1
بسم الله الرحمن الرحیم
2
نام درس: کلیات علم اقتصاد منبع درس: کلیات علم اقتصاد نوشته: جمشید پژویان، فرهاد خداداد کاشی و یگانه موسوی جهرمی انتشارات دانشگاه پیام نور تعداد واحد: 2
3
فصولی که باید مطالعه شود عبارتند از: 14،18، 1،2،3،5،7،8،9
4
هدف این درس
هدف این درس آشنا ساختن دانشجویان
با مکانیزم، عملکردها و ساختهای اقتصادی
و نیز مطالعه نظریات و تئوریهای گوناگون
اقتصادی است.
5
فصل اول
تاریخچه مختصری از شکل گیری علم اقتصاد و مکاتب اقتصادی
6
طرح درس
1-مکتب مرکانتیلیسم
2- مکتب فیزیوکراتها
3-مکتب کلاسیک
4- مکتب تاریخی
5- مکتب سوسیالیسم
6- مکتب نئوکلاسیک
7- مکتب کینزینها
8- مکتب کینزینهای جدید
7
هدف کلی
هدف کلی فصل اول آشنایی دانشجویان با شکل گیری علم اقتصاد و تفکر اصلی مکاتب اقتصادی است.
8
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با چگونگی شکل گیری علم اقتصاد
و استقلال آن از سایر علوم.
2-آشنایی با علل پیدایش مکاتب مختلف اقتصادی
3- بیان تفکر و نظرات مکاتب مختلف اقتصادی
9
1-1مقدمه
تا قبل از قرن 13 میلادی تمام بحثهای اجتماعی از
جمله اقتصاد از دیدگاه اخلاق بررسی می شد.
افلاطون: ثروت و فضیلت به دو کفه ترازو می مانند
که هرگاه یک کفه سنگین تر شود، پایین می آید و
دیگری بالا خواهد رفت.
در این فصل مکاتب مهم اقتصادی به ترتیب شکل گیری بررسی می شود.
10
2-1 مکتب مرکانتیلیسم قرن13تا قرن 18
تمام کشورها نسخه ثابت درد خود را در دریافت سه قلم دارو می دانستند:
1- کسب طلا و نقره از هر مسیر ممکن
2-افزایش ثروت و قدرت دولت مرکزی
3- مداخله مستقیم دولت در امور اقتصادی و کنترل آن
فراموشی ارزشهای اخلاقی
11
3-1 مکتب فیزیو کراتها (طبیعیون) قرن18
بنیان گذار مکتب : فرانسوا کنه
خداوند قوانین و نظم جهانی را آفریده،
خود نظامی طبیعی برای فعالیتهای بشر ایجاد کرده است.
تاکید بر آزادی نوع بشر در فعالیتهای اجتماعی
12
4-1 مکتب کلاسیک قرن 18و 19
بنیان گذار مکتب : آدام اسمیت
نام کتاب : ثروت ملل
نظام حاکم بر بازار و عملکرد قیمتها قادر خواهد بود تعادل عمومی اقتصاد را ایجاد نماید
تاکید بر نفع شخصی و عدم دخالت دولت در اقتصاد
سایر نظریه پردازان کلاسیک: ژان باتیست سی
13
5-1 مکتب تاریخی قرن 19
بنیان گذار مکتب : فردریش لیست
انتقاد به مکتب کلاسیک:
1- نظامات و قواعد مربوط به اجتماع بشری در حال تغییر و تحول است. بنابراین قوانین اقتصادی جهان شمول و ازلی نیستند.
2- کلاسیکها انسان را تک بعدی می دانند(نفع شخصی) در صورتی که انسان نیاز به نوع دوستی و محبت و معنویت هم دارد.
تاکید بر :
1- قطع واسطه گران بین مصرف کننده و تولید کننده
2- حذف سود سرمایه داری
3-مالک شدن کارگران در ابزار تولید
14
6-1 مکتب سوسیالیسم قرن19
بنیان گذار مکتب : کارل مارکس
نام کتاب : سرمایه
– از درون مکتب تاریخی سوسیالیزم به وجود آمد
منتقد نظام سرمایه داری
پیش بینی صحیح بحرانهای اقتصادی سالهای آتی
تضاد درونی نظام سرمایه داری
استثمار نیروی کار
15
7-1 مکتب نئوکلاسیک قرن 19
اقتصاددانان مکتب نئو کلاسیک:
1- استانلی جونز، 2- کارل منگر، 3- لئون والراس،
4- آلفرد مارشال
این مکتب ، مکتب کلاسیک تعدیل شده است.
انسان با حداقل تلاش در جستجوی حداکثر کردن منفعت و سود است.
شاخه های مکتب نئوکلاسیک:
1- مکتب ریاضی، 2- مکتب تفکر روانی( مکتب اتریشی)
16
8-1 مکتب کینزینها قرن19
بنیان گذار مکتب : جان مینارد کینز
نام کتاب : تئوری عمومی اشتغال، پول و بهره
– نجات نظام سرمایه داری از بحران دهه 1930
طرف داری از دخالت دولت و ایجاد تقاضا
تعادل اقتصاد در اشتغال ناقص
انقلاب کینزی
17
9-1 مکتب کینزینهای جدید قرن 19 و 20
بنیان گذاران مکتب :
فرانکو مودیگلیانی و جیمز توبین
بازار و اقتصاد آزاد ثبات ذاتی ندارد.
سیاستهای ارشادی دولت و مداخله او تاثیر
به سزایی در حل مشکل عدم تعادل دارد.
18
10-1 مکتب پولیون قرن20
بنیان گذار مکتب : میلتون فریدمن
– اقتصاد بازار آزاد به طور ذاتی بی ثبات است.
پول یکی از مهمترین متغیرهای تاثیر گذار اقتصادی است.
سیاستهای مداخله گرایانه دولت تنها موجب وخامت امور اقتصادی می شود.
19
11-1 مکتب کلاسیکهای جدید یا انتظارات عقلایی
بنیان گذاران مکتب :
رابرت لوکاس و تماس سارجنت
– اقتصاد بازار آزاد به طور ذاتی باثبات و بحرانهای اقتصادی کوتاه مدت و زود گذر است.
مردم در برخورد با وقایع اقتصادی از تمام اطلاعات موجود و قابل دسترس استفاده می کنند. بنابر این سیاستهای دولت خنثی می شود.
پول تنها وسیله مبادله است و بر متغیرهای واقعی اقتصاد تاثیری ندارد.
20
12-1 مکتب پست کینزین
– اقتصاد گرایشی برای خود اصلاح گری ذاتی ندارد.
– دخالت در اقتصاد غیر قابل انکار است.
فرض وجود رقابت کامل غیر واقعی است.
پول یک عامل و یک متغیر اقتصادی صرف است ولی یک عامل بسیار مهم اساسی است.
سیاستهای درآمدی و برنامه ریزی به عنوان سیاستهای مکمل سیاستهای ارشادی دولت باید به کار گرفته شود.
21
پایان فصل اول
22
فصل دوم
روش و ابزار تحلیل اقتصادی
23
طرح درس
1- زمینه تفکر اقتصادی
2-تعریف علم اقتصاد
3- منحنی امکانات تولید
4-طبقه بندی علم اقتصاد
5- ابزار تحلیل اقتصادی
24
هدف کلی
هدف کلی فصل دوم آشنایی دانشجویان با مفهوم ، زمینه های فکری، تعریف ، اهمیت ، کاربرد علم اقتصاد در زندگی روزمره و طبقه بندی این علم است.
25
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با مساله کمیابی
2-آشنایی با تعریف علم اقتصاد
3- آشنایی با منابع تولیدی و روش فنی تولید
4-آشنایی با کالاهی سرمایه ای و مصرفی
5-آشنایی با منحنی امکانات تولیدی
26
1-2مقدمه
علت پیدایش علم اقتصاد عبارتست از:
1- محدود بودن امکانات و منابع در دسترس بشر
2- نا محدود بودن نیازها و خواسته های بشر
27
2-2 زمینه تفکر اقتصادی
به اعتقاد برخی از علمای اقتصاد علم اقتصاد دانش حس عام است.
زمینه های تفکر اقتصاددانان عبارتست از:
1- کمیابی: هرچیزی را به هر اندازه که می خواهیم نداریم.
2- انتخاب: به علت محدودیت امکانات و نامحدود بودن نیازها مجبوریم دست به انتخاب بزنیم.
28
3- هزینه فرصت: فرصت یا فایده از دست رفتن بهترین انتخاب به جای انتخاب مزبور با صرف همان منابع و زمان 4- نهایی گرایی: تولید کنند تمایل دارد فایده و هزینه آخرین واحد محصول را بداند. 5- بازارهای کارآمد: فرصتهای سود آور در بازار کم است.
29
3-2 تعریف علم اقتصاد
اقتصاد دانش چگونگی انتخاب مردم و
جامعه است برای به کارگیری منابع
برای تولید کالاها و خدمات و توزیع
آنها بین افراد جامعه برای مصرف
30
سوالات اساسی که هر نظام اقتصادی با آن مواجه است
1- چه کالاها و خدماتی باید تولید شود؟
2- از هر کدام از کالاها و خدماتی چقدر باید تولید شود؟
3- کالاها و خدمات چگونه باید تولید شود؟
4- کالاها و خدمات چگونه باید توزیع شود؟
31
نظام بازار آزاد یا سرمایه داری
در این نظام مکانیسم قیمتها به
سوالات اساسی پاسخ می دهد.
در این نظام هیچگونه دخالتی وجود ندارد.
32
نظام اقتصاد مختلط
در این نظام هم بخش خصوصی و هم دولت
فعالیت دارند.
دولت نقش کنترل کننده و ناظر را هم دارد.
مکانیسم قیمتها همراه با برنامه ها و تصمیمات
دولت به سوالات اساسی پاسخ می دهد.
نظام اقتصادی اکثر کشورهای جهان نظام
مختلط است.
33
نظام اقتصاد متمرکز
– در این نظام دولت بیشترین فعالیت دارند.
– دولت نقش اساسی در تولید و توزیع دارد.
– در این نظام کمیته برنامه ریزی مرکزی به سوالات اساسی پاسخ می دهد.
34
نظام اقتصاد اسلامی
در این نظام در چارچوب شرع و دستورالعمل های موجود به سوالات اساسی پاسخ داده می شود.
مثال:
تولید مشروبات الکلی حرام است.
تولید گندم واجب و ضروری است.
35
4-2 منحنی امکانات تولید
مکان هندسی ترکیبات مختلفی از
دوکالا است که می توانند در یک
اقتصاد در یک دوره زمانی معین ، در شرایط حداکثرکارایی و اشتغال کامل منابع تولید شوند.
36
1- منحنی امکانات تولید در فضای دوکالایی نمودار
37
قانون بازدهی نزولی
در هرمرحله از تولید هر کارگر
اضافی میزان کمتری از کارگر
قبلی به محصول می افزاید.
38
نرخ نهایی جانشینی
قدر مطلق شیب منحنی امکانات تولید ، نرخ نهایی تبدیل ( ) نام دلرد و برابر است با:
39
نمودار2- نزولی بودن نرخ نهایی جانشینی
40
نمودار 4- انتقال منحنی امکانات تولید
41
انتقال منحنی امکانات تولید
انتقال منحنی امکانات تولید از سه طریق امکان پذیر است:
1- افزایش فیزیکی منابع تولیدی مثل کشف منابع، مساحت
و معادن جدید، افزایش نیروی کار و ذخیره سرمایه، افزایش
زمینهای زراعی در اثر کار وتصحیح زمینهای غیر قابل کشت.
2- پیشرفت تکنولوژی
3- تخصیص مجدد منابع
42
5-2 طبقه بندی علم اقتصاد
نوع اول طبقه بندی :
1- اقتصاد اثباتی: به توصیف واقعیتها ، رفتارها و عملکرد اقتصاد می پردازد.
2- اقتصاد دستوری: شامل نظریه ها و توصیه هایی است که بر پایه قضاوتهای ارزشی و اصول اخلاقی قرار دارد.
43
5-2 طبقه بندی علم اقتصاد
نوع دوم طبقه بندی
به طور سنتی علم اقتصاد به دو شاخه بزرگ تقسیم می شود:
1- اقتصاد خرد: به بررسی رفتار و تصمیمات اقتصادی مربوط به افراد، خانوارها، بنگاهها و بازارها می پردازد.
2- اقتصاد کلان: به بررسی عملکرد اقتصاد به طور کلی می پردازد.
44
جریان دوری درآمد
ویژگی های اقتصاد بسیار ساده عبارتست از:
1- شامل دو واحد اقتصادی، خانوارها و بنگاههاست.
2-پس انداز وجود ندارد.
3- دولت وجود ندارد.
4- اقتصاد بسته است.
5- معاملات بین بنگاهها وجود ندارد.
45
جریان دوری درآمد
46
6-2 ابزار تحلیل اقتصادی
ابزارهای تحلیل اقتصادی عبارتند از:
1- نظریه
2-آمار
3- آزمون
4- اعداد شاخص
5- متغیرهای پولی و واقعی
6- اندازه گیری تغییرات متغیرهای اقتصادی
7- مفهوم تعادل
47
1- نظریه
نظریه یا تئوری اقتصادی، بیان یا
مجموعه ای از بیانات در خصوص
علل و اثرات عملکردها و عکس-
العملها در زندگی انسانها است.
48
ساخت نظریه
برای ساخت نظریه چهار قدم زیر برداشته می شود:
1- تعریف اصول مسلم نظریه
2-مشاهده واقعیت ها
3-بیان فرضیه
5-آزمون فرضیه ها
49
الگوی اقتصادی
بیان قراردادی نظریه ( تئوری) را
الگوی اقتصادی می گویند.
50
2-آمار
داده های آماری دو نوع هستند:
1- داده های سری زمانی : نتیجه اندازه گیری
یک متغیر در زمانهای مختلف
2 – داده های سری مقطعی : نتیجه اندازه گیری
یک متغیر در مقطع زمانی خاص بر حسب طبقه
بندی هایی مانند گروههای درآمدی ، سنی، شغلی
51
3- آزمون
در اقتصاد به روش تجربی
فرضیه ها از طریق روشهای
آماری و اقتصادسنجی آزمون می شود.
52
4- اعداد شاخص
آمار مربوط به متغیری را نسبت به ارزش همان متغیر در سال پایه بیان می کند.
به عنوان مثال شاخص قیمت نقره در سال1970 نسبت به سال 1960 به صورت زیر محاسبه می شود:
10/177
76/193= 100* ______
4/91
53
5- متغیرهای پولی و واقعی
متغیرهای پولی بدون توجه به سطح قیمتها مورد
بررسی قرار می گیرند.
متغیرهای واقعی مقایسه متغیرهای پولی در ارتباط با
شاخص قیمتها است.
مزد پولی مزد پولی
________= مزد واقعی _________= مزد واقعی
شاخص قیمتها شاخص هزینه زندگی
54
6- اندازه گیری تغییرات متغیرهای اقتصادی(محاسبه نرخ رشد)
نرخ رشد یک متغیر درصد تغییرات آن متغیر در یک دوره زمانی معین است.
–
نرخ رشد = 100* ______
55
7- مفهوم تعادل
در علم فیزیک هرگاه برآیند نیروهای وارد بر جسم صفر
باشد، جسم در حالت تعادل قرار دارد.
اولین بار مفهوم تعادل توسط پل ساموئلسون وارد علم
اقتصاد شده است.
دراقتصاد زمانی در تعادل است که برآیند نیروهای متضاد
صفر باشد.
مثال: وقتی عرضه با تقاضا برابر باشد بازار در تعادل است.
56
پایان فصل دوم
57
بخش دوم
اقتصاد خرد
58
فصل سوم
تقاضا و عرضه
59
طرح درس
1- تقاضای مصرف کننده
2- تقاضا و مفهوم مطلوبیت
3- عوامل موثر بر تقاضا
4- کالای جانشین، کالای پست و کالای معمولی
5- اثر درآمدی و اثر جانشینی
6- عوامل موثر بر تقاضا
7-عرضه بنگاه
60
هدف کلی
هدف کلی فصل سوم آشنایی
دانشجویان با تقاضا و عرضه
ستاده و عوامل موثربرآنها است.
61
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با ساختار تقاضا و مفهوم مطلوبیت
2-آشنایی با عوامل موثر بر تقاضا
3- آشنایی با کالای جانشین، کالای پست و کالای معمولی
4-آشنایی با اثر درآمدی و اثر جانشینی
5-آشنایی با عوامل موثر بر تقاضا
62
1-3مقدمه
در بازار در دو جا خانوارها و بنگاهها با یکدیگر روبرو می شوند:
1- در بازار عوامل تولید(نهاده ها)
2- در بازار کالاها و خدمات( ستاده ها)
63
2-3 تقاضای مصرف کننده
مصرف کننده از مصرف کالاها و خدمات رضایت
خاطری به دست می آورد که در اقتصاد آن را مطلوبیت می نامیم.
– هدف مصرف کننده : حداکثر کردن مطلوبیت
مطلوبیت یک مفهوم ذهنی و غیر قابل اندازه گیری است.
64
1-2-3 عوامل موثر بر تقاضای مصرف کننده
عوامل موثر بر تقاضای مصرف کننده عبارتند از:
1- قیمت کالای مورد نظر
2- درآمد مصرف کننده
3-قیمت کالاهای مرتبط
4-سلیقه و ترجیحات مصرف کننده
5- انتظارات
65
1- قیمت کالای مورد نظر
با فرض ثابت بودن سایر عوامل
مقدار تقاضای یک کالا با قیمت آن
رابطه معکوس دارد و به این رابطه معکوس قانون تقاضا می گویند.
66
2- درآمد مصرف کننده
درآمد مصرف کننده حاصل تمام دریافتیهای
او در یک دوره زمانی معین است.
تقاضای مصرف کننده برای کالای نرمال
(معمولی) با درآمد رابطه مستقیم دارد.
تقاضای مصرف کننده برای کالای پست با
درآمد رابطه معکوس دارد.
67
3-قیمت کالاهای مرتبط
کالاهای مرتبط دو گروه هستند:
1- کالاهای رقیب یا جانشین: کالاهایی که می توان به جای کالای مورد نظر استفاده کرد.
تقاضا برای کالای مورد نظر با قیمت کالای جانشین
رابطه مستقیم دارد.
2- کالاهای مکمل: کالاهیی هستند که به همراه کالای مورد نظر مصرف می شوند.
تقاضا برای کالای مورد نظر با قیمت کالای مکمل رابطه معکوس دارد.
68
4-سلیقه و ترجیحات مصرف کننده
-سلیقه و ترجیحات مصرف کننده از طرز تفکر وی،
آداب و رسوم و فرهنگ جامعه شکل می گیرد.
– سلیقه همه مصرف کنندگان یک جور نیست.
-اگر سلیقه مصرف کننده درجهت مصرف بیشتریک
کالای خاص مانند نمک ید دار تغییر کند با فرض
ثابت بودن سایر عوامل تقاضا برای آن کالا افزایش
می یابد.
69
5- انتظارات
اگرمصرف کننده انتظار افزایش
قیمت کالای مورد نظر را در
آینده داشته باشددر حال حاضر
بیشترتقاضاخواهدکردوبرعکس.
70
3-2-2 قانون تقاضا
با فرض ثابت بودن سایر عوامل
مقدار تقاضای یک کالا با قیمت آن
رابطه معکوس دارد و به این رابطه معکوس قانون تقاضا می گویند.
71
جدول تقاضا: تقاضای مصرف کننده را در برابر قیمتهای مختلف نشان می دهد
72
نمودار تقاضا
.
73
اثر جانشینی
با افزایش قیمت کالای مورد نظر (شکر) با
فرض ثابت بودن سایر عوامل مصرف کننده
به سمت خرید بیشتر کالای جانشین شکر
(قند) می رود با این تغییر تقاضا اثر جانشینی
می گویند.
74
اثر درآمدی
با فرض ثابت بودن سایر عوامل از جمله درآمد
مصرف کننده با افزایش قیمت شکرگویی قدرت
خرید مصرف کننده کاهش می یابد لذا تقاضا
برای کای معمولی کاهش و برای کالای پست
افزایش می یابد به این تغییر تقاضا اثر درآمدی
می گویند.
75
قانون نزولی بودن مطلوبیت نهایی
مصرف هر واحد اضافی از یک کالا برای مصرف کننده ارزش کمتری دارد و لذا وی برای واحدهای اضافی و بیشتر از یک کالا حاضر به پرداخت قیمت پایین تر و کمتر است. به همین دلیل شیب منحنی تقاضا منفی(نزولی) است.
76
انتقال منحنی تقاضا
با فرض ثابت بودن قیمت کالای مورد نظر هر کدام از
عوامل دیگر موثر بر تقاضای مصرف کننده ( درآمد
مصرف کننده، قیمت کالاهای مرتبط، سلیقه وترجیحات
مصرف کننده وانتظارات) که تغییر کنند منحنی تقاضای
مصرف کننده جا به جا می شود جهت جا به جایی
بستگی به نوع تغییر عامل متغیر دارد.
77
جدول2 انتقال منحنی تقاضای شکر به علت تغییر قیمت قند
78
نمودار2 جا به جایی منحنی تقاضای شکر به علت افزایش قیمت قند
79
3-3 عرضه بنگاه
عرضه حاصل رفتار تولید کننده است
هدف تولیدکننده:حداکثرکردن سود است
80
1-3-3عوامل موثر برعرضه بنگاه
عوامل موثر بر عرضه بنگاه عبارتند از:
1- قیمت کالای مورد نظر
2- هزینه های بنگاه
3- انتظارات
81
1- قیمت کالای مورد نظر
با فرض ثابت بودن سایر عوامل
مقدار عرضه یک کالا با قیمت آن
رابطه مستقیم دارد و به این رابطه مستقیم قانون عرضه می گویند.
82
2- هزینه های تولید بنگاه
هزینه های تولید بنگاه به
مقدار عوامل تولید به کار
رفته در تولید، قیمت آنها و
تکنولوژی بستگی دارد.
83
تکنولوژی
عبارت از روشهای شناخته
شده برای ترکیب عوامل تولید
مختلف به منظور تولید یک
کالای خاص است.
84
رابطه بین عرضه و هزینه های تولید بنگاه
بین عرضه
و
هزینه های تولید بنگاه
رابطه معکوس برقرار است.
85
3- انتظارات
اگر تولید کننده انتظار افزایش
قیمت کالای مورد نظر را در
آینده داشته باشد در حال حاضر
کمتر عرضه خواهدکردوبرعکس
86
2-2-3 قانون عرضه
با فرض ثابت بودن سایر عوامل
مقدار عرضه یک کالا با قیمت آن
رابطه مستقیم دارد و به این رابطه مستقیم قانون عرضه می گویند.
87
جدول عرضه: عرضه تولیدکننده را در برابر قیمتهای مختلف نشان می دهد
88
نمودار عرضه
.
89
انتقال منحنی عرضه
با فرض ثابت بودن قیمت کالای مورد نظر هر
کدام از عوامل دیگر موثر بر عرضه تولیدکننده
(هزینه های تولید، تکنولوژی وانتظارات)که تغییر
کنند منحنی عرضه تولید جا به جا می شودجهت
جا به جایی بستگی به نوع تغییرعامل متغیر دارد.
90
جدول4 انتقال منحنی عرضه شکر به علت افزایش هزینه تولید
91
نمودار4 جا به جایی منحنی عرضه شکر به علت افزایش هزیه های تولید
92
پایان فصل سوم
93
فصل پنجم
تئوری هزینه تولید
94
طرح درس
1- مفهوم هزینه تولید
2- هزینه های آشکار و ضمنی
3- هزینه کل، هزینه متوسط و هزینه نهایی
4-هزینه های کوتاه مدت
5- هزینه های بلندمدت
95
هدف کلی
هدف کلی فصل پنجم آن است که
دانشجو ضمن آشنایی با هزینه تولید
درک کندکه هزینه های تولید بازتاب
ریالی تابع تولید و بنیان عرضه است.
96
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با مفهوم هزینه
2-آشنایی با هزینه های آشکار و ضمنی
3- آشنایی با واژه های هزینه کل، هزینه متوسط و هزینه نهایی
4-آشنایی با هزینه های کوتاه مدت و منحنی های آن
5- آشنایی با هزینه های بلندمدت و منحنی های آن
6- آشنایی با ارتباط بین منحنی های هزینه های کوتاه مدت
7- آشنایی با ارتباط بین منحنی های هزینه های بلند مدت
97
1-5مقدمه
یکی از اساسی ترین نکات در تعیین میزان
تولید توجه به هزینه های تولیدی است.
هزینه تولید در تصمیم گیری منطقی تولید
کننده درباره انتخاب تکنیک تولید و سطح
تولید نقش کلیدی دارد.
98
2-5 مفهوم هزینه تولید
هزینه های تولید عبارتند از:
مجموع هزینه هایی که بابت به کارگیری و استخدام عوامل تولید
جهت تولید صرف می شود.
99
3-5 هزینه های آشکار
هزیه های آشکار: هزینه هایی که در
قبال در اختیار گرفتن عوامل تولیدی که
بنگاه مالک آن نیست پرداخت می کنیم
مانند مزد کارگر و هزینه منابع را هزینه
های آشکار می گویند.
100
3-5 هزینه های ضمنی
هزیه های ضمنی : عوامل تولیدی که بنگاه
مالک آن است و وجهی در قبال استفاده از آن
پرداخت نمی کند مانند ساختمان کارگاه تولیدی،
بنگاه به طور ضمنی برای استفاده از آن در نظر می گیرد هزینه های ضمنی تولید می گویند.
101
4-5 هزینه ها در کوتاه مدت و بلند مدت
دوره زمانی کوتاه مدت: دوره زمانی که در آن
حداقل یکی از عوامل تولید ثابت است.
دوره زمانی بلندمدت : دوره زمانی که در آن
تمامی عوامل تولیدمتغیراست و بنگاه تولیدی
قادر است ظرفیت تولیدی خود را تغییر دهد.
102
1-4-5 هزینه های کوتاه مدت
درکوتاه مدت هزینه کل ازمجموع
هزینه های ثابت و هزینه های
متغیر به دست می آید.
103
هزینه های ثابت کل(TFC)
مقدار هزینه ای که بنگاه تولیدی
در کوتاه مدت برای عوامل تولید
ثابت مثل هزینه آبونمان آب ، برق ،
تلفن و اجاره ساختمان صرف می کند.
104
هزینه های متغیرکل(TVC)
مقدار هزینه ای که بنگاه تولیدی برای
عوامل تولید متغیرمثل هزینه آب، برق
و تلفن مصرفی، ماده اولیه و سایرعواملی
که با تغییر تولید تغییر می کنند می
پردازد.
105
هزینه کل(TC)
مجموع هزینه های کل ثابت و هزینه های کل متغیر را هزینه کل تولید گویند.
TC=TFC+TVC
106
جدول1هزینه های یک بنگاه فرضی در کوتاه مدت
107
هزینه کل متوسط
هزینه کل متوسط از تقسیم هزینه کل
تولید بر تعداد محصول به دست می آید
هزینه کل(TC)
___________ = هزینه متوسط(ATC)
تعدادمحصول(Q)
108
هزینه ثابت متوسط
هزینه ثابت متوسط از تقسیم هزینه کل ثابت تعداد محصول به دست می آید
هزینه کل ثابت(TFC)
_____________ = هزینه متوسط ثابت(AFC)
تعدادمحصول(Q)
109
هزینه متغیرمتوسط
هزینه متغیرمتوسط از تقسیم هزینه کل
متغیر برتعداد محصول به دست می آید
هزینه کل متغیر(TVC)
_____________ = هزینه متوسط متغیر(AVC)
تعدادمحصول(Q)
110
هزینه کل متوسط روش دوم
هزینه کل متوسط از مجموع هزینه
ثابت متوسط و هزینه متغیر متوسط دست می آید
AFC+AVC= ATC
111
هزینه نهایی
میزان تغییر در هزینه کل به ازاء یک واحد
تغییر در میزان تولید را هزینه نهایی گویند.
تغییر درهزینه کل( TC) _______________ = هزینه نهایی(MC)
تغییر در سطح محصول( Q)
112
نمودار1 منحنیهای هزینه در کوتاه مدت
113
نمودار2 منحنیهای هزینه متوسط و نهایی در کوتاه مدت
114
هزینه های بلند مدت
در بلند مدت بنگاه تولیدی
هزینه ثابت ندارد و هزینه ها
همه متغیرند چون تمام عوامل تولید تغییر می کنند.
115
نمودار3 منحنی هزینه کل بلند مدت
116
نمودار3 منحنیهای هزینه متوسط و نهایی در بلند مدت
117
پایان فصل پنجم
118
بخش سوم
اقتصاد کلان
119
فصل هفتم
مقدمه ای بر اقتصادکلان
120
طرح درس
1- علل شکل گیری اقتصاد کلان
2-انقلاب کینز
3- تحولات اقتصاد کلان پس از کینز
4- نقش دولت در مسائل اقتصادی
5- ارتباط اقتصاد خرد و کلان
121
هدف کلی
هدف کلی فصل هفتم آن است
که دانشجو با موضوع اقتصاد
کلان و سوالات این حوزه از علم اقتصاد آشنا شود.
122
هدفهای رفتاری
1- درک تفاوت اقتصاد خرد و اقتصاد کلان و ارتباط آنها
2-آشنایی با علل شکل گیری و منشا اقتصاد کلان
3- آشنایی با متغیرهای کلان اقتصادی
4- آشنایی با ابزار دخالت دولت در اقتصاد
5- آشنایی با اجزائ تشکیل دهنده اقتصاد و نحوه ارتباط آنها
6- آشنایی با تفاوت بین اقتصاد دو بخشی ، سه بخشی و چهار بخشی
123
1-7مقدمه
اقتصاد خرد شاخه ای از علم اقتصاد است
که رفتار و عملکرد واحدهای انفرادی مثل
خانوارها و بنگاهها را بررسی می کند.
اقتصاد کلان با پدیده های اقتصادی درسطح
وسیع سرو کار دارد و رابطه بین متغیرهای
کلی اقتصاد را تحلیل می کند.
124
متغیرهای کلی عبارتنداز:
1- سطح عمومی قیمتها
2- ستاده ملی(درآمد ملی)
3- بیکاری و اشتغال
125
2-7 علل شکل گیری اقتصاد کلان
حوادث اقتصادی دهه 30 میلادی و بحران بزرگ این دهه بحث راجع به اقتصاد کلان را دامن
زد. در این دهه نرخ بیکاری به شدت افزایش
یافت کارخانه ها مملو از کالا بود ولی به علت
بالا بودن بیکاری تقاضا برای خرید کالاها بسیار پایین بود.
126
7- 2 -1 انقلاب کینز
کینز معتقد بود مکانیزمی که امور اقتصادی را تنظیم
کند وجود ندارد.
علت رکود و بیکاری کمبود تقاضا در بازارها است.
در زمانی که تقاضای بخش خصوصی قادر به تحرک
اقتصاد نمی باشد دولت می تواند تقاضای کل را
افزایش دهد و بخشی از کالاها و خدمات را خریداری
کند در این صورت اقتصاد از بحران به سمت رونق
هدایت می شود.
127
2-7 -2 تحولات اقتصاد کلان پس از کینز
پس از جنگ جهانی دوم عقاید کینز به شدت
مورد توجه قرار گرفت و در دهه 60 به اوج
محبوبیت خود رسید.
بروز رکود تورمی در دهه 70 موجب کم رنگ
شدن اعتماد عمومی نسبت به عقاید کینز شد.
مسائل اقتصادی آن قدر پیچیده شد که با
نسخه کینز قابل حل نبود.
128
3-7 موضوعات و مفاهیم کلیدی اقتصاد کلان
موضوعاتی که در اقتصاد کلان مورد بررسی قرار می گیرد عبارتند از:
1- سطح عمومی قیمتها
2- ستاده کل
3- بیکاری و اشتغال کل
بهترین شرایط اقتصاد کلان نرخ پایین تورم و میزان تولید و اشتغال بالا است.
129
7 -4 نقش دولت در مسائل کلان اقتصادی
دولتها چهار نوع ابزار سیاستی را به کار می گیرند تا اقتصاد را هدایت نمایند:
1- سیاست مالی
2- سیاست پولی
3- سیاست درآمدی
4- سیاست طرف عرضه
130
سیاست مالی
مدیریت تقاضای کل از طریق کنترل مالیاتها و
مخارج دولت را سیاست مالی گویند.
کینز معتقد بود با استفاده از سیاستهای مالی
می توان سطح اشتغال و ستاده کل را تثبیت
نمود و از بروز نوسانات اقتصادی جلوگیری نمود.
131
سیاست پولی
مدیریت تقاضای کل از طریق کنترل حجم پول راسیاست پولی
گویند.
اکثر اقتصاد دانان معتقدند تغییر در حجم پول بر متغیرهای
کلان یعنی سطح عمومی قیمتها، نرخ بهره، نرخ برابری پول
کشور در مقابل سایر کشورها، نرخ بیکاری و سطح اشتغال
تاثیر دارد.
اما اقتصاد دانان در مورد نحوه و میزان تاثیر سیاست پولی
توافق ندارند.
132
سیاست درآمدی
مجموعه ای از اقدامات دولت
جهت کنترل نرخ افزایش
قیمتها ، دستمزدها و سایر درآمدها.
133
سیاست های طرف عرضه
اقداماتی که افراد را به کار و تلاش
بیشتر تشویق می کند و علاوه بر این
با تشویق افراد به پس انداز بیشتر
زمینه افزایش سرمایه را فراهم می
کند.
134
7 -5 اجزا تشکیل دهنده اقتصاد و جریان دوری کالاها و خدمات
در اقتصاد چهار گروه عمده به فعالیت اقتصادی مشغول می باشند:
1- خانوارها
2- بنگاهها
3- دولت
4- بخش خارجی
135
بازارهای اقتصاد کلان
بازارهای اقتصاد کلان عبارتنداز:
1- بازار کار(بازار عوامل تولید)
2-بازار کالاها و خدمات
3- بازار مالی( شامل بازار پول، بازار ارز و بازار سرمایه)
136
7 -5 -1 جریان دوری کالاها و خدمات در اقتصاد دو بخشی
137
7 -5 -2جریان دوری کالاها و خدمات در اقتصاد چهار بخشی
138
7 -6 ارتباط اقتصاد خرد و کلان
روش شناسی اقتصاد خرد و کلان مشابه است.
عواملی که بر رفتارهای انفرادی تاثیر گذار است
رفتار مجمعه کلی را نیز متاثر می کند.
مثال: در اقتصاد خرد عادات مصرفی و عرضه کار
تابعی از دستمزد است.
مصرف کل جامعه و عرضه کل نیروی کار تابعی از
نرخ متوسط دستمزد در اقتصاد می باشد.
139
7-7 تقاضای کل و عرضه کل
تقاضای کل عبارتست از مجموع تقاضا برای کالاها و خدمات.
عرضه کل عبارتست از مجموع کالاه و خدمات تولید شده در
اقتصاد.
تقاضای کل و عرضه کل با تقاضا و عرضه اقتصاد خرد متفاوت
است.
در اقتصاد خرد عرضه و تقاضا و رابطه آنها با قیمت کالا به
شرط ثابت بودن سایر عوامل تعیین می شود ولی در اقتصاد
کلان سایر عوامل ثابت نیستند.
140
شکل 4 عرضه و تقاضای کل
141
مقایسه نزولی بودن منحنی تقاضا در اقتصاد خرد و اقتصاد کلان
در اقتصاد خرد وقتی قیمت یک کالا بالا می رود فرض می شود قیمت
سایر کالاها ثابت است و در اثر جانشینی مصرف کننده سایر کالاها را
جانشین کالای مورد نظر کرده و تقاضای خود را کاهش می دهد.
در اقتصاد کلان فرض ثابت بودن سایر عوامل وجود ندارد و در روی
محور عمودی سطح عمومی قیمتها را داریم. لذل در اینجا به علت دو
اثر : 1- اثر بهره ؛ 2- اثر ثروت است که منحنی تقاضای کل شکل نزولی دارد.
142
پایان فصل هفتم
143
فصل هشتم
اندازه گیری درآمد و ستاده ملی
144
طرح درس
1- محصول ناخالص ملی(GNP)
2- محصول ناخالص داخلی(GDP)
3- محصول خالص ملی(NNP)
4-GNP و رفاه اقتصادی و اجتماعی
5- محدودیتهای مفهوم GNP و روشهای محاسبه آن
145
هدف کلی
هدف کلی فصل هشتم آن است
که دانشجو با مراجعه به ارقام
متغیرهای کلان اقتصادی وضعیت
عمومی اقتصاد را متوجه شود.
146
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با اجزاء حسابهای ملی
2- آشنایی با ارتباط متغیرهای اقتصاد کلان
3- آشنایی با روشهای محاسبه محصول ناخالص ملی
4- تشخیص تفاوت بین روشهای محاسبه محصول ناخالص ملی
5- ارزیابی سطح رفاه جامعه با مراجعه به ارقام حسابهای ملی
147
1-8مقدمه
حسابهای ملی ابزاری است که ازطریق
ثبت جریانها و موجودیهای اقتصادی ،
عملکرداقتصاد را ترسیم می کند و این
امکان را فراهم می آورد که عملکرد
اقتصاد و انحراف آن از اهداف تعیین
شده ارزیابی گردد.
148
واژه های کلیدی
1- محصول ناخالص ملی(GNP)
2- محصول ناخالص داخلی(GDP)
3- محصول خالص ملی(NNP)
4- درآمد ملی(NI)
5- درآمد شخصی(PI)
6- درآمد شخصی قابل تصرف(DPI)
149
2-8 GNP و سایر متغیرهای حسابداری ملی 8 -2 -1 محصول ناخالص ملی(GNP)
محصول ناخالص ملی عبارت از ارزش بازاری
کل ستاده ای که با کاربرد عوامل تولید ومنابع
یک کشور در طی یک دوره زمانی معین مثلاً
یک سال در اقتصاد ملی ایجاد شده است.
150
2-8 -2 حدود GNP
عناصری که باید در GNP لحاظ شود عبارتند از:
1- درآمد و ارزش ایجاد شده توسط عوامل تولید تحت تملک شهروندان ایرانی.
2- ارزش کالاها و خدمات نهایی
151
برای پرهیز از احتساب مضاعف عناصر زیر
نباید در GNP لحاظ شود عبارتند از:
1- کالاهای دست دوم
2- خرید و فروش اسناد مالی
152
3-2-8 محصول ناخالص داخلی(GDP)
محصول ناخالص داخلی عبارتست از
ارزش کالاها و خدمات نهایی تولید
شده در درون مرزهای ملی در طی
یک دوره معین مثلاً یک سال.
153
8- 2 -4 سرمایه گذاری
سرمایه گذاری به معنی خرید
ساختمان ، ماشین آلات و
تجهیزات به منظور افزایش
توان تولید اقتصاد است.
154
8 -2 -5 محصول خالص ملی(NNP)
محصول خالص ملی عبارت
است از محصول ناخالص
ملی منهای استهلاک
155
8 – 2 -6 درآمد ملی(NI)
مجموع درآمد عوامل تولید که با عرضه عوامل خود(کار، زمین و سرمایه ) برای تولید کالاها و خدمات در آمد کسب می کنند درآمد ملی نامیده می شود.
156
استخراج درآمد ملی
GNP – استهلاک سرمایه های ثابت = NNP
NNP- مالیاتهای غیر مستقیم+ کمک دولت به شرکتها = NI
157
8 -2 -7 درآمدشخصی
درآمد شخصی عبارت است
از کل درآمدی که عملاً
نصیب خانوارها می شود.
158
استخراج درآمد شخصی
NI-سود توزیع شده شرکتها پرداخت بابت بیمه های اجتماعی-
پرداختهای انتقالی+ = PI
PI- مالیات شخصی = DPI
159
8- 2 -8 درآمدشخصی قابل تصرف
درآمد شخصی قابل تصرف
عبارت است از درآمد شخصی
منهای مالیات شخصی
160
8 -3 روشهای مختلف محاسبه GNP
GNP با روشهای مختلف محاسبه می
شود که همه آنها رقم یکسانی را می
دهند بنابر این :
مخارج = ارزش ستاده = درآمد
161
8 -1-3 روش محاسبه GNP از طریق مخارج
در هر کشور چهار گروه عمده به فعالیت اقتصادی مشغول هستند
1- خانوارها
2-بنگاهها
3- دولت
4- بخش خارجی
در روش مخارج مجموع خریدهای این چهار گروه GNP را نشان می دهد یعنی: C+I+G+(X-M) = GNP
162
8 -2-3 روش محاسبه GNP از طریق درآمد
در این روش از مجموع در آمدهای عوامل تولید به GNP
دست خواهیم یافت. این در آمدها عبارتند از:
1- جبران خدمات کارکنان(دستمزد و اضافه حقوق)
2- سود شرکتها
3- درآمد ناشی از فعالیتهای غیر شرکتی مثل آرایشگری
4- درآمد اجاره
5- خالص بهره دریافتی
163
8 -3-3 روش محاسبه GNP از طریق ستاده
در این روش از مجموع ارزش کالاها و خدمات نهایی به GNP دست خواهیم یافت.
164
8 -4 محدودیتهای مفهوم GNP و روشهای محاسبه آن
روشهای تخمین GNP به دلایل مختلف تصویر کاملی از
عملکرد اقتصادی و ارزش تولیدات را فراهم نمی کننداین
دلایل عبارتنداز:
1- تولید برای خود مصرفی
2- اقتصاد زیر زمینی
3- رفاه اقتصادی و اجتماعی
165
8 -4 -1 تولید برای خود مصرفی
بخش قابل توجهی از محصولات تولیدشده به
ویژه محصولات کشاورزی جهت مصرف تولید
کننده ایجاد می شود و چون در بازار عرضه
نمی شود در GNP محاسبه نمی شود.
166
8 -4 – 2 اقتصاد زیر زمینی
در هر اقتصادی مقداری از معاملات اساساً ثبت نمی شود یا
عمداً کمتر از مقدار واقعی ثبت می شوند.
علت این امر عبارتست از:
1- معاملات قانونی نمی باشد.
2- برای فرار از مالیات
این معاملات اقتصاد زیر زمینی یا اقتصاد سیاه نامیده می شود.
167
8 -4 – 3 GNP و رفاه اقتصادی و اجتماعی
طرفداران صلح سبز معتقدند فعالیتهای اقتصادی منابع
طبیعی راکاهش می دهد و محیط زیست را آلوده می کند
و GNP اینها را نشان نمی دهد.
کاهش نرخ جرم و جنایت رفاه را افزایش می دهد.افزایش
اوقات فراغت رفاه را افزایش می دهد.ولی و GNP اینها
را نشان نمی دهد.
168
8 -5 GNP اسمی و GNP واقعی
هرگاه GNP بر حسب قیمتهای جاری محاسبه گرددGNP
اسمی نامیده می شود.
GNP اسمی در بسیار از موارد قابل اعتماد نیست چون با
افزایش قیمتها و حتی کاهش تولید ممکن است افزایش یابد.
GNP واقعی عبارت است از ارزش تولیدات کشور بر حسب
قیمتهای ثابت (قیمتهای سال پایه).
169
8 -1-5 GNP سرانه
به منظور کسب اطلاع دقیق از وضعیت اقتصادی از GNP
سرانه استفاده می شود.
GNP سرانه از تقسیم GNP بر میزان جمعیت به دست
می آید.
اگر نرخ رشدGNP با نرخ رشد جمعیت کشور برابر باشد ،
میزان رفاه و سطح زندگی افراد جامعه به طور متوسط هیچ
تغییری نکرده است.
170
پایان فصل هشتم
171
فصل نهم
مشکلات کلان اقتصادی
172
طرح درس
1- بحران، کسادی، رونق و ادوار تجاری
2- بیکاری و چگونگی اندازه گیری آن
3- انواع بیکاری
4- تورم و چگونگی اندازه گیری آن
5- شاخص قیمت و انواع آن
173
هدف کلی
هدف کلی فصل نهم آن
است که دانشجومعضلات
کلان اقتصادی را متوجه
شود.
174
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با تورم و بیکاری
2- آشنایی با ادوار تجاری
3- آشنایی لا انواع بیکاری و علل بروز آن
4- نحوه محاسبه شاخص قیمتها و نرخ تورم
5- ارتباط بین بیکاری و تورم و رونق اقتصادی و رکود
175
1-9مقدمه
تورم و بیکاری دو معضل اساسی اقتصاد می
باشند که حل همزمان هر دو به سختی امکان
پذیر است.
تا قبل از دهه 1350 نرخ تورم در ایران یک
رقمی بود ولی پس از افزایش قیمت جهانی نفت
در سال1353 اقتصاد ایران نرخ تورم دو رقمی را
تجربه کرد.
176
2-9 بحران و کسادی
به دورانی که GNP حداقل برای دو فصل متوالی
کاهش یابد بحران می گویند.
وقتی بحران بسیار عمیق باشد و برای مدت
طولانی استمرار یابد به آن کسادی می گویند.
در دوران رکود و کسادی بر شدت بیکاری افزوده
می شود.
177
2-9 رونق و ادوار تجاری
اگر اقتصاد از وضعیت حضیض به سمت نقطه
اوج حرکت کند اقتصاد با رونق مواجه می شود.
ادوار تجاری عبارت است از نوسان اقتصاد حول
نیرو های بالقوه
178
شکل 1. بحران ، رکود و ادوار تجاری
179
9- 3 بیکاری و چگونگی اندازه گیری آن
بیکاری به وضعیتی گفته می شود که
برای بخشی از نیروی کار که حاضر
است با دستمزدهای جاری مشغول به
کار شود فرصت شغلی موجود نباشد.
180
مفهوم بیکار
بیکار به فردی گفته می شود که حاضر به
کار باشد و علیرغم کوشش ، شغلی به او
پیشنهاد نشود.
افرادی که برای یافتن شغل کوشش نمی
کنند در زمره نیروی کار محسوب نمی شوند.
181
نرخ بیکاری
نرخ بیکاری عبارت است از نسبت افراد بدون شغل به کل نیروی کار
182
فرمول نرخ بیکاری
تعداد افراد بیکار
_______________________________ = نرخ بیکاری
تعداد افراد بیکار + تعداد افراد دارای شغل
183
نرخ مشارکت
نرخ مشارکت عبارت است ازنسبت
نیروی کار به کل جمعیت کشورکه
در سن مجاز فعالیت اقتصادی می
باشند.
184
نکته
نرخ بیکار شاخصی است که میزان
بیکاری را در یک لحظه معین از زمان
نشان می دهد ولی راجع به مدت
استمرار آن اطلاعی نمی دهد.
185
9- 3 -1 انواع بیکاری
بیکاری انواع مختلفی دارد که عبارتنداز:
1- بیکاری اصطکاکی
2- بیکاری ساختاری
3- بیکاری ادواری
186
بیکاری اصطکاکی
بیکاری اصطکاکی پدیده ای
است که به دلیل عدم انطباق
سریع مهارتهای افراد با
فرصتهای شغلی پدید می آید.
187
بیکاری ساختاری
به علت تغییر ساختار اقتصاد مثلاًً
کاهش نقش دولت و کاهش کارکنان
بخش عمومی بیکاری پدید می آید که
به آن بیکاری ساختاری می گویند.
188
بیکاری ادواری
بیکاری که به هنگام کسادی و
رکود اقتصادی ظاهر می شود
بیکاری ادواری نام دارد.
189
9- 4 تورم
تورم به معنی افزایش دائمی سطح عمومی
قیمتها است.
تورم پدیده مشکل زا است زیرا موجب
کاهش قدرت خرید می شود.
190
9 -1-4 تعریف تورم و چگونگی اندازه گیری آن
تورم را نباید با افزایش قیمت یک یا چند کالا
یکسان پنداشت. تورم به معنی افزایش سطح
کلی قیمتها است.
اقتصاددانان آن افزایش در سطح کلی قیمتها را
که فقط یک بار اتقاف می افتد به عنوان تورم نمی
پذیرند.
191
9 -2-4 شاخص قیمت
شاخص قیمت ابزاری است
برای اندازه گیری میزان
تغییر در سطح کلی قیمتها
192
شاخص قیمت خرده فروشی
شاخص قیمت خرده فروشی را با CPI نشان می دهند.
در ایران CPI توسط بانک مرکزی اندازه گیری می شود.
برای محاسبهCPI سبدی از کالاهایی که توسط یک فرد
به عنوان نماینده شهر نشینان مصرف می شود انتخاب می
شود به این سبد بازار می گویند.
شاخص قیمت خرده فروشی ابزاری برای اندازه گیری تغییرات
قیمت موجود در این سبد است.
193
فرمول محاسبه نرخ تورم
CPIt – CPIt-1
____________________ = P0
CPIt-1
194
تورم زدایی GNP
تورم زدایی شاخصی است که به کمک
آن تغییر در ارزش تمامی کالاها وخدمات
تولید شده در اقتصاد محاسبه می شود.
195
فرمول محاسبه تورم زدایی GNP
ارزش ستاده جاری بر حسب قیمتهای سال جاری
100* ____________________ = تورم زدایی GNP
ارزش ستاده جاری بر حسب قیمتهای سال پایه
196
شاخص قیمت خرده تولید کننده
این شاخص به شاخص قیمت عمده فروشی معروف است.
این شاخص متوسط قیمت دریافتی تولید کنندگان می باشد.
شاخص قیمت عمده فروشی برای سه گروه کالا:
1- کالاهای ساخته شده
2- کالاهای واسطه
3- مواد خام
محاسبه می شود.
197
محاسبه GNP واقعی
برای محاسبه GNP واقعی هر
سال، کافی است که GNP اسمی
همان سال را بر شاخص قیمت همان
سال تقسیم می کنیم.
198
پایان فصل نهم
199
فصل چهاردهم
مقدمه ای
بر پول و بانک
200
طرح درس
1- نقش پول
2- انواع پول
3- بانکداری
4- ذخیره بانکهای بازرگانی
5- تراز نامه بانک
201
هدف کلی
هدف کلی فصل چهاردهم آن
است که دانشجو با پول و نقش
آن و چگونگی پیدایش بانکها و
نقش آنها آشنا شود.
202
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با تعریف پول
2- آشنایی با وظایف پول
3- آشنایی با چگونگی پیدایش بانکها
4- آشنایی با تعریف پول بانکی
5- آشنایی با نقش پول آفرینی بانکها
203
1-14مقدمه
بشر در کلیه جنبه های زندگی اقتصادی با پول سر و کار دارد.
پول وسیله مبادله است.
پول وسیله محاسبات اقتصادی است.
پول وسیله ای برای نگهداری ثروت است.
پول انواع مختلفی دارد.
204
14 -3 نقش پول
پول سه نقش یا وظیفه را ایفا می کند:
1- وسیله پرداخت
2-ذخیره قدرت خرید
3- وسیله شمارش
یکی ازعمده ترین ویژگیهای پول این است که دارایی میعان دار است.
205
1- پول به عنوان وسیله پرداخت
پول هزینه مبادله را کاهش می دهد.
با پول می توان هر کالا یا خدمتی را
خریداری کرد.
206
2-ذخیره قدرت خرید
پول این امکان را فراهم می کند که افراد فعالیتهای اقتصادی خود را به صورت مناسب در طول زمان انجام دهند.
207
3- وسیله شمارش
پول این امکان را فراهم می کند که جریانها و ذخیره های اقتصادی را اندازه گیری نموده و ثبت و ضبط نماییم.
208
14- 3 انواع پول
1- اسکناس
2- مسکوک
3- چک
4- کارت اعتباری
5- حواله
209
پول بانکی یا سپرده
مهمترین پول ، پول بانکی یا سپرده است.
سپرده دارایی سپرده گذار و بدهی بانک محسوب می شود.
سپرده انواع گوناگون دارد و نوعی پول محسوب می شود.
210
پول آفرینی بانکها
بانکها چندین برابر سپرده ها وام
پرداخت می کنند به این عمل پول آفرینی می گویند. علت پول آفرینی بانکها اعتماد مردم به سیستم بانکی است.
211
انواع سپرده
1- سپرده جاری
2- سپرده مدت دار
212
1- سپرده جاری
سپرده جاری نوعی سپرده مردم نزد بانکهاست که فوراً قابل وصول است. پرداخت از این حساب با چک صورت می گیرد.
با این سپرده ها بهره تعلق نمی گیرد.
213
2- سپرده مدت دار
سپرده مدت دار چندین نوع است:
1- کوتاه مدت
2- متوسط مدت
3- بلند مدت
با این سپرده ها بهره تعلق می گیرد.
214
M1
جمع اسکناسها و مسکوکات و سپرده های جاری را پول می گویند و با M1 نشان می دهند.
215
M2
جمع سپرده های مدت دار و حسابهای پس انداز را شبه پول می گویند و با M2 نشان می دهند.
216
14 – 4 بانکداری یا بانکهای بازرگانی
اولین بانکی که در ایران ایجاد شد بانک جدید شرق بود که ملیت آن انگلیسی بود.
اولین بانکی ایرانی بانک سپه بود.
217
انواع بانکها
1- بانک مرکزی
2- بانکهای تخصصی
3- بانکهای بازرگانی
مهمترین بانکها بانکهای بازرگانی هستند که
با پول آفرینی بر عرضه پول تاثیر می گذارند.
218
صورت ساده از فعالیت بانکهای بازرگانی
219
220
14- 5 ذخیره بانکهای بازرگانی
هدف بانکهای بازرگانی حداکثر کردن سود است.
هزینه- درآمد= سود
بانکها با هدف حداکثر کردن سود تمایل به نگهداری یک ذخیره مشخص هستند.
221
انواع ذخیره بانکهای بازرگانی
1- ذخیره قانونی
2- ذخیره احتیاطی
222
1- ذخیره قانونی
نرخ این ذخیره توسط بانک مرکزی تعیین می شود.
هرچه این نرخ کمتر باشد قدرت پول آفرینی و وام دهی بانک افزایش می یابد.
223
2- ذخیره احتیاطی
بانکها در صورت تمایل می توانند بیش
از ذخیره قانونی نگهداری کنند تفاوت
این دو ذخیره احتیاطی نام دارد.
ذخیره قانونی- ذخیره مورد تمایل= ذخیره احتیاطی
224
پایان فصل چهاردهم
225
فصل هجدهم
توسعه اقتصادی
226
طرح درس
1- مفهوم و تعریف توسعه اقتصادی
2- تقسیم بندی جوامع براساس سطح توسعه آنها
3- شاخصهای توسعه اقتصادی
4- موانع توسعه در کشورهای کمتر توسعه یافته
5- سیاستهای توسعه
227
هدف کلی
هدف کلی فصل هجدهم آن است که دانشجو با مفهوم توسعه اقتصادی و تفاوت آن با رشد اقتصادی را درک کند و باشاخصها وسیاستهای توسعه اقتصادی و تقسیم بندی جوامع بر این اساس آشنا شود.
228
هدفهای رفتاری
1- آشنایی با مفهوم توسعه اقتصادی
2- آشنایی با تفاوت بین رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی
3- آشنایی با تقسیمبندی جوامع براساس سطح توسعه آنها
3- آشنایی با شاخصهای توسعه اقتصادی
4- آشنایی با موانع توسعه در کشورهای کمتر توسعه یافته
5- آشنایی با سیاستهای توسعه
6- آشنایی با اقدامات لازم برای کمک به کشورهای کمتر توسعه یافته
229
1-18مقدمه
از دوران آدام اسمیت و دیوید ریکاردو تاکنون، اقتصاد دانان تلاش کرده اندکه فرآیند رشد اقتصادی وتوسعه اقتصادی را توضیح دهند.
چرا برخی از کشورها ثروتمند و برخی دیگر فقیر شده اند؟
اقتصاددانان نتوانسته اند نظریه ای یکسان در مورد توسعه کشورهای مختلف ارائه کنند.
230
18 -2 مفهوم و تعریف توسعه اقتصادی
کلمه توسعه به معنای گسترش و بهبود است.
می یر توسعه را چنین تعریف می کند:
فرایندی که به موجب آن درآمد واقعی سرانه در یک کشور در دورانی طویل المدت افزایش یابد.
231
تفاوت رشد اقتصادی و توسعه اقتصادی
کیندل برگر می گوید:
رشد اقتصادی فقط به معنای تولید محصول بیشتر ولی توسعه اقتصادی ، هم تولید بیشتر و هم پدید آمدن تحول در چگونگی تولید محصول را در بر می گیرد.
232
18- 3 تقسیم بندی جوامع براساس سطح توسعه آنها
کشورهای جهان به دو گروه زیر تقسیم می شوند:
1- کشورهای کمتر توسعه یافته(LDC)
2- کشورهای بیشتر توسعه یافته(MDC)
233
18-4شاخصهای توسعه اقتصادی
رایجترین شاخصهای توسعه اقتصادی عبارتنداز:
1- تولید ناخالص ملی سرانه
2- امید به زندگی
3- نرخ مرگ و میر نوزادان
234
235
236
18 -5 موانع توسعه در کشورهای کمتر توسعه یافته
موانع توسعه در کشورهای کمتر توسعه یافته عبارتنداز:
1- نرخ رشد سریع جمعیت
2- توزیع درآمد
3-ضعف بخش کشاورزی
4-کمبود عوامل تولید
5- بدهی خارجی
237
نظریه کشیش توماس مالتوس
مالتوس معتقد بود تولید مواد غذایی با نرخ تصاعد حسابی و جمعیت با نرخ تصاعد هنسی افزایش می یابد.
238
239
240
241
2- توزیع درآمد
توزیع نا عادلانه درآمد موجب
تشدید پدیده فقر در کشورهای
توسعه نیافته شده و به واسطه
فقر سوء تغذیه نسبتاً وسیع است.
242
3- ضعف بخش کشاورزی
بخش کشاورزی می تواند نقش کلیدی در فرایند
توسعه داشته باشد.
تولید سرانه بخش کشاورزی در کشورهای در حال
توسعه بسیار پایین است. و به ندرت مازادی برای
عرضه وجود دارد.
– عدم وجود انبارهای مناسب
-نبود راههای ارتباطی و امکانات حمل و نقل
243
4- کمبود عوامل تولید
ناکافی بودن عوامل تولید به ویژه کمبود سرمایه انسانی و موجودی سرمایه، ماشین آلات و تجهیزات از مهمترین دلایل پایین بودن سطح تولید در کشورهای کمتر توسعه یافته است.
244
245
5- بدهی خارجی
یکی از مشکلات کشورهای در حال توسعه میزان بالای بدهی خارجی است که بالغ بر 700 میلیار د دلار می شود.
این بدهی ها بابت وامهایی است که با بهره بسیار بالا به این کشورها داده شده و اغلب آنها قادر به بازپرداخت این وامها نیستند.
246
18- 6 سیاستهای توسعه
نظریه های جدید در ارتباط با سیاستهای توسعه بر عوامل
زیر تاکید دارند:
1- اجتناب از حمایت شدید از تولید کنندگان داخلی
2- ایجاد شرایط رقابت در بازارهای جهانی برای افزایش کارایی
3- نرخ ارز شناور و عدم کنترلهای نا به جای دولت
4- ایجاد تسهیلات به منظور مشارکت بیشتر بخش خصوصی در اقتصاد
247
18- 7 اقدامات برای کشورهای کمتر توسعه یافته
کشورهای بیشتر توسعه یافته می توانند اقداماتی را
جهت کمک به کشورهای کمتر توسعه یافته انجام
دهند از جمله:
1- انتقال تکنولوژی
2- کمک مستقیم
3- آموزش و تربیت نیروی انسانی
248
1- انتقال تکنولوژی
انتقال تکنولوژی موجب افزایش بهره وری و به تبع آن افزایش تولید می شود.
249
2- کمک مستقیم
در کوتاه مدت کمک مستقیم در قالب مواد غذایی ، دارو، پرداختهای انتقالی ، سرمایه و حتی کالاهی مصرفی می تواند اقدامی مثبت در جهت توسع باشد.
در بلند مدت این اقدامات موجب افزایش نرخ رشد جمعیت این کشورها می شود و خود این امر مشکلات این کشورها را بیشتر می کند.
250
3- آموزش و تربیت نیروی انسانی
حتی اگر تکنولوژی مناسب وجود داشته باشد فقدان نیروی ماهر و متخصص باعث می شود تا از تکنولوژی درست بهره برداری نشود.
البته آین آموزشها باید با نیازها و شرایط این کشورها سازگار باشد.
251
پایان فصل هجدهم