذ تصمیم مناسب جمع آوری می کنند. تحقیق زمینه یابی به منظور کشف واژه ها یا اطلاعاتی به کاربرده می شود که از طریق آنها می توان رابطه بین متغیرها را مورد بحث و بررسی قرار داد.
تحقیق زمینه یابی برای تعیین روابط علت و معلولی بطور قطعی بکار برده نمی شود. این روش بیشتر به منظور کشف این رابطه و مستند سازی فرضیه هایی که به صورت علت و معلولی صورت بندی می شوند مورد استفاده قرار می گیرد. (دلاور 1373 صفحه 100)

3-2 جامعه آماری
جامعه مورد مطالعه در این تحقیق کلیه کارمندان و پرسنل اداری و خدماتی زن و مرد اداره بهزیستی شهر نیشابور هستند که در این اداره بصورت رسمی یا پیمانی یا شرکتی مشغول به فعالیت می باشند. افرادی که کارمند اداره بهزیستی شهر نیشابور هستند ولی در روستاها مشغول به فعالیت اند شامل این جامعه نمی شوند.

3-3 نمونه تحقیق
چون تعداد افراد جامعه مورد مطالعه در این تحقیق اندک است لذا حجم نمونه مورد مطالعه در این تحقیق برابر حجم جامعه مورد مطالعه می باشد.

3-4 ابزار تحقیق
ابزار تحقیق در این مطالعه پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ28)27 می باشد که اولین بار توسط گلدبرگ (1972) ابداع شد. (GHQ) در یک پرسشنامه بروز روانشناختی است که برای شناسایی افراد با تشخیص بیماری روانی بکار می رود.

این پرشنامه دو گرو ه از پدیده های مهم را در بر می گرید
1) ناتوانی در ادامه انجام عملکرد عادی فرد
2) ظهور پدیده جدید با ماهیت پریشان ساز
این پرسشنامه ناراحتی های با طول مدت کمتر از دو هفته را شناسایی می کند و در مطالعات زمینه یابی گروه های خاص، ودر مطالعات مقایسه ای بیماریهای روانی در یک جمعیت در زمانهای متفاوت بکار برده می شود.
این پرسشنامه در فرمهای 12، 28، 30، 60 سوالی می باشد(کاویانی و همکاران 1280)
فرم میزان شده یا 28 سوالی در اقدامی به منظور افزایش میزان واریانس ساخته شده که چهار مقیاس فرعی:
1- علائم روان تنی
2- اضطراب و بی خوابی
3- اختلال در عملکرد اجتماعی
4- افسردگی شدید را در بر می گیرد.

روش نمره گذاری
روش نمره گذاری در این آزمون مقیاس لیکرت است و نمره گذاری به ترتیب گزینه ها (0، 1، 2، 3) می باشد. دامنه نمرات لیکرت بین 84-0 است با توجه به پژوهشهای انجام شده روش نمره گذاری لیرک بهتر نتیجه می دهد وبیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.(ناصرنیا1383)

3-4-1 مقیاس های چهارگانه آزمون GHQ
1- علائم جسمانی
دراین مقیاس وضعیت جسمانی سلامت عمومی و علائم جسمانی که فرد در طی یک ماه گذشته تجربه کرده است مورد بررسی قرار می گیرد. سوالات 1-7 مربوط به این گروه است.
2- علائم اضطراب و اختلال خواب
در این مقیاس علائم و نشانه های بالینی اضطراب شدید، تحت فشار بودن. عصبانیت و دلشوره مورد بررسی قرار می گرند. سوالات 8-14 مربوط به این گروه است
3- کارکرد اجتماعی
در این مقیاس توانایی فرد در انجام کارهای روزمره، احساس رضایت در انجام وظایف، احساس مفید بودن، قدرت یادگیری و لذت بردن از فعالیتهای روزمره زندگی مورد بررسی قرار می گیرد. سوالات 15-21 مربوط به این گروه است.
4- علائم افسردگی
در این مقیاس علائم افسردگی از قبیل احساس بی ارزشی، ناامیدی ، افکار خودکشی، آرزوی مردن و ناتوانی در انجام کارها مورد بررسی قرار می گیرد و سوالا 22-28 مربوط به این گروه است.
3-4-2 موارد کاربرد و محدودیت ها GHQ
پرسشنامه سلامت عمومی GHQ برای موارد زیر بکار می رود.
1- توصیف بالینی بیماران روانی
2- شناسایی بیماریهای روانی ناآشکار که نشانه های جسمانی آنها به طریق دیگری قابل بیان نیست و با یک اختلال عاطفی همراه می شود.
3- ابزار مورد استفاده برای پزشکان عمومی. روانپزشکان اجتماعی و همه گیر سناسان.
4- مقایسه میزان ناراحتی روانی غیر سایکوتیک در جمعیت بر حسب میانگین ها و انحراف معیارها.
5- بررسی همبستگی بین ناراحتی روانی ممتغیرهای جمعیت شناسی در افراد نمره بالا.
6- بررسی های پیشگیرانه در جمعیتهای خاص
7- ارزیابی شیوع لحظه ای بیماریهای روانی به خصوص اختلالات خفیف در مطالعات مقطعی.
8- آخرین مورد، استفاده آن در این پژوهش بعنوان آزمون غربالگری.(ناصرنیا1383)
برای آزمون سلامت عمومی از سوی کارشناسان محدودیتهای بیان شده است.
بعنوان مثال بنجامین و همکاران (1982)، و سربرام و همکاران (1989) محدودیتهای را مطرح کرده اند که عبارتند از:
1- این آزمون اختلال تبدیلی را که هنوز در کشور ما شایع است مورد ارزیابی قرار نمی دهد.
2- یکی دیگر از محدودیتهای آزمونهای غربالگری عذم ارزیابی اختلالات تک علامتی است که ممکن است تعدادی افراد مبتلا در مرحله اول غربالگری نشوند.
3- استفاده از آزمونهای چند گزینه ای برای افراد بی سواد کم سواد مشکلاتی را در اجرای آ"مون ایجاد میکند و احتمال دارد که قضاوت پاسخگو در انتخاب گزینه ها موثر باشد.
4- آزمون برای اختلالات روانی نروتیک طراحی شده است. بنابراین نتایج بدست آمده در رابطه با اختلالات سایکوتیک معتبر نمی باشد. (ناصرنیا 1383)

