وظایف و نقش قوه مجریه در جمهوری اسلامی ایران
نام درس : حقوق اساسی دو
فهرست مطالب
قوه مجریه جمهوری اسلامی ایران
وزارت خانه ها
سازمان ها و موسسات
نهادهای وابسته
جستارهای وابسته
وظایف قوه مجریه
اختیارات قوه مجریه
نتیجه گیری
مقدمه
قوه مجریه چیست
قوه مجریه ایران
نظارت بر قوه مجریه
نحوه انتخاب رییس جمهور
نحوه انتخاب وزرای رییس جمهورتوسط وی
بحث نظامی قوه مجریه و وظایف رییس جمهور در زمان جنگ
مقدمه
نوع وظایفی که قوه مجریه دارد ، سبب شده است تا اختیارات نسبتا وسیعی برخوردار باشد ؛ به همین دلیل است که باید مشمول نظارت هایی شود تا از قدرت خود سوء استفاده ننماید.
یکی از مهمترین قوای سه گانه حاکمیتی در هر کشور ، قوه مجریه است .
وظیفه اجرایی دارد
دارای بیشترین تعامل با شهروندان می باشد .
در نظام حقوقی ایران ، قوه مجریه بخش اعظمی از سازمان های کشوری را تشکیل می دهد .
قوه مجریه چیست
کارویژه اصلی و اساسی که در کشورهای مختلف جهان برای این قوه تعریف شده است ، اجرای قوانین است
قوه مجریه یکی از مهمترین قوای حاکم بر کشور است .
انجام این وظیفه خطیر ، قوه مجریه را قوه ای مهم تبدیل کرده است که از اختیارات مهمی برخوردار است .
امروزه در بسیاری از کشورها ، قوه مجریه منتخب مردم است و با رای آنان تعیین می شود .
قوه مجریه ایران
مطابق قانون اساسی ، اعمال قوه مجریه در ایران ، جز در اموری که به عهده رهبری گذاشته شده است ، از طریق رئیس جمهور و وزرا است . بنابراین ، بالاترین مقامات قوه اجرایی کشور شامل رهبری ، رئیس جمهور و وزرا است . علاوه بر این مقامات ، سازمان های اجرایی کشور شامل کلیه وزارتخانه ها ، موسسات دولتی ، شرکت های دولتی است که هر یک از آنها بخشی از قوه مجریه کشور را تشکیل می دهند و به انجام وظایف خود تحت نظر مقامات اجرایی کشور می پردازند .
وظایف و اختیارات قوای سه گانه کشور اعم از قوه مقننه ، قوه قضاییه و قوه مجریه در قانون اساسی تعیین شده است .
نظارت بر قوه مجریه
از آن جهت که قوه مجریه اختیارات وسیعی برای انجام امور کشور دارد ، سوء استفاده از آن بسیار محتمل است . به همین مناسبت ، در بسیاری از کشورها ، قوه مققنه علاوه بر اینکه وظیفه تصویب قانون یا قانونگذاری را به عهده دارد ، بر قوه مجریه و چگونگی انجام اعمال اجرایی نظارت می کند . کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست و