کاروانسراها، مهمانخانه های بین راهی کشور ایران در طی قرون متمادی گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشی یعنی بیش از دو هزار و پانصد سال قبل می رسد. در مسیر راه های مهم بین شهری، کاروانسرا ها به فاصله مسافتی که کاروان در یک روز می توانسته طی کند، ساخته می شده است.
به دلیل خشکی نسبی آب و هوا در بخش عمده ای از کشور ایران و دور بودن شهر ها و آبادی ها از یکدیگر، وجود نقاطی جهت استراحت و تهیه آذوقه در بین راه، امری حیاتی و ضروری بوده و بدون وجود این ایستگاه ها، طی طریق و ارتباط بین مناطق مختلف کشور غیرممکن بوده است.
از آنجایی که در دوره پیش از اسلام، خصوصاً در زمان پادشاهی هخامنشی، وسعت مملکت ایران بسیار زیاد بوده و کنترل این امپراطوری وسیع احتیاج به خطوط ارتباطی منظم و مطمین داشته، مورخین یونان باستان مانند هرودت و گزنفون از وجود راه های امن و کاروانسرا های خوب در ایران خبر می دهند.
هرودت در مورد راه های امپراطوری هخامنشی می نویسد: «واحد مقیاس راه ها پرسنگ است و به مسافت هر چهار پرسنگ منزلی تهیه شده موسوم به ایستگاه؛ در این منازل مهمان خانه های خوب بر پا گردیده.
www.prozhe.com
در دوره حکومت اشکانی و ساسانی نیز وجود راه های امن و کاروانسرا های مناسب امری ضروری برای اداره کشور پهناور ایران در این دوره تاریخی بوده است.
خصوصاً از آنجایی که ایران در مسیر تجارت بین المللی بین خاور دور از یک سو و سواحل مدیترانه و اروپا از طرف دیگر قرار داشته و بخش عمده ای از مسیر تجاری جاده ابریشم از سرحدات شمالی ایران می گذشته، تامین امنیت و رفاه بازرگانان در این مسیر طولانی که منبع درآمد مهمی برای دولت بوده، امری لازم و ضروری بوده است.
از دوره پادشاهی هخامنشی و اشکانی کاروانسرای شناخته شده ای در ایران باقی نمانده است، ولی از زمان ساسانیان تعداد معدودی کاروانسرا باقی مانده که الگوی کاروانسرا های بعدی در دوره اسلامی قرار گرفته است.
از قدیمی ترین کاروانسرا های ایران می توان از کاروانسرای دروازه گچ نام برد. پایه ها و بخشی از دیوار های این کاروانسرا که با سنگ و آهک ساخته شده هنوز باقی است. این بنا دارای یک حیاط مرکزی و تعدادی دالان در اطراف حیاط است.
www.prozhe.com
ماکسیم سیرو در کتاب خود به نام «کاروانسرا های ایران و ساختمان های کوچک میان راه» می نویسد: «در اواخر دوران ساسانی دو نوع کاروانسرا در سرزمین ایران شناخته می شد.
یکی از آنها شامل حیاطی بوده که در اطرافش یک نوع دالان عریضی برای چهارپایان ساخته بودند مانند کاروانسرای دروازه گچ …. نوع دوم شامل تالار های مستطیلی است که در اطراف حیات مرکزی قرار گرفته اند و این از خصوصات کاروانسرا های ایرانی است …. در آن کاروانسرا های نوع اول مسیله اقامت مسافران تقریباً نادیده گرفته شده است.
در دوره اسلامی پلان این دو نوع کاروانسرا به نحو بسیار منطقی ای تلفیق می شود به صورتی که در اطراف حیاط مرکزی، اطاق های کاروانیان و در پشت آنها دالان های عریضی برای نگهداری چهارپایان احداث می گردد و مانند بنای کاخ های اشکانی و ساسانی، در اغلب کاروانسرا ها در اطراف حیات مرکزی دو و یا چهار ایوان می سازند.
