پاورپوینت کتاب مهارتهای آموزشی و پرورشی روشها و فنون تدریس

مهارتهای آموزشی و پرورشی ( روشها و فنون تدریس)
نوشته دکتر حسن شعبانی

بخش اول
بخش دوم
بخش سوم
بخش پنجم
بخش چهارم

بخش اول: یادگیری
فصل اول: نظریه های یادگیری
فصل دوم: الگوهای یادگیری

بخش دوم: ارتباط و تدریس
فصل سوم: ارتباط و اثر آن درفرایند تدریس- یادگیری
فصل چهارم: نظریه های تدریس

بخش سوم : مهارتهای آموزشی پیش از تدریس
فصل پنجم : شناخت و تدوین
هدفهای آموزشی
فصل هشتم: تحلیل نظام ارزشیابی و
کاربرد طراحی آموزشی
فصل هفتم : محتوا، روش و وسیله
فصل ششم: تحلیل آموزشی

بخش چهارم فعالیت های آموزشی ضمن تدریس
فصل نهم: الگوهای تدریس
فصل یازدهم: روشهای جدید تدریس
فصل دهم : روشهای تدریس سنتی و متداول

بخش پنجم: مهارتهای آموزشی بعد
از تدریس
فصل دوازدهم: مفاهیم کلی ارزشیابی
فصل سیزدهم: روشهای مختلف ارزشیابی

فصل اول

تعریف یادگیری
فرایند تغیرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد در اثر تجربه
یادگیری

تفاوت بین یادگیری و عملکرد
یادگیری= تغیرات در رفتار بالقوه فرد
عملکرد = تبدیل رفتار بالقوه به بالفعل

عملکرد حاصل یادگیری بوده و قابل مشاهده و اندازه گیری است

1) عوامل موثر در یادگیری
1-1)آمادگی
آمادگی جسمی و روانی =ذهنی ، عقلی ، عاطفی و 000
آمادگی بیشتر = پیشرفت و یادگیری بهتر
یادگیری

انگیزه و رغبت

نیاز

یادگیری

انگیزه و رغبت

نیاز و هدف
1)عوامل موثر در یادگیری
در صورتی که مفاهیم درسی بر اساس نیاز شاگردان باشد انگیزه و رغبت در آنها به وجود خواهد آمد و هر چه انگیزه به یادگیری بیشتر باشد یادگیری بهتر حاصل می گردد
2-1) انگیزه و هدف

3-1) تجارب گذشته
شاگردان زمانی مفاهیم جدید را یاد خواهند گرفت که مفاهیم جدید با ساخت شناختی او متناسب و مرتبط باشد
تجارب آینده

وضع فعلی «تجارب زمان حاضر»

تجارب گذشته «ساخت دانش»

1)عوامل موثر در یادگیری

4-1) موقعیت و محیط یادگیری
محیطهای فیزیکی عاطفی ،موقعیت اجتماعی فرهنگی و اقتصادی خانواده در کیفیت و کمیت یادگیری می تواند موثر باشد
این موقعیت و محیط ها باید متناسب با استعداد ، آمادگی نیاز و گرایش شاگردان باشد تا آنها را به کنجکاوی و تلاش برای یادگیری وادار سازند
1)عوامل موثر در یادگیری

6-1) رابطه کل و جز
بررسی و تحلیل اجزاء ارتباط اجزاء با کل کل
پروسه تدریس
1)عوامل موثر در یادگیری

روش تدریس معلم نقش موثری در تقویت کنجکاوی و پرورش استعداد و تفکر علم شاگردان دارد
5-1 ) روش تدریس معلم
1)عوامل موثر در یادگیری

7-1) تکرار و تمرین
تکرار و تمرین برای موثر بودن در کل فرایند یادگیری باید دارای شرایط و ویژگی های زیر باشد
1-مقدار و زمان متناسب
2-نظم و ترتیب متناسب بودن طول دوره های آن
3-انجام گرفتن در شرایط واقعی و طبیعی
4-اطلاع یافتن از نتیجه تمرین
1)عوامل موثر در یادگیری

2) نظریه های یادگیری
1-2) نظریه شرطی ( رفتار گرایی )
– شامل نظریه های پاولف، واتسون ،ثرندایک و اسکینر
– بر اساس این نظریه یاد گیری عبارت است از ارتباط بین محرک و پاسخ
2-2) نظریه شناختی
– شامل نظریه های گشتالت،پیاژه ،برونر ،آزوبل ،بلوم و غیره است
– یادگیری ناشی از شناخت ادراک و بصیرت است

– یادگیری از طریق کوشش و خطا
عوامل و شرایط موثر در یادگیری طبق نظریه ثرندایک

1- قانون اثر

تقویت پاسخ = محرک پاسخ ( رفتاری )

خاموشی رفتار = محرک پاسخ
رابطه خوشایند
رابطه ناخوشایند
نظریه ثرندایک

2) قانون آمادگی
1-2) توانای کار و فعالیت
2-2) رغبت به کار و فعالیت

1-3)عامل شدت
2-3)عامل تازگی
3- قانون تمرین
عوامل و شرایط موثر در یادگیری طبق نظریه ثرندایک

کاربرد نظریه ثرندایک در فرایند تدریس
1- میان رابطه موضوع تدریس و یادگیری دانش آموزان رابطه منطقی بر قرار شود
2- از واقعیت های شناخته شده و محسوس کمک گرفته شود
3- احساس رضایت از شاگرد در رابطه با اعمالش

کاربرد نظریه ثرندایک در فرایند تدریس
4- آمادگی کامل شاگرد از جنبه های مختلف
5- تایید بر تمرین مفید متنوع معنی دار و هدفمند در شرایط واقعی
6- استفاده از تشویق و تنبیه به موقع

نظریه برونر
– چگونگی یادگیری و بصیرت بیشتر از آنچه آموخته می شود و اهمیت دارد
1- تاکید بر فرایند یادگیری
2-تاکید بر ساخت یادگیری
3- تاکید بر اهمیت شهود
4- تاکید بر انگیزش درونی

کاربرد نظریه برونر در یادگیری
1-ایجاد وضعیت مطلوب در یادگیری جهت کشف روابط اشیاء و حل مسائل
2-ایجاد محیط آموزشی کاملاً آرام و دور از اضطراب و تنش
3- توجه به میزان درسی متناسب با تفاوت های فردی

فصل دوم

نظریه یادگیری از طریق شرطی شدن کلاسیک (پاولف)
– لازمه پاسخ شرطی همزمانی و مجاورت محرک شرطی و غیر شرطی است
– از روشهای شرطی شدن کلاسیک می توان در کمک به رشد و کسترش واکنشهای عاطفی در افراد استفاده کرد

یادگیری از طریق مجاورت (گاتری)
– اصل یاد گیری از طریق تداعی نزدیکی و مجاورت یک محرک با یک پاسخ می تواند موجب تغییر رفتار شود
– ترکیبی از محرکها که با حرکت خاصی همراه می آیند در باز پیدایی خود همان حرکت را به دنبال خواهند داشت پاداش یک اصل ثانوی یا مشتق به شمار می رود
– فراموشی ناشی از پاسخهای تازه ای هستند که جانشین پاسخهای قبلی شده اند

یادگیری از طریق شرطی شدن فعال (ب0اف0اسکینر)
رفتار به وسیله پیامد هایش (تقویت ،تنبیه و00) کنترل می شود و در واقع پیامدهای رفتار هستند که موجب تاثیر ، تغییر و تثبیت آن می شوند
تقویت : محرک که تکرار و شدت رفتار را افزایش می دهد و موجب تثبیت آن می شود
افزایش رفتار و تثبیت آن تقویت رفتار

روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال
1 ) روشهای افزایش رفتار موجود
1-1) تقویت مثبت
وارد کردن یک محرک خوشایند به محیط جهت افزایش رفتار و محیط
2-1) تعمیم
گسترش پاسخ از محرکهای اولیه به محرکهای مشابه
3-1) تقویت منفی
خارج کردن یک محرک از موقعیت به منظور افزایش رفتار مطلوب

2)روش ایجاد رفتار تازه
1-2) یادگیری از طریق تقلید و سرمشق گرفتن( مانند زبان آموزی کودکان)
2-2) تفکیک پاسخ
3-2) شکل دادن
4-2) زنجیر کردن
روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال

3) روشهای نگهداری رفتار مطلوب
1-3) تقویت متناوب
1-1-3) نسبی ثابت (تعداد تکرار مشخص است )
2-1-3) نسبی متغیر (تعداد تکرار مشخص نیست )
روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال

2-3) تقویت فاصله ای – پس از مدت زمان مشخص رفتار تقویت می شود
1-2-3) فاصله ای ثابت (مدت زمان مشخص است )
2-2-3) فاصله ای متغیر (مدت زمان مشخص نیست )
3) روشهای نگهداری رفتار مطلوب
روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال

4) روشهای تقلیل دادن یا محو کردن رفتار نامطلوب
1-4) تقویت رفتارهای مغایر
رفتار مطلوب مغایر با رفتار نامطلوب تقویت می شود
2-4) سیری یا اشباع
تقویت رفتار نامطلوب برای مدت طولانی جهت کاهش نیرومندی آن
روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال

روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال
5-4) تنبیه
ارائه یک محرک آزار دهنده بعد از رفتار نامطلوب
کاهش رفتار نا مطلوب = محرک آزار دهنده رفتار نا مطلوب
4) روشهای تقلیل دادن یا محو کردن رفتار نامطلوب

3-4) محروم کردن
محروم کردن از پاداش به علت انجام دادن رفتار نامطلوب
4-4) جریمه کردن

کم کردن از عامل تقویت کننده
روشهای ایجاد تغییر در رفتار با استفاده از نظریه شرطی شدن فعال
4) روشهای تقلیل دادن یا محو کردن رفتار نامطلوب

یادگیری از طریق مشاهده (باندورا)
-رفتار بر حسب یک تعامل دو جانبه بین شخص و عوامل تعیین کننده محیطی تبین می شود
– یادگیری از طریق مشاهده سر مشق گیری و تقلید یکی دیگر از انواع یادگیری است که نیاز به شناخت و تحلیل دارد در این نوع یادگیری

مراحل یاد گیری از طریق مشاهده
الف) توجه به رفتارهای الگو
موقعیت علمی سیاسی فرهنگی و اقتصادی در جلب توجه تاثیر بسیار زیادی دارد

مراحل یاد گیری از طریق مشاهده
ب) مراحل یاد سپاری رفتارهای مشاهده شده
– بازنمایی اعمال مشاهده شده به دو صورت تجسمی (تصویر پدیده ها در ذهن ) و کلامی صورت می پذیرد
– بازنمایی و تکرار برای نگهداری مطالب در حافظه و استفاده بعدی از آنها نقش ارزنده ای دارد

ج) مرحله باز آفرینی
تبدیل رمزهای تجسمی و کلامی موجود در حافظه به اعمال آشکار
د) مرحله انگیزشی
رفتار یاد گرفته شده از طریق مشاهده زمانی به عملکرد تبدیل خواهد شد که با تقویت همراه باشد
مراحل یاد گیری از طریق مشاهده

اثرات رفتار الگو در رفتار مشاهده گر
الف) موجب آموختن رفتار جدید می شود
مشاهده کننده می تواند رفتار جدیدی را از مشاهده رفتار الگو بیاموزد
ب) تقویت رفتارهای آموخته شده قبلی
مشاهده رفتار الگو ممکن است ظهور رفتار آموخته شده قبلی را تسهیل و تشدید کند

اثرات رفتار الگو در رفتار مشاهده گر
ج) جلوگیری از رفتار آموخته شده قبلی
مشاهده رفتار الگو می تواند در رفتار های آموخته شده قبلی اثر بگذارد و از بروز آنها جلو گیری کند

یادگیری از طریق شناخت
یادگیری انسان در نتیجه شناخت و درک روابط بین محرک ها حاصل می شود نه روابط بین محرک و پاسخ

مزایای یادگیری از طریق شناخت
الف) درک و بینش به شاگرد کمک می کند مسائل را به راحتی به حافظه بسپارد و آنها را به موقع به کار گیرد
ب) حفظ کردن مطالب آسانتر و سریعتر و دوام آنها در حافظه طولانی تر است بینش در حل مسائل موجب رضایتمندی و اعتماد به نفس می شود

ج) انتقال یادگیری از مراحل ابتدایی به عالی نیز آسانتر است

د) مطالب یاد گرفته شده از طریق شناخت و بینش کمتر دچار فراموشی می شود
مزایای یادگیری از طریق شناخت

تحلیلی به فرایند یادگیری انسان
انسان در یادگیری دارای اراده است و توانایی دارد از قید و بندهای شرطی آزاد باشد

2) انگیزه های درونی و تقویت کننده های معنوی تاثیر فراوانی در هدایت رفتار انسان دارند و رفتار تنها به انگیزه های بیرونی ختم نمی شود

3) یادگیری انسان هدف مدار است
4) رفتار انسان از یاد گیریهای متعدد و متنوعی نشات می گیرد
5) یادگیری در مراحل مختلف رشد متفاوت است
6) اندیشه و تفکر محور اصلی یادگیری انسان است
تحلیلی به فرایند یادگیری انسان

تعریف تفکر
فعالیتهای جهت دار ذهن برای حل مسئله

شکلهای مختلف تفکر
الف) تداعی تفکر
تفکری که هیچ گونه کنترل از طرف فرد بر آن اعمال نمی شود از هر گونه قید خارجی آزاد است

ب) خیالبافی
تفکری که با عالم خارج ارتباطی ندارد و از ویژگیهای بارز آن تغییر در توجه است

شکلهای مختلف تفکر
ج) تفکر علمی
تفکر مسائل ساده روزانه

د) تفکر خلاق
تفکری که حل مسائل و مشکلات سخت و حل نشده می پردازد

جنبه های تفکر منطقی
تعادل احساس حافظه و تخیل با توجه به مساله مورد بحث
حافظه
تخیل
احساس
تفکر

هدف از پرورش تفکر در فرایند تدریس یادگیری
انتقال
اطلاعات
شرایط
تفکر
تفکر
شناخت
بهتر
اعتقاد
و باور
گرایش به
سوی عمل
عمل(رفتار)

نقش مدرسه و معلم در پرورش تفکر
1) ایجاد محیط آموزشی مناسب جهت پرورش فکر و شکوفایی اندیشه مطالب با زندگی واقعی شاگردان

2) ایجاد شرایط مطلوب برای اندیشیدن همراه با حسن اعتماد به نفس آموختن چگونه فکر کردن چگونه یاد گرفتن و چگونه زندگی کردن به شاگردان

فصل سوم

ارتباط
ارتباط عبارت است از فرایند انتقال و تبادل افکار، اندیشه ها ، احساسات و عقاید دو فرد یا بیشتر با استفاده از علائم و نماد های مناسب به منظور تحت تاثیر قرار دادن و کنترل و هدایت یکدیگر

هدف و روش ارتباط
هدف ارتباط بستگی به شرایط فرستنده و گیرنده دارد
مهمترین عامل در روش برقراری ارتباط هدفی است که به وسیله ی فرستنده ی پیام دنبال می شود

روشهای بر قراری ارتباط
1- ارتباط ارادی و غیرارادی
ارادی = با طرح و برنامه ریزی قبلی همراه است
غیر ارادی= بدون طرح و برنا مه ریزی می باشد

2- ارتباط رسمی و غیر رسمی
رسمی= سطح بسیار وسیع و در محیط رسمی صورت می گیرد
غیر رسمی = بین دو یا چند نفر به طور عادی و در محیط ها ی دوستانه صورت می گیرد
روشهای بر قراری ارتباط

روشهای بر قراری ارتباط
3- ارتباط کلامی و غیر کلامی
کلامی = پیام به صورت رمزها ی کلامی می باشد
غیر کلامی = پیام به صورت علائم یا رمز ها ی غیر کلامی می باشد

4- ارتباط مستقیم و غیر مستقیم
مستقیم = بدون واسطه بین فرستنده و گیرنده پیام می باشد از نظر وسعت زمان و مکان معدود می باشد
غیر مستقیم= چهره به چهره نیست و از نظر وسعت زمان و مکان نا معدود است

روشهای بر قراری ارتباط

روشهای بر قراری ارتباط
5- ارتباط فردی و ارتباط جمعی
فردی = حالت مستقیم دارد و بین دو نفر یا چند نفر انجام می گیرد
جمعی = ممکن است مستقیم و یا غیر مستقیم باشد بین یک فرد با یک گروه انجام می پذیرد

6- ارتباط یک طرفه و ارتباط دو طرفه
یک طرفه = پیام از فرستنده شروع و به گیرنده ختم می شود بدون واکنش به فرستنده
دو طرفه = پیوسته نقش گیرنده و فرستنده عوض می شود
فرستنده پیام
گیرنده پیام
اطلاعات معلومات، گرایشها مهارت علامتگذاری
اطلاعات معلومات، گرایشها مهارت علامتخوانی
پیام
پیام
بازخورد
مثبت / منفی
روشهای بر قراری ارتباط

