کنترل نماتد ریشه گرهی Meloidogyne spp. مطهره السادات هاشمی پاییز 1395
کنترل 1-کنترل زراعی
2
1-1-حرارتی
این روش در خاک مرطوب نسبت به خاک خشک اثر بهتری دارد.
سترون کردن با بخار: خاکهای گلخانهها با حرارت 82-93 درجه سانتیگراد در عمق 15 سانتیمتر و به مدت 30 دقیقه ضد عفونی میکنند.
آفتابدهی خاک
(مهدی،2002)
1-کنترل زراعی
3
1-2-غرقاب کردن
کنترل موثر نماتد ریشه گرهی که سبب محصول افزایش شد (مزرعه برنج به مدت 3ماه) (مهدی،2002)
1-3-تناوب
به دلیل دامنه میزبانی وسیع پیدا کردن گیاهان غیر میزبان که از لحاظ اقتصادی نیز مهم باشد،مشکل است.
در نواحی گرمسیری به خصوص آسیا، غالبا از چلیپاییان (گل کلم، کلم پیچ، کلم بوکلی، کلم قمری، ترب، تربچه،کلزا، شاهی و …) که مقاوم یا متحمل هستند نسبت به Meloidogyne spp. استفاده کرد. (مهدی،2002)
1-کنترل زراعی
4
1-4-ارقام مقاوم
مقاوت یک صفاتی یا صفاتی از گیاه که مانع تولید نماتد میشود.اسفاده از ارقام مقاوم از نظر اقتصادی مهم و حافظ زیست محیطی برای مدیریت خسارت نماتد ریشهگرهی میباشد.
هرچند مقاومت یک گیاه در برابر یک گونه از Meloidogyne سبب نمیشود که در مقابل سایر گونههای Meloidogyne نیز مقاومت نشان دهد. البته تعدادی از محصولات هستند که نسبت به یک یا چند گونه از این نماتد مقاومت نشان دهند، به طور مثال گوجهای که دارای ژن Mi میباشد در برابر M. incognita و M. javanica مقاوم ولی در مورد M. arenaria مقاومتی نشان نداده است. (مهدی،2002)
1-کنترل زراعی
5
1-5- اصلاح خاک
وجود مواد آلی در خاک در موارد زیادی گزارش شده که باعث کاهش جمعیت نماتدها شده.
گیاهان اصلاح کننده خاک مثل: کرچک، کنجد، سورگوم، لوبیا مخملی و خانواده گل اهاری به صورت ترکیب با خاک یا اضاف کردن به صورت مالچ در جایی که برای کنترل نماتد در شرایط گلخانهای انتخاب میشود زیرا که قبلا به عنوان مواد ارگانیک در سرکوب کردن نماتد ریشهگرهی در زمان تناوب استفاده شده.
استفاده از نیتروژن در خاک استراتژی موفقی برای مدیریت Meloidogyne spp. و سایر نماتدهای پارازیت گیاهی در سبزیجات و گیاهان حساس به نماتد ریشهگرهی میباشد.(مهدی،2002)
1-کنترل زراعی
6
1-6- گیاهان تله
استفاده از تربچه که پس از تغذیه نماتدها متورم شده و توانایی جابه جایی را ندارند و اگر گیاه از بین برود نماتد نیز از بین می میرد. پس باید قبل از اینکه نماتد تخم بگذارد یا تخم تفریخ شود محصول را برداشت یا از بین برد زیرا پس از تخم گذاری و تفریخ عملا کاربرد گیاه تله از بین رفته و نماتد تکثیر و پخش میشود.
2-کنترل شیمیایی
7
دو نوع نماتدکش وجود دارد فومیگانت و غیرفومیگانت که استفاده از فومیگانتها در مزارع رایج تر است.
نماتدکشهای فومیگانت به صورت تیمار خاک به صورت خیساندن، فروکردن ریشه، استعمال روی برگ یا تیمار بذر قابل استفاده اند. میتواند به حالت گازی، مایع فرار، ژل، اسپری یا گرانول باشد. ماهیت گازی فومیگانتها باعث میشود که به عنوان نماتدکش بسیار مفید واقع شوند. زمانی که فومیگانت در خاک آزاد میشود، به صورت فرار و موثر در بین منافذ خاک عبور کنند. بیشتر سموم دامنه وسیعی در کنترل نماتد( تخم،لارو و بالغ ) دارند. فومیگانتها برای گیاه سمی بنابراین باید هفتهها قبل از کشت به خاک اضاف شود.(مهدی،2002)
2-کنترل شیمیایی
8
به طور کلی فومیگانتها در کنترل نماتدها و افزایش محصول نسبت به غیرفومیگانتها موثرتر عمل میکنند ، زیرا که دارای دامنه وسیعی از فعالیت است. کنترل حشرات خاکزی، بیماریهای قارچی و بذرها و همچنین نماتدهای پارازیت گیاهی.
