به نام خدا
پرسش و پاسخ های فصل اول کتاب مطالعات فرهنگی ( تحلیل فرهنگی ) دوازدهم انسانی
درس اول فصل اول : چیستی فرهنگ
۱- معنا و ریشه لغوی فرهنگ چیست؟ پاسخ: فرهنگ واژه ای فارسی و مرکب است که از دو جزء" فر" و "هنگ " تشکیل شده است. فر پیشوندی است که در معنای جلو بالا و پیش به کار میرود و هنگ به معنی کشیدن و سنگینی و وزن می باشد. در کتاب لغت نامه فرهنگ به معنای ادب، تربیت، دانش، علم، هنر، آداب و رسوم است.
۲- چه تعاریفی از فرهنگ ارائه شده است؟ پاسخ : فرهنگ مجموعه پیچیده ای از دانش ها باورها هنرها قوانین آداب و رسوم است. فرهنگ حیات معنوی انسان ها و فلسفه و قانونگذاری و ادبیات و هنر است. فرهنگ نظام واره ای از باورها و مفروضات اساسی ارزش ها آداب و الگوهای رفتاری و نمادها است.
۳- ریموند ویلیامز کیست؟ پاسخ: ریموند ویلیامز منتقد فرهنگی و از پیشگامان اصلی مطالعات فرهنگی است که تعاریف مختلف فرهنگ را طبقه بندی نموده است و به مطالعه تحولات تاریخی مفهوم فرهنگ پرداخته است.
۴- ریموند ویلیامز تعاریف فرهنگ را چگونه طبقه بندی نموده است؟ پاسخ :۱- تعاریفی که به رشد فکری روحی و زیبایی شناختی فرد، گروه یا جامعه می پردازد. ۲- تعاریفی که دربرگیرنده فعالیت های ذهنی- هنری انسان ها است مانند فیلم و تئاتر، داستان و معماری و … است ۳- تعاریفی که فرهنگ را شیوه و راه و رسم زندگی، کنش ها، باورها، آداب و رسوم مردم یک گروه یا جامعه می داند.
۵- چرا مفهوم فرهنگ دارای تعاریف متعدد و متفاوت است؟ پاسخ: چون موضوع مورد مطالعه فرهنگ، انسان است که بسیار پیچیده است.
۶- فرهنگ دارای چه ویژگی ها و خصوصیاتی است ؟پاسخ :۱- معنا بخشی و ارزش آفرینی: یعنی فرهنگ بیانگر معنا و مفهوم ارزش ها آگاهی ها و سبک زندگی انسانها است که به پدیده های اجتماعی شکل می دهد .۲- زمانبندی و مکانمندی: یعنی فرهنگ در زمان ها و مکان های متفاوت مختلف و گوناگون است و هر ملتی فرهنگ خاص خود را دارد.۳- میراث جمعی: یعنی فرهنگ توسط مجموعه ای از افرادجامعه به وجود می آید و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.۴- تاریخی بودن: یعنی فرهنگ در طول تاریخ و به صورت تدریجی به وجود می آید و بر یکدیگر انباشته می شود و کنش های موردی و زودگذر کنش فرهنگی نیستند.۵- اکتسابی بودن :یعنی فرهنگ پدیده ای است که آن را می آموزیم و این آموزش از بدو تولد تا پایان عمر توسط نهادهای رسمی و غیر رسمی انجام میشود.۶- تحول پذیر بودن : یعنی فرهنگ مانند هر پدیده اجتماعی دیگری فراز و فرود ،پویایی یا زوال دارد و به تدریج دچار دگرگونی و تحول می شود. ۷- نظام مند بودن: یعنی فرهنگ یک کل به هم پیوسته و منسجم است و عناصر و اجزای تشکیل دهنده آن بر یکدیگر اثر گذار هستند.
۷- چرا جهان های اجتماعی و جهان های فرهنگی مختلف دارای خصوصیات مشترک هستند؟پاسخ: به علت انسان شمول بودن فرهنگ، تمام جهان های اجتماعی موضوع مشترکی دارند که آن انسان است.
۸- فرهنگ را به چند بعد تقسیم می کنند؟ پاسخ :۱- فرهنگ محسوس: که پدیده های عینی و ملموس فرهنگ است .مانند آثار باستانی ، میراث فرهنگی و صنایع دستی و آنچه که در بعد مادی فرهنگ از گذشته تا به حال به یادگار مانده است. ۲- فرهنگی غیرمحسوس: ابعاد کیفی غیر عینی و غیر قابل لمس ،مانند اعتقادات، اخلاقیات، باورها ارزشها، آثار فکری ،هنری، آداب و رسوم، که بیشتر به وسیله زبان و خط فرا گرفته می شوند.
۹- ابعاد مختلف فرهنگ با یکدیگر چه رابطه و پیوندی دارند ؟پاسخ: این ارتباط یک رابطه دو سویه است. از یک سو فرهنگ محسوس ریشه در فرهنگ غیر محسوس دارد و بر آن استوار است و از آن سرچشمه می گیرد و از سوی دیگر فرهنگ غیرمحسوس از تغییرات و تحولات فرهنگ محسوس تاثیر می پذیرد.
۱۰- کدام بعد فرهنگ مهمتر است؟ پاسخ: فرهنگی غیرمحسوس، بدنه اصلی فرهنگ یک جامعه است. این بدنه قدرت روحی و حیاتی یک ملت را مشخص می کند و تمام ابعاد تولیدات و مصنوعات زندگی فردی و اجتماعی انسان ها ریشه در فرهنگ ذهنی و غیر محسوس دارد. فرهنگ مخصوص را می توان از دیگر نان گرفت و توسعه داد اما کسب فرهنگی غیرمحسوس به آسانی امکان پذیر نیست و می تواند آثار بسیار عمیق و گسترده مثبت یا منفی داشته باشد.
۱۱- هویت فرهنگی یک جامعه چگونه تشکیل می شود؟ پاسخ: دو بعد محسوس و غیر محسوس فرهنگ به کمک یکدیگر هویت فرهنگی یک جامعه را تشکیل می دهند. اگر بعد غیرمحسوس فرهنگ آسیب ببیند هویت فرهنگی جامعه تهدید می شود.
۱۲- فرهنگ دارای چه سطوحی است ؟پاسخ: ۱-عقاید و باورها :مانند اعتقاد به خداوند و روز معاد۲- ارزش ها مانند عدالت آزادی علم و آگاهی و هر آنچه که برای زندگی اجتماعی مفید است ۳ -هنجارها :مانند مقررات و قوانین ۴-نمادها: یعنی نشانه ها مانند علائم راهنمایی و رانندگی، پرچم، سرود ملی ، زنگ مدرسه و…
۱۳- چه رابطه ای میان سطوح و ابعاد فرهنگ برقرار است؟ پاسخ: فرهنگ دارای دو بعد غیر محسوس و غیر ملموس (ذهنی)و بعد محسوس و ملموس(عینی) است. بعد غیر محسوس فرهنگ شامل عقاید، باورها، آگاهی ها ارزش هاست که آنها می توانند منجر به ایجاد بعد محسوس فرهنگ یعنی هنجارها، ابزارها ،نمادها و جلوه های بیرونی و عینی فرهنگ شود
۱۴- به نظر شما هنردستی سبدبافی کدام یک از ویژگی های فرهنگ را نمایش می گذارد؟ پاسخ :بعد محسوس فرهنگ را نشان میدهد
۱۵- چرا سبک معماری و ساخت و ساز خانه های مسکونی امروزه با گذشته ها و زمان های قدیم متفاوت است؟ پاسخ: چون شیوه زندگی، عقاید ،ارزش ها ،باورها و شکل روابط اجتماعی مردم امروز نسبت به گذشته دارای تفاوت است.
۱۶- چرا روش احترام گذاشتن دو ژاپنی به یکدیگر با شیوه احترام گذاشتن ما به یکدیگر متفاوت است؟ پاسخ: چون عقاید، باورها و فرهنگ دو جامعه دارای تفاوت است بنابراین هنجارهای آنها نیز در زمینه احترام گذاشتن با یکدیگر دارای تفاوت است.