بررسی فرایند ارتباط
برای نشان دادن خصوصیات و جریان ارتباط، الگوهای مختلفی ارائه شده که این الگو ها از جهات متعدد با هم متفاوت هستند ولی از نظر اجزاء تفاوتی با یکدیگر ندارد

عناصر ارتباط
1) منبع یا فرستنده پیام

– فکر و گرایش فرستنده در تعیین نوع پیام و نحوه ارسال آن تاثیر زیادی دارد
– تسلط بر محتوای پیام در موثر بودن پیام تاثیر زیادی دارد
– تسلط بر محتوا ، نگرشها و مهارت در علامت گذاری فرستنده پیام نقش موثری در پیام دارد

2) پیام
– فرستنده پیام باید پیام را به صورت علایم و نمادهای قرار دادی قابل انتقال در آورد
– گیرنده پیام برای فهمیدن محتوای پیام باید آن را رمز گشایی کنند و به صورت نشانه های آشنا در آورد
– پیام باید به وسیله حامل و کانال مشخص انتقال داده شود
عناصر ارتباط

3-گیرنده پیام
– میزان اطلاعات و معلومات گیرنده پیام در موفقیت جریان ارتباط موثر است
– فرستنده و گیرنده پیام از نظر اطلاعات و عواطف و سایر ارزشهای اجتماعی باید دارای وجه مشترکی باشند
تجارب فرستنده
تجارب گیرنده
داشتن سطح مشترک
نداشتن سطح مشترک
تجارب فرستنده
تجارب گیرنده
عناصر ارتباط

4) تاثیر
نتیجه ای که از برقراری ارتباط حاصل می شود مهمترین ملاک تشخیص تاثیر بازخورد است
عناصر ارتباط

موانع ارتباط

1) بحث شفاهی
باید علاوه بر علایم و نمادهای شفاهی از علایم غیر کلامی و کانالهای مختلف دیگر استفاده کرد
2) جالب توجه نبودن پیام
پیام باید بر اساس زمینه علمی و علایق و انگیزه های فرا گیران منتقل شود

3) انتقال منفی
اطلاعات و تجارب گذشته اگر باعث مشکلات و سر درگمی در حل مساله شوند

4) رویایی شدن و در خود فرو رفتن
اگر تجارب شخصی او قویتر و قابل فهم تر و با ارزش تر از مفاهیم عرضه شده توسط معلم باشد مفاهیم معلم کنار گذاشته می شوند
موانع ارتباط

5) عدم درک
مطالب ارائه شده باید در خور فهم و ادراک فراگیران باشد تا ارتباط برقرار شود

6) عوامل فیزیکی نامناسب
محیط کلاس از نظر نور ، راحتی صندلی ، رنگ دیوارها و سایر عوامل فیزیکی مناسب باشد
موانع ارتباط

فصل چهارم

تدریس
تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد بر اساس طرح منظم و هدف دار معلم برای ایجاد تغییر در رفتار شاگردان
الف: وجود تعامل یا رابطه متقابل بین معلم و شاگرد
ب : هدف دار بودن فعالیتهای معلم
ویژگیهای تدریس

نکات لازم در تدریس
1) تدریس باید هدف داشته باشد
2) روش تدریس باید متناسب با هدف و مقصود باشد
3) مفاهیم به طریقی ارائه شوند که متناسب با فهم و درک شاگرد باشند

کنش های تدریس
1) انگیزش
در جریان یادگیری وجود محرک برای یادگیری ضروری است

2) اطلاعات
کسب اطلاعات (دانش آگاهی و000 )از طریق مختلف می باشد شاگرد برای دریافت اطلاعات باید آمادگی داشته باشد

کنش های تدریس
3-به جریان انداختن اطلاعات
الف – اطلاعات به دست آمده با ید روشن و آشکار باشند
ب- شاگرد باید قادر به تجزیه اطلاعات به قسمتهای کوچکتر و ترکیب آنها با یکدیگر باشد
ج- شاگرد باید از طریق مقایسه قسمتهای کوچکتر با هم نسبت به ساخت و ترکیب اطلاعات جدید بینش و شناخت پیدا کند

کنش های تدریس
4) ذخیره سازی و اصلاح مجدد
اصلاح اطلاعات از طریق به هم پیوستن و ترکیب اطلاعات ذخیره شده پیشین با اطلاعات جدید حاصل می شود.

کنش های تدریس
5)انتقال اطلاعات
شاگرد باید آنچه را که آموخته است به موارد و مسائل جدید انتقال دهد
1-5) انتقال مثبت
2-5) انتقال منفی

کنش های تدریس
6) کنترل و هدایت
برای کنترل کنش های تدریس نیاز به کنترل و در صورت لزوم رهبری و هدایت عملکرد شاگردان است

کاربرد کنش های تدریس
1) کنش تدریس در بکارگیری مواد آموزشی ،شرایط تدریس و نوع فعالیت شاگردان تاثیر خواهد داشت
2) در طراحی آموزشی کاربرد موثر دارند
3) در انتخاب روشها و شیوه های تدریس موثرند

تفاوت بین تدریس و یادگیری

عوامل موثر بر تدریس
1- ویژگیهای شخصیتی و علمی معلم
اساسی ترین عامل برای ایجاد موقعیت مطلوب در تحقق هدف های آموزشی معلم است
1-1) ویژگیهای شخصیتی معلم و نقش آن در فرایند تدریس
1-1-1) الف معلمان شاگرد نگر
شاگردان را هسته مرکزی فعالیت خود قرار می دهند و فعالیت و رشد همه جانبه شاگردان را در نظر می گیرد

عوامل موثر بر تدریس
1-1-1-1) شاگرد نگر فردی= به ویژگیهای فردی شاگردان توجه می کند
1-1-1-2) شاگرد نگر جمعی =به جمع شاگردان و پرورش جمعی آنها توجه دارد
1-1-1) الف معلمان شاگرد نگر

عوامل موثر بر تدریس
1-1-2) معلمان درس نگر
بیشتر به درس اهمیت می دهند تا به پرورش به تفاوتهای فردی توجه نمی کنند

1-1-2-1) درس نگر علمی
به رشته های علمی علاقه مندند – تاثیر آنها تعلیم است نه تربیت

عوامل موثر بر تدریس
1-1-2-2) درس نگر فلسفی
– به مسائل کلی و اجتماعی می پردازند
– به عنوان سر مشق و انسان آرمانی مورد توجه شاگردان واقع می شوند

عوامل موثر بر تدریس
2-1) تاثیر شخصیت و رفتار معلم در فرایند تدریس
رفتار و عمل معلم معیار مناسبی برای ارزشیابی گفته ها ، وصایا و رهنمود های او ست

عوامل موثر بر تدریس
3-1) تاثیر شخصیت علمی معلم بر فرایند تدریس
معلم باید علاوه بر داشتن محتوای غنی علمی و آشنایی با روشهای تدریس بابرنامه ریزی و طراحی آموزشی آشنا باشد تا بتواند تدریس هدف پروری داشته باشد

عوامل موثر بر تدریس
2) ویژگیهای شاگردان و تاثیر آن در فرایند تدریس
– تدریس باید بر اساس علاقه ، نیاز و توانایی های ذهنی سوابق اجتماعی و تجارب گذشته ساخت ذهنی و هوش شاگردان تنظیم شود.
– موقعیتهای اجتماعی و زمینه های اخلاقی شاگردان بر تدریس معلم موثر است

عوامل موثر بر تدریس
3) تاثیر برنامه و ساخت نظام آموزشی در فرایند تدریس

– ساخت نظام آموزشی هر جامعه اعم از نگرشها ، باورها، برنامه ها و آیین نامه ها می تواند روش تدریس معلم را تحت تاثیر قرار دهد
– برنامه متکی بر اصالت مواد درسی
– برنامه متکی بر رشد همه جانبه شاگرد

عوامل موثر بر تدریس
4) تاثیر فضا و تجهیزات آموزشی در فرایند تدریس

فعالیت آموزشی مدرسه باید در فضای مناسب با روش و امکانات مطلوب بر اساس نیازها ،علایق و زمینه های علمی شاگردان تهیه شود و انجام پذیرد تا معلم در تدریس و شاگرد در یادگیری احساس رضایت و رغبت کنند

فصل پنجم

تعریف هدف
جان دیویی هدف و روش را یکی می داند به نظر او هدف شایسته هدفی است که با توجه به اوضاع و احوال موجود انتخاب شود و تفکیک بین روش ،هدف و وسیله را جایز نمی داند

– میگر فقط به هدفهای رفتاری توجه دارد و معتقد است که هدف نتایج را روشن می کند نه وسیله دستیابی به آن نتایج را

ضرورت تعیین و تنظیم هدفهای آموزشی در فرایند تدریس – یادگیری

هدفهای آموزشی مبنای معتبری برای طراحی و انتخاب مواد و وسایل محتوا روشهای آموزشی و ارزشیابی می باشند

منابع تعیین هدفهای آموزشی
جهان بینی
جامعه
ساخت دانش و
دیدگاه متخصصان
نیاز جامعه
نیاز فراگیران
هدفهای آموزشی آزمایشی
هدفهای خالص و صریح آموزشی
فلسفه آموزش و پرورش
روانشناسی تربیتی

یادگیری در این سطح صرفاً جنبه حفظی دارد این سطح برای تمام سطوح بالاتر یادگیری به عنوان یک پایه لازم است
1-1) دانش (یاد آوری)

1) سطوح یادگیری در حیطه شناختی

2-1) فهمیدن

توانایی پی بردن به مفهوم یک مطلب و تبین آنها با جملاتی که شخص خودش می سازد

1-2-1) ترجمه (برگرداندن )
تغییر دادن مطالب از شکلی به شکل دیگر بدون تغییر در معنی

1) سطوح یادگیری در حیطه شناختی

3-1) به کار بستن
توانایی کاربرد اصول علمی ، فرضیه ها و دیگر مفاهیم انتزاعی در وضعیت و موقعیت مناسب

شکستن مطلب به اجزاء تشکیل دهنده ی آن و یافتن روابط بین اجزاء و نحوه ی سازمان یافتن آن ها

4-1) تحلیل
1) سطوح یادگیری در حیطه شناختی

1) سطوح یادگیری در حیطه شناختی
2-2-1) تفسیر
درک تدابیر گوناگون به کار رفته در انتقال مفاهیم و یک نوع باز آرایی مفاهیم در ذهن است

3-2-1) برون یابی
مهارت در تعمیم دادن یا به کارگیری اطلاعات در طول زمان به منظور پیش بینی نتایج

5-1) ترکیب

در آمیختن قسمت های از تجارب گذشته با مطالب جدید و باز سازی آن به صورت یک کل تازه

6-1) ارزشیابی و قضاوت
قضاوت در باره امور،اطلاعات و حتی روشهای روبه رو شدن با مسائل .

1) سطوح یادگیری در حیطه شناختی

1-2) دریافت و توجه کردن

رفتارهایی که از وجود پدیده خبر می دهد و میل به تحمل در برابر شنیدن یا دیدن آن را نمایان می سازد

2) سطوح یادگیری در حیطه عاطفی

2-2) پاسخ دادن
3-2) ارزشیابی
واکنش نشان دادن در مورد یک مسئله
ارزش گذاری مبتنی بر درونی کردن دست 0معینی از ارزشها ست

2) سطوح یادگیری در حیطه عاطفی

4-2) سازماندهی ارزشها
ادغام ارزشهای مختلف ، رفع تعارضات بین آنها و بنا نهادن یک نظام ارزشی پایدار و منسجم
5-2) تبلور ارزشها سازمان یافته در شخصیت
در این مرحله ارزش یا مجموعه ای از ارزشها در رفتار فرد انعکاس دایم پیدا می کنند و جزء فلسفه زندگی او می شوند
2) سطوح یادگیری در حیطه عاطفی

3) سطوح یادگیری در حیطه روانی – حرکتی
1-3) مشاهده و تقلید
مشاهده رفتار مربی و تقلید رفتار آن

2-3) اجرای عمل بدون کمک
اجرای آگاهانه عمل بدون راهنمایی معلم

3) سطوح یادگیری در حیطه روانی – حرکتی
3-3) دقت در عمل
توانایی کنترل اعمال بر حسب نیاز

3) سطوح یادگیری در حیطه روانی – حرکتی
4-3) هماهنگی حرکات
برقراری هماهنگی بین مجموعه ای از اعمال با رعایت نظم و کار آیی لازم

5-3) عادی شدن عمل
انجام دادن کارهای دقیق و موزون به طور خود کار

فصل ششم

تحلیل آموزشی
فرایندی است که از طریق آن می توان هدفهای کلی آموزش را به هدفهای جزئی تقسیم کرد
الف-هدفهای کلی
به صورت منسجم بیان می شوند –تصویری از غایت آموزشی به دست می دهند و ممکن است به مشابه نوعی انگیزه بکار رود

تحلیل آموزشی
ب-هدفهای جزئی (مرحله ای )
نسبت به هدفهای کلی محدودتر و مشخص ترند و دارای جنبه علمی بیشتری است و مقاصد را معین میسازد
ج) هدفهای رفتاری (اجرایی)
نوع رفتار و قابلیت ها ی که انتظار داریم شاگرد پس از فعالیت آموزشی کسب کند مشخص می کند

1- رفتار مورد مشاهده باید دقیقاً مشخص باشد
2- موقعیت و شرایط بروز رفتار مشخص باشد
3-معیار (درجه موقعیت )باید مشخص باشد

ویژگیهای یک هدف رفتاری خوب

نقش هدفهای رفتاری در فرایند تدریس
هدفهای رفتاری معیار مناسبی برای انتخاب مواد آموزشی محتوای برنامه روش و وسایل آموزشی و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی هستند

انتقاد از هدفهای رفتاری

1- منجر به مهارتهای جزئی و بی اهمیت می شوند
2- خلاقیت و ابتکار را محدود می سازند
3- تمرکز بر رفتار یا امور معلوم و عدم توجه به رفتارهای عالی
4- غیر قابل انعطاف و غیر انسانی ساختن آموزشی

مراحل تحلیل آموزش

1) تبدیل هدفهای کلی (نهایی )به هدفهای جزئی
هدف کلی
هدف جزئی
هدف جزئی
هدف جزئی
هدف جزئی
هدف جزئی

2) تبدیل هدفهای جزئی به هدفهای رفتاری
برای تحقق بخشیدن به هدفهای جزئی باید آنها را به وظایف و فعالیتهای مشخص و هدف رفتاری تقسیم کرد

1-2) هدف رفتاری دو نوعند
1-1-2) هدفهای اجرائی نهایی
2-1-2) هدفهای اجرائی مرحله ای
مراحل تحلیل آموزش

3)تعیین روابط هدف ها ی اجرایی با هد ف های مرحله ای
هدف های اجرایی نهایی با هدف های مرحله ای و هدف های مرحله ای با همدیگر به سه شکل ،متوالی ،متوازی و ترکیبی با هم ارتباط دارند
هدف اجرایی نهایی
هدف اجرایی مرحله ای 1
هدف اجرایی مرحله ای 2
هدف اجرایی مرحله ای 3
نمودار ارتباط تسلسلی هدفها
مراحل تحلیل آموزش

هدف اجرایی نهایی
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
نمودار ارتباط همتراز هدفها

هدف اجرایی نهایی
هدف اجرایی مرحله ای
هدف اجرایی مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
نمودار ارتباط ترکیبی هدفها

4) تعیین رفتار ورودی
فرایند آموزش
ورود
خروج
محتوای آموزش
پیشنیاز یا رفتار ورودی
اهداف آموزشی یا رفتار نهایی
مراحل تحلیل آموزش

5) ارزش تشخیصی
معیار رفتار سنجش ورودی شاگردان و وسیله ای است که به کمک آن اولین گام آموزش را به دقت معین کرد

ارزشیابی تشخیصی از طریق سنجش آغازین یا آزمون ها ی رفتار ورودی انجام می گیرد
مراحل تحلیل آموزش

6) تعیین اولین گام آموزشی
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
مرحله ای
هدف
اجرایی
نهایی
نخستین گام آموزشی(نقطه شروع)
رفتار ورودی یا
معلومات پیش دانسته
هدفهای اجرایی آموزشی
مراحل تحلیل آموزش

فصل هفتم

تحلیل و انتخاب محتوا
محتوا اصول و مفاهیمی است که به شاگردان ارائه می شود تا ورود آنها به فعالیتهای آموزش میسر و رسیدن آنها به هدف های اجرائی امکان پذیر سازد محتوای آموزشی باید بر اساس هدف های آموزشی معین تهیه و تنظیم شود.