3-4-3 نمره برش آزمون
منظور از نمره برش آزمون نمره ای است که اگر نمره آزمودنی در آن آزمون غربالگری برابر با بیشتر از آن باشد بعنوان مورد مشکوک غربال می شود.
نمره برش پرسشنامه GHQ براساس تحقیقی که دکتر یاسمی و دکتر نوربالا بر روی افراد بالای 15 سال انجام داده اند حدود 24 تخمین زده شده است و نمره برش زیر گروههای (D,C,B,A) نمره 6 می باشد. (ناصرنیا، 1383)
3-5-3 پایایی آزمون
مقصود از پایایی درجه ثبات نمره هایی است که با باز آزمایی افراد واحد با آزمون واحد در موقعیتهای مختلف یا با آزمایش افراد واحد با سلسله ماده های همتا یا تحت شرایط متغییر بدست می آید.(آناستازی، 1371)
مفهوم پایانی آزمون به چند جنبه مختلف از ثبات نمره ها اشاره دارد. پایانی آزمون به معنای وسیع آن شاخص این است که تفاوتهای شهود در نمره های آزمون تا چه اندازه ناشی از تفاوتهای واقعی در ویژگیهای مورد مطالعه است و تا چه اندازه می توان آنها رابه خطاهای تصادفی نسبت داد.
ساده ترین روش برای پیدا کردن پایایی، نمره های یک آزمون می باشد. مطالعات مختلف حاکی از پایایی بالای پرسشنامه GHQ28 می باشد. در مطالعه ای در سال 1994ضریب پایانی بازآزمایی پرسشنامه GHQ برابر با 55 درصد و ضریب پایانی با روش باز آزمایی برای خرده مقیاسهای آن بین 42 درصد بدست آمده است. (ناصرنیا، 1383)

3-6 اعتبار پرسشنامه
بهترین شاخص های پرسشنامه، غربالگری، حساسیت و ویژگیهای خاص آن می باشد.

ویژگی
عبارت است از بیماران درست شناسایی شده یا مثبتهای واقعی که به عنوان درصد بیماران بیان می شود.
نتایج مطالعات نشان داده است که متوسط حساسیت پرسشنامه GHQ برابر 48 درصد و متوسط ویژگی آن برابر با 82 درصد می باشد.
در پژوهشی دکتر یاسمی، حساسیت 7/84 و ویژگی 8/93 درصد برای آزمون GHQ برآورد کرده است.(ناصرنیا، 1383)

3-7 روش جمع آوری اطلاعات و اجراء
برای جمع آوری اطلاعات در این تحقیق از پرسشنامه سلامت عمومی GHQ28 فرم 28 سوالی استفاده شده است، به دلیل اینکه حجم جامعه مورد نظر کمتر از حد انتظار بود لذا کل جامعه مورد نظر بعنوان نمونه انتخاب و آزمون بروی آنها اجرا گردید. با توجه به فرضیه های داده شده به همراه پرسشنامه اصلی یک پرسشنامه مشخصات فردی به آزمودنی ها داده شد تا با استفاده از آن و نمرات حاصل از پرسشنامه بتوان به بررسی فرضیه و سوالات تحقیق پرداخت.

3-8 تجزیه و تحلیل داده ها
اجرای این پژوهش بر روی جامعه مورد نظر با هدف بررسی یک فرضیه و چهار سوال انجام شده است که برای بررسی هر مورد از روشهای ا'اری زیر استفاده شده است.
برای بررسی فرضیه تحقیق از آزمون T برای معنادار بودن اختلاف بین میانگین ها استفاده شده است.
برای بررسی اولین سوال تحقیق ضریب همبستگی کندال برای سلامت روانی و سن محاسبه شده است.
در بررسی دومین سوال تحقیق واریانس و انحراف استاندارد سه گروه کارمندان رسمی، پیمانی و شرکتی محاسبه شده و با هم مقایسه گردیده است.
در مورد سوال سوم نیز از واریانس و انحراف استاندارد گروههای مختلف حمایتی اجتماعی، توان بخشی، خدماتی ، اداری و… باهم مقایسه شده است.
برای بررسی سوال چهارم تحقیق از ضریب همبستگی کندال برای متغیرهای سلامت روانی و سنوات کاری استفاده شده است.