درس دوم فصل اول : چرایی شناخت فرهنگ و تحلیل فرهنگی
۱- چرا باید فرهنگ را بشناسیم ؟چرا باید پدیده های فرهنگی را بررسی و تحلیل کنیم؟ پاسخ: هر انسان و هر کنشگری تحت تاثیر فرهنگ است. کنش اجتماعی نیازمند رابطه است و رابطه نیازمند فرهنگ است. کنش ها بر اساس باورها و بر اساس عقاید به وجود می آیند فرهنگ عامل تعامل اجتماعی و ارتباط است ما بدون داشتن فرهنگ نمی توانیم ارتباط داشته باشیم و بدون ارتباط جامعه به وجود نمی آید.
۲- شناخت فرهنگ و پدیده های فرهنگی با زندگی فردی و اجتماعی چه ارتباطی دارند؟ پاسخ: بر اساس فرهنگ ما نسبت به خودمان شناخت و هویت پیدا می کنیم و بر اساس فرهنگ زندگی اجتماعی و ارتباطات ما شکل می گیرد.
۳- منظور از درونی شدن فرهنگ چیست؟ پاسخ :فرهنگ ابتدا خارج از وجود کودک است با نمادها و نشانه ها به تدریج در ذهن و هویت او وارد میشود و بازتولید می شود به این جریان و به این فرآیند وجریان درونی شدن فرهنگ می گویند.
۴- در شهر شما مراسم ازدواج چه آداب و رسومی دارد ؟ اگر کسی این آداب را نداند یا رعایت نکند چه پیش می آید؟ پاسخ: در منطقه ما ازدواج مانند دیگر مناطق دارای آداب مخصوص است. مراسم قباله بران، مراسم حنابندان، مراسم حمام دزده، مراسم پاتختی و…. از جمله آدابی هستندکه در برنامه های ازدواج منطقه ما رعایت می شود.
اگر کسی آداب و رسوم منطقه خود را رعایت نکند به عنوان فردی هنجارشکن معرفی می شود و در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل میشود.
۵- چرا همه نسبت به فرهنگ جامعه مسئول هستند؟ پاسخ: چون فرهنگ برآیند نقش آفرینی تمام افراد سازمانها و نهادهای جامعه است. فرهنگ با جامعه و افراد دارای رابطه متقابل است از یک سو افراد و جامعه فرهنگ ساز هستند و از سوی دیگر فرهنگ موجب به وجود آمدن جامعه می شود.
۶- دلایل اهمیت و ضرورت شناخت فرهنگ و تحلیل فرهنگی چیست؟ پاسخ:۱- فرهنگ موجب جامعه پذیر شدن افراد و شکل دهنده و هویت دهنده به افراد می باشد.۲- فرهنگ موجب هدفمندی افراد در زندگی میشود.۳- فرهنگ موجب پویایی حیات اجتماعی می شود.۴- فرهنگ موجب تقویت هویت ملی و حفظ وحدت ملی می شود.۵- فرهنگ موجب گسترش جهان اجتماعی می شود.۶- فرهنگ در آینده بشر تاثیر گذار است.
۷- منظور از اینکه گفته می شود فرهنگ موجب جامعه پذیری و هویت بخشی به افراد است چیست؟ مثال بزنید .پاسخ: فرهنگ موجب می شود که ما با نقش ها نمادها ، ارزش ها و ساختار اجتماعی آشنا شویم و بتوانیم ارتباط اجتماعی مناسب تری را برقرار کنیم. فرهنگ مشخص می کند که چه چیزی خوب است و چه چیزی خوب نیست . فرهنگ بر سلیقه ها بر زبان بر اندیشه ها و ملاک های ارزیابی ما تاثیر گذارد.