این سبک کاروانسراهای ایرانی مورد تقلید بسیاری از کشورها مانند پاکستان، افقانستان، هند و نواحی آسیای میانه قرار گرفته است.
www.prozhe.com
کاروانسرای قلعه خرگوشی
جاده یزد – اصفهان
www.prozhe.com
در بیابان های یزد، کاروانسرای سنگی زیبایی قرار دارد که از روزگار صفویان تا به حال، پا برجا مانده است. کاروانسرای شگفت انگیزی به نام قلعه خرگوشی که بنای استوار و سنگی اش را باید در نزدیکی باتلاق گاوخونی ببینید. جایی در میانه جاده قدیمی یزد- اصفهان که تا شهر عقدا حدود شصت کیلومتر فاصله دارد.
کاروانسرای قلعه خرگوشی یزد
www.prozhe.com
کاروانسرای قلعه خرگوشی یکی از مهم ترین کاروانسراهای دوره صفوی است که بنای آن را به زمان حکومت شاه عباس صفوی نسبت می دهند. در واقع، قلعه خرگوشی یکی از همان 999 کاروانسرایی است که به دستور شاه عباس در مسیرهای اصلی آن زمان ساخته شده است.
تمام این بنای 80×80 متر از سنگ گرانیت و آجر ساخته شده است. حتی صفه ها، حجره هاه و اصطبل بنا هم سنگی هستند و این شاید مهم ترین دلیل استوار ماندن قلعه خرگوشی تا امروز باشد. در بیابان های این منطقه، معادن گرانیت زیادی وجود دارد و کارگران عصر صفوی، وقتی کاروانسرای قلعه خرگوشی را می ساختند از گرانیت های کوه های اطراف استفاده کردند.
www.prozhe.com
این بنا که در حوزه استحفاظی اردکان قرار دارد به شماره ثبتی 2236 تا سال 1386 در فهرست آثار ملی ندوشن ثبت گردیده بود که با تلاش نمایندگی میراث فرهنگی اردکان به فهرست آثار این شهرستان منتقل گردید. این رباط چهار ایوانی بوده و در اضلاع شرق و غرب خود هفت طاق پوش دارد که مرکز ایوان و در هر سوی ایوان سه اتاق دیگر می باشد. در اضلاع شمالی و جنوبی هفت طاق نما دارد که که در مرکز ایوان ها و در طاق نمای های انتهایی به طویله های پشت اتاق ها راه می یابد.
www.prozhe.com
این کاروانسرا کاملا داخل طبیعت بکر و وسط کویر قرار گرفته و می توان از آن به عنوان یک رصدگاه بسیار زیبا و مناسب استفاده کرد.نزدیک ترین آبادی تا این کاروانسرا در فاصله 7 کیلومتری است که یک روستای تک خانواره است.
از دور این کاروانسرا منظره ای بسیار زیبا دارد. داخل آن اتاقک های سنگی وجود دارد که محل اتراق مسافرین بوده در ضمن محلی هم برای نگهداری حیوانات وجود دارد.
www.prozhe.com
شاید جالب ترین تزئین بنا که در نگاه اول نظرتان را جلب می کند، کتیبه ای است که بر سر در ورودی نصب شده و روی آن به خط "علی رضا عباسی" خطاط معروف عصر "شاه عباس" نوشته شده است. این کتیبه، روی پانزده قطعه سنگ سبز رنگ به طول هشت متر و عرض شصت سانتیمتر و در سه ضلع مدخل نصب شده است.
www.prozhe.com
www.prozhe.com
ایوان ضلع جنوبی دارای محراب بوده و این نکته ای است که قابل اهمیت می باشد. تا ارتفاع دو متری و تا پای طاق قوس ها و سقف ها بنا از سنگ لاشه منطقه ساخته شده و ارتفاع بالا با آجر می توان دلیلش دوری را کوره های آجر پزی به بنا باشد و نیز سیل های احتمالی که از منطقه می گذشته.
www.prozhe.com
این رباط را ازسوی می توان به کارباط یا خان هم نامید وجود پنج برج نما در هر ضلع و حفره های تیر انداز در بالای دیوار ها خود یکی از این دلایل است که این رباط علاوه بر کاربری خدماتی کاربری نظامی هم داشته است. یکی دیگر از دلایل وجود شاه نشین بر سر درب ورودی می باشد که هم محل اقامت بزرگان بوده و هم در زمان نبود کاروانی در کارباط محل اقامت کاروان دار و کسانی که از بنا محافظت می کردند.
www.prozhe.com
فاصله بین این کاروانسرا و عقدا حدود 60 کیلومتر است و این بنا از آثار دوره صفوی است.
