پاورپوینت کنترل بیماری وبا از دیدگاه بهداشت محیط



کنترل بیماری وبا از دیدگاه بهداشت محیط

وبا یک بیماری حاد اسهالی است که در اثر میکربی بنام ویبریو کلرا ایجاد می شود.

ویبریو کلرا

catastrophe
این کلمه به معنای فاجعه – بلا – مصیبت معنی شده و درباره هیچ بیماری عفونی روده ای ،غیر از وبا بکار نرفته چون بیماری وبا اگر درمان نشود50 تا 75 درصد مرگ و میر خواهد داشت ( اگر درمان شود 1 درصد مرگ و میر دارد)
در حال حاضر 98 درصد کشور های جهان در گیر بیماری
می باشند 0 از سال 1961 این همه گیری در کشورهای مختلف توسعه پیدا نموده است .
لازم به ذکر است از شیوع بیماری نمی توانیم جلوگیری کنیم فقط می توانیم با اقدامات پیشگیرانه آن را کنترل نمائیم .

ویژگیهای ویبریو کلرا
باکتری است – بدون اسپور – گرم منفی و هوازی
-در کمتر از 100 درجه سانتی گراد از بین می رود .
-در 85 درجه سانتی گراد به مدت 1 ثانیه از بین می رود .
-در 100 درجه سانتی گراد در زمان 01 / . ثانیه در آب و غذا از بین میرود .
-در آبهای سطحی نظیر رودخانه ، دریا و دریاچه 5 تا 16 روز ( بستگی به ph –درجه حرارت و املاح آب دارد )
-در آب 4 درجه سانتی گراد 34 روز زنده می ماند .
-در شرایط انجماد 21 روز زنده می ماند. (مواد غذائی منجمد را نمی توان بدون حرارت کافی مصرف نمود
-در محیط اسیدی بخصوص زیر 5/4 از بین می رود ( مصرف سالاد سبزیجات با آبلیموی زیاد بلامانع است )
-در آب دریا 21 روز زنده می ماند .
-در انواع مواد غذائی حتی سبزیجات آلوده در محیط بیرون از یخچال تا 5 روز زنده می ماند .
-آلودگی مواد غذائی به ویبریو کلرا تغییراتی در رنگ طعم و بوی غذا ایجاد نمی کند بنابر این ماده غذایی مانده در یخچال را حد اقل باید به مدت 2 دقیقه در حالت جوش نگه داریم تا حرارت 74 درجه به عمق غذا برسد

تاثیر کلر بر ویبریو کلرا
کلر با غلظت 2/0 میلی گرم در لیتر در مدت 5 دقیقه ویبریو کلرا را از بین می برد .
علت اینکه گفته می شود برای از بین رفتن عوامل بیماریزا در آب 30 دقیقه زمان تماس بین کلرو عوامل بیماریزا در آب لازم است این است که برای از بین بردن ویروسهای پاتوژن در آب نظیر ویروس هپاتیت A و فلج اطفال لازم است آب 5/0 میلی گرم در لیتر کلر داشته و نیم ساعت زمان نیاز است. Ph> 8
علت اینکه گفته می شود در اپیدمی ها کلر باقیمانده به 1 میلی گرم در لیتر برسد این است که زمان از بین رفتن باکتر یها و ویروسها را کمتر نمائیم ، ویبریو کلرا در ppm 1 در زمان 10 ثانیه و عامل هپاتیت A در 15 دقیقه از بین می رود .

بیماریزایی
در منابع مختلف تعداد مختلفی از باکتری را بیماریزا دانسته اند 10،000،000- 100،000،000- 1،000،000،000
بطور متوسط یک میلیارد باکتری برای بیماریزائی لازم است لازم به ذکر است ویبریو کلرا در بدن انسان جمع شونده نبوده و بدن انسان برای بیمار شدن باید تعداد لازم را بطور یکجا دریافت نماید 0
در خوردن غذای آلوده، استفاده از آب آلوده ، برای شستشوی ظروف ، استحمام با آب آلوده، شستن دست با آب آلوده و…. انسان بیشتر احتمال ابتلاء به این بیماری را دارد . در آشامیدن چون حجم زیاد آب یکجا وارد بدن می گردد احتمال وجود تعداد باکتری لازم بیشتر است .
در افرادی که دارای سوء تغذیه هستند تعداد1000 عدد باکتری
ویبریو کلرا می تواند بیماریزا باشد .

مخزن
مخزن اصلی عامل بیماری وبا بدن انسان است .
ولی دارای مخزن محیطی نیز می باشد .
– از مدفوع گاو- سگ- مرغ ویبریوکلرا را جدا کرده اند . ولی هیچ علائمی از بیماری در این حیوانات وجود نداشت .
– اگر سگها به تعداد معینی از ویبریو کلرا آلوده گردند دچار اسهال و استفراغ و کاهش مایعات بدن آنها می گردد.
– در پرندگان آبی دیده شده است .
– در رودهای بزرگ در فلوریدا ، هندوستان ویبریو را جدا نموده اند.
– در فیتو پلا نگتون ها که از جلبکها تغذیه می نماینددیده شده است .
به همین علت ریشه کنی کامل بیماری امکان پذیر نمی باشد .

چرخه انتقال بیماری
در محیط طبیعی ویبریو کلرا به حالت چسبیده به بعضی گیاهان
در یائی یا چسبنده به بعضی از انواع صدف های دریائی و
زئو پلانگتونها زندگی می کند و قتی شرایط محیطی مثل :

درجه حرارت- شوری آب و دسترسی به ریز مغذی های مناسب

برای ویبریوکلرا فراهم شود، یکباره شروع به رشد و تکثیر نموده و بیماریزائی آن هم بیشترمی شودو می تواند تا چندین سال زندگی آزاد خود را در صورت عدم مداخله انسانی ادامه دهد . اگر شرایط محیطی مناسب نباشد ویبریو از حالت فعال متابولیکی وارد مرحله خفته می شود .که در این شرایط از کشت آب نمی توان ویبریو را جدا نمود 0
ویبریو کلرا از محیط آبزی خود با آلوده کردن آب آشامیدنی و مواد غذائی می تواند انسان را آلوده کند ،کسی که میکرب وارد روده اش
می شود باکتری را از طریق مدفوع وارد آب و غذا کرده و بدین ترتیب
چرخه انتقال بیماری تکمیل می گردد . انتقال بیماری از فرد به فرد به
ندرت اتفاق می افتد چون باکتری کافی دریافت نمی شود .

دوره کمون
از 5 ساعت تا 4 روز ( بطور متوسط 5/21 ساعت )
چون دوره کمون بیماری کوتاه است بنابراین آلوده شوندگان در فاصله کم به بیمارستان مراجعه خواهند نمود، بنابراین لازم است آمادگی از نظر امکانات و تجهیزات خیلی زیاد در اختیار داشته باشیم .
معمولاً حاشیه شهرها بعلت عدم برخورداری از امکانات شهری و روستائی بیشتر در معرض شیوع بیماری هستند

راههای سرایت بیماری :

آب آشامیدنی غیر بهداشتی و آلوده به فاضلاب ،یخ آلوده ،شنا کردن در آبهای آلوده

راههای سرایت بیماری :

مصرف غذاهای آلوده که خارج از یخچال نگهداری شوند.
مصرف غذاهای تهیه شده از آبزیان آلوده (مانند ماهی و صدف)

راههای سرایت بیماری :

سبزیجات و میوه هایی که با آب آلوده شسته شده باشند.

اقدامات لازم در خصوص کنترل آب
در صورتیکه منبع تا مین کننده آب آشامیدنی شبکه عمومی باشد گزارش دهی به موقع میزان کلر باقیمانده که توسط دستگاه کلرسنجی اندازه گیری
می شود الزامی است .
( میزان کلر باقیمانده در شرایط عادی 5/0 تا 8/0 ودر زمان اپیدمی 1 میلی گرم در لیتر می باشد )
در صورتیکه منبع تا مین کننده آب آشامیدنی سالم نباشد به روشهای زیر می توان آب را سالم نمود .

روشهای سالمسازی آب
1- جوشاندن آب
جوشاندن به مدت یک دقیقه در کنار دریا کافیست ، به ازای هر 1000 مترافزایش ارتفاع یک دقیقه اضافه شود.(3 تا 5 دقیقه )

-آب جوشیده شده باید در ظرف دهانه تنگ نگهداری شود .
-در جوشاندن کلیه عوامل بیماریزا اعم از باکتری ، ویروس ، پروتوزوآ ها ، تخم انگل ها از بین می رود.
– مصرف مداوم آب جوشیده شده برای یک عمر هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد .
-برای گوارا شدن آب جوشیده شده بهتراست قبل از نگهداری در یخچال جهت هواگیری و گوارا تر شدن چند بار ظرف به ظرف انتقال داده شود
– جوشاندن نیاز به سوخت و یخچال داشته و خطر سوختگی و آلودگی ثانویه را در بر دارد .

استفاده از کلر مادر
15 گرم( 3 قاشق مربا خوری سر صاف ) پودر پرکلرین 70 درصد را در یک لیتر آب حل می کنیم که به مدت 1 ماه از تاریخ تهیه قابل استفاده خواهد بود بشرطیکه مستقیماً در معرض تابش نور آفتاب قرار نگیرد .
به ازاء هر لیتر آب شرب مصرفی 3 تا 7 قطره محلول
( بستگی به PH ، کدورت ودرجه حرارت آب دارد ) میریزیم بعد از 5 دقیقه ویبریو کلرا و بعد از نیم ساعت ویروسها کشته می شوند. بهتر است هنگام مسافرت قطره چکان حاوی محلول کلر مادر را با خود همراه داشته باشیم .

شستشوی دست
بیماری وبا بیماری فقر و دستهای آلوده است .
مراحل شستشوی صحیح دستها
1 – خیس کردن دستها2- مالیدن صابون 3- فشردن دستها به مدت 20 ثانیه با صابون 4- فشردن سر انگشتها و بین انگشتها به خصوص انگشت شصت 5- فشردن ساعد به سمت پائین 6- شستشوی ساعد و دستها با آب تمیز 7- خشک کردن دستها با دستمال کاغذی 8- قطع کردن آب با دستمال کاغذی 9- باز کردن درب سرویس با دستمال10- دور انداختن دستمال در سطل زباله پدالی

بهداشت مواد غذایی

نکته مهم :

مصرف غذاهای تازه با لیموترش ، ماست و گوجه فرنگی در صورتیکه بصورت بهداشتی تهیه شده باشد به مقاومت بدن در مقابل بیماری کمک می کند.شستشوی میوه های درختی با آب تمیز کافیست .در مسافرت سعی شود از میوه های پوست دار استفاده شده و قبل از مصرف پوست میوه کنده شود .اگر امکانات ضد عفونی سبزیجات وجود ندارد ( مسافرت ) از خوردن سبزی خام پرهیز شود .مصرف سبزی خام سالمسازی شده طبق دستور العمل بلامانع میباشد .
( غوطه وری سبزیجات خام درمحلول کلر مادر به مقدار 5 سی سی در 10 لیتر آب به مدت 5 دقیقه لازم است )

روشهای پیشگیری از آلودگی مواد غذائی در مراحل مختلف تهیه و سرو غذا

مرحله مواد اولیه

خطر در آلود گی مواد اولیه بخصوص گوشت و مرغ خام وجود دارد.
اقدام لازم برای رفع خطر :
گوشتها را فوراً در یخچالی که دمای آن 4-1 درجه سانتی گراد است قرار دهید ودر جابجائی دقت نمائید .

مرحله آماده سازی مواد غذائی
خطر در آلودگی دست ها، سطوح میز کار ، ظروف آشپزی و لوازم وتجهیزات
رفع خطر :
بعد از دست زدن به چیزهای مختلف دست ها را بخوبی بشوئید ( مراحل شستشوی دست را رعایت نمائید )- از دستکش استفاده نمائید .
سطوح میز کار ، ظروف و لوازم کار را با آب داغ و مواد پاک کننده بشوئید و با محلول کلر ضد عفونی نمائید .

روشهای پختن مواد غذائی
خطر در نحوه پخت وجود دارد
روش نسبتاً صحیح:
جوشاندن- آرام پختن – کمی سرخ کردن در روغن و سپس با کمی آب جوشاندن- کباب کردن یا پختن تکه های بزرگ گوشت
روش کاملاً صحیح :
با زود پز پختن-سرخ کردن در روغن داغ – کباب کردن یا پختن تکه های کوچک ونازک

خنک کردن بعد از پختن
خطر آلودگی در کند خنک کردن
رفع خطر:
در مدت 5/1 ساعت پس از پخت بایستی خنک نموده ودر یخچال قرار داده شود .

دوباره گرم کردن مواد غذائی پخته شده
خطر در زنده ماندن میکرب ها در داخل گوشت و دیگر غذا ها وجود دارد .
رفع خطر :
تمام قسمتهای مواد غذائی را سریعاً به نقطه جوش برسانید و بلا فاصله سرو نمائید

زمان را کوتاه کنید
بین پختن و خوردن
بین پختن و قرار دادن در یخچال
بین پذیرائی با مواد غذائی یخچالی و مواد غذائی با قی مانده ای که بایستی در یخچال قرار دهید

روشهای نگهداری مواد غذائی با استفاده از درجه حرارت(تهیه و تنظیم: فیروز کبیری- محمد عطار(آموزشگاه سلامت رشت)

اطلاعات دیگر
در مواد غذائی خشک شده عامل بیماری وبا از بین رفته است.
در مواد غذائی کنسروی و اسیدی عامل بیماری وبا از بین رفته است .
فروشندگان مواد غذائی دوره گرد نظیر بستنی فروشی ها آلاسکا، شربت فروشی ها از کانونهای مهم آلودگی هستند.
حشرات نظیر مگس- سوسک نبایستی در محل های تهیه مواد غذائی وجود داشته باشند .
بهتر است در مراسم تدفین افراد فوت شده در اثر التور نماینده ای از مرکز بهداشت حضور یافته و و ضمن آموزش بهداشت نظارت در تهیه غذا- شستشوی دستهاو استفاده از آب سالم و مطمئن را برعهده گیرد .
آموزش بهداشت برای افرادی که به مناطق آلوده مسافرت داشته اند ضروری می باشد0 ( بخصوص مسافرت زیارتی به عراق )
ضد عفونی کردن اجساد و سرویسهای بهداشتی با محلول 5/0 درصد کلر( 15 گرم کلر در 2 لیتر آب ) بسیار مهم می باشد .
برای حمل اجساد بیماران وبائی، اجساد بایستی به دقت پیچیده شده وحاملین اجساد بایستی از دستکش استفاده نمایند.
یخ مصرفی در هنگام مراسم و مسافرتها باید از اماکن بهداشتی که از منابع مطمئن تامین شده است تهیه شود و ترجیحاً بصورت غیر مستقیم سرد کردن با یخ انجام گیرد .

تهیه مطالب و POWER POINT :
محمد عطار – کارشناس بهداشت محیط –مرکز بهداشت شهرستان رشت –خرداد 1387
منابع :
– مهندس فیروز کبیری – کنترل بیماری وبا از دیدگاه بهداشت محیط-ارائه سخنرانی در سمینار یکروزه بهداشت محیط مورخ 5/3/78 مرکز بهداشت استان گیلان

-متر جمین دکتر محمد تقی افشانی – دکتر حسین معصومی اصل- طغیان وبا -چاپ 1384-وزارت بهداشت – مرکز مدیریت بیماریها – عنوان اصلی کتاب
CHOLERA OUT BREAK
– دکتر محمد مهدی گویا- دکتر حسین معصومی اصل – نشریه تازه های اپیدمیولوژی درمان و پیشگیری از وبا – چاپ وزارت بهداشت – مرکز مدیریت بیماریها