چرخ دنده:
چرخ دنده ها در وسایل مختلف مکانیکی استفاده می شوند. این قطعات کوچک و بزرگ در دستگاه ها و ماشین ها کارهای متفاوتی انجام می دهند، که مهمترین آن کاهش دنده در تجهیزات موتوری است. نقش چرخ دنده ها کلیدی است، زیرا در بیش تر موارد یک موتور کوچک دوار با سرعت زیاد توانایی تامین قدرت کافی برای وسیله را دارد، اما قادر به تولید گشتاور کافی نیست.
پروفیل چرخ دنده گستران (اینولوت):
دندانه های چرخ دنده های نوین از پروفیل مخصوصی که دنده گستران (اینولوت involute) نامیده می شود، استفاده می کنند. این پروفیل دارای خاصیت بسیار مهم ثابت نگه داشتن نسبت سرعت بین دو چرخ دنده است.
معایب چرخ دنده ها:
1- داغ شدن و ایجاد حرارت بین دو چرخدنده: به علت رعایت نکردن لقی استاندارد بین دو چرخدنده و عدم روغنکاری مناسب ممکن است این اتفاق رخ دهد.
2- صداهای ناهنجار: در چرخدنده های ساده صدا بیش تر و در چرخدنده های مارپیچ و جناغی صدای تولید شده کمتر است.
3- ترک خوردن و پوسته پوسته شدن: این امر اغلب در چرخدنده های آبکاری شده به وجود می آید.
4- سائیدگی دندانه ها: در بیش تر مواردی که دو چرخدنده با هم درگیر می شوند، چرخدنده ای که قطرش کوچکتر است زودتر سائیده می شود به همین جهت چرخدنده کوچک تر باید سخت تر انتخاب شود.
مزایای چرخ دنده ها:
1- انتقال نیروی بیشتر: در مقایسه با چرخ تسمه و چرخ زنجیر و درایوهای مشابه دیگر، در صورت استفاده از چرخدنده می توان سرعت بیشتر و قدرت بیشتری را انتقال داد. همچنین هنگام استفاده از چرخدنده اتلاف نیرو کمتر است و در نهایت دوام و عمر مجموعه بیشتر خواهد بود.
2- انتقال نیرو درجهت های مختلف : از چرخدنده ها می توان برای انتقال نیرو در محور های موازی و متنافر و متقاطع تحت زوایای مختلف استفاده نمود.
3- شکستن نسبت ها
4- تبدیل حرکت دورانی به خطی و بالعکس
راندمان و عملکرد مناسب چرخدنده ها در گیربکس
برای عملکرد مناسب چرخنده ها در گیربکس یا جعبه دنده پنج شرط زیر باید اعمال شود:
1- مقطع حقیقی دندانه ها باید با مقطع تئوری یکی باشد.
2- فاصله دندانه ها باید یکسان و درست باشد.
3- دایره گام حقیقی باید بر دایره گام تئوری منطبق و با محور چرخش چرخدنده هم مرکز باشد. همچنین نقطه تماس دو چرخدنده درگیر، در دایره گام (قطر متوسط چرخدنده) باشد.
4- سطح پیشانی و دامنه دندانه ها باید صاف و دارای سختی کافی برای مقاومت در مقابل سایش و جلوگیری از ایجاد صدا در هنگام چرخش باشند.
5- محورهای مرکزی و یاتاقان ها دارای استحکام کافی باشند تا در اثر بارهای وارده هنگام کار بتوانند فاصله مرکز تا مرکز مطلوب را حفظ کنند.
فهرست مطالب
چرخ دنده
پروفیل چرخ دنده گستران
معایب چرخ دنده ها
مزایای چرخ دنده ها
راندمان و عملکرد مناسب چرخدنده ها در گیربکس
روش های ساخت چرخ دنده ها
انتخاب جنس چرخ دنده
انواع چرخ دنده ها
چرخ دنده ساده
چرخ دنده های مارپیچ
چرخ دنده های مخروطی
چرخ دنده های حلزونی
چرخ دنده شانه ای