نماتدکشهای غیر فومیگانت گرانول یا مایع به صورت حلال در آب هستند. این نماتدکشها در برابر تخم نماتد موثر نیستند و در بیشتر موارد لارو و یا نماتد بالغ را نمیکشند. فورمولاسیون گرانول نسبت به مایع در برابر نماتد ریشهگرهی، به دلیل ماندگاری طولانیتر اثر بیشتری دارد.
(مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
9
سه عامل زنده مهم آنتاگونیست نماتدها وجود دارد. هر سه مورد مکانیسم اثر متفاوتی دارند
1) شکارگرها که به طور فعال در جسجوی نماتدها هستند و سپس از آنها تغذیه میکنند.
2) پارازیتها موجودات زندهای هستند که درون میزبان خود رشد و از میزبان تغذیه میگیرند.اگرتوانایی بیمارکردن را در میزبان داشته باشند آنهارا به عنوان بیمارگر میشناسند.
3)گروه سوم از آنتاگونیستها بر فراوانی نماتدها بواسطه مکانیسم سایر شکارگرها و پارازیتها تاثیر میگذارند.
(مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
10
3-1-قارچها
3-1-1-قارچهای تله نماتد
این قارچها به عنوان قارچهای شکارگر نیز شناخته میشوند. ساختار میسلیوم به نحوی که میتواند نماتد را درون خود به دام بیاندازد.6 مدل مختلف از این قارچها وجود دارد. ساختارهای دیگری مثل: ساختار چسبنده شبکهای ساده، چسبنده شبکهای پیچیده، چسبنده اسپور مانند، چسبنده ساقهای شکل، چسبنده شبکه دو بعدی ساده، ساختار چسبنده گرهای و شاخه ، حلقه منقبض نشونده و حلقه منقبض شونده. (مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
11
تعداد اندگی از گونههای Hyphomycetes و دو جنس از Zygomycetes ( Stylopage و Cystopage) نماتد را با اندام چسبنده که به طور مستقیم روی ریسه آنها قرار دارد شکار میکنند. ساختار تلهای دیگر؛ شاخههای چسبناک هستند که در تعداد اندکی از گونههای قارچی تله نماتد (Monancrosporium crionopagum ) تولید میشوند.(مهدی،2002)
12
3-کنترل بیولوژیکی
13
3-1-2-پاتوژنها و قارچهای پارازیت کننده تخم و ماده
تیمار نهالها یا خاکهای آلوده با اسپورهای قارچ Dactylella oviparasitica که تخم نماتدهای Meloidogyne را آلوده میکنند )آگریوس 2005)
Dactylella ovoparasitica اولین پارازیت شناخته شده بر روی تخمهای Meloidogyne بود. (مهدی،2002)
قارچ Trichoderma spp. مانع نفوذ نماتد به سطح ریشه و همچنین سبب بهبود رشد گیاه میشود. کنیدیهای قارچ به کوتیکول نماتد یا پوسته تخم چسبیده و آنها را پارازیته میکند( شارون و همکاران، 2007)
3-کنترل بیولوژیکی
14
3-1-3-قارچهای میکوریز
گونههای خاصی از قارچها که همزیست ریشهی گیاهان هستند.
در شرایط گلخانهای قارچ اندومیکوریز Glomus mosseae باعث کاهش نفوذ و توسعه M. incognita بر روی گوجه شد.(مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
15
3-1-4-قارچهای اندوفیت
گروه دیگری از قارچها هستند که اخیرا مورد استفاده قرار گرفتهاند.
کاهش 52-75 درصدی میزان گال ایجاد شده به وسیله M. incognita پس از استفاده از قارچ Fusarium oxysporum مشاهده شد و همچنین سبب کاهش جذب و نفوذ این نماتد به گیاهچه تولید شده از بذر گوجه شد. (مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
16
3-2-باکتریها
3-2-1-باکتریهای اندوفیت
این نوع باکتریها اخیرا درون بافت ریشه و ریزوسفر یافت شده اند و میتواند روی ریشه و ساقه بدون ایجاد خسارتی به گیاه وجود داشته باشد. این باکتریها درون گونههای زیادی از گیاهان وجود دارد.
تحقیقات اخیر نشان داده که باکتریهای اندوفیت سبب بهبود رشد گیاه و کاهش نشانههای بیماری شوند. مثال: Fusarium oxysporum f.sp. vasinfectum روی پنبه ، Verticillium albo-atrum و Rhizoctonia solani روی سیب زمینی و پنبه (مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
17
3-2-2-ریزوباکتریها
باکتریهایی که در ریزوسفر گیاه قرار دارند(در اطراف ریشه گیاه ساکن شده )و همچنین اثر مثبت بر رشد گیاه دارند. اینها را با نام ریزوباکتریهای افزایشدهنده رشد گیاه (PGPR) یا ریزوباکترهای بهبود دهنده سلامت گیاه (PHPR). )مهدی،2002)
3-کنترل بیولوژیکی
18
3-2-3-باکتری پارازیت اجباری
نام Pasteuria penetrans به گروهی از باکتری ها که اسپور شکل هستند داده شد که پارازیت تعداد زیادی از نماتدهای انگل گیاهی هستند و یکی از موثرترین دشمنان طبیعی نماتد ریشهگرهی میباشند.