فصل چهارم
یافته های تحقیق

4-1 داده های آماری جامعه مورد مطالعه
تجزیه و تحلیل داده ها
در تجزیه و تحلیل داده ها آماری این پژوهش از روشهای آماری توصیفی واستنباطی استفاده شده که در بخش آمار توصیفی: از میانگین، تحلیل واریانس، انحراف استاندارد ، ضریب همبستگی کندال و اسپرمن استفاده شده است و در بخش آمار استنباطی : از آزمون T برای مقایسه اختلاف میانگینها استفاده شده است.
در جدول شماره (1-4) همانطور که مشخص شده است پرسشنامه توسط 31 نفر جواب داده شده است که در ستون دوم (GHQ) جدول نمرات آزمودنی ها ذکر شده است. در ستون سوم (Gender) جنس آزمودنی های مرد M و زن Z مشخص شده است. در ستون چهارم (Age) سن آزمودنیها براساس سال نوشته شده است. در ستون پنجم (Sabghe) سابقه کار کارکنان بهزیستی را براساس سال نشان می دهد. و ستون ششم جدول (gharadad) بیان کننده نوع قرار داد کارکنان رسمی (R) ، کارکنان (P) پیمانی و کارکنان شرکتی (SH) می باشد. در ستون هفتم جدول (Faleit) نوع فعالیت حمایتی اجتماعی (SC) ، توان بخشی (RE)، اداری (OF) و خدماتی (SE) مشخص شده. افرادی که در مجموعه مورد مطالعه هم فعالیت حمایتی اجتماعی و تون بخشی (SC,RE) و اداری توانبخشی (OF,RE) با هم انجام می دهند نیز مشخص شده اند.
ستون هشتم جدول (Kod1) اعداد 3و2و1 برای مشخص کردن کارمندان رسمی (1) کارمندان پیمانی(2) و کارمندان شرکتی(3) می باشد. و ستون نهم جدول (Kod2) اعداد 6 و5و4و3و2و1 بیان کننده نوع فعالیتهای می باشد که به ترتیب فعالیت حمایتی اجتماعی(SC,1) می باشد. فعالیت توان بخشی (RE,3) فعالیت خدماتی (SE,4) فعالیت اداری (OF,5) فعالیت حمایتی اجتماعی و تون بخشی (SC,RE,2) و فعالیت اداری توان بخشی با (OF,RE,6) مشخص شده اند.

جدول (1-4) داده های آماری جامعه مورد مطالعه
Kod2
Kod1
Faleit
Gharardad
Sabghe
Age
Gender
Ghq

1
1
SC
R
2500
47
m
62
1
1
1
SC
R
1500
40
m
72
2
2
1
SC,RE
R
1200
36
m
81
3
3
1
RE
R
1000
35
m
81
4
4
1
SE
R
2000
45
m
71
5
5
1
OF
R
1400
37
m
71
6
6
1
OF,RE
R
2400
50
m
79
7
3
1
RE
R
2500
44
m
79
8
3
1
Of
R
2300
46
m
72
9
5
1
Re
R
1300
35
m
73
10
3
1
Of
R
700
29
m
67
11
3
1
Re
R
400
28
m
75
12
5
1
Se
R
1500
39
m
73
13
3
2
Sc,re
P
500
33
m
73
14
4
2
Se
P
600
62
m
83
15
2
2
Re
P
200
31
m
81
16
4
3
Sc
SH
700
34
m
65
17
3
0
Re
0
75
26
m
72
18
1
1
Sc
R
2000
43
Z
78
19
4
1
Sc
R
2400
37
Z
46
20
1
1
Of
R
2300
43
Z
66
21
3
1
OF
R
1600
42
Z
48
22
1
1
SC
R
800
0
Z
71
23
1
1
SC
R
700
30
Z
66
24
5
1
Of
R
1700
0
Z
33
25
5
1
Of
R
0
38
Z
54
26
1
2
Sc
P
600
32
Z
79
27
1
2
Sc
P
1100
32
Z
72
28
3
2
Re
P
150
26
Z
77
29
4
3
Re
SH
400
36
Z
49
30
1
1
SC
R
0
0
0
74
31

نمودار(1-4) نشان دهنده فراوانی و میزان نمره GHQ در آزمودنی مرد (M) و زن (Z)

نمودار(2-4) نشان دهنده فراونی و میزان سن آزمودنیهای مرد(M) و زن (Z)
2-4 میانگین سلامت روانی جامعه مورد مطالعه
محاسبه، میانگین، واریانس، انحراف معیار و نمره برش:
جدول(2-4) میانگین و واریانس جامعه مورد مطالعه:

26/51
16/7-
3844
62
1
74/14
84/3
5329
73
2
18/014
84/11
6561
81
3
18/140
84/11
6561
81
4
38/3
84/1
5041
71
5
38/3
84/1
5041
71
6
82/96
84/9
6241
79
7
06/8
84/2
5184
72
9
74/14
84/3
5329
73
10
66/4
16/2-
4489
67
11
1/36
84/5
5625
75
12
74/14
84/3
5329
73
14
54/191
84/13
6889
83
15
18/140
84/11
5661
81
16
3/17
16/4-
4225
65
17
06/8
84/2
5184
72
18
14/78
84/8
6084
78
19
38/536
16/23-
2116
64
20
98/9
16/3-
4356
66
21
74/447
16/21-
2304
48
22
38/3
84/1
5041
71
23
98/9
16/3-
4356
66
24
54/1307
16/36-
1089
33
25
82/229
16/15-
2916
54
26
82/96
84/9
6241
79
27
06/8
84/2
5184
72
28
64/61
84/7
5929
77
29
62/406
16/20-
2401
49
30
42/23
84/4
5476
74
31

میانگین جامعه :
واریانس جامعه:

انحراف معیار جامعه مورد موطالعه:

نمره 16/69 میانگین جامعه مورد مطالعه می باشد با محاسبه انحراف استاندارد نمرات از میانگین مشخص شد، افرادی که نمره سلامت روانی آنها یک انحراف معیار بالاتر از میانگین (81) باشد دارای سلامت روانی کامل هستند. کسانی که نمره آنها یک انحراف معیار پایین تر از میانگین (57) باشد سلامت روانی آنها در معرض خطر قرار دارد. با مراجعه به جدول (1-4) مشخص شد که افراد ردیفهای (22و23و24و25و26و30و20) نمره پایین تر از 57 را کسب کرده اند که به نظر می رسد این افراد جزء کارمندان زن شاغل در بهزیستی می باشند.

4-3 تجزیه و تحلیل فرضیه و سوالات تحقیق
فرضیه تحقیق: سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است.
جدول (3-4) مقایسه نمرات زنان و مردان
زن
مرد

6084
78
3844
62
2116
46
5329
73
4354
66
6561
81
2304
48
6561
81
5041
71
5041
71
4356
66
5041
71
1089
33
6241
79
2916
54
6241
79
6241
79
5184
72
5184
72
5329
73
5929
77
4489
67
2401
49
5625
75
–
–
5329
73
–
–
5329
73
–
–
6889
83
–
–
6561
81
–
–
4225
65

5184
72

برای بررسی فرضیه تحقیق با این عنوان که سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است. با استفاده از جدول (3-4) خطای استاندارد تفاوت بین دو میانگین را محاسبه و با استفاده از داده بدست آمده. آزمون T برای تفاوت بین میانگینها را محاسبه کردیم. چون T جدول با درجه آزادی 28 برای آزمون یک دامنه برابر با 701/1 بدست آمده و چون T آزمون(84/2=t) جدول بیشتر است می توان نتیجه گرفت که تفاوت دو میانگین ناشی از شانس نیست و این تفاوت میانگین بین دو گروه معنادار می باشد. در نتیجه سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است.

سوال اول : آیا بین سلامت روانی کارمندان با ست آنها رابطه معنی داری وجود دارد؟جدول(4-4) محاسبه ضریب همبستگی سن کارمندان با نمرات سلامت روانی

CORRLATIONS

سلامت عمومی
سن
آزمون کندال
نمره سلامت عمومی
ضریب همبستگی
1000
014-

سطح معنی دار

921

تعداد
31
28

سن
ضریب همبستگی
014-
1000

سطح معنی دار
921

تعداد
28
28
آزمون اسپیرمن
نمره سلامت
ضریب همبستگی
023-
1000

سطح معنی دار

908

تعداد
31
28

سن
ضریب همبستگی
023-
1000

سطح معنی دار
908

تعداد
28
28

سوال فوق با دو روش آماری (ضریب همبستگی کندال و اسپیرمن) جدول(3-4) با استفاده از نرم افزار (S.P.S.S) مورد مطالعه قرار گرفت ظریب همبستگی بسیار پایین و منفی بدست آمده. که نشان دهنده فقدا رابطه معنی دار بین این دو متغیر است پس می توان نتیجه گیری کرد. که بین سن کارمندان و سلامت روانی آنها رابطه ای وجود ندارد.

سوال دوم: آیا بین سلامت روانی کارمندان رسمی، پیمانی، شرکتی تفاوت معنی داری وجود دارد؟
برای بررسی سوال فوق ابتدا میانگین ها وا نحراف معیار هر کدام از سه گروه محاسبه و با هم مقایسه کردیم.

جدول (5-4) مقایسه میانگینها و انحراف معیار سه گروه.
Descriptives

تعداد
میانگین
انحراف معیار
خطای معیار
فاصله اطمینان میانگین در سطح 95%

حد پایین
حد بالا
1
2
3
TOTAL
22
6
2
30
67.86
77350
57.00
69.07
12.407
4.370
11.314
12.043
2.345
1.784
8.000
2.199
62.36
72.91
-44.65
64.57
73.36
82.09
153.65
73.56

نمودار (3-4) مقایسه میانگینهای سه گروه
همانطور که مشخص شد در جدول (5-4) میزان میانگینها و انحراف معیار سه گروه با یکدیگر تفاوت زیادی دارد.
جدول (6-4) تجزیه و تحلیل واریانس

مجموع مجذورها
درجه آزادی
میانگین مجذورها
توضیع فیشر F
سطح معنادار
بین گروهی
درون گروهی
جمع
749.776
3456.091
4205.867
2
27
29
347.888
128.003
2.929
071
همانطور که قبلاً بیان شد برای بررسی سوال فوق ابتدا میانگین ها را مقایسه کردیم که آنها دارای تفاوت زیادی با هم بودند.(نمودار(6-4) به همین خاطر در جدول (6-4) برای پاسخ گویی قطعی به سوال واریانس های سه گروه با هم مورد مقایسه قرار گرفتند که چون مقدار سطح معنی دار آماری (071/0=SIG) بدست آمده از 05/0 بیشتر است، علیرغم تفاوت آشکاری که در میانگینهای سه گروه مشاهده می شود رابطه ی معناداری بین نوع اشتغال و سلامت روانی در کارمندان رسمی، پیمانی و شرکتی مشاهده نمی شود.
سوال سوم: آیا تفاوت معناداری در میزان سلامت روانی افرادی که فعالیت حمایتی اجتماعی توان بخشی اداری و خدماتی انجام می دهند وجود دارد یا خیر.
برای بررسی سوال فوق همانطور که در جدول (7-4) مشخص شد. میانگین نمرات گروههای شش گانه مورد مقایصه قرار گرفت که با توجه به جدول میان گروههای (1و3) ، (2-6) ،(5-5) تفاوت معنی داری وجود ندارد، اما به علت تعداد افراد کم حاضر در گروههای (2و6) نمی توان به صحت داده ها اطمینان کرد.
جدول (7-4) مقایسه میانگینمهای گروههای مختلف فعالیت.

