نمونه پروپوزال معماری ارشد
عنوان فارسی:
طراحی مجتمع مسکونی یکصد واحدی با رویکرد پایداری اجتماعی و روانشناسی محیط در شهر قم
عنوان انگلیسی :
Hundred-unit residential complex design approach to social stability and enviromentall psychology
بیان مسئله :
با افزایش جمعیت شهر ها، تراکم جمعیت و ورود هرچه بیشتر معماری مدرن در ایران، طراحان و معماران به سمت ایجاد مجتمع های مسکونی در شهر ها رفته و با برطرف کردن کاستی های مجتمع های مسکونی سعی میکنند که محیطی مناسب،امن و پایدار ایجاد کنند.پایداری اجتماعی و روانشناسی محیط از جمله مباحثی است که باید در راستای ایجاد مجتمع مسکونی مناسب و کارا به آن توجه کرد زیرا یکی از مشکل آفرین ترین موضوعات در جامعه ی مدرن فقدان فضاهای پایداری است که به جنبه های اجتماعی و روانی انسان توجه میکند.مجتمع مسکونی پروت ایگو در اثر بی توجهی به مسائل اجتماعی و جنبه های روانشناسی محکوم به نابودی شد و در ایران نیز مجتمع های مسکونی بسیاری بدون توجه به نیاز های اجتماعی و روانی مردم ساخته شده که متاسفانه تجربه ی زندگی خوب را در این مجتمع ها از مردم میگیرد و انسانها به اجبار در این خانه ها زندگی کرده و به آن عادت میکنند. پایداری اجتماعی در مسکن، به تشکیل اجتماعی می اندیشد که به پایداری خودش کمک کند. این مهم با برطرف شدن نیازهای فیزیکی و روانی انسان بدست می آید. در این راستا طراحی محیط، نقشی اساسی را به جهت برآورده کردن کلیه نیازهای عملکردی و تامین سلامت جسمی و روحی کاربران بر عهده دارد.این طراحی باید فرصتهای مناسب برای تجلی فرهنگ را فراهم سازد. در این پژوهش نقش، معیارها و چگونگی افزایش پایداری اجتماعی با توجه به علم روانشناسی محیطی در مجتمهای زیستی، جهت طراحی مجتمع های مسکونی با امنیت ، هویت و آسایش و دارای مراودات اجتماعی ، مورد کنکاش قرار خواهد گرفت تا به مدد آن و همچنین آگاهی یافتن از نیازهای استفاده کنندگان مجتمع مسکونی مورد نظر برای طراحی مجدد آن، اصول و معیارهای طراحی برای ایجاد یک مجموعه مسکونی پایدار بدست آید.
ضرورت و اهمیت تحقیق
شکی نیست که مسکن یکی از بیشترین ساخته های مصنوع بشر است.با توجه به نگاه جدید معماران و کارفرمایان امروزی به طراحی معماری پایدار و بهره مندی حداکثری از ویژگی ها و نیاز های روانشناختی انسان برای ساخت ساختمان ها این کمبود در کشور ما بسیار زیاد به چشم می آید زیرا طراحی ها عموما به ویژگی های اجتماعی و پایداری اجتماعی و نیز روانشناسی محیط پیرامون کمتر توجه میکنند.
پیشینه ی تحقیق :
در بررسی های به عمل آمده از منابع کتابخانه ای در مورد سابقه پژوهش ها ی انجام شده می توان به نمونه هایی از کتاب ها و مقالات در زمینه های پایداری اجتماعی و روانشناسی محیطی اشاره کرد. از جمله کتاب معماری پایدار نوشته مهدی مداحی و همکاران(1391) کتاب معماری جمعی از نظریه تا عمل نوشته ی حامد کامل نیا(1390) و همکاران و نیز کتاب "از روانشناسی محیطی تا رفاه اجتماعی" نوشته ی علیرضا صادقی و هادی محمودی نژاد (1389) ونیز مقالاتی از جمله مقاله ی "اصول پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی" نوشته ی پروین السادات سجادی(1389)،مقاله ی "تحلیل اجتماع پذیری محیط کالبدی متاثر از ادراک روانشناسی محیطی در محیط انسان ساخت" نوشته ی گلرخ دانشگر مقدم (1390) اشاره کرد .
جین جیکوبز در ســال 1961 در کتــاب تاثیرگذار خود با نام "مرگ و زندگی شــهرهای بزرگ آمریکا"، مخالفــت صریح خود را با اقدامات"رابــرت موزز"مبتنی بر ایجاد آپارتمانهایی بی روح به جای واحدهای همســایگی قدیمی که از نظر او نمونه عالی جامعه ای فشرده، متراکم و سرزنده بودند- اعلام داشت.
هوشنگ امیر احمدی در مقاله ی "ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ پایداری اجتماعی ﻣﺠﺘﻤﻊ زﻳﺴﺘﻲ ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻫﻮﻳﺖ ﺷﻬﺮ(1387) ﺑﺎ روﻳﻜﺮدی ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ و ﺗﺪﻗﻴﻖ ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﻣﺠﺘﻤﻊ زﻳـﺴﺘﻲ، ﻧﻘـﺶ، اﻫﻤﻴﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺎه آن در ﻃﺮح ﻫﺎ و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﭘﺮداﺧﺘﻪ شده اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮاین مقاله ﺗﻮﺟﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮی داراﻳﻲ ﻫﺎی ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻣﺠﺘﻤﻊ زﻳﺴﺘﻲ ﻣﻮﻓﻖ دﻋﻮت ﻣﻲﻛﻨﺪ. نمونه هایی از پایان نامه های مرتبط نیز برای قشر خاصی از افراد مانند پزشکان و … انجام گرفته اند.
عبدالهادی دانشپور در مقاله ای با عنوان "جایگاه روانشناسی محیطی در ساختمان های بلند مرتبه با رویکرد معماری پایدار" نشریه هویت شهر(1388) بیان میکند که با توجه به رشد جمعیت و شهرنشینی، راهبرد بلندمرتبه سازی، در زمان حاضر رواج یافته است. بعلت تجمیع کاربران در سطحی محدود و بهره گیری قابل توجه از منابع انرژی در ساختمان های بلند، لازمست تا رویکرد پایداری در فرآیند طراحی و مرحله بهره برداری مورد توجه قرار گیرد در پژوهش ها و طراحی های انجام شده، بندرت به جنبه های روان شناختی و رفتارهای مرتبط با این رویکرد پرداخته شده است.
زهرا صمدی فر(1392) در مقاله ای با عنوان "بومی سازی و پایداری معماری مجتمعهای مسکونی با بهره وری از فضاهای عمومی در جهت افزایش تعامالت اجتماعی" بیان میکند که فضاهای عمومی مجتمع های مسکونی باید دارای شرایطی چون تنوع و سرزندگی، فضای صمیمانه، دید مطلوب و… باشد تا امکان حضور مستمر ساکنین را در فضای عمومی به همراه داشته باشد. چرا که حضور مداوم ساکنین باعث ایجاد ارتباط چهره به چهره بین ساکنین و شناخت بیشتر نسبت به هم و در پی آن افزایش تعامالت اجتماعی دارد.
مصطفی بهزادفر(1391) در مقاله ای باعنوان "ارتقای کیفیتهای محیطی گامی در جهت توسعه پایدار اجتماعی" بیان میکند که شــهر پایدار، شــهری اســت که امکان زیســتن متناسب و هماهنگ شهروندان را براساس حقوق متقابل و تعریف شده جامعه مدنی فراهم میکند. در چنین ســاختاری است که شهروندان از حق طبیعی برخورداری از تســهیالت و خدمات شــهری بهرهمند میشــوند. در واقع در چنین شهری است که آنچه بزعم صاحب نظران ســرمایه نامیده میشود، میسر میگردد که انواع گوناگونی از ســرمایه اجتماعی و اقتصــادی و فرهنگــی را در بر میگیرد.
در نظریه های طراحی محیط نیز اظهار نظرهای زیادی راجع به چگونگی تاثیر طراحی بر پایداری اجتماعی و روانشناسی محیطی شده است. همچنین نیاز انسان به پیوندجویی و احساس تعلق به یک مکان از جمله مواردی است که جان لنگ برای ضرورت برقراری روابط اجتماعی بر می شمرد و انجام تعاملات اجتماعی و مشاهده فعالیت های مردم را موجب شادی انسان از طریق ایجاد زمینه های اجتماعی شدن و رسیدن به پایداری اجتماعی می داند.کریستوفر الکساندر نیز ملاقات های گاه به گاه و غیر رسمی را زمینه ساز پایداری اجتمعی و توسعه دوستی ها و روابط روزمره مردم دانسته و روابط اجتماعی را موجب نزدیکتر شدن نگرش های متفاوت افراد مختلف می داند.
به گفته "جن کل" فضاهای عمومی می توانند به گونه ای طراحی شوند که مردم و فعالیت ها را از محیط خصوصی به محیط عمومی فرا خوانند یا بر عکس به صورتی باشند که وارد شدن به آنها از نظر فیزیکی و روانی دشوار باشند. در فضاهای اجتماع پذیر در نحوه طراحی فضا و چیدمان مبلمان آن ارتباط چهره به چهره افراد در نظر گرفته می شود. این مسئله در کنار ایجاد فضاهایی که امکان ملاقات با یکدیگر را فراهم می کند موجب افزایش قابل توجه معاملات اجتماعی می گردد.
مطالعات افرادی چون جین جیکوس و اسکار نیومن نیز نشان می دهد که در محیط های محلی که تعامل اجتماعی قابل توجهی میان مردم وجود دارد میزان جرم و جنایت پایین تر می باشد و امنیت بیشتری حاصل می گردد. در مورد فضای داخلی ذکر شده است که "سلسله مراتب فضا به گونه ای باشد که مردم بتوانند رابطه اجتماعی برقرار کنند" .
جنبه جدید بودن تحقیق:
از آنجا که مطالعات پروژه حاضرمرتبط و یا در ادامه پژوهش های ذکر شده می باشد ،لزوما مسیرطرح به سمت این پژوهش ها سوق میابد اما با توجه به آنچه گفته شد می توان گفت که در حد فعلی، پروژه های بسیار کمی در ایران با کیفیت و کمیت مطرح در این پروژه موجود می باشد.از طرفی در پایان نامه های موجود پیرامون موضوع پایداری اجتماعی و روانشناسی محیطی همواره طراحی برای قشر خاصی از افراد در مشاغل مشابه صورت گرفته است و به پایداری اجتماعی و روانشناسی محیطی تواما پرداخت نشده است.
اهداف کاربردی :
با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی امکانات نوینی در عرصه معماری و ساختمان سازی در اختیار بشر قرار گرفته است، اما به دنبال آن به تدریج روح زندگی از محیط سکونت رخت بر بست، و این تقابل منجر به مشکلات روحی و اجتماعی و روانی بسیاری در انسانها گردید.
هدف از انجام این تحقیق طراحی یک مجتمع مسکونی مطلوب می باشد که دارای ویژگی های اجتماعی مناسب از جمله فضاهای جمعی،عمومی و نیمه عمومی باشد تا به پایداری اجتماعی کمک کرده و نیز با بهره گیری از دانستنیهای روانشناسی محیطی به خلق یک معماری انسان گرا برسیم. بنابراین اهداف اصلی را میتوان اینگونه بیان نمود :
– طراحی یک مجتمع مسکونی منطبق بر نیاز های اجتماعی و روانی انسانها
– ارتقا سطح کمی و کیفی فضاهای مجتمع های مسکونی با رعایت اصول روانشناسی محیطی
– راهکارهایی برای رسیدن به پایداری اجتماعی در مجتمع های مسکونی
سوالات تحقیق :
– آیا رعایت اصول روانشناسی محیطی و پایداری اجتماعی میتواند میزان رضایتمندی ساکنین مجتمعهای مسکونی را افزایش دهد؟
– چگونه میتوان با استفاده از دانش روانشناسی محیطی به سازماندهی فضایی مطلوب یک مجتمع مسکونی پرداخت؟
– معیارهای طراحی مجتمع مسکونی جهت رسیدن به پایداری اجتماعی چیست؟
– پایداری اجتماعی در یک مجتمع مسکونی چگونه اتفاق میافتد؟
فرضیه های تحقیق:
– رعایت اصول روانشناسی محیطی و پایداری اجتماعی میتواند میزان رضایتمندی ساکنین مجتمع های مسکونی را افزایش دهد.
– با استفاده از دانش روانشناسی محیطی میتوان به سازماندهی مناسب و طراحی مطلوب مجتمعهای مسکونی رسید.
– استفاده از معیارهای پایداری اجتماعی میتواند سبب ایجاد یک مجتمع مسکونی مطلوب شود.
– فرضیه این تحقیق را همچنین میتوان افزایش میزان امنیت، حس تعلق به مکان و رضایت از زندگی و هویت مندی در ساکنین مجتمع های مسکونی در نظر گرفت.
تعریف واژه ها و اصطلاحات فنی :
مجتمع مسکونی(Residental Complex) به ساختمان های بلندمرتبه ای گفته می شود که به صورت چندطبقه ساخته می شوند و معمولا کاربری مسکونی سا اداری-مسکونی یا چند کاربری دارند و تفاوت آنها با آسمان خراش در این است که معمولا به ساختمان های بیشتر از ۱۵ طبقه آسمان خراش گفته می شود.در شهرهای بزرگ به علت کمبود زمین نیاز به تراکم جمعیتی را به کمک ساخت بلوک های آپارتمانی مرتفع می کنند. به علت عدم نیاز به خرید زمین و تقسیم شدن هزینه آن بین واحدهای مسکونی قیمت واحدهای مسکونی آن معمولا ارزان تر از ساختمان های معمولی است البته در دهه اخیر با رشد آپارتمان نشینی در شهرهای بزرگ، آپارتمان های گران قیمت نیز ساخته می شوند.مجتمع های مسکونی معمولا دارای امنیت بالاتری نسبت به دیگر خانه های مسکونی میباشند زیرا وجود نگهبان و نیز نظارت اجتماعی ساکنین سبب میشود که جرم کمتر در این مکان ها اتفاق بیفتد.همچنین مجتمع های مسکونی به دلیل وجود تراکم بالا و جمعیت زیاد و وجود اقشار مختلف در آن معمولا دارای آرامش صوتی کمتری میباشد.وجود امکانات تفریحی، ورزشی، خدماتی میتواند در بهبود مجتمع های مسکونی سهم زیادی داشته باشد.
پایداری (Stability) می تواند سه مولفه اساسی داشته باشد:
1. پایداری اجتماعی(Social Stability): تغییراتی که برای به بار نشستن آیندهٔ پایدار ضروری است، همواره قید و بند فرهنگ اجتماعی هر جامعه است. لازمهٔ آن تغییر و بازبینی الگوها و ارزش های جتماعی نا همسان و نیز احیای باورها، سنت ها و الگوهایی است که ریشه در فرهنگ تاریخی یک جامعه دارد و منطبق با تفکر پایداری است. نخستین قدم در این فرایند تضمین قطعی در رفع نیازهای اصلی جامعه است. برخی از ویژگی قرار است: ۱) بهره مندی مکفی از سرمایه های اصلی ۲) مشمولیت و در برگیرندگی (تنوع نژادی، فرهنگی و … در جهت افزایش سرمایه اجتماعی) ۳) برخورداری از شلامت و رفاه ۴) برخورداری از آموزش ۵) رشد و ارتقای نعامل اجتماعی ۶) برخورداری از اصول و ارزش های پایدار
2. پایداری اقتصادی(Economic Stability): مراد از پایداری اقتصادی حفظ سرمایه اقتصادی است. پایداری در اقتصد را می توان در ایجاد رشد عادلانه و متوازن جامعه انسانی و تضمین بهرهمندی تک تک انسان ها در طول زمان بدون ورد آوردن خدشه به منابع زیستی، طبیعی و فرهنگی تعریف نمود. مهمترین سر فصل های مطرح در زمینهٔ پایداری اقتصادی عبارتند از: ۱- اقتصاد با حساسیت بوم شناختی ۲- نظام مبتنی بر ارزش (اقتصاد دانان سبز، اقتصاد راوسیله و نه هدف در جهت نیل به توسعه پایدار می دانند) ۳- نظام عادلانه ۴- تاکید بر اقتصاد محلی ۵- بهره وری
3. پایداری زیست محیطی(Enviromental Stability): پایداری زیست محیطی را می توان در تداوم و ارتقا سلامت و کارکردهای اصلی محیط زیست، یعنی حفظ سرمایه طبیعی تداوم رفاه انسانی است. انسان باید در چارچوب محدودیت های محیط زیست زندگی کند. سرمایه طبیعی باید حفظ شود، زیرا هم تامین کننده منابع است و هم صندوق ذخیره مواد . پایداری زیست محیطی نیازمند مصرف پایدار توسط یک جمعیت پایدار است.
روانشناسی محیطی(Enviromentall Psychology) یکی از میان رشته های معماری، روان شناسی محیطی و بوم شناسی است که به بررسی روابطِ متقابل میان فرد و محیطِ پیرامونِ وی می پردازد.
