روشها و فنون تدریس

1- تعریف تدریس:
1- تدریس:
 فعالیتی است در جهت راهنمایی، هدایت و مساعدت در امر یاد گیری.
 بیان صریح معلم درباره آنچه که باید یاد گرفته شود.
 هم ورزی متقابل بین معلم و متعلم.
 فعالیتی است که شرایط مساعد و مناسب یاد گیری را فراهم می سازد.
 فعالیتی است برای رشد فراگیران.
پس: تدریس فعالیتی است منظم، دارای هدف از قبل طراحی شده که به صورت تعاملی و رابطه دوجانبه بین معلم و فراگیران جریان می‎گیرد. تا شرایط لازم و مساعد را جهت بازسازی تجارب فردی و تغییرات کیفی در فراگیران ایجاد نماید1.
2- تدریس مجموعه فعالیت هایی منظم و هدفدار است که منجر به تغییر و یاد گیری شاگرد می‎شود. یعنی فعالیت هایی باید از قبل طراحی و برنامه ریزی شده باشند و در آنها تعامل وجود داشته باشد2.
3- تدریس به مجموعه فعالیتهایی اطلاق می‎شود که هدفدار است و آگاهانه صورت می پذیرد و به گونه اتفاقی یا تصادفی قوام نمی گیرد. فعالیت هایی که تدریس را موجب می‎شوند بر اثر سه رکن اساسی یعنی معلم، شاگرد و مواد درسی استوار است3.
4- تدریس متشکل از فعالیت هایی است که با فعالیت های ذهنی و جسمی معلم و شاگرد همراه است و این فرایند به گونه ای اصولی، مستدل و با بهره گیری از مواد درسی تحقق می یابد و زمانیکه یکی از سه مولفه معلم، شاگرد و مواد درسی نباشد، به جهت به هم خوردن ارتباط بین این سه عامل، تدریس به وقوع نمی پیوندد4.
5- فرایند تدریس مجموعه اعمالی است سنجیده، منطقی و پیوسته که به منظور ارائه درس از طرف معلم صورت می‎گیرد5.
6- منظور از تدریس بوجود آوردن تغییری مناسب در رفتار شاگرد است. به عبارت دیگر تدریس باید شاگرد را از نقطه نظر کارهایی که می‎تواند انجام دهد تغییر دهد که این تغییر معمولاً به توسط معلم انجام می پذیرد. معلمان برای تحقق اهداف خود از راهبردهای تدریس بهره می گیرند، در واقع اغلب این تمایل وجود دارد که مسئله تدریس صرفاً به کار گرفتن یک روش یاددهی یکسان برای تمامی موارد تلقی شود. گاهگاهی، آن هم در صورت بودن وقت برای تاثیر بیشتر قدری چاشنی وسایل کمک آموزشی دیداری شنیداری نیز به آن اضافه می‎شود6.
7- تدریس جریان بهم پیوسته و مرتبطی است که با طراحی شروع می‎شود و با اجرا و ارزشیابی خاتمه می یابد7.
8- تدریس فعالیتی است معطوف به پیشرفت دانش آموز در امر یاد گیری، به گونه ای که یگانگی و گنجایش فکری دانش آموز را برای قضاوت مستقل. تامین می سازد8.

2- ابعاد تدریس:
به نظر من می‎توان بعد روشی (فنی) را با بعد فناوری تلفیق کرد. چرا که استفاده یا عدم استفاده و چگونگی استفاده از فناوری به روش تدریس معلم باز می گردد.

3- سطوح طبقه بندی هدفهای آموزشی بلوم:9
الف) سطوح یادیگری در حیطه شناختی عبارتند از: 1- دانش 2- فهمیدن 3- کاربستن 4- تجزیه و تحلیل 5- ترکیب و 6- ارزشیابی و قضاوت.
ب) در حیطه عاطفی عبارتند از: 1- دریافت و توجه کردن 2- پاسخ دادن 3- ارزش گذاری 4- سازماندهی ارزشها و 5- تبلور ارزشهای سازمان یافته در شخصیت.
ج) حیطه روانی- حرکتی عبارتند از: 1- مشاهده و تقلید 2- اجرای عمل بدون کمک 3- دقت در عمل 4- هماهنگی حرکات و 5- عادی شدن عمل (با توجه به توضیحات جزوه فکر می کنم توضیح نیاز نیست.)

4- تعریف یاد گیری:
1- یاد گیری عبارت است از تغییری که در توانایی انسان ایجاد می‎شود و برای مدتی باقی می ماند و نمی توان به سادگی آن را به فرایندهای رشد نسبت داد10.
2- تغییرات نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه فرد بر اثر تجربه یاد گیری نامیده می‎شود11. (سیلگارد و مارکوئیز).
3- یاد گیری تغییری است که بر اثر تجربه یا آموزش در رفتار موجود زنده به وجود می‎آید12.
4- یاد گیری را عموماً کسب اطلاعات، معلومات و مهارتهای خاص می دانند. عده ای دیگر یاد گیری را انتقال مفاهیم علمی از فردی به فرد دیگر تعریف می کنند13.
5- یاد گیری عملی پیچیده و نوعی واکنش درونی است که در پدید آمدن آن فعال بودن شخص مدنظر واقع می‎شود و اعمال محرکهای محیطی بدون توجه به انتخاب فرد معنایی ندارد. یا اینکه فقط در یاد گیری های ساده گزینش دارد.
یاد گیری فرایندی جهت دار فعال و وابسته به مهارتها و فعالیتهای فکری فراگیر است.14

5- طبقه بندی نظریه های یاد گیری:15
نام نظریه
زیرمجموعه ها
نظریه های تداعی گرایی: (پیوندگرایی/ کارکرد گرایی)

نظریه وابسته گرایی ثورندایک
نظریه بازتابی پاولف (شرطی شدن کلاسیک)
نظریه رفتارگرایی واتسون
نظریه کاهش سایق هال
نظریه شرطی شدن مجاورتی گاتری
نظریه یاد گیری انتظاری تولمن
نظریه واکنش های هیجانی ماوور
نظریه شرطی شدن عامل (وسیله ای) اسکینر
نظریه کمی محرک- پاسخ اسپنس

کلمات و عبارات کلیدی
نکات کاربردی
یاد گیری اتفاقی، قانون گرایی (وابستگی مواد درسی به هم، پاداش و نه تنبیه، آمادگی کودک (دارای استعداد رشد طبیعی، علاقه و سن لازم باشد تا آموزش بیهوده نباشد.) آموزش انفرادی، وادار کردن به آزمون فرضیه، تفکر و درک مطالب، علامت آموزی، راه حل آموزی- یاد گیری محرک، محرک توجه به تفاوتهای فردی، جانشین سازی، شرطی زدایی، تقویت نخستین.
آموختن روش حل مسئله، وادار کردن فرد به آموختن آنچه از آن سرباز می زند و پاداش دادن بلافاصله، صبوری در برابر فراگیر، توجه به تفاوتهای فردی، استفاده از تعمیم برای گسترش دامنه معلومات، آموزش خصوصی (با دستورهای خاص و نه کلی می‎توان هر نوع عادتی را در فراگیر ایجاد کرد)، تقسیم یک موضوع کلی به اجزا و آموزش آن اجزا، درخواست پاسخ کامل، صریح و مشخص از فراگیر، عمل همیشه میزان یاد گیری را نشان نمی دهد. یاد گیری از راه دیدن و شنیدن نه تنها تجربه کردن، روشهای آموزشی عبارتند از: گفتاری، خواندنی، تقلیدی و نمایشی، استفاده از تجربه و آزمایش علمی.

نظریه شناختی:
(نور فیزیولوژیکی)
نظریه یاد گیری گشتالت
نظریه میدان شناختی کورت اوین
نظریه شناخت شناسی تکوینی پیاژه
نظریه یاد گیری اکتشافی برونر
نظریه یاد گیری معنادار کلامی (دریافتی) آزوبل
نظریه انسان گرایی راجرز

نظریه های یاد گیری اجتماعی
نظریه یاد گیری اجتماعی بندورا
نظریه اجتماعی راتر
نظریه توازن هایدر
نظریه اسنادی واینر

قابل درک بودن هدفهای درسی برای فراگیر، قانونهای مجاورت و مشابهت، بستگی، نیک پیوستگی نظریه اثر، تیز سازی، هموارسازی و طبیعی سازی، نسبی گرایی (نسبی بودن واقعیت)، ایجاد ناگهانی رفتار، تاکید بر مطالب معنادار و درک امور- تناسب مطالب با رشد شناختی
تناسب مواد درسی و تمرینها در حد مهارت و معلومات فراگیر- استفاده از روش سقراطی و نمودار برای کسب و بینش، آشنایی معلمان با ویژگی های شناختی دوره های رشد، آموزش انفرادی، پاداش درونی، خود رهبری شاگردان، آموزش نمایشی، ارائه پیش سازماندهنده ها، هدف تسهیل یاد گیری است نه ارائه یک رشته معلومات، یاد گیری اکتشافی، دانش آموز محوری، تشویق به یاد گیری تجربی، آموزش برنامه ای، تشکیل گروه برخورد (تی)/ گروه کوچک بحث
مشاهده و تقلید الگوها، تعامل متقابل شخص، محیط و رفتار، یاد گیری کاروری و جانشینی، یاد گیری مشاهده ای، اهمیت تقلید،
نیروی شخصی+نیروی محیطی= پیامد (رفتار). تاکید بر 4 سازه توازن، انتظار، ارزش و موقعیت روانی.
تبدیل مفاهیم به رفتار نمایان، جستجوی علل رفتارهای فرد و توجه به باورها، هیجانها و رفتارهای خاص، موفقیت یا ناکامی فراگیر به 4 عامل وابسته است: توانمندی یا استعداد، کوشش و پشتکار، دشواری موضع یاد گیری، شانس و اقبال.

نظریه نوروفیزیولوژی:

نظریه برانگیختگی دونالد اولدینگ هب
نظریه
ساختگرایی
ادوارد تیچنر
جان دیویی
جیمز اینجل
ویلیام جیمز

شرطی کردن احشایی (قابلیت شرطی شدن پاسخهای خودمختاری با اصول شرطی سازی کنشگر. نظم کلی و درونی مغز، مجتمع سلولی و زنجیره مرحله ای، یاد گیری اولیه در اوایل زندگی مجتمع سلولی و زنجیره مرحله ای و یاد گیری بینشی تر در سنین بالا، حافظه کوتاه مدت و بلندمدت. کارکرد نیمکره های راست و چپ
به نظر من با توجه به نظر و آزمایش او راجع به "محیطهای فنی" نقش محیط کلاس و تعامل بچه ها با هم بر یاد گیری موثر است. تحریک نه خیلی کم و نه خیلی زیاد بهترین کارکرد شناختی را موجب می‎شود. یاددهی چگونگی کنترل و تغییر رفتارهای نابهنجار خود، محرومیت های حسی کارکرد بهنجار مغز را مختل می کند ولی محیط های حسی غنی موجب یاد گیری بهتر می‎شوند.
آمیخته ای از تداعی گرایی و روش تجربی، همخوانی/ تداعی اندیشه ها، روش دروننگری، بررسی وجدان و ساخت فرایندهای روانی.
نادیده گرفتن معنا، عنوان و کاربرد هر وسیله یا مضمون

6- روشهای نوین تدریس
1- روش تفحص گروهی
2- روش ساخت گرایی: ویژگی های آن عبارتند از:
 تجزیه و تحلیل و تفکر درباره مسائل برای معنادار کردن آنها در ذهن.
 تایید بر طرز ساختن یا پدید آوردن دانش بر مبنای تجارب شخصی، ساختهای ذهنی و باورها.
 تفسیر فردگرایانه چون فرض بر این است که واقعیتی مستقل از ذهن انسانها وجود ندارد و هر کس در قالب تجارب خود تفسیر می کند.
 تشویق و هدایت فراگیر به مفهوم سازی، ایده سازی، کاوش، برقراری ارتباط بین دو یا چند ایده، دانش سازی، پرسیدن و پاسخ دادن.
3- روش آزمایشگاهی (حتی برای رشته های انسانی).
4- روش تدریس تحقیق (کاوشگر).
5- روش تدریس یادسپاری: هدف اساسی این روش یادسپاری اطلاعات، آموزش شیوه صحیح معنادار کردن اطلاعات دریافتی و انبار کردن اطلاعات در حافظه و انتقال مطلوب آنهاست.
6- روش تدریس نوآفرینی (بدیعه پردازی): بر مبنای 4 مفهوم استعاره، قیاس مستقیم، قیاس شخصی و تعارض فشرده استوار است. هدف اساسی، شکستن سد قواعد مرسوم و ایجاد جریانی از خلاقیت با استفاده از دانش فراگیر است و نوآفرینی و خلق باورها، افکار، اشیا، فنون و … (مثلاً فراگیر کتاب اش را با لنگه کفش کهنه مقایسه کند).
7- روش تدریس مبتنی بر پیش سازماندهنده ها: هدف عمده و اساسی استفاده از این الگو ایجاد آمادگی ذهنی برای دریافت مطالب درسی از طریق یک ساخت سازمان یافته است که نتیجه آن یاد گیری معنادار از طریق ایجاد ارتباط بین آموخته های جدید و قبلی است.
8- روش تدریس مبتنی بر نظریه فراشناخت: هدف اساسی این نظریه کمک به دانش آموزان برای اندیشیدن و پرورش مهارت فکر کردن در یادگیرندگان است. یکی دیگر از اهداف آموزش فراشناخت پرورش مهارتهای انتقال یادگرفته ها به موقعیت های متعدد است.
9- روش تدریس یاد گیری کنترل خود:
هدف اساسی، روشهای یادسپاری اطلاعات، ایجاد مهارت، دریافت درست واقعیتها، اصول، مفاهیم و … است. به دیگر سخن، روشهای یادسپاری ایجاد مهارت یاد گیری زبان معنادار است. آموزش و پرورش رسمی و غیررسمی اهدافی را برای برآورد کردن در نظر دارد (برای مثال: پرورش شهروند خوب، پرورش معلم خوب، پرورش شیمیدان و …) اهداف آموزش و پرورش از طریق تسلط یافتن فراگیرندگان بر محتوا عملی می گردد. تسلط بر محتوا عملی نمی شود، مگر آنکه فراگیرندگان بتوانند به صورت معنادار اطلاعات را به یاد بسپارند16.
کتاب نگاهی دوباره به روشها و فنون تدریس17 روشهای تدریس را اینگونه طبقه بندی کرده است:
روشهای سنتی:
1- روش حفظ و تکرار.
2- روش سخنرانی.
3- روش یاران یاور.
4- روش پرسش و پاسخ.
5- روش مباحثه ای.
6- روش دیداری (نمایشی، نمایش علمی)
7- روش دستیاری.
8- ایفای نقش (نمایشی- نمایشنامه).
9- روش گردش علمی.
10- روش بحث گروهی.
11- روش مطالعه موردی.
12- روش آزمایشی/ آزمایشگاهی.
13- روش داستان گویی
14- روش حل مسئله.
15- روش تلفیقی.
روشهای نوین شامل:
الف) الگوها و روشهای آموزش انفرادی:
1- آموزش برنامه ای (PI) : کاربردی از روانشناسی یاد گیری در تدریس و همسو کردن یاد گیری با نیازهای فردی.
2- آموزش بوسیله کامپیوتر (CAI): استفاده از رایانه های از قبل برنامه ریزی شده به عنوان ماشین آموزشی.
3- آموزش انفرادی تجویز شده (IPI) : تفکیک موضوع درسی به واحدهای مختلف برای تدریس در هر جلسه. (تعیین موضوع توسط معلم و شروع فعالیت دانش آموزان به تنهایی و ورود به واحد بعد در صورت قبولی در آزمون واحد فعلی).
4- روش آموزش انفرادی هدایت شده (IGE): بیشترین کاربرد را برای آموزش معلمان، هدایت برنامه دانشجو- معلمان دارد. شاگردان سطوح مختلف می‎توانند در یک بخش شرکت کنند و هر بخش را به صورت آموزش گروهی، دو یا سه معلم- که با هم کار می کنند- اداره می کنند.
ب) روش مسئله ای:
– روش واحد پروژه: پروژه به صورت مسئله مهم و ارزشمند مطرح می‎شود که معمولاً قابلیت اجرایی عملی دارد و صرفاً نظری نیست و فراگیر داوطلبانه و فعالانه شرکت می کند و معلم فقط سرپرست و ناظر است.