عناصر معماری: این کاروانسرا شامل صفه ها، حجره ها، اصطبل و دیواره ای روی پشت بام، با 2 متر عرض است.
ویژگیهای معماری: این کاروانسرا 2 طبقه و طبقه دوم آن شاه نشین است. در داخل رباط 18 صفه وجود دارد. صفه بزرگ تر و صفه دیگری که در قسمت جنوبی قرار دارد، دارای محراب و نماز گاه است.
www.prozhe.com
پلان کاروانسرا
www.prozhe.com
عناصر معماری
تقارن در پلان
www.prozhe.com
عناصر معماری
حیاط مرکزی
www.prozhe.com
عناصر معماری
محور بندی
www.prozhe.com
عناصر معماری
درون گرایی
نورگیری از داخل بنا
www.prozhe.com
عناصر معماری
فضای زمستان نشین و تابستان نشین
www.prozhe.com
عناصر معماری
فضای چهار ایوانی، مطابق با معماری روز صفویه
www.prozhe.com
عناصر معماری
نیارش (استفاده از گنبدهای کوچک برای استاتیک بنا)
www.prozhe.com
عناصر معماری
تعبیه حوض در مرکز بنا (یکی از عناصر چهارگانه مقدس ایرانیان)
www.prozhe.com
عناصر معماری
تزئینات آجری و چفت و بست های فیلپوش
www.prozhe.com
کاروانسرای قصربهرام
جاده گرمسار – ورامین
www.prozhe.com
کاروانسرای قصربهرام
کاروانسرای قصر بهرام د ر ۱۵۴ کیلومتری جنوب تهران و بر سر راه جاد ه سنگی قد یمی و کاروانروی کویری اصفهان ـ کاشان ـ گرمسار قرار د ارد.
این جاد ه د ر طول مسیر خود از کنار کاروانسرای عین الرشید می گذرد و به جاده سنگفرش نیز معروف است.
www.prozhe.com
کاروانسرای عین الرشید د ر ۴ کیلومتری جنوب غربی کاروانسرای قصر بهرام واقع شد ه است. کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام یکی از جاذبه های تاریخی این منطقه است.
این بنا که بیشتر شبیه کاروانسراهای شهری است و شبــــاهت آن به کاروانسراهای میان راه کمتر است، به گفته برخی از کارشناسان برخلاف نامش ساختمانی برای اقامت سلاطین صفوی د ر مواقع شکار و سفرهای شاهانه بود ه است.
www.prozhe.com
پس از مسجد جامع ورامین که الگوى کاملى از مساجد چهار ایوانى بنا شده در قرن هشتم هجرى است روستاى قلعه بلند قرار دارد.
وجه تسمیه قلعه بلند به دلیل وجود یک قلعه تاریخى مربوط به قبل از اسلام در این روستاست که فقط بخشى از آن باقى مانده است.
www.prozhe.com
در شمال این روستا قلعه اى معروف به کاظم آباد وجود دارد که با خشت و گل بنا شده و به عنوان یک مجموعه دامپرورى و کشاورزى در دوره قاجار و پهلوى اول مورد بهره بردارى بوده است. این قلعه که پلان مربع مستطیل دارد داراى ۴ برج در چهارگوشه خود است و تنها ورودى آن در ضلع شرقى قرار دارد؛ وجود حمام عمومى در مجاور بخش مسکونى نشان از اهمیت این قلعه دارد. این مجموعه یکى از معدود سکونتگاه هاى زیستى و فعالیتى بر مبناى مناسبات خان محور است که به عنوان نمونه اى نسبتاً سالم قابل بازسازى و بهره بردارى با اهداف گردشگرى است.
بعد از تماشاى این قلعه و پس از عبور از سیاه کوه و پشت سر گذاردن پیچ و خم هاى مسیر، قصر بهرام در میانه تپه ماهورهایى پراکنده در دامنه کوه، خودنمایى مى کند و بالاخره قصر پیدا مى شود. این کاروانسرا که نام عجیب ولى با مسماى قصر بهرام را بر آن نهاده اند با سنگ هاى سفید مایل به کرم رنگ پوشیده شده است.
برج هاى چند وجهى تعبیه شده در گوشه هاى بنا و همچنین سردر ورودى آن که به سمت شمال باز شده و به شکلى استادانه با سنگ تراش خورده نماسازى شده است. حیاط مرکزى، حجرات در اطراف و اصطبل ها در پشت آن همان پلان قالب کاروانسراهاى ایران است که البته در این کاروانسرا از ایوان جنوبى نیز به عنوان ورودى به منظور امکان دسترسى سریع به کوه استفاده مى شده است که از ویژگى هاى این بنا به شمار مى رود.
www.prozhe.com
www.prozhe.com
کاروانسرایى ۴ ایوانى که ایوان غربى آن جایگاهى شاهانه دارد؛ جوى آب تراشیده شده از سنگ که از چشمه اى در دل کوه آب را به حوض وسط حیاط مى رسانده و حدود ۵ کیلومتر تا سر چشمه امتداد یافته است. زحماتى که براى ساختن این بنا در این مکان انجام گرفته است کاخ آپادانا را با باغ هاى افسانه اى اش تداعى مى کند. آپادانایى کوچک که باغش طبیعت است و با امکانات اندک موجود در پیرامونش ایجاد شده است. سنگ از کوهى در همان نزدیکى استخراج شده است و در گرما و سرماى طاقت فرسا آن را تیشه کارى کرده اند.
www.prozhe.com
در بین شیوه هاى استفاده از آب براى خنک کردن هواى گرم و خشک که در معمارى ایران به تناسب اقلیم هاى مختلف مرسوم بوده است این مورد نمونه اى استثنایى است. در مواردى تعبیه حوضچه آب در زیر بادگیرها مشاهده مى شود اما استفاده از آب با حجم زیاد و به صورت روان و یا چند کاربرى، منحصر به قصر بهرام است.در نزدیکى قصر بهرام کاروانسراى دیگرى به نام «عین الرشید» وجود دارد که به جز قسمت از راه که با سنگ ساخته شده بقیه بنا با استفاده از آجر شکل گرفته است. آب انبار بزرگى در گوشه شمال شرقى این بنا وجود دارد که گنبد آن فروریخته است. حجم بالاى ذخیره آب این آب انبار نشان از تردد بالاى کاروانیان از این مسیر دارد.
www.prozhe.com
اهمیت این بنا علاوه بر استفاده از سنگ در نماى بنا ـ تنها مورد باقى مانده از دوره صفوى که به این روش سطوح داخل و بیرون آن نماسازى شده است و به این دلیل منحصربه فرد است ـ آفریدن امکانات رفاهى در کناره کویر سوزان است که کاروانسرا را به قصر شبیه مى سازد.
بناى قصر بهرام که به بهرام گور ساسانى اشاره دارد داراى ویژگى هاى خاصى است که این بنا را از سایر کاروانسراهاى دوره صفوى متمایز ساخته است.
مهم ترین ویژگى این بنا، هدایت آب از دوردست و آوردن آن به درون کاروانسرا و ساختن شگفت انگیزترین کولر آبى جهان براى استراحت پادشاه پرتلاش ایران زمین است که در دوره او معمارى ایران به اوج افتخارات و شکوه خود بازگشت.
www.prozhe.com
ظاهر بیرونی این کاروانسرا به شکل مربع است و نمای آن از سنگ های بزرگ و منظم آهکی و سفید رنگ است. قصر د ارای چهار برج بلند و نیم د ایره و د و د روازه شمالی و جنوبی است.
این قصر به صورت چهار ایوانی است و اتاق ها د ر اطراف حیاط یا صحن مرکزی قرار د ارند . حیاط مرکزی محوطه ای بزرگ و 8 ضلعی است و ۲۴ اتاق د ر اطراف آن وجود د ارد .
www.prozhe.com
حوض چهارگوشی به عمق حد ود ۲ متر د ر وسط حیاط مرکزی وجود دارد. حیاط بزرگ ساد ه ای با طاق بلند ضربی نیز د ر طرف شرقی این کاروانسرا وجود د ارد .
د ر طرف غربی حیاط مرکزی، تالاری وسیعی قرار د ارد که د اخل آن د ارای قسمت شاه نشین و تاقچه هایی د ر اطراف و یک ایوان د ر جلوی تالار است.
www.prozhe.com
اکثر کاروانسراها، یک بنای مستطیل یا مربع شکل هستند، با یک حیاط بزرگ در وسط و یک سری اتاق (معمولا با کمی ارتفاع از سطح) دور تا دور این حیاط.
«خان خوره» هشت ضلعی است:
چهار تا هشت ضلعی تودرتو را در نظر بگیرید، داخلی ترین هشت ضلعی می شود حیاط وسط کاروانسرا و بیرونی ترین می شود دیوار خارجی آن.
www.prozhe.com
حالا کمی با فضاهای ناشی از این هشت ضلعی ها بازی کنیم
اول به چهار ضلع روبروی هم، چهار مستطیل اضافه کنیم. یکی شان می شود ورودی کاروانسرا و سه تای دیگر می شوند سه اتاق بزرگ و تراس این اتاق ها و کنارشان هم دو اتاق کوچکتر.
دو طرف ورودی هم دو دایره ی سیاه بگذاریم به جای دو برج نگهبانی.
www.prozhe.com
توی هر ضلع خالی مانده، سه اتاق کوچک مشرف به حیاط هست.
سه تای سمت راست اتاق اند، سمت چپی یک راهرو است
www.prozhe.com
جالب ترین فضای کاروانسرا، پشت این اتاق هاست و بجز یک ورودی کوچک که به حیاط باز می شود راهی به بیرون ندارد. (هواکش های توی سقف راه به بیرون حساب نشده است)
www.prozhe.com
عکس از راهروی ورودی
www.prozhe.com
از فضای داخلی، «کمر» فضا
البته یک فضای مستطیل شکل هم به یکی از دیوارهای کاروانسرا چسبیده و سه اتاق بزرگ هم دارد که از روی تزئینات آجری اش فکر می کنم الحاقی و مربوط به دوره ی قاجار باشد.
www.prozhe.com
بناى دیگرى که به «حرمسرا» موسوم است و حدود ۳۰ کیلومتر جاده سنگ فرش که بر روى زمین هاى باتلاقى فاصله بین قصر بهرام تا گرمسار ساخته شده است مجموعه اى شگفت انگیز را در طبیعت زیباى کویر با آسمان پاک آن ایجاد کرده است چنان که مى توان ستاره ها را که همچون دانه هاى الماس از آسمان شب هاى کویر آویزان شده اند، از این مکان به نظاره نشست.
www.prozhe.com
عکس از خرابه های حرمسرا
www.prozhe.com
کاروانسرای شاه عباسی قصر بهرام که به کاروانسرای عباس آباد نیز مشهور است و د ر حال حاضر به عنوان پاسگاه شکاربانی پارک ملی کویر و نیز مهمانسرایی برای اقامت گرد شگران و محققین مورد استفاد ه قرارمی گیرد .این کاروانسرای سنگی توسط سازمان حفاظت محیط زیست با نظارت سازمان میراث فرهنگی تعمیر و مرمت شد ه است.
www.prozhe.com
کاروانسرای افضل
شوشتر
www.prozhe.com
این بنا در شهر شوشتر و در ضلع غربی خیابان طالقانی–کوچه سنگ فرش، واقع است. این کاروانسرا در دوره قاجاریه ساخته شده است. در گذشته مرکز توزیع غله بوده است.
این کاروانسرا به سبک معماری سنتی بصورت دوره ساز بنا شده و شامل یک طبقه یا شبستان (زیر زمین) می باشد. مساحت کل بنا 1000 متر مربع و بخش آجری نوساز در ضلع جنوبی 350 متر است.
کاروانسرای افضل یکی از سالمترین کاروانسراهای شوشتر بوده و تا حد زیادی از دخل و تصرفات مصون مانده است. این بنا با شماره 7940 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و دارای مالکیت خصوصی است.
www.prozhe.com
اهمیت معماری:
اهمیت اصلی این بنا در معماری و به نوعی می توان گفت در شهرسازی این است که اولین کاروانسرایی به حساب می آید که در داخل شهر بنا شده به نوعی دیگر می توان آن را به عنوان اولین مهمانسرا و یا هتل در شهرسازی ایران به شمار آورد.
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
استفاده از بندهای چفد و قوس برای مهار بار سقف
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
استفاده از تیرهای چوبی برای مهاربندی سقفهای مسطح مطابق با اقلیم گرم و مرطوب
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
طراحی راهرو به صورت غلامگرد در اطراف حیاط مرکزی مطابق با اقلیم گرم و مرطوب
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
تعبیه حیاط مرکزی به صورت گودال در داخل زمین برای فرار از گرمای هوا مطابق با اقلیمهای گرم
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
استفاده از آرایه گچ در کنار آجر کاری در نماهای داخلی
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
تعبیه دریچه های در زیر ایوانها برای ارتباط با زیر زمین آن
این زیرزمینها محل نگهداری گندم و غلات بوده و از سرمای آن استفاده بهینه می شده است.
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
طراحی فضاهای تو در تو با اختلاف سطح برای پیش بینی تغییر کاربری از کاروانسرا به قلعه و پناهگاه در جنگها
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
استفاده از آرایه های چوبی به فرمهای نزدیک به فرمهای عربی
www.prozhe.com
شاخصه های معماری:
و البته کالا واضح و قابل انتظار است و نیازی به توضیح تاکیدی ندارد:
استفاده از فرم ایده آل ایرانیها یعنی حیاط مرکزی
طراحی پلان به صورت دو فضای تابستان نشین و زمستان نشین
در نظر گرفتن اصول درونگرایی و محرمیت
و خودبسندگی و استفاده از مصالح بوم آورد
www.prozhe.com
کاروانسرای مادرشاه
اصفهان
www.prozhe.com
سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.
ازنظر تناسب معماری و زیبایی طرح کاشی کاری، گنبد مدرسه چهارباغ بعد از مسجد شیخ لطف الله قرار دارد ولی در نظر استادان بزرگ این فن، در مجلّل این بنا که با طلا و نقره تزئین شده از لحاظ زرگری، طلاکاری، طراحی و قلمزنی، شاهکاری از صنایع ظریفه است و نظیر ندارد.
مدرسه چهار باغ از لحاظ کاشی کاری هم دارای اهمیت است و انواع مختلف این فن را مانند کاشی هفت رنگ، معرق، گره چینی، پیلی و معقلی را در خود جای داده و در حقیقت موزه کاشی کاری اصفهان می باشد.
محراب و منبر یکپارچه مرمری، حجره مخصوص شاه سلطان حسین، کاشی کاری بی نظیر مدخل مدرسه، خطوط نستعلیق کتیبه ها و پنجره های چوبی آلت بُری شده از قسمت های بسیار جالب و تماشایی این بنای نفیس تاریخی است. درختان چنار کهنسال و جوی آبی که در آن جریان دارد، بر زیبائی تزئینات نفیس کاشی کاری این بنای تاریخی افزوده و این مکان را بسیار فرح بخش و روح نواز کرده است
شاخصه های معماری:
www.prozhe.com
www.prozhe.com
کاروانسرای مادر شاه که مجلل ترین اقامتگاه مسافرین سه سده پیش بوده و متصل به ساختمان های مدرسه چهارباغ، در ضلع شرقی آن است، هم اکنون تبدیل به مهمانسرایی به نام مهمانسرای عباسی شده و از لحاظ سبک معماری در بین هتل های درجه اول دنیا در زمان حاضر بی نظیر و منحصر به فرد است. تنها کاروانسرایی است که در حال حاضر نیز پذیرای مسافرین است.
www.prozhe.com
هیچ کتیبهای برای تعیین قدمت در بنا وجود ندارد. سیرو بنا را به شاه عباس دوم و یا شاه سلیمان اول صفوی نسبت داده است.