۸- منظور از اینکه گفته می شود فرهنگ هدفمندی در زندگی انسانها را به وجود می آورد چیست؟ پاسخ: فرهنگ ارزش ها را می شناساند. نگرش به افراد می دهد. فرهنگ، ارزش ها ،نگرش ها، شیوه جام پذیری، انتخاب ها و اولویت ها را برای ما به وجود می آورد.
۹- اگر فرهنگ جامعه با اهداف مادرزندگی مخالفت داشته باشد چه اثراتی از خود به جای می گذارد ؟پاسخ: موجب عدم موفقیت و پیشرفت ما در زندگی میشود.
۱۰- چگونه فرهنگ موجب پویایی و حیات اجتماعی می شود؟ پاسخ:تمام نهادهای اجتماعی ریشه در فرهنگ دارند و بر اساس فرهنگ می توانند به سازماندهی خود بپردازند .مثلاً در فرهنگ اسلامی نهاد اقتصاد دارای مفاهیم :ربا، عقود اسلامی، خمس، زکات ، بانکداری اسلامی و … است . نهاد خانواده، نهاد سیاست، نهاد آموزش نیز تحت تاثیر مفاهیم اصیل اسلامی قرار می گیرد. و حتی شکل گیری این نهادها برگرفته از ارزش های دینی است. مثلاً وقتی که زوجی می خواهند تشکیل خانواده بدهند بر اساس ارزش های دینی پیوند (عقد)می بندند.
۱۱- آیا حفظ حیات اجتماعی و جلوگیری از آسیب های اجتماعی بدون شناخت فرهنگ ممکن است؟ پاسخ: خیر بدون فرهنگ ارتباط اجتماعی شکل نمی گیرد و بدون ارتباط اجتماعی حیات اجتماعی به وجود نمی آید.
۱۲- منظور از صیانت از فرهنگ چیست ؟پاسخ: صیانت از فرهنگ ،یعنی ما از بنیان های محسوس و غیر محسوس فرهنگ نگهداری کنیم و میراث فرهنگی از جمله آثار مکتوب، قهرمانان، اسطوره ها، ادبیات و زبان را پاسداری و نگهبانی کنیم
۱۳- چگونه فرهنگ موجب گسترش جهان اجتماعی می شود؟ پاسخ: فرهنگ زمینه ساز ارتباط ما با گذشتگان، معاصران و آیندگان است. مثلاً ارتباط با شخصیت های مثبت و منفی در تاریخ ارتباط با گذشتگان است. تحسین کسانی که به خاطر نسل های آینده خود را به زحمت می اندازد یا در مصرف منابع صرفه جویی می کنند ارتباط با آیندگان است. وقتی که سبک زندگی خودمان را بر اساس معاصران مان به وجود می آوریم نوعی ارتباط وگسترش اجتماعی محسوب می شود
۱۴- رسانه های جمعی در گسترش جهان اجتماعی چه نقش هایی دارند؟ پاسخ: ۱- موجب شناخت مواریث گذشتگان میشود ۲- موجب شناخت سبک زندگی و ارزش های معاصران می شود ۳- موجب شناخت شرایط زیست فرهنگی و اجتماعی آیندگان می شود.
۱۵- فرهنگ در زندگی آینده بشر چه تاثیراتی دارد؟ پاسخ: ۱-حرکت و توسعه فناوری در بعد محسوس فرهنگ۲- تعالی فکری و مذهبی در بعد غیرمحسوس فرهنگ۳- افزایش علم و آگاهی عقلانیت و معنویت۴- توسعه فرهنگی که پایه توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است.۵-ممکن است موجب رشد آسیب های اجتماعی مانند اعتیاد طلاق بزهکاری استثمار و غیره شود.
۱۶- تولید و ترویج لطیفه های قومی و طنز های مخرب علیه شخصیت ها و قهرمانان ملی و اقوام و گروه های مختلف به ویژه در فضای مجازی چرا و چگونه انجام میشود؟ تاثیر منفی آنها بر تضعیف وحدت ملی و انسجام اجتماعی را چگونه ارزیابی می کنید؟پاسخ: متاسفانه انتشار چنین فعالیت هایی در شبکه های مجازی یا در سایر بخش های فرهنگی ،موجب کاهش هویت ملی ، انسجام و وحدت ملی می شود. در سرزمین ایران اقوام و گروه های مختلفی زندگی می کنند که دامن زدن به تفاوت های قومی ، انسجام ملت را کاهش می دهد.