روان شناسی محیطی حوزه ای است که تعریف آن به شکلی خاص و در قالب چند کلمه نمی گنجد. در واقع برخی روان شناسان عنوان داشته اند که تعریف آن غیر ممکن است و گفته اند که روان شناسی محیطی اساساً هر چیزی است که روان شناسان محیطی انجام می دهند. با این وجود، می توان چنین گفت که روان شناسی محیطی رشته ای است که با تعاملات و روابط میان مردم و محیطشان سر و کار دارد.
معماران، جغرافی دانان و دانش مندان اجتماعی مدت زیادی است که به موضوعات مرتبط با رابطه ی محیط و رفتار علاقه نشان می دهند و بسیاری از روان شناسان محیطی فعلی نیز می توانند رد ریشه های پژهشی خود را در کارهای صورت گرفته توسط چهره های نخستین روان شناسی بیابند.
روش تحقیق :
این مطالعه از لحاظ هدف، پژوهشی- کاربردی است زیرا به تدوین معیارهایی برای طراحی جهت افزایش سطح تعاملات اجتماعی می پردازد و از نظر نحوه گردآوری داده ها تحقیقی توصیفی است، چرا که هدف آن توصیف پدیده ها و مفاهیم مرتبط با تحقیق می باشد و از لحاظ نحوه اجرا، تحلیلی و میدانی می باشد. روش تحقیق به صورت اسنادی- تحلیلی و میدانی خواهد بود. در این پژوهش به جمع آوری اطلاعات، مقایسه نمونه های موفق و ناموفق و جمع آوری اطلاعات موجود سایت پرداخته شده است.
روش گرد آوری اطلاعات :
بخشی از اطلاعات به صورت اسنادی گردآوری می شود (از کتاب -مقاله و. . . ) استفاده می شود. به علاوه بررسی های میدانی هم صورت می گیرد.
ابزار گرد آوری اطلاعات :
از ابزارهایی مانند تهیه فیش،عکس،مصاحبه وپرسشنامه استفاده خواهد شد.
روش تجزیه وتحلیل اطلاعات :
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات به شیوه توصیفی و مقایسه ای خواهد بود که در ادامه پروژه با توجه به اطلاعات گردآوری شده مورد بررسی قرارخواهد گرفت.
منابع :
صالحی فرد، محمد،و علیزاده، سید دانا. تحلیلی بر ابعاد اجتماعی روانشناختی فضاهای سبز در شهر ها، نشریه مدیریت شهری، شماره 21 پاییز 1391
کوکبی، افشین. معیارهای ارزیابی کیفیت زندگی شهری در مراکز شهری، نشریه هویت شهر سال اول شماره 1 پاییز و زمستان 1381
الوانی، سید مهدی، و علیرضا شیروانی.سرمایه اجتماعی(مفاهیم، نظریه ها و کاربردها) نشریه هویت شهر شماره 18 زمستان 1385
1390 ایزدی، محمد سعید. جزوه دانشگاهی، تهران: دانشگاه تهران
بحرینی، سید حســین.تحلیل فضاهای شهری، تهران، دانشگاه تهران 1378
1377 بحرینی، سید حسین. فرآیند طراحی شهری، تهران، دانشگاه تهران
پورجعفــر، محمدرضا، و هادی محمودی نژاد. طراحی شــهری و سرمایه اجتماعی در فضایهای شهری، انتشارات هله1388
سال 1388 حمیده، ســارا، و نوید پورمحمدرضا. پایداری در شهرها از دیروز تا امروز، فصلنامه هفت شهر، شماره
دانشــپور، سید عبدالهادی و مریم چرخچیان. فضاهای عمومی و عوامل موثر بر حیات جمعی، فصلنامه باغنظر، شماره 28-1386،19
زیردست، اسفندیار.کاربرد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در برنامهریزی شهری و منطقهای، دانشگاه تهران: مجله هنرهای زیبا، شماره 1380،10
پاکزاد، جهانشــاه، تاریخ شهر و شهرنشینی ایران، انتشارات شهید بهشتی، 1390
1384 سید حسینی، رضا، مکتبهای ادبی، جلد اول، تهران، انتشارات نگاه
1384 شوای، فرانسواز، شهرســازی، تخیالت و واقعیات، ترجمه سید محسن حبیبی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
کالن، گوردون.گزیده منظر شــهری، ترجمه منوچهر طبیبیان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران 1387
گلکار، کورش. مولفه های سازنده کیفیت طراحی شهری، دوفصلنامه صفه، شماره1385،32