اکثر جهانگردان این بنا را از کاروانسراهایی میدانند که به امر مادرشاه عباس ساخته شده است ولی مشخص نیست که منظور شاه عباس اول است یا شاه عباس دوم.
وجه تسمیهء بنا نیز به همین دلیل است.در این بنا خصوصیات و پیشرفتهایی دیده میشود که نشاندهندهء انتساب آن به اواخر دوره صفویست.
www.prozhe.com
سیر تحولات:
با شکوفایی اقتصاد ایران در عصر صفوی ، ساختن بناهای عظیم و سودمند چون بازار، مدرسه، پل، سد، آب انبار، مسجد و برج کبوتر رواج یافت اما شاخص ترین بناهای آن دوره مجموعه کاروانسراهاست.
مهمانسرای عباسی اصفهان با ۳۲۰ سال قدمت تاریخی، در سال های حکومت آخرین پادشاه صفوی شاه سلطان حسین ساخته شد.
شاه سلطان حسین این مجموعه را به مادرش پیشکش کرد از این رو به کاروانسرای مادرشاه مشهور شد. مادر شاه سلطان حسین هم کاروانسرا را وقف مدرسه چهارباغ کرد که عواید آن برای نگهداری از مدرسه و معاش طلاب استفاده شود.
از کاروانسراها علاوه بر اقامت کاروانیان و بازرگانان به عنوان فضایی برای نگهداری کالا و مبادلات بازرگانی هم استفاده می شد. سادگی و در عین حال زیبایی کاروانسرای مادرشاه با فضایی دلگشا و آرام، شکوه و زیبایی میدان نقش جهان را به یاد می آورد.
هم اکنون مهمانسرای عباسی اصفهان به لحاظ پیشینه تاریخی سیصد ساله و ویژگی کاربردی و نیز آثار هنری ارزشمندی در قالب هنرهای اسلامی و ایرانی به عنوان یک موزه گرانبها و کهن ترین هتل دنیا شهرت دارد.
www.prozhe.com
تاریخچه:
تا سال ۱۳۰۲ هجری این محل کاربری نظامی داشت و سپس به عنوان انبار قند و شکر از آن استفاده شد. بین سال های ۱۳۱۰ تا ۱۳۳۰ در نزاعی که بین طلاب مدرسه چهارباغ و آقای پاقلعه ای در گرفت، موقوفه مدرسه به تملک سیدالعراقین درآمد و بعد از آن یکی از تجار اصفهان به نام مثقالی با ارایه اسناد جعلی ادعای مالکیت کاروانسرا را مطرح کرد.
www.prozhe.com
ارزشهای معماری:
این کاروانسرا در دو طبقه و صحن وسیع ساخته شده که از میان آن نهر فرشادی می گذرد و هنوز وضع بنا استحکام و فضای آن هر بیننده ای را حیران می کند. پس از حمله افغان ها به اصفهان در سال ۱۱۳۴ هجری قمری و انقراض دولت صفوی این کاروانسرا آسیب زیادی دید ولی در زمان ظل السلطان حاکم وقت قاجار در اصفهان، این بنا بازسازی و برای استقرار سواره نظام سربازان وی از آن استفاده شد.
www.prozhe.com
ارزشهای معماری:
اصول کامل باغسازی ایرانی در این بنا دیده می شود:
1) تقارن 2) سلسله مراتب 3) مرکزیت 4) ریتم
5) تنوع در وحدت، وحدت در تنوع 6) تقسیم باغ غالبا به چهار بخش
7) استفاده از خطوط راست در طراحی (هندسه مستطیلی) 8) استفاده از یک جوی اصلی
9) استفاده از استخرهای وسیع به عنوان آینه و زیبایی چشم انداز مقابل کوشک
10) کاشت درخت میوه در قسمت بزرگی از باغ 11) فقدان فضای سبز بیهوده
12) نظم و تناسب 13) برخوردار از حرمت و محرمیت 14) تقدیس آب
15) منزه از بیهودگی و افراط و تفریط 16) مساعد با قناعت و صرفه جویی
17) مجهز به پایداری 18) محورهای آب 19) پرسپکتیوهای تشدید شونده
www.prozhe.com
ارزشهای معماری:
باغسازی ایرانی
www.prozhe.com
ارزشهای معماری:
باغسازی ایرانی
www.prozhe.com
در سال ۱۳۳۶ شمسی دولت وقت تصمیم گرفت تا با توجه به افزایش سفر جهانگردان و گردشگران خارجی به اصفهان و نبود امکانات اقامتی مناسب در این شهر، این کاروانسرا را به یک هتل بین المللی تبدیل کند.