تعداد
میانگین
انحراف معیار
خطای معیار
فاصله اطمینان میانگین در سطح 45%

حدپایین
حدبالا
1
2
3
4
5
6
TOTAL
9
2
9
5
5
1
31
71.22
81.00
70.67
62.80
62.40
79.00
69.16
5.674
000
9.367
15.434
18.942

11.852
1.891
000
3.122
6.902
8.471
2.129
66.86
81.00
63.47
43.64
38.88

64.81
75.50
81.00
77.87
81.96
85.92

73.51
با توجه به میانگینهای بدست آمده می توان گفت که سلامت روانی کارمندانی که فعالیت حمایتی اجتماعی و تانبخشی انجام می دهند بیشتر از افرادی است که مشغول به فعالیت اداری و خدماتی هستند.

نمودار(4-4) میانگین سلامت روانی گروههای مختلف فعالیت.
برای ارائه پاسخی قطعی به جواب سوال تحقیق واریانس گروههای مختلف محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفت.

جدول(8-4) تجزیه و تحلیل واریانس گروههای مختلف

مجموعه مجذورها
درجه آزادی
میانگین مجذورها
توضیع فیشر F
سطح معنی دار
بین گروهی
درون گروهی
جمع
866.638
3347.556
4214.194
5
25
30
173.328
133.902
1.294
298

چون سطح معنا دار (sig=0/289) بدست آمده بیشتر از 05/0 است. علیرغم تفاوت آشکاری که در بین میانگین های سلامت روانی در گروههای مختلف وجود دارد. رابطه معنی داری بین نوع فعالیت و سلامت روانی در کارمندان مشاهده نمی شود.

سوال چهارم: آیا بین میزان سلامت روانی و سنوات کاری کارمندان رابطه معنی داری وجود دارد؟

جدول(9-4) محاسبه ضریب همبستگی سنوات کاری با سلامت روانی کارمندان

نمره سلامت عمومی
صابقه کاری
آزمون کندال
نمره سلامت عمومی
ضریب همبستگی
1.000
158-

سطح معنی دار

242

تعداد
31
29

سابقه کاری
ضریب همبسگی
158-
1.000

سطح معنی دار
242

تعداد
29
29
آموزن اسپیرمن
نمره سلامت عمومی
ضریب همبستگی
1.000
242-

سطح معنی دار

207

تعداد
31
29

سابقه کاری
ضریب همبستگی
242-
1000

سطح معنی دار
207

تعداد
29
29

همانطور که در جدول فوق مشاهده می شود برای بررسی سوال فوق ضریب همبستگی کندال(اسپیرمن) برای متغیرهای سنوات کاری و میزان سلامت روانی محاسبه شد همانطور که در جدول (9-4) مشخص است ضریب همبستگی بین متغییرهای تحقیق بسیار پایین و منفی است به همین دلیل از داده های فوق می توان نتیجه گیری کرد که بین سلامت روانی و سنوات کاری هیچ ارتباطی وجود ندارد.

فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری

5-1 بحث و نتیجه گیری
همانطور که در فصل اول نیز مشخص گردید هدف از انجام این پژوهش بررسی سلامت روانی کارکنان بهزیستی شهر نیشابور می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه کارکنان بهزیستی شهر نیشابور با حجم 36 نفر بوده است که تعداد 31 نفر با محقق در اجرای آزمون سلامت عمومی GHQ همکاری نمودند. روش جمع آوری اطلاعات جهت پیشینه تحقیق و سایر موارد با استفاده از مطالعات کتابخانه ای صورت گرفته است.
نتایج حاصل از اجرای پرسشنامه سلامت عمومی و پرسشنامه محقق ساخته ضمیمه آن با کمک روشهای آماری که در فصل چهارم تحقیق از آنها بحث شده مورد تچزیه و تحلیل قرار گرفت.
اجرای این پژوهش با هدف بررسی یک فرضیه و چهار سوال تحقیق صورت گرفت که فرضیه و سوالات تحقیق در فصل اول مشخص شده اند. اکنون با توجه به نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده های آماری فصل چهارم و نیز دیدگاه های نظری ذکر شده در فصل دوم تحقیق به بحث در رابطه نتایج حاصله و رابطه آنها با تحقیقات قبلی می پردازیم.
فرضیه تحقیق بر این نظر استوار است که سلامت روانی در مردان بیستر از زنان است، و همانطور که نتایج حاصل از اجرای آزمون نشان داد، می توان با سطح اطمینان 95% ادعا کرد که سلامت روانی در مردان بیشتر از زنان است.
همانطور که در فصل دوم تحقیق نیز بیان شده تمام تحقیقاتی که در رابطه با همه گیرشناسی بیماریهای روانی در سطح جهان و نیز تحقیقاتی که در داخل کشور انجام شده شیوع بیماریهای روانی را در زنان بیشتر از مردان نشان می دهد و نتیجه بدست آمده در این تحقیق نیز، همسو و موافق با تحقیقات قبلی است.
در بررسی نتجیه فوق از دیدگاهها و مکاتب مختلف می توان به دیدگاه روانپزشکان28 اشاره کرد بنظر ایشان زنان به دلیل ناتوانی در سازش با محیط و انعطاف پذیری در مواجهه با محدودیتهای و فشار های روانی بیشتر از دیگر کارمندان مبتلا به بیماریهای روانی می شوند. از نظر روانپزشکان شخص سالماست که بین رفتار ها و کنترل او در برخورد با مشکلات اجتماعی تعادلی وجود داشته باشد. از نظر روانپزشکان عوامل محیطی و پدیده هایی که در اطراف وجود دارد برفرد تاثیر گذار یا از آن تاثیر پذیر است، که می توانند به بروز بیماری روانی سرعت بخشید یا آن را متوقف کند. بر همین اساس در رابطه با نتیجه فرضیه فوق می توان بیان کرد که عوامل محیطی موجود در محیط کار ، شرایط کاری، فشارهای روانی زندگی اجتماعی و خانوادگی و… می تواند تاثیر زیادی در ایجاد بیماری روانی در زنان نسبت به مردان داشته باشند.
در مورد نتایج سوال اول پژوهش که هدف آن بررسی رابطه سن با سلامت روانی کارکنان بود نتایج بدست آمده از آزمونها آماری(جدول 4-4) نشان داد که بین سلامت روانی کارکنان با سن آنها رابطه معنی داری وجود ندارد.
از نتیجه به دست آمده اینطور استنباط می شود که هر شخص در هر سنی امکان ابتلاء به بیماری روانی را دارد و برای ابتلا به بیماری روانی نمی توان سن خاصی را مشخص نمود.
به همین طریق تمام دیدگاهها و مکاتب نظری نیز سن خاصی را برای ابتلا به بیماری مشخص نکرده اند. به نظر محقق برای اینکه شخص خاصی را بیمار روانی بنامیم باید عوامل متعددی با یکدیگر همراه شوند تا فرد مورد نظر را بتوان فاقد سلامت روانی دانست و سن خاصی را نمی تواند مشخص کننده زمان ابتلاء به بیماری روانی دانست.
نتایج به دست آمده از آزمونهای آماری برای سوال دوم علیرغم تفاوت در میانگین های گروههای مختلف شغلی نشان داد که رابطه معنی داری بین تفاوت در اشتغال و سلامت روانی وجود ندارد یعنی در زمان اجرای تحقیق و در جامعه مورد مطالعه محقق سلامت روانی افراد مورد مطالعه تحت تاثیر اشتغال آنها قرار نگرفت است و این نتیجه با نتایج تحقیق بهادرخان در جمعیت روستایی گناباد همخوانی دارد.
تفاوت در میانگین، در گروههای شغلی را می توان به دلیل نوع فعالیت، میزان سهولت انجام کار، نوع مراجعه کننده، نوع محط کاری، میزان تماس با ارباب رجوع، عوامل شخصیتی و حتی خصوصیات زندگی فردی و اجتماعی کارمندان دانست. در جامعه مورد مطالعه میانگین سلامت روانی کارمندان پیمانی بیشتر از دو گروه دیگر است. که عوامل چندی همچون: تعداد این کارمندان، تفاوت تحصیلات آنها با دیگر کارمندان، سن پایین آنها نسبت به دیگر کارمندان، موقعیت اداری این افراد و… را در این تفاوت می توان موثر دانست.
در بررسی چهارمین سوال تحقیق که رابطه سلامت روانی با سنوات کاری را مورد بررسی قرار می دهند نتایج آماری نشاندادند که بین سنوات کاری و سلامت روانی رابطه ای وجود ندارد و این نتیجه همسو و موافق با نتایج تحقیق بهادرخان در گناباد می باشد. یعنی در این تحقیق و در این جامعه مورد مطالعه نمی توان گفت که تعداد سنوات کاری می تواند بعنوان یک عامل مستعد کننده عمل کند و فرد را برای ابتلاء یا عدم ابتلاء به بیماری روانی آماده کند.
از این داده ها می توان نتیجه گرفت که هر کس با هر چند سال سابقه کاری که دارد بالقوه استعداد ابتلاء به بیماری روانی را دارد و عوامل زیستی و محیطی در زمان وقوع یا عدم وقوع بیماری روانی نقش تعیین کننده ای دارند.

5-2 نتیجه گیری کلی
همانطور که از تعاریف متعدد ارائه شده برای سلامت روانی پیداست این مفهوم بسیار گسترده و اصول متعددی را شامل می شود. و عوامل بسیاری می توانند در پیدایش و عدم پیدایش سلامت روان تاثیر گذار باشند.
اما آنچه که از نتایج بررسی فرضیه این پژوهش می توان استنباط کرد این نکته است که : سلامت روانی وابسته به جنس است و میزان سلامت روانی در زن و مرد متفاوت است یافته های این پژوهش تاکیدی بر تحقیقات قبلی با این مضمون است که "سلامت روانی در مردان همواره بیشتر از زنان است" و زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلاء به بیماری روانی قرار دارند.
نتایج حاصل از بررسی تاثیر متغییرهایی همچون سن، نوع قرارداد، سنوات کاری ، و نوع فعالیت بر میزان سلامت روانی علارغم تفاوت در میانگین هیچ نتیجه مثبتی که نشان دهنده ارتباط متغییرهای فوق با سلامت روانی باشد بدست نیامد و هیچ کدام از متغیرهای فوق تاثیری بر میزان سلامت روانی کارمندان اداره بهزیستی ندارند.