7- آموزش مجازی
تعریف:
آموزش مجازی مجموعه وسیعی از نرم افزارهای کاربردی و روشهای آموزشی شامل آموزش مبتنی بر رایانه، وب، کلاسهای درس مجازی و غیره است که به کمک رایانه ها از طریق رسانه های الکترونیکی ، اینترنت، وب، شبکه های سازمان یافته مثل اکسترانت و اینترانت و پخش ماهمواره ای، دیسک سخت، بسترهای چند رسانه ای مثل: DVD,
CD-ROM و نوارهای صوتی و تصویری ارائه می‎شود18.
مزایا:
– انعطاف پذیری زمانبندی آموزش و برنامه ریزی درسی
– پیش گیری از مهاجرت، مسافرت و اتلاف وقت در ترافیک.
– پیش رفت براساس شتاب یاد گیری هر شخص.
– امکان دسترسی دانش آموزان دور افتاده به آموزش.
– صرفه جویی بسیار در هزینه ساخت کلاس و حقوق اساتید، خوابگاه دانشجویی، پارکینگ، ایاب و ذهاب، سایر امکانات فیزیکی و به طور کلی آموزش19.
– حل مشکل تراکم کلاسهای درسی و محدودیتهای فضا و امکانات آموزشی20
معایب:
– عدم امکان شرکت در کلاسهای دروس عملی یا آزمایشگاهی.21
– هزینه و سرمایه گذاری زیاد.
– محدودیت های زمانی و سایر فشارها روی استاد.
– جدایی دانشجو از استاد و سایر هم شاگردی ها.
– ترک تحصیل بسیار بیشتر از دوره های کلاسی است.
– دشواری اساتید در ارزیابی کافی دانشجویان که هرگز رو در رو ندیده اند.
– ایجاد شکاف تحصیلی بین افرادی که از نظر درآمد، سن، قومیت، زبان، تحصیلات و جنسیت با هم تفاوت دارند.
– مهارت زدایی از حرفه ی آموزگاری، افت احترام و اعتبار آنها و کاهش دستمزد واقعی آنان22.
– خدشه دار شدن ارتباطات انسانی.
– گسستن پیوند انسان با زمین و معنویت به علت از بین رفتن (یا کمرنگ شدن) زبان و فرهنگ محلی، دید دوربینی به دین و رنگ باختن فرهنگ بومی در تلاقی با سایر فرهنگها.
– عدم تعامل بچه ها با هم مانع شکوفایی استعداد و خلاقیت می‎شود.
– ایجاد فضای نامتعادل و وقوع یک تحول در دنیا و فاجعه ای برای آینده بشر (نظیر الیناسیون یا از خود بیگانگی) در اثر پیامدهای ناخوشایند نظیر از بین رفتن دید سنتی به معنای کلمات مثل: حقیقت و خطا، خیر و شر.23
– از نظر بعضی کارشناسان مدارس ابتدایی اینترنتی اصلا ایده خوبی نیست چرا که کیفیت آموزش به شدت از بین می رود. هیچ گزینه ای نمی تواند جای کلاس درس و تجربه مدرسه را بگیرد. مهمترین ویژگی مدرسه ایجاد استقلال در فرزندان است و کودکانی که در منزل آموزش می بینند وابستگی شدیدی به والدین پیدا می کنند.
– به نقل از BBC این دانش آموزان در خواندن شفاهی و ریاضی ضعیف اند. به نقل از شاهزاده چارلز انگلیسی به نظر نمی رسد این نوع آموزش شور و اشتیاق فراگیری مهارتها و درسها را برانگیزد. نیز ممکن است بعضی اعضای خانواده زمان بیشتری را در استفاده از رایانه به خود اختصاص دهند و برای استفاده سایر اعضای خانواده محدودیت پیش می‎آید.24
8- مدارس هوشمند25
 مقدمه
از آنجاکه با گسترش فناوری های ارتباطی و توسعه امکانات تکنولوژیکی در عرصه ارتباط، تمام سازمان ها و نهادهای متاثر از آن سعی کردند به گونه یی کارکردهای سازمانی خود را به سمت مکانیره کردن سوق داده و از این طریق بر سرعت و دقت انجام کارها بیفزایند و احتمال خطا توسط نیروی انسانی را کاهش دهند، نظام آموزش و پرورش نیز به نوبه خود با وارد کردن فناوری های ارتباطی در این عرصه تلاش کرده تا حداکثر بهره برداری را از این دستاورد بشری داشته باشد. مدارس هوشمند در دنیا حاصل به کارگیری این امکانات است.26
بنابر این می بینیم که امروزه نقش مدارس با گذشته تفاوت بسیار کرده است. معلم در نظام جدید آموزش و پرورش در مقام یاور در زندگی دانش آموز نقش ایفا می کند نه انتقال دهنده اطلاعات.

تاریخچه:
کشور مالزی در سال 1998 برای اولین بار به عنوان نخستین کشوری بود که مدارس هوشمند را در نظام آموزش و پرورش راه اندازی کرد و با ارایه الگوی موفق توانست تجربه خود را به سایر کشورها نیز منتقل کند. امروزه علاوه بر مالزی دیگر کشورها نیز برای هوشند کردن مدارس خود اقدام کرده اند که بطور مثال می توان از فرانسه به عنوان کشوری موفق در این عرصه نام برد.
 تعریف مدارس هوشمند:
این مدارس جهت ایجاد محیط یاددهی، یادگیری و بهبود نظام مدیریتی مدرسه و تربیت دانش آموزان پژوهنده، طراحی شده است. در سیستم مدارس هوشمند، آموزش منحصربه معلم نیست، بلکه محیط یاددهی و یادگیری، کاملاً تعاملی است و دانش آموزان نقش اساسی در آموختن مباحث علمی دارند. در اینگونه مدارس علاوه بر استفاده از امکانات فیزیکی مدرسه و برنامه هایی مانند سایر مدارس تلاش دارد تا با تجهیز به امکانات رایانه یی و فناوری های مربوطه کنترل و مدیریت خود را بر این اساس مبتنی کند و محتوای اکثر دروس را الکترونیکی کرده و ارزشیابی و نظارت سیستم را هوشمند گرداند. در اینگونه مدارس سیستم بر روی کامپیوتر مرکزی مدرسه نصب می شود و با اتصال به تعداد زیادی از خطوط تلفن در طول شبانه روز آماده ارایه خدمات است. این سیستم امکانی را فراهم می آورد تا دانش آموزان، اولیا و معلمین و کادر مدرسه در تعامل همیشگی و پویا برنامه خود را به پیش برند. امکان اطلاع رسانی صوتی و تصویری، ارتباط با مربیان، ارایه انتقادات و پیشنهادات، پرسش و پاسخ و سایر موارد ضروری از جمله کارکردهای مدارس هوشمند است. در این مدارس دانش آموزان با داشتن یک کامپیوتر و یک خط تلفن در منزل همیشه با سیستم مدرسه خود در ارتباط خواهند بود لذا می توان گفت مدارس هوشمند هیچ وقت تعطیل نخواهند بود. البته لازم است این نکته یادآوری شود که مدارس هوشمند آموزش از راه دور ندارند، چرا که تدریس غیرحضوری و آموزش از طریق شبکه ارتباطی مربوط به مدارس مجازی است که امید است با توسعه مدارس هوشمند بستر لازم برای مدارس مجازی نیز فراهم شود. از جمله مهمترین ویژگی های مدارس هوشمند این است که دانش آموزان با تفکر مستقل و ابراز خلاقیت توانمندی خود را به کار می گیرند و فضای حاکم موجب به کارگیری توانمندی های مربیان، معلمان و اولیا برای تقویت آموزش و پرورش می گردد و به طور کلی محیط مدرسه مشوق یاد گیری و باعث ایجاد انگیزه و رغبت در مجموعه می‎شود. بنابراین در مدارس هوشمند، مسائلی از قبیل افت تحصیلی، ترک تحصیل، گریز و بیزاری از مدرسه در بین دانش آموزان کمتر به چشم می‎آید زیرا حضور در مدرسه برای دانش آموزان شوق انگیز است و در آنجا با حوصله به عمق مطلب آموزشی پی برده و آن را می فهمند و با زندگی خود مرتبط می کنند، به علاوه مهارت هایی که در زندگی به آنها نیاز دارند را یاد می گیرند، از این رو با ذوق و شوق به مدرسه می روند و با اکراه آن را ترک می کنند.
در این مدارس استفاده از ابزارهای الکترونیکی، موجب تفهیم بهتر مطالب درسی و صرفه جویی در وقت می‎شود و دانش آموزان این فرصت را دارند که توانایی ها و قابلیت های خود را آشکار کنند و به تولید محتوا بپردازند.
 مهمترین اهداف مدارس هوشمند:
افزایش مشارکت عناصر مرتبط با سیستم مدرسه به ویژه اولیا، مربیان و دانش آموزان و فراهم کردن امکان تعامل بیشتر آنان با یکدیگر. از طرفی دانش آموزان در چنین مدرسه یی با فناوری الکترونیکی آشنا می‎شوند و توانمندی فردی خود را از این طریق افزایش می دهند. رشد همه جانبه در این سیستم یکی دیگر از اهداف موردنظر است چرا که با تسلط به تمام مجموعه و به یاری سیستم برای رفع آن تلاش می کنند. ایجاد تنوع و خارج شدن از شیوه یکنواخت و سنتی آموزشی از جمله اهدافی است که در صورت اجرای دقیق طرح می‎تواند بازده کاری را در مدرسه افزایش دهد.
دانش آموز در این سیستم با اهمیت زمان آشنا شده و به خوبی می آموزند که چگونه می‎توان در کمترین زمان به خواسته ها و نیازهای خود از طریق استفاده از فناوری ارتباطی نایل آمد.
 مدارس هوشمند در ایران:
شورای عالی آموزش و پرورش کشورمان نیز در سال 1380 موضوع مدارس هوشمند را برای نخستین بار مطرح کرد که با تایید و تصویب این شورا مقرر گردید از سال 81 این مدارس راه اندازی شوند اما به دلایلی کار متوقف شد تا اینکه با تامین اعتبار و تصویب مجدد مقرر شده است که در سال تحصیلی 84-83 طرح مدارس هوشمند در 4 دبیرستان شهر تهران به اجرا گذاشته شود.
موانع موجود بر سر راه مدارس هوشمند عبارتند از:
– باورهای فرهنگی جامعه، خصوصاً اولیای دانش آموزان.
– مشکل اقتصادی برخی خانواده ها در تامین حداقل یک دستگاه کامپیوتر.
– سیستم فیزیکی مدارس به گونه ایست که مجهز نمودن آنها به شبکه رایانه ای بسیار دشوار است.
– عدم آشنایی بسیاری از معلمان با این سیستم و عدم تمایل معلمان با سابقه به آشنایی با آن از طریق آموزش ضمن خدمت.
– بودجه های ناچیز مدارس پاسخگو نیست.