بر این اساس اجاره نامه ای بین بیمه ایران و اداره اوقاف اصفهان در اسفندماه این سال منعقد شد که بر اساس آن، بیمه ایران موظف شد به هزینه خود مهمانخانه ای در مورد اجاره بسازد.
در اجاره نامه این کاروانسرا تاکید شده که تمام اعیانی که به وسیله شرکت بیمه ساخته شود، متعلق به شرکت مذکور است. علاوه بر این نقشه مهمانخانه و عملیات ساختمانی باید با قانون عتیقات از لحاظ ابنیه تاریخی مغایرت نداشته باشد.
چند ماه بعد از قرارداد مراسم کلنگ زنی این مجموعه با نام «هتل شاه عباس» انجام و عملیات ساختمانی آن شروع شد که با این کار این بنای تاریخی از تخریب و انهدام جدی نجات یافت.
در بازسازی کاروانسرا دو هدف حفظ و اصالت نمای بیرون و تبدیل حجره های کاروانسرا به اتاق اقامتی مناسب مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس ابتدا دیوارها و سقف ها بازسازی و اجزای آسیب دیده مهار و قالب بندی شد.
www.prozhe.com
www.prozhe.com
از خشت خام و آجر و بتون برای تقویت استحکام بنا و برای بازسازی بنا از طرح های اصیل ایرانی استفاده شد. آرایش داخلی بنا نیز به گونه ای طراحی شد که بیانگر جلوه های اصیل هنر ایرانی باشد.
از خشت خام و آجر و بتون برای تقویت استحکام بنا و برای بازسازی بنا از طرح های اصیل ایرانی استفاده شد. آرایش داخلی بنا نیز به گونه ای طراحی شد که بیانگر جلوه های اصیل هنر ایرانی باشد.
تزئین نمای داخلی مهمانسرا را گروهی ۱۵۰نفری به نام گروه هنری مهر که زبده ترین و برجسته ترین هنرمندان طراح، نقش پرداز گچبر مشبک ساز و آیینه کار اصفهانی بودند، انجام دادند و سرانجام بازسازی کاروانسرا در سال ۱۳۴۵ خورشیدی به پایان رسید.
www.prozhe.com
مهمانسرای عباسی با ۲۳۱ اتاق، سوئیت و آپارتمان که مطابق با استانداردهای بین المللی ساخته شده اند، سالانه پذیرای هزاران مهمان و گردشگر داخلی و خارجی از اقصی نقاط جهان و همچنین دهها هیات از میهمانان عالی رتبه سیاسی و شخصیت های بین المللی است.
در ۴۰ سال گذشته بیش از ۱۵۰ شخصیت مطرح جهان در این هتل اقامت داشتند که قرار است مجموعه این اطلاعات به صورت کتاب منتشر شود.
سوئیت های این هتل به سبک معماری صفوی و قاجار با فضایی رویایی، مقرنس های زیبا، دیوارنگاری و مذهب است که معماری عصر خود را برای مهمانان تداعی می کند.
www.prozhe.com
از بخش های قابل توجه این مهمانسرا رستوران ها و تالارهای متعدد آن است که برای هر یک به نام یکی از بناهای مشهور اصفهان نامگذاری و تزئینات هر یک شبیه به آن اثر انتخاب شده است.
تالارهای چهلستون، عالی قاپو، زرین، نقش جهان و فیروزه از جمله تالارهای پذیرایی این مهمانسرا هستند.رستوران و محیط باز چشم انداز به گونه ای است که میهمانان می توانند علاوه بر استفاده از امکانات رستوران، از بام مهمانسرا شهر زیبای اصفهان و بنای باشکوه آن را نظاره کنند
www.prozhe.com
www.prozhe.com
www.prozhe.com