شیوه های تحلیل محتوا
تحلیل محتوا یک روش علمی برای ارزشیابی و تشریح عینی و منظم پیامهای آموزشی است
ویژگیهای ضروری برای تحلیل محتوا
1- عینی بودن
2- منظم بودن
3- آشکار بودن

مراحل تحلیل محتوا

1- مشخص ساختن هدف تحلیل
2- جمع آوری نمونه های مورد تحلیل
3- تقسیم مجموعه مورد بررسی به واحدهای مختلف
4- طبقه بندی واحدها
5- ارزیابی عینی طبقه ها

تهیه و تنظیم محتوای آموزشی
اصول و ضوابط لازم در تهیه و تنظیم محتوای آموزشی

1- میزان علاقه ، رغبت و توانایی شاگردان
2- مفاهیم ، اصول و قوانین هر علم

یکی از اصول مهم طراحی آموزشی ، تهیه و تنظیم محتوای آموزشی است

تحلیل و انتخاب روش و وسیله
در فعالیتهای آموزشی معلم باید سعی کند با بهره جویی از روشها و وسایل مختلف ، شرایط لازم را برای کسب دانش نگرشهای مطلوب شاگردان کسب کند

تحلیل مفهوم وسایل آموزشی

وسایل آموزشی به کلیه تجهیزات و امکانات اطلاق می شود که می توانند در محیط آموزشی شرایطی را به وجود آورند که در آن شرایط یادگیری سریعتر ، بهتر،آسانتر ،بادوام تر و موثرتر صورت بگیرد

انواع وسایل آموزشی
وسایل آموزشی با توجه به نقشی که در آموزش دارند به دو دسته تقسیم می شوند
الف) وسایل آموزشی معیاری = جزء فرایند یادگیری هستند و در هدفهای فعالیت آموزشی آورده شده اند ( مانند ابزارهای آموزشی در رشته فنی و حرفه ای )

انواع وسایل آموزشی
ب) وسایل آموزشی تسهیل کننده =جزء معیارهای یادگیری نیستند و آموزش را عینی و فهم مطالب را آسانتر می کنند مانند فیلم و اسلاید

نقش وسایل آموزشی در فرایند آموزشی –یادگیری
1- اساس قابل لمس برای تفکر و ساختن مفاهیم فراهم می کنند
2- سبب ایجاد علاقه در امر یادگیری دانش آموزان می شود
3- فراهم ساختن پایه های یادگیری تدریجی و تکمیلی

نقش وسایل آموزشی در فرایند آموزشی – یادگیری
4- در اختیار قرار دادن تجارب واقعی و حقیقی
5- فراهم نمودن پیوستگی افکار
6- گسترش دامنه لغات فراگیر
7- انتقال سریع معنا و مفاهیم آموزشی
8- افزایش عمق و میزان یادگیری

انواع وسایل آموزشی
تصاویر آموزشی یا نور تابند و یا غیر نور تاب 0 ارزش آموزشی تصاویر متحرک صدادار معمولا از سایر تصاویر آموزشی بیشتر است

1-1) تصاویر کاغذی
متداولترین و ارزان ترین وسیله آموزشی هستند مانند نقشه
1) تصاویر آموزشی

انواع وسایل آموزشی
2-1) تابلوهای آموزشی
اگر به طور صحیح بکار گرفته شوند در کیفیت آموزش و یادگیری بسیار موثرند – مانند تابلوهای گچی – مغناطیسی

2) پروژکتورها و ماشینهای آموزشی
پروژکتور اوپک ، فیلم استریپ

معیار وسایل آموزشی
1) ویژگیهای آموزشی وسیله
وسایلی که انتخاب می شوند باید علاوه بر ارائه و انتقال مطالب و مفاهیم جدید ، در صورت لزوم امکان تکرار فرا گرفته های گذشته را فراهم آورند و توجه و علاقه شاگردان را نسبت به موضوع آموزش جلب کند

معیار وسایل آموزشی
2) ویژگیهای فنی وسیله
1-2) توانایی انتقال پیام مورد نظر
2-2) قابلیت عمل و نقل
3-2) سهولت کاربرد
4-2) سهولت دستکاری و تعمیر
5-2) قابلیت رجوع

معیار وسایل آموزشی
3) شرایط و امکانات اجرایی
1-3) تعداد فراگیران
2-3) وضعیت و اندازه کلاس
3-3) زمان لازم
4-3) در دسترس بودن
5-3) اقتصادی بودن

فصل هشتم

تحلیل و تعیین نظام ارزشیابی
در تحلیل نظام ارزشیابی بازده فعالیت آموزشی بسیار اهمیت دارد با استفاده از آن می توان درجه تحقق هدفهای آموزشی را تعیین و در صورت نیاز به اصلاح و تقویت برنامه اقدام نمود

معرفی چند الگوی طراحی و کاربرد آنها در آموزش
1- الگوی طراحی آموزش بر اساس عوامل چهار گانه
تعیین و تحلیل هدفهای آموزشی
تحلیل آموزشی
تبدیل هدف کلی به جزئی
تبدیل هدف جزئی به رفتاری
تعیین رابطه بین هدفها
تعیین اولین گام آموزشی
ارزشیابی تشخیصی
تعیین رفتار ورودی
تحلیل و تعیین محتوا روش و وسیله
تعیین و تحلیل نظام ارزشیابی
بازنگری و اصلاح برنامه
اجرا،بازنگری و اصلاح برنامه

2-الگوی طراحی آموزشی دانشگاه ایندیانا
معرفی چند الگوی طراحی و کاربرد آنها در آموزش
محتوا
ارزشیابی

3) الگوی طرح درس سالانه
بین هدفهای آموزشی و برنامه هفتگی بر اساس اصول معینی تربیتی اتخاذ شود که مجموع فعالیت های آموزشی به موقع و بدون وقفه در طول یک سال تحصیلی اجرا شود

مراحل تنظیم طرح درس سالانه
الف) تهیه تقویم طرح
ب) تقسیم محتوای درسی بر زمان خاص تدریس
ج) تعیین هدف ویژه تدریس در هر جلسه
د) تعیین و پیش بینی فعالیتهای دیگر آموزش خارج از مدرسه

الگوی طرح درس روزانه
طرح درس روزانه شامل پیش بینی و تنظیم مجموعه فعالیت های است که معلم از پیش برای رسیدن به یک یا چند هدف آموزشی ویژه در یک جلسه تدریس تدارک می بیند

1- تعیین موضوع تدریس
2- مشخص کردن هدف ویژه تدریس در یک جلسه
3- تجزیه موضوع کلی درسی به مطالب و مفاهیم جزئی
4- تهیه هدف بر اساس رئوس مطالب تعیین شده
5- تهیه هدفهای رفتاری تدریس

مراحل تهیه طرح درس روزانه

مراحل تهیه طرح درس روزانه
6- بررسی رفتار ورودی شاگردان
7- تهیه سوالات لازم برای ارزشیابی
8- تحلیل ارزشیابی و تعیین اولین گام آموزشی

مراحل تهیه طرح درس روزانه
9- تنظیم مراحل ارائه محتوا
1-9) مرحله آمادگی
2-9) مرحله معرفی و بیان هدفهای آموزشی
3-9) مرحله ارائه درس
4-9) مرحله خلاصه کردن و نتیجه گیری
5-9) مرحله ارزشیابی
6-9) مرحله تعیین تکلیف و پایان دادن درسی

مراحل تهیه طرح درس روزانه
10) تعیین روش مناسب برای ارائه محتوا
11) انتخاب مواد آموزشی متناسب با روش و محتوا
12) مشخص کردن فعالیتهای خارج از مدرسه برای تقویت یادگیری
13) تعیین زمان لازم برای اجرای هر مرحله
14) پیش بینی نحوه ارزشیابی بعد از تدریس

فصل نهم

عوامل موثر در تدریس
– شخصیت معلم و زمینه های علمی و تجربی او
– زمینه های علمی و ویژگیهای فردی شاگردان
– اهمیت موضوع تدریس
– قوانین و مقررات نظام آموزشی و 000

الگوی تدریس چیست

چهار چوب ویژهای است که عناصر مهم تدریس در درون آن قابل مطالعه است شناخت و اگاهی از این عناصر می توان معلم را در اتخاذ روش مناسب تدریس کمک کند

الگوی ماشین نگری و الگوی سازمان نگری
– الگوی ماشینی نگری ((معلم مداری ))
طبق این الگو دانش آموز موجود اتمی و غیر فعال و ذاتاً تنبل است و فعالیتهای او بر اثر نیروهای خارجی انجام می گیرد

– الگوی سازمانی نگری
توجه شاگرد و توانایی های او اهمیت ویژه ای دارد – هدف آموزش و پرورش بهبود و پرورش مداوم افراد در جهت به منظور رسانیدن توانایی های بالقوه آنان است