۱۷- عبارت انقلاب اسلامی یک انقلاب فرهنگی است به چه معناست؟ چه تاثیرات و پیامدهایی دارد؟پاسخ: انقلاب اسلامی ۵۷ در ایران انقلابی اقتصادی نبود بلکه انقلابی فرهنگی بودکه موجب ایجاد تغییرات عمده در گرایش ها، معانی و ارزشهای اجتماعی شده است.
درس سوم فصل اول : چگونگی تحلیل فرهنگی
۱- مطالعات فرهنگی به چه معنا است ؟پاسخ: مجموعه بررسی های انتقادی درباره فرهنگ عمومی ، مسائل روزمره زندگی ، وضعیت فرهنگی جهان های اجتماعی
۲- هدف مطالعات فرهنگی چیست؟ پاسخ: شناسایی نقاط قوت و ضعف فرهنگ افراد و جهان های اجتماعی ،تا زندگی روزمره انسانی تر شود.
۳- مطالعات فرهنگی شامل چه موضوعاتی می شود؟ پاسخ: ۱- تعامل، تاثیر و نفوذ رسانه های جمعی در نهادهای اجتماعی۲- شناسایی تنوع فرهنگی جهان ۳ -تعامل خرده فرهنگ ها و تعامل فرهنگی در سطح بین الملل ۴- گسترش مهاجرت درسطح روستاها شهرها و خارج از کشور ۵ -اختلافات فرهنگی ۶ -کشف روابط فرهنگی با پدیده های نژاد ،جنسیت، طبقات اجتماعی، زبان، مذهب، حاکمیت و قدرت
۴- چه رشته های دانشگاهی در حوزه فرهنگ و موضوعات فرهنگی در سطح کارشناسی کارشناسی ارشد و دکترا در دانشگاههای کشور وجود دارد؟ پاسخ: رشته مطالعات فرهنگی ،جامعه شناسی فرهنگی، مطالعات زنان ،زنان و توسعه و….
۵- منظور از سواد فرهنگی چیست؟ پاسخ: مجموعه ای از شناخت ها و توانایی های اساسی افراد برای درک عناصر مسایل هویت و تحلیل فرهنگی و چگونگی برقراری ارتباط با دیگران
۶- سواد فرهنگی چه اثرات و پیامدهای در سطح جامعه دارد؟ پاسخ: ۱- توانایی شناخت سطوح مختلف فرهنگ (یعنی عقاید ارزش ها که لایه عمیق هستند و هنجار ها و نمادها که لایه سطحی فرهنگ هستند)۲- کمک به رفتار اجتماعی مناسب در موقعیت های مختلف جامعه ۳- توان نقد و تحلیل پدیده های فرهنگی مانند فیلم، کتاب و سایر پدیده های فرهنگی ۴- تعامل سازنده و مفید اجتماعی فرهنگی
۷- منظور از رویکرد فرهنگی چیست؟ پاسخ: نگریستن به همه پدیده ها از منظر (دیدگاه)فرهنگ، تجزیه و تحلیل پدیده ها با معیار فرهنگ و شاخص های فرهنگی
۸- چگونه رویکرد فرهنگی به پیشرفت و تعالی جامعه می انجامد؟ پاسخ :اخلاق ،ادب، علم، قانون گرایی و عدالت شاخص های مهم فرهنگی هستند که به واسطه آنها جامعه به تعالی و پیشرفت می رسد.
۹- چگونه ممکن است جامعه دچار سیر قهقرایی شود؟ پاسخ: بی نظمی ،قانون گریزی، فردگرایی ،دروغگویی، خودخواهی (همانند فرعون رفتار کردن وفقط رفتارخود راصحیح دانستن)،منفعت گرایی در جامعه به صورت ارزش درآمده باشند.