9- نقد و مقایسه جزوه و کتاب27
نقد ظاهری:
نقاط قوه:
– عکس اول جزوه خیلی جذاب و جالب است و ایجاد انگیزه می کند.
– فونت مناسب متن (هم در جزوه و هم در کتاب نگاهی دوباره …)
– کادر دور صفحات
– شکل مناسب نمودارها و استفاده از عکس.
اما …
– از نظر تایپی یه کم نیاز به اصلاحات دارد. (مثلاً بعضی تیترها پررنگ نشده اند یا در مقایسه با هم علامت ندارند. یا در اکثر جاها "ا" به جای "آ" آمده
چند نمونه از موارد اصلاحی تایپ:
ص 2 سطر 20 اجمال اجمالی
ص 5 سطر 7 آموشیآموزشی
ص 7 سطر 2 "لانجرن2" "لانجرن"2
ص 7 سطر 16 مجموعهای مجموعه ی
ص 8 سطر 15 بعدی بْعد
ص 15 سطر 8 مفوضه مفروضه
ص 27 سطر 5 34
ص 38 سطر 13 انتباق انطباق
ص 50 سطر 8 تاکید تایید
ص 53 سطر 10 ناسب مناسب
در بعضی موارد از ؛ به جای ، یا از . به جای ، استفاده شده و در برخی موارد ، گذاشته نشده.
– شروع فصل جدید از اول صفحه جدید نیست و ادامه فصل قبل نوشته شده ولی در کتاب "نگاهی دوباره به روشها و …." مثلاً فصل 4 را چنین شروع کرده:

یعنی داخل کادر، زیر عنوان فصل فهرست مطالب آن فصل را دوباره آورده:
– در این کتاب کلمه یا عبارات انگلیسی در متن پیدا نمی شود و همه آنها در پاورقی آمده است و نیز نام منابع (نام کتاب و …) در پاورقی آمده ولی در جزوه بعضی جاها نام کتاب ذکر نشده مثلاً ص 73 سطر 8 یا منبع هوشهای 9 گانه و یا مثلاً در جزوه پاورقی برای توضیح بیشتر نیامده است.
– در فهرست کتاب همه موضوعات از سرخط شروع نشده اند. و مضوعات ریزتر زیر موضوع اصلی کمی جلوتر از سر خط نوشته شده اند. مثلاً در فصل 4 جزوه بهتر بود روش های تدریس (سخنرانی، …) زیر عنوان "روش های تدریس" و فنون تدریس (یادگیری تسلط یاب، بارش مغزی و …) زیر عنوان "فنون تدریس" نوشته می شد. تا روشهای تدریس از فنون تدریس مشخص می شد.
– همه تیترهایی که در متن کتاب آمده است در فهرست ذکر شده (اما در کتاب همه تیترهای موجود در متن در فهرست نیامده)، مثلاً در فهرست کتاب چنین آمده:
1- روش سخنرانی:
تعریف سخنرانی
مراحل سخنرانی
محاسن سخنرانی
محدودیت ها سخنرانی
نکات عمده سخنرانی
 نقد محتوایی:
– در کتاب در اول همه فصول 1- مدخل 2- اهداف فصل و در پایان هر فصل خلاصه مطالب آورده شده.
– در جزوه سوالات پایان فصل به ترتیب توزیع مطالب در متن نیامده ولی در کتاب سوالات به همان ترتیب ارائه مطالب در متن آمده.
– کتاب حداقل یک فصل را به توضیح شخص معلم (چگونگی برقراری ارتباط، ویژگی های معلم خوب و …) اختصاص داده. اما از آنجا که به احتمال قوی کتاب جدید شما مورد استفاده دانشجویان سایر دانشکده ها هم قرار خواهد گرفت و با توجه به عدم امکان حضور آنها در کلاس شما آنها از تجربیات شما که در کلاس برای ما بیان میکنید ولی در جزوه نیامده – محروم خواهند ماند. درحالی که به نظر من این مبحث اهمیت و کاربرد فراوانی دارد.
– جزوه از مطالب و اصطلاحات بسیار جالب و کاربردی برخوردار است که احتمالاً برای اکثرماها جدید است و من در کتابهای جدیدی که پیرامون تدریس دیده ام به آنها اشاره نشده و اگر در این جزوه نبود هیچ وقت با آنها روبرو نمی شدیم مثلاً "هوش های نه گانه" یا "تکنیک طوفان مغزی" و … و به طور کلی که تنوع مطالب جزوه خیلی خوب و همه جانبه است.
– به نظر من بعضی قسمتهای جزوه نیاز به مثال، تعریف و توضیح بیشتر دارد. مثلاً در مورد هوشهای نه گانه همه این موارد رعایت شده- به جز هوش وجود گرایانه- (البته ما که بعلت تماس مستقیم با شما ابهاماتمان را رفع می کنیم اما شاید بعضی از مخاطبین کتاب جدید شما این امکان را نداشته باشند اما مثلاً در مورد روشهای تدریس مثلاً خیلی خوب بود که هر روش را ( اکتشافاتی، پروژه ای، گروهی، بحث در گروه های کوچک و مباحثه ای) را در یکی دو خط تعریف می کردید. تا مخاطبین کاملاً با این روشها – که مهترین بخش است – آشنا شوند و مثلاً بدانند فرق روش "گروهی" با "بحث در گروههای کوچک" چیست و می دانستند که هر روش برای تدریس کدام موضوع درسی ( تاریخی، اجتماعی و …) مناسب است.
نیز در این کتاب مثلاً ضمن تعریف هدفهای رفتاری با ذکر چند مثال مفهوم اصطلاح "هدفهای رفتاری" را تفهیم می کند.
– به نظر من بهتر است بعضی قسمتهای متن جابجا شوند تا هماهنگی بیشتری بین مباحث برقرار شود. مثلاً تعریف تدریس قبل از "دسته بندی وظایف معلم در کلاس " ص 4 نوشته شود.
– در جزوه هم از ادبیات (اشعار، نامه ها،…) استفاده شده بود هم مثالهای جالب و به جا. اما در کتاب (فقط) از آیات قرآن (هم) استفاده شده بود. (ص 24)
(مثلاً می توان در اشاره به اهمیت آموزش به سوره علق اشاره کرد که مفاهیم مرتبط با آموزش را داراست اقرا – رب (تربیت) – القلم. یا سوره ق "ن و القلم و ما یسطرون).

فهرست مطالب
عنوان صفحه
1- تعریف تدریس 1
2- ابعاد تدریس 3
3- طبقه بندی هدفهای آموزشی از نظر بلوم 4
4- تعریف یاد گیری 4
5- طبقه بندی نظریه های یاد گیری 6
6- روشهای نوین تدریس 12
7- آموزش از راه دور 16
8- مدارس هوشمند 19
9- نقد و مقایسه جزوه و کتاب 23

دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی علامه طباطبایی
رشته: راهنمایی و مشاوره

عنوان:
روشها و فنون تدریس

استاد:

نام دانشجو:

1 . منبع: یاد گیری دانش سه گانه (ص 24) از: منصور شاه ولی، قادر عربی و مسعود شیرنی، بهمن 82- نشر نصوح- اصفهان.
2 . www.irib.ir/amouzesh/m/ravesh-tadris/page02.htm
3 . منبع مورد 3 و 4: کتاب روشها و فنون تدریس از دکتر داریوش نوروزی، احمد آقازاده و کریم عزت خواه، دانشگاه پیام نور- (رشته علوم تربیتی). (سال و انتشارات در کتاب ذکر نشده بود.)
4 منبع مورد 3 و 4: کتاب روشها و فنون تدریس از دکتر داریوش نوروزی، احمد آقازاده و کریم عزت خواه، دانشگاه پیام نور- (رشته علوم تربیتی). (سال و انتشارات در کتاب ذکر نشده بود.)
5 منبع: کتاب کلیات روشها و فنون تدریس از: دکتر امان الله صفوی- تهران- 1370- نشر معاصر.
6 – منبع: کتاب مدیریت یاد گیری از: آرکی دیویس- ترجمه دکتر داریوش نوروزی و محمدحسین امیرتیموری- 1373- نشر راهگشا- شیراز.
7 – از : کتاب نگاهی دوباره به روشها و فنون تدریس، از دکتر حسین خنیفر چاپ دوم: 1382 ناشر: موسسه بوستان کتاب قم، انتشارات: دفتر تبلیغات اسلامی، ص 72. به گفته رضا رحال زاده ص 19 کتاب روانشناسی تدریس.
8 – شفلر- 1972- همان منبع
9 – از کتاب مهارتهای آموزشی و پرورشی (روشها و فنون تدریس) از: حسن شعبانی- نشر سمت- چاپ سوم: 1373- قم- ص 186-171.
10 – منبع: کتاب روانشناسی پرورشی از: دکتر علی اکبر سیف، چاپ پنجم، 1370- نقش جهان.
11 – منبع مورد 4-2 : کتاب یاد گیری دانش سه گانه از: منصور شاه ولی، قادر عربی و مسعود بشیر نی، بهمن 82- نشر نصوح، اصفهان.
12 – منبع مورد 4-2 : کتاب یاد گیری دانش سه گانه از: منصور شاه ولی، قادر عربی و مسعود بشیر نی، بهمن 82- نشر نصوح، اصفهان.
13 – منبع مورد 4-2 : کتاب یاد گیری دانش سه گانه از: منصور شاه ولی، قادر عربی و مسعود بشیر نی، بهمن 82- نشر نصوح، اصفهان.
14 – مهارتهای تدریس و یاد گیری از: جواد سلیمان پور، نشر احسن، زمستان 1380- تهران.
15 – پاورقی: تلفیقی از مطالب دو کتاب روانشناسی یاد گیری بر بنیاد نظریه ها از: محمد پارسا، چاپ اول: 1374، انتشارات علمی، تهران و کتاب مقدمه ای بر نظریه های یاد گیری از دکتر علی اکبر سیف چاپ دوم: 1376، نشر دوران، تهران.
16 . روشهای نوین تدریس (برای آموزش و کارآموزی) از: محمد احدیان و محرم آقازاده تهران، آییژ، 1380
17 . نگاهی دوباره به روشها و فنون تدریس از: دکتر حسین خنیفر چاپ دوم: 1382، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ناشر: موسسه بوستان کتاب قم.
18 . از کتاب "آموزش مجازی" به کوشش: جمعی از مهندسین و کارشناسان؛ با همکاری معاونت بهره برداری فنی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نشر سروش (انتشارات صدا و سیما)- تهران- چاپ اول: 1384.
19. نمایه: "معمای آموزش از راه دور در کشورهای در حال توسعه" ، پدید آورنده: وحید رضا نعیمی، نشریه : همشهری، تاریخ 20/7/81.
20 . نمایه: از مقاله "وقتی مانیتور جای تخته سیاه را بگیرد" از : کورش شمس- نشریه جهان صنعت- تاریخ: 21/6/83.
21 . نمایه: مقاله "وقتی مانیتور جای تخته سیاه را بگیرد".
22 . منبع: نمایه: مقاله ی "معمای آموزش از راه دور در کشورهای در حال توسعه" از وحیدرضا نعیمی، نشریه همشهری، تاریخ: 20/7/81
23 . منبع: نمایه: عنوان: دانشگاه مجازی تهدید یا فرصت؟ از : (ذکر نشده) نشریه جام جم، تاریخ 18/11/80.
24 . نمایه: مقاله ی "آموزش مجازی تهدیدی برای آینده کودکان"
25 . این مطلب تلفیقی است از دو مقاله بنام های زیر که از نمایه تهیه شده: مدارس هوشمند از: کتایون دارابی، نشریه اعتماد، تاریخ 16/8/84 و مدرسه هوشمند از: محمد داوری، نشریه اعتماد تاریخ 13/5/83
26- همانطور که شکل گیری این مدارس حاصل توسعه یافتگی است یکی از ابزارهای توسعه نیز هست. چراکه در این مدارس دانش آموزان برای ایفای نقش های مورد انتظار در فرایند توسعه آماده می شوند.
27 . کتاب نگاهی دوباره به روش ها و فنون تدریس. از دکتر حسین خنیفر- چاپ دوم: 1382- ناشر: موسسه بوستان کتاب قم. انتشارات : دفتر تبلیغات اسلامی.
—————

————————————————————

—————

————————————————————

2