الگوی پیش سازمان دهنده
یک مفهوم کل است که در مقدمه تدریس می آید تا مبحثی را که به شاگردان ارائه داده می شود با مباحث پیشین همان درس مربوط سازد و در عین حال پایه ای برای ارتباط مفاهیم بعدی با مفاهیم پیشین شود تا شاگرد بتواند مباحث درسی را به صورت یک ساخت منظم و سازمان یافته در ذهن خود جای دهد

اساس نظری الگوی پیش سازمان دهنده
اساس نظری الگوی پیش سازمان دهنده از ساختار رشته های مختلف درسی شکل گرفته است
ساخت شناختی
مجموعه اطلاعات و مفاهیمی که در زمینه یک رشته درسی در ذهن فرد به وجود می آید
یادگیری معنادار
ارتباط مفاهیم جدید با ساخت شناختی شاگرد

ویژگیهای الگوی پیش سازمان دهنده
1- مراحل اجرای الگوی پیش سازمان دهنده

مثال و نمونه:
پدیده های ملموس و آشنا
پیش سازمان دهنده:
یک مفهوم کلی
محتوای درس:
مفاهیم و مطالب جزئی
گل اطلسی،
گل سرخ،
گل بنفشه
تولید مثل
گیاهان به وسیله
پرچم و مادگی
تولید مثل
جانداران

2- چگونگی کنش و واکنش معلم نسبت به شاگردان در الگوی پیش سازمان دهنده
معلم ارائه کننده مفاهیم درسی و دانش آموز پذیرنده مطالب درسی هستند
ویژگیهای الگوی پیش سازمان دهنده

3- ماهیت روابط میان گروهی
معلم
فراگیر
فراگیر
فراگیر
فراگیر
طرح ارتباط میان گروهی در الگوی پیش سازمان دهنده
ویژگیهای الگوی پیش سازمان دهنده

4- شرایط و منابع لازم در الگوی پیش سازمان دهنده
معلم ، کتاب و کلاس درس

1- حداکثر استفاده از زمان و آموزشی گروه کثیری از شاگردان
2- متناسب دروس نظری است
محاسن الگوی پیش سازمان دهنده :
ویژگیهای الگوی پیش سازمان دهنده

معایب الگوی پیش سازمان دهنده

1- تمام تصمیمات توسط معلم گرفته می شود و شاگردان در انتخاب موضوع نوع فعالیت و سر انجام در طرح و اجرای برنامه های آموزشی نقشی ندارند
2- به علایق و نیازهای شاگردان توجهی نمی شود
3- به مسائل روانی ،عاطفی و اجتماعی شاگردان کمتر توجه می شود

الگوی حل مساله
– شاگرد محور است
– شاگردان با بهره گیری از تجارب و دانسته های پیشین خود در باره رویدادهای محیط می اندیشند تا مشکلی که با آن مواجه هستند حل کنند

ویژگی های الگوی حل مساله

1- مراحل اجرا در حل مسئله

1-1) طرح مسئله یا بازنمایی مشکل
مساله از نظر زمان ، مکان و محتوا با خصوصیات شاگرد هماهنگ باشد و مطابق با زمینه های علمی ،اقتصادی و اجتماعی او باشد و همچنین مساله باید پاسخ پذیر و حل آن برای شاگرد ممکن باشد

2-1) جمع آوری اطلاعات
– منابع گردآوری اطلاعات از نظر علمی باید معتبر باشند
– منابع اطلاعات مانند کتابهای درسی ، مجلات

3-1) ساختن فرضیه
– پیش بینی راه حلهای احتمالی و درسی برای حل مساله

ویژگی های الگوی حل مساله

4-1)آزمایش فرضیه
فعالیتی آگاهانه برای تحلیل ،ترکیب و ارزشیابی اطلاعات جمع آوری شده

5-1) نتیجه گیری تعمیم و کاربرد
فرایند حل مساله به نتیجه منتهی می شود شاگرد باید بتواند نتایج به دست آمده را برای تحلیل اطلاعات و داده های مشابه بکار ببرد
ویژگی های الگوی حل مساله

2) چگونگی کنش و واکنش معلم نسبت به شاگردان در الگوهای حل مساله
– معلم نقش راهنما را در فرایند آموزش بازی می کند و روش کسب اطلاعات را به شاگرد می آموزد
– ارتباط شاگرد و معلم دو جانبه است شاگرد در طرح و اجرای برنامه سهیم و شریک است
ویژگی های الگوی حل مساله

3- روابط میان گروهی در الگوی حل مساله
معلم
فراگیر
فراگیر
فراگیر
فراگیر
ویژگی های الگوی حل مساله

3- روابط میان گروهی در الگوی حل مساله
معلم
فراگیر
فراگیر
فراگیر
فراگیر
ویژگی های الگوی حل مساله

4- منابع و موقعیت در الگوی حل مساله
– معلم تنها منبع اطلاعات نیست
– محیط آموزشی تنها مدرسه نیست
ویژگی های الگوی حل مساله

محاسن الگوی حل مساله
الف) محاسن
1- شاگردان در فرایند آموزش فعال است
2- شاگرد هدف است نه محتوا و مفاهیم
3- کل شخصیت شاگردان مورد توجه قرار می گیرد
4- روح پژوهشی و انتقاد در آنان پرورش می یابد

معایب الگوی حل مساله
ب) معایب
1- به معلمان قوی و با تجربه و پژوهشگر نیاز می باشد
2- به فضا ، امکانات و زمان زیاد نیاز دارد

فصل دهم

روش تدریس
مجموعه تدابیر منظمی که معلم برای رسیدن به هدف با توجه به شرایط و امکانات اتخاذ می کند روش تدریس می گویند
روشهای سنتی متداول
1) روش حفظ و تکرار
به حافظه سپردن مطالب و تکرار و پس دادن آن اساس این روش می باشد هدف اصلی این روش پرورش نیروهای مجرد ذهنی است

محاسن روش حفظ و تکرار
1- مناسب برای به خاطر سپردن اصول قواعد و قوانین علوم مختلف
2- مفید برای تربیت و تعلیم جمعی
3- مناسب برای تقویت و پرورش صفات همچون احترام و 000
4- عدم نیاز به معلمان با تجربه
5- ارزان بودن

محدودیت های روش حفظ و تکرار
1- عدم همکاری و ارتباط متقابل بین معلم و شاگرد
2- وجود انضباط خشک
3- نامناسب بودن برای بر انگیختن حس کنجکاوی
4- پرورش ندادن تفکر و انتقاد در شاگردان

محدودیت های روش حفظ و تکرار
5- توجه نکردن به تفاوتهای فردی
6- توجه نکردن به علاقه و رغبت شاگردان
7- عدم ارتباط معلومات کسب شده با زندگی
8- تربیت نکردن افراد شایسته برای زندگی اجتماعی و 000

2- روش سخنرانی
در این روش انتقال پیام یک جریان فکری یک طرفه از طرف معلم به شاگردان است و تمام عوامل تحت کنترول معلم هستند

محاسن روش سخنرانی
1- برای کلاسهای پر جمعیت مناسب است
2- ارزان می باشد و تجهیزات زیاد نیاز نمی باشد
3- سبب تقویت اجتماعی ، ذوق و علاقه ، اعتماد به نفس و کاهش تنهایی می شود
4- تکرار مطالب با کلمات متفاوت فراهم می باشد

معایب روش سخنرانی
1- موجب انفعال شنونده می شود
2- قدرت تکلم شاگردان تقویت نمی شود و به تفاوتهای فردی توجه نمی شود
3- استفاده از آن مستلزم وجود معلمان با تجربه است

روش پرسش و پاسخ (سقراطی )
معلم در این روش شاگرد را به تفکر در باره مطلبی تشویق می کند تا شاگرد با کوششهای ذهنی از معلوم به مجهول حرکت کند

هدف از روش پرسش و پاسخ
تشخیص و تحرک تفکر،توانایی ها و علایق ، تقویت قدرت استدلال ، سنجش و قضاوت ، استفاده از تجارب و دانسته های گذشته و ایجاد اعتماد به نفس در شاگردان

محاسن روش پرسش و پاسخ

1- تقویت اعتماد به نفس در شاگردان
2- تقویت تفکر خلاق و ایجاد علایق
3- تقویت استدلال و اظهار نظر
4- تشویق شاگردان در بحث و فعالیت آموزش

محدودیت های روش پرسش و پاسخ
1- نامناسب بودن برای کلاسهای پرجمعیت
2- وقت گیر بودن
3- نیاز به معلمان با تجربه
4- قابل اجرا نبودن در تمام دروس

روش نمایشی(نمایش علمی)
بر مشاهده و دیدن استوار است برای درسها ی که جنبه ی عملی و فنی دارند می توان از آن استفاده کرد
مراحل انجام روش نمایشی
1-مرحله ی آمادگی
2- مرحله ی توضیح
3- مرحله ی نمایشی
4- مرحله ی آموزش و سنجش

محاسن و محدودیت های روش نمایشی
الف) محاسن
1- بکارگیری اشیاء حقیقی و واقعی در آموزش
2- در مدارس فنی روش مناسبی است

3- شاگردان می توانند از راه عمل و تمرین و تکرار مهارت لازم را کسب کنند

روش ایفای نقش

برای تجسم عینی بعضی از موضوعات درسی به کار می رود از ویژگیهای بارز آن ارتباط عاطفی بین ایثارگران نقشی و سایر شاگردان است که در یاد گیری به ویژه یادگیری در سطوح مختلف حیطه عاطفی بسیار موثر است

مراحل اجرای روش ایفای نقش
1- تعیین موضوع و نوشتن آن به صورت نمایشنامه
2- فراهم نمودن وسایل لازم
3- تعیین نقش
4- آماده کردن فراگیران برای ایفای نقش
5- توضیح هدفهای نمایشی
6- اجرای نمایش
7- بحث در باره چگونگی نمایش

محاسن روش ایفای نقش
1- ایجاد شور و شوق در دانش آموزان برای دنبال کردن جریان نمایشی
2- ایجاد ارتباط عاطفی
3- فراهم ساختن زمینه بحث گروهی
4- رفع کم رویی
5- مناسب بودن برای دروس تاریخ و اجتماعی

محدودیت های روش ایفای نقش
1- نامناسب بودن برای هدفهای پیچیده آموزشی
2- جدی تلقی نشدن آموزشی
3- وقت گیر بودن

روش گردش علمی
– برای مطالعه جامعه است که با توجه به هدفهای معین آموزشی از طرف معلم و شاگرد طراحی و تنظیم می شود
– آموزش را از درون کلاس به بیرون کلاس سوق می دهد و زمینه ارتباط مدرسه با جامعه را فراهم می کند

روش گردش علمی از نظر زمان
1) گردش علمی کوتاه مدت و سریع
یک یا چند نفر از شاگردان برای کسب کردن تجربه ای از محیط خارج از مدرسه انتخاب می شوند

2) گردش علمی یک یا دو ساعته
از دقایق یک جلسه تدریس در خارج از مدرسه استفاده می شود

روش گردش علمی از نظر زمان
3) گردش علمی روزانه
این نوع گردش شامل موضوعاتی مانند بازدید از یک نمایشنامه یا کارخانه می باشد

4) گردش علمی هفتگی یا ماهانه
در دوره های دبیرستان و دانشگاه بیشتر از این نوع گردش استفاده می کنند

گردش علمی از نظر برنامه ریزی
الف) فعالیتهای قبل از رفتن به گردش علمی

1- مشخص نمودن محل
2- در میان گذاشتن موضوع گردش با مدیر مدرسه
3- اخذ اجازه کتبی
4- مشخص کردن هدف گردش
5- مشخص کردن تاریخ بازدید

گردش علمی از نظر برنامه ریزی
الف) فعالیتهای قبل از رفتن به گردش علمی

6- فراهم کردن وسایل و بودجه
7- تنظیم و تکثیر سوالات دانش آموزان
8- مشخص کردن وظایف شاگردان
9- گوشزد کردن نکات ایمنی
10- مشخص کردن وسایل

گردش علمی از نظر برنامه ریزی
ب)فعالیت ضمن گردش علمی
معلم باید بازدید از طبق برنامه زمانی پیش ببرد و شاگردان را در یافتن پاسخ سوالاتشان یاری کند و همه شاگردان را در جمع آوری اطلاعات فعالانه شرکت دهد

ج)فعالیتهای پس از گردش علمی
شاگردان نتایج گردش علمی خود را به صورت نثر ، نظم ، داستان و نمایشنامه تهیه کنند و در اختیار مدرسه قرار دهند

روش بحث گروهی
گفتگویی است سنجیده و منظم در باره موضوعی خاص که مورد علاقه مشترک شرکت کنندگان در بحث است شاگردان در این روش فرصت می یابند تا عقاید و تجربیات خود را با دلایل مستند بیان کنند

چه دروس و موضوعاتی را می توان با روش بحث گروهی تدریس کرد
1- مورد علاقه شرکت کننده گان در بحث باشد
2- شاگردان در باره ان اطلاعات لازم را داشته باشند تا بتوانند کسب کنند
3- در باره آن بتوان نظرهای مختلف و متفاوتی اظهار داشت

در چه موقعیتی و برای چه هدفی می توان از روش بحث گروهی استفاده کرد

1- ایجاد علاقه و آگاهی مشترک
2- ایجاد پرورش تفکر انتقادی
3- ایجاد توانایی اظهار نظر در جمع
4- تقویت توانایی انتقاد پذیری
5- ایجاد و تقویت توانایی مدیریت و رهبری در گروه

در چه موقعیتی و برای چه هدفی می توان از روش بحث گروهی استفاده کرد
6- تقویت قدرت بیان و استدلال
7- تقویت قدرت تحلیل و تصمیم گیری
8- آشنایی با روش کسب اطلاعات و حل مسائل
9- ایجاد رابطه مطلوب اجتماعی

محاسن روش بحث گروهی
1- سهیم شدن در عقاید و تجربیات یکدیگر
2- ارزیابی خود
3- تقویت حس همکاری و دوستی
4- تقویت اعتماد به نفس و روحیه انتقادی
5- کاهش کم رویی
6- تقویت استدلال و اندیشه
7- تقویت قدرت مدیریت فراگیران

محدودیت های روش بحث گروهی

1- قابل اجرا نبودن در کلاسهای پر جمعیت
2- نامناسب بودن برای شاگردان اول ابتدایی
3- مشکل بودن روش اجرای آن

روش آزمایشی (آزمایشگاهی)
اساس این روش بر اصول یادگیری اکتشافی است در این روش شاگردان از طریق آزمایش به کسب تجربه مستقیم می پردازد قبل از آزمایش معلم باید نحوه آزمایش ،نکات ایمنی و چگونگی تنظیم گزارش را به شاگرد بیاموزد در مواقعی که ابزار و مواد آزمایشی خطرناک است بهتر است معلم خود آزمایش را انجام دهد

محاسن روش آزمایشی
1- یادگیری با ثبات و موثر است
2- شاگردان روش آزمایش کردن را یاد می گیرند
3- تقویت انگیزه مطالعه و تحقیق
4- ایجاد اعتماد به نفس
5- تقویت نیروی اکتشاف و اختراع
6- جالب و شیرین نمودن فعالیتهای آموزشی

محدودیت های روش آزمایشی

1- از نظر اقتصادی گران است
2- به معلمان با تجربه نیاز است
3- عدم تقویت دامنه لغات و مفاهیم شاگردان
4- ممکن است به علت عدم کنترل به صورت غلط اجرا شود

فصل یازدهم

روشهای آموزش انفرادی

– آموزش انفرادی به معنای آموزش شاگردان بر حسب توانایی شان می باشد
– آموزش انفرادی لزوماً به معنای آموزش یک شاگرد توسط یک معلم با برنامه خاص نیست

روشهای آموزش انفرادی از نظر نحوه اجرا و مواد آموزشی
1- آموزش برنامه ای
2- آموزش به وسیله رایانه
3- آموزش انفرادی تجویز شده
4- آموزش انفرادی هدایت شده

هدفهای آموزش انفرادی
1- رعایت تفاوتهای فردی
2- رشد استقلال در عمل و یادگیری
3- عادت به مطالعه
4- ایجاد مهارت در مطالعه
5- مطالعه خود هدایت شده و مستقل

معایب روش انفرادی

1- شاگردان بیش از حد متعارف نمره ی مورد نظر را اخذ کنند
2 -در شروع کار در دادن امتحان مسامحه و تعلل ورزند
3- بر اثر عقب ماندگی درس را حذف کنند

روش های مختلف آموزش انفرادی

1-یادگیری تا حد تسلط
در این روش شاگرد قبل از این که به پیشرفت خود ادامه دهد باید محتوای آموزشی را تا حد تسلط یاد گرفته باشد

F [ ] = میزان یادگیری
انگیزش * زمان منظور شده برای یادگیری
توانایی فهم آموزش* کیفیت تدریس * زمان مورد نیاز برای یادگیری

2) تدریس خصوصی
اساس کار این روش توجه به علایق و توانایی شخصی شاگردان است محیط آموزشی باید راحت، همراه با تفریح و مناسب با سن شاگرد باشد به جای معلم می توان از شاگردان ممتاز در این روش استفاده کرد
روش های مختلف آموزش انفرادی

آموزش برنامه ای(PI)
– در این روش مواد آموزشی به گامهای کوچک تقسیم می شود در هر گام تکلیفی مشخص شده است که باید از طریق انجام دادن آن به هدف رفتاری آن چهارچوب دست یافت
– این روش کاربردی از روانشناسی یادگیری در تدریس است

گام اول
آموزش برنامه ای از نظر تنظیم مطالب
1) به صورت خطی
گام دوم
گام نهایی
2) به صورت شاخه ای
گام اول
گام دوم
گام چهارم
پاسخ درست
پاسخ غلط
پاسخ درست
پاسخ درست
گام نهایی
گام جانبی

آموزش به وسیله رایانه (CAI)
– در این آموزش رایانه ای پیشرفت در مطالعه تحت کنترل ماشین است تا شاگرد مطالب طرح شده را یاد بگیرد ماشین اجازه رفتن به گام بعدی را به او نمی دهد
– ماشینهای آموزشی فقط نقش آموزش را دارند و نمی توانند رابطه عاطفی با شاگرد برقرار کنند

آموزش انفرادی تجویز شده (IPI)
– هر موضوع درسی به واحدهای کوچکتر تقسیم می شود و هر واحد برای یک جلسه تدریس برنامه ریزی می شود
در آغاز ارزشیابی تشخیصی به عمل می آید
بعد از یادگیری هر واحد از شاگرد ارزشیابی به عمل می آید تا در صورت موفقیت واحد درسی به او ارائه شود
– رقابت بین شاگرد وجود ندارد
– معیار ارزشیابی در سطح بالا است

نقش معلم در زمان انفرادی تجویز شده
– نقش معلم متغیر است
– نقش معلم بیشتر به عنوان تحلیلگر داده ها و نتایج آزمونهای ارزشیابی و تعیین کننده سطوح درسی شاگردان مطرح است

آموزش انفرادی هدایت شده (ICE)
این روش برای آموزش معلمان ، هدایت برنامه های شاگردانی که در آینده معلم می شوند و آزمایش نو آوریهایشان و هدایت و تحقیقات و پیشرفت شاگردان به کار می رود

ویژگیهای آموزش انفرادی هدایت شده
کلاسهای بدون پایه

شاگردان با توجه به سطح خودشان فعالیت در مدرسه را ادامه می دهند

2) آموزش گروهی

چندین معلم برای بهبود کار انفرادیشان با هم همکاری می کنند

ویژگیهای آموزش انفرادی هدایت شده
3) تدریس گروهی با نقشهای متفاوت
در تیم آموزشی همه اعضاء با هم تصمیم می گیرند اما ممکن است نقش و وظایف مختلفی را عرضه کنند

ویژگیهای آموزش انفرادی هدایت شده
4) گروهای سنی متفاوت
این روش ترکیبی از گروههای سنی متفاوت و آموزش خصوصی می باشد
5) تفاوتهای فردی
فعالیتهای برنامه های آموزشی بر اساس تفاوت های فردی برنامه ریزی می شوند

ارزشیابی (I PI) (CAI) (IGE) و سایر روشها

– هر روش ممکن است در یک جنبه نسبت به سایر برنامه ها رجحان داشته باشد
-هر روشی می تواند در شرایط خاص با محتوا خاص موفق و موثر باشد

روش واحدها
واحد یک رشته فعالیتهای که در اطراف یک دسته مفاهیم کلی دور می زند و به منظور یک هدف کلی در نظر گرفته می شود می باشد

ویژگی های روش واحد ها
1- دارا بودن هدف مشخص
2- تشابه هدف با زندگی واقعی
3- داشتن وحدت

ویژگی های روش واحد ها
4- استفاده از تجارب مستقیم در اجرای واحد
5- داشتن آغاز و پایان
6- داشتن جامعیت
7- محور فعالیت بودن شاگرد
8- درک کامل و تسلط به موضوع مساله

ویژگی های روش واحد ها
9- مشخص بودن روش کار
10- دادن فرصت برای انتخاب و قضاوت و سنجش
11- هر واحد منتج به واحدهای دیگر باشد

روش واحد موضوع
– موضوعات مورد مطالعه به صورت واحدهای بزرگ مورد مطالعه قرار می گیرد
– ارتباط موضوعات و رشته های مختلف افقی است

روش واحد تجربی

در این روش ارتباط موضوع و فعالیتها افقی و عمودی است و نقطه اصلی و مرکز فعالیت رغبت و تجارب قبلی فراگیران است بین فراگیر و معلم و معلمان همکاری نزدیکی موجود است

روش واحد طرح
در موقعیت های طبیعی این روش تربیتی دارد و جنبه تجربی آن زیاد است در این روش تقسیمات تصنعی دروس و ارتباط غیر منطقی آنها از میان می رود و یادگیری عمیق و پایدار است

فصل دوازدهم

ارزشیابی
– ملاک رسیدن یا نرسیدن به هدفهای آموزشی می باشد
– اشکالات ، نقایص موجود در هدف ها ،محتوا، شیوه ها و وسایل آموزشی و روش تدریس و 000 را مشخص می کند

اصلاحات و مفاهیم فعالیت های آموزشی بعد از تدریس
1- امتحان
– مفهوم امتحان با ارزشیابی یکی است
– امتحان یعنی اندازه گیری ، میزان تغیرات انجام شده در رفتار شاگردان بر اساس اهداف تعیین شده

2- اندازه گیری
– بدست آوردن اطلاعات مربوط به یک رفتار خاص به صورت کمیت

اصلاحات و مفاهیم فعالیت های آموزشی بعد از تدریس
3- آزمون چیست و چه فرقی با اندازه گیری دارد ؟
– سو لات امتحانی که شاگرد آنها را پاسخ می دهد
– آزمون از مفهوم اندازه گیری محدودتر است

اصلاحات و مفاهیم فعالیت های آموزشی بعد از تدریس
4- ارزشیابی پیشرفت تحصیلی
فرایندی منظم برای تعیین و تشخیص میزان پیشرفت شاگردان در رسیدن به هدف های آموزشی

5- علت ترس شاگردان از ارزشیابی
1-5) عملکرد غلط معلمان
2-5) روشهای نادرست ارزشیابی

هدف ارزشیابی
1- وسیله ای برای شناخت توانایی و زمینه علمی شاگردان و تصمیم گیری برای انجام دادن فعالیتهای بعدی آموزشی
2- وسیله شناساندن هدف های آموزشی در فرایند تدریس
3- وسیله ای برای بهبود و اصلاح فعالیت آموزشی

هدف ارزشیابی
4- وسیله ای برای شناخت نارسایی آموزش شاگردان و ترمیم آنها
5- وسیله ای برای ایجاد رغبت و کسب عادت صحیح در شاگردان
6- وسیله ای برای ارتقاء شاگردان

انواع ارزشیابی
1- ارزشیابی تشخیصی
رفتار ورودی شاگردان را می سنجد و علل مشکلات یادگیری آنها را در رسیدن به هدف های آموزشی کشف می کند

انواع ارزشیابی
2- ارزشیابی تکوینی
به طور مستمر در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده به منظور اندازه گیری پیشرفت تحصیلی شاگردان و رفع نقایص به کار می رود

انواع ارزشیابی
3- ارزشیابی پایانی ( ترا کمی )
در پایان یک ترم تحصیلی انجام می گیرد به منظور تعیین مقدار آموخته ها شاگردان جهت نمره دادن و صدور گواهینامه یا قضاوت در باره اثر بخش معلم

انواع ارزشیابی بر حسب نحوه اجرا
1- ارزشیابی انفرادی
آزمایش کننده و شنونده رو در روی هم قرار می گیرند و آزمونهای شفاهی و عملی از این نوع هستند
2- ارزشیابی گروهی
آزمایش کننده موقعیت یکسانی را برای ارزشیابی گروه فراهم می کند هزینه اجرای آن کم ، زمان ارزشیابی محدود است

انواع ارزشیابی بر حسب تغییر نتایج
1- ارزشیابی معیاری
آزمون بر اساس معیار و ملاک مطلق تهیه می شود

2- ارزشیابی هنجاری
آزمون بر اساس معیار و ملاک نسبی تهیه می شود در این آزمون عملکرد یک شاگرد با شاگردان دیگر مقایسه می شود مانند آزمون کنکور