5-3 محدودیتهای تحقیق
1- کمبود منابع مطالعاتی و فقر کتابخانه ای در شهرستان نیشابور جهت تدوین پیشینه تحقیق اولین مشکلی است که محقق با آن برخورد کرده است.
2- همکاری نکردن مسئولان کتابخانه های دانشگاههای همجوار از جمله دانشکده روانشناسی فردوسی نیز بر مشکلات محقق می افزاید.
3- همکاری نکردن صادقانه کارمندان اداره بهزیستی در کامل کردن پرسشنامه بطور صحیح و ارائه آن به محقق نیز از مشکلات اساسی تحقیق می باشند.

5-4 پیشنهادات
1- تحقیقاتی دیگر در همین راستا در دیگر شهرهای همجوار انجام شود تا بتوان نتایج را با هم مقایسه کرد و نیز تاثیر مناطق جغرافیایی را نیز بررسی کرد.
متغیرهای متنوع دیگری همچون میزان درآمد، تعداد فرزند، سابقه بیماری، وضعیت جسمانی خانواده ها و… بر میزان سلامت روانی مورد مطالعه قرار گیرد.
3- به منظور صحت بیشتر اطلاعات از پرسشنامه هایی که حاوی دروغ سنج هستند مانند: SCL90 استفاده یا از مصاحبه تشخیصی همراه با پرسشنامه سلامت عمومی استفاده شود.
4- لازم است در تحقیقات بعدی کارمندانی را که در روستاها نیز مشغول به فعالیت هستند نیز مورد بررسی قرار گیرند.
5- تحقیقاتی در همین راستا در ارتباط با دیگر سازمانهای دولتی انجام شود.

منابع و مآخذ
1- آناستاری.آ.(1371). اصول روان سنجی و روان آزمایی براهنی، محمد تقی. چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران
2- احمدوند، محمد علی (1382) بهداشت روانی. تهران، انتشارات دانشگاه پیام نور
3- توزنده جانی حسن و اکبری بهمن و همکاران (1383) درآمدی بر روانشناسی عمومی، چاپ سوم، انتشارات شهر فیروزه
4- پوافکاری. نصرت الله (1383) فرهنگ جوامع روانشناسی روانپزشکی انگلیسی به فارسی، تهران. فرهنگ معاصر
5- حسینی سید ابولقاسم (1373) بررسی مقدماتی اصول روانشناسی اسلامی چاپ دوم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
6- دلاور، علی (1383) مبانی نظری و علمی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی ویرایش دوم چاپ سوم، تهران، انتشارات رشد
7- دلاور، علی (1383) روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی چاپ چهارم، تهران ، موسسه نشر ویرایش
8- شاملو، سعید (1367) مکتب ها و نظریه ها در روانشناسی شخصیت، چاپ ششم، تهران، انتشارات رشد.
9- شاملو، سعید (1369) بهداشت روانی، تهران انتشارات رشد.
10- فخریان، بهجت- فولادی، سکینه. بررسی همه گیر شناسی اختلالات روانی در بین دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهرستان نیشابور، خردادماه (1375) پایان نامه کارشناسی آموزش ابتدایی مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان آموزش و پرورش شهرستان نیشابور شماره ثبت 84
11- کاپلان، هارولد و همکاران (1375) خلاصه روانشناسی و روان پزشکی جلد اول، ترجمه پور افکاری، نصرت الله ، چاپ اول، تهران، انتشارات شهر آب
12- کاویانی، فردوس و همکاران (1380)، روشهای مصاحبه و آزمون های بالینی، چاپ اول، تهران، انتشارات سنا
13- گنجی، حمزه، (1376) بهداشت روانی، تهران، انتشارات ارسباران
14- میلانی فر، بهروز(1370) بهداشت روانی، تهران، انتشارات قومس
15- مقربی، مهدی ، طباطبایی، حسن ، بررسی عوامل مرتبط با وضعیت روانی براساس پرسشنامه SCL25 در افراد بالای 15 سال در ساکنین منطقه ی کوی امیر مشهد تابستان (1383)، پایان نامه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درجه دکترای پزشکی، شماره ثبت (5506)
16- محر ری، محمد رضا(1373) فصل نامه اندیشه و رفتار، مجله روان پزشکی و روانشناسی بالینی، سال اول، شماره 2 و 3، پاییز و زمستان (1373)
17- ناصرنیا، شیرین، بررسی عوامل مرتبط با سلامت روانی در زنان 8-6 هفته بعد از زایمان در سال تحصیلی 83-82، پایان نامه دانشگاه علوم پزشکی مشهد، درجه دکترای پزشکی ، شماره ثبت (5481)