۱۰- فروش محصولات خارجی چه تاثیرات فرهنگی و اجتماعی از خود به جای می گذارد؟ پاسخ: گاهی شیوه استفاده از وسایل و محصولات تولیدی جدید ،می تواند بازتاب های فرهنگی و اجتماعی داشته باشد مثال بارز آن فناوری های ارتباطی می باشد.
۱۱- چرا در اکثر کشورها مصرف کالاهای داخلی حتی با کیفیت پایین تر بر مصرف کالاهای خارجی ترجیح دارند؟پاسخ: به دلایل اقتصادی و دلایل فرهنگی اجتماعی، در بعد اقتصادی : به علت کمک به تولید و کاهش بیکاری و افزایش درآمد ملی و در بعد اجتماعی و فرهنگی: بومی سازی تولیدات است.
۱۲- چرا فرهنگ ها در سطح جهانی با یکدیگر متفاوت هستند؟ پاسخ: زیرا جوامع مختلف در باورها ، ارزش های انسانی ،عمل و هنجار دارای ویژگی ها و تفاوت هایی هستند.
۱۳- باورها و ارزش ها با عمل چه ارتباطی می توانند داشته باشند؟ در این خصوص مثال بزنید؟ پاسخ: هرچقدر باورها و ارزشها عالی تر باشند و به صورت عملی در بیایند موفقیت های بزرگتری به وجود می آیند. نمونه بارز آن فعالیت های آزادی بخش نلسون ماندلا در آفریقای جنوبی بود. زمانی که پنجره کوچک سلول هم باز می شود من روشنایی وامید را میبینم ولی زندانبانم تاریکی و ناامیدی را میبیند.
۱۴- رشته تحلیل فرهنگی چیست؟ پاسخ: حوزه میان رشته ای که کنش های اجتماعی و پدیده های فرهنگی را تبیین، تفسیر و بررسی می کند.
۱۵- برای تحلیل فرهنگی دقیق به چه مهارت هایی نیاز است؟ پاسخ :۱- مهارت شناسایی نمادهای فرهنگی و تفسیر آنها ۲- توانایی ذهنی در رویارویی با مشکلات و چالش های مادی و معنوی زندگی
۱۶- هدف تحلیل فرهنگی چیست؟ پاسخ :۱-شناخت مفاهیم و پدیده های فرهنگی ۲- نگاه به زندگی روزمره از منظر فرهنگی ۳- تشخیص مسائل فرهنگی و چاره اندیشی برای آنها و مسئولیت پذیری
۱۷- مفاهیم مطالعه فرهنگ با مطالعات فرهنگی و تحلیل فرهنگی چه تفاوتهایی دارد؟ پاسخ: مطالعه فرهنگ ،توصیف و تبیین ویژگی های فرهنگ است. مطالعات فرهنگی بررسی تحلیل و نقد فرآیند پدیده های فرهنگی به صورت عام است. ولی تحلیل فرهنگی سنت علمی است که از پدیده های اجتماعی فهم فرهنگی به جای می گذارد. علل وجودی پدیده ها را با رویکرد فرهنگی تحلیل می کند.( به عبارت ساده تر مطالعه فرهنگ صرفا توصیف است ولی مطالعات فرهنگی فرآیند فرهنگ را بررسی می کند و تحلیل فرهنگی سعی می کند که با رویکرد فرهنگی پدیده ها را مورد تحلیل و مقایسه و بررسی قرار دهد.)
۱۸- چرا گردشگران خارجی تمایل بیشتری به بازدید از موزه ها و آثار باستانی ایران دارند؟پاسخ: علت تنوع ویژگی های فرهنگی جامعه ایران که خارجی ها نسبت به آن علاقمند هستند.
۱۹- چگونه می توان از ظرفیت علاقه مندی گردشگران خارجی به موزه های ایران برای رشد اقتصادی کشور از آن استفاده کرد ؟پاسخ: با معرفی و تبلیغات فضای فرهنگی کشور و رونق فعالیت های موزه ها و نگهداری بهتر آثار باستانی