پیوست

لطفاً این قسمت را مطالعه کنید
پاسخگویی عزیز می خواهیم درباره کسالت و ناراحتی های پزشکی و اینکه سلامت عمومی شما در طی یک ماه گذشته تا به امروز چگونه بوده است اطلاعاتی بدست آوریم. لطفاً در تمامی سوالات زیر پاسخی را که فکر می کنید با وضع شما بیشتر مطابقت دارد مشخص کنید.
پاسخگوی عزیز: اطلاعات این پرسشنامه به طور محرمانه نگهداری می شود لذا برای دستیابی به اهداف تحقیق از شما خواستاریم که به سئوالات زیر به طور کامل پاسخ دهید.
سن: جنس: مردزن
1- چند سال است که در بهزیستی مشغول به فعالیت هستید؟

2- نوع قرارداد شما با سازمان بهزیستی چگونه است؟
الف) کارمند رسمی سازمان هستم
ب) کارمند پیمانی سازمان هستم
ج) جزء کارمندان شرکتی می باشم
3- نوع فعالیت هایی که در سازمان بهزیستی بطور تخصصی انجام می دهید را مشخص کنید.
الف) فعالیت حمایتی اجتماعی
ب) فعالیت توان بخشی
ج) فعالیت اداری و حسابرسی
د) فعالیتهای خدماتی (راننده ، منشی، نگهبان،…)

1- احساس کرده اید که کاملاً خوب و سلامت هستید؟
بهترا ز همیشه مثل همیشه بدتر از همیشه خیلی بدتر از معمول
2- احساس کرده اید که به یک داروی تقویتی خوب نیاز دارید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
3- احساس می کنید ناتوان و از پا افتاده شده اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
4- احساس می کنید که بیمار هستید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
5- هیچ نوع دردی در سر خود داشته اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
6- در سرتان احساس گرفتگی یا فشار کرده اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
7- حالتهای سرد یا گرم شدن داشته اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
8- آیا اخیراً به علت نگرانی خواب زیادی از دست داده اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
9- بعد از به خواب رفتن مشکلی در تداوم خواب داشته اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
10- احساس کرده اید به طور مداوم تحت فشار هستید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
11- بدخلق بوده و زود از جا در می رفته اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
12- بدون دلیل هراسان یا وحشت زده شده اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
13- احساس کرده اید کارها بیش از حد توانایی شما است؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
14- به طور مداوم عصبی و حساس شده اید؟
به هیچ وچه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
15- در سرگرم و مشغول نگهداشتن خود موفق بوده اید؟
خیلی بیشتر از معمولمثل همیشهکمتر از معمول خیلی کمتر از معمول
16- در انجام کارهایتان کندتر بوده اید؟
سریعتر از معمول مثل همیشه کندتر از معمول خیلی کندتر از معمول
17- روی هم رفته احساس کرده اید که کارها را درست انجام می دهید؟
بهتر از معمول تقریبا یک جور نه به خوبی معمول خیلی بدتر از معمول
18- از نحوه انجام وظایفتان راضی بوده اید؟
راضی تر از معمولتقریباً مثل معمول نه با رضایت معمولخیلی ناراضی تر
19- احساس کرده اید که نقش مهمی در کارها دارید؟
بیشتر از معمول مثل معمول نه به مفیدی معمول خیلی کمتر از معمول
20- احساس کرده اید توانایی تصمیم گیری در کارها را دارید؟
بیشتر از معمول مثل معمول کمتر از معمول خیلی کمتر توانا
21- قادر به لذت بردن از فعالیت ها عادی و روزمره خود بوده اید؟
بیشتر از معمول مثل معمول کمتر از معمول خیلی کمتر معمول
22- فکر می کنید فرد بی ارزشی هستید؟
به هیچ وج نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
23- احساس می کنید زندگی کاملاً بدون امید است؟
به هیچ وجه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
24- احساس کرده اید که دنیا ارزش زنده ماندن را ندارد؟
به هیچ وجه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
25- در مورد امکان این که خودتان را از بین ببرید فکر کرده اید؟
قطعاً نه اینطور فکر نمی کنم به ذهنم خطور کردهخیلی بیشتر از معمول
26- متوجه شده اید که اوقاتی بوده که به سبب اعصاب بسیار خراب، قادر به انجام هیچ کاری نبوده اید؟
به هیچ وجه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
27- متوجه شده اید که آرزو می کنید مرده بودید و از همه چیز خلاص می شدید؟
به هیچ وجه نه بیشتر از معمول بیشتر از معمول خیلی بیشتر از معمول
28- متوجه شده اید که فکر پایان دادن به زندگی مرتب به ذهنتان می آید؟
قطعاً نه اینطور فکر نمی کنم به ذهنم خطور کرده قطعاً بله

1 kamohell
2 Karl menniger
3 Watson
4 Kinsberge
5 Im hotep
6 F.Pinel
7 V.Sanzoqeiarogy
8 Ego
9 Id
10 Super Ego
11 Abraham.Maslow
12 Primary Prevention
13 Secondary Prevention
14 Tertiary Prevention
15 Repression
16 Extrajection
17 Translocation
18 Reversion
19 Sublimation
20 Rationnalization
21 Identifisation
22 Compensation
23 Denial
24 Darel Regier
25 Finlay,Jones & Barvil
26 Sarvey Rescarch
27 General Healt Questionaire
28 دیدگاه های مکاتب مختلف در مورد بیماریهای روانی در فصل دوم آورده شده است.
—————

————————————————————

—————

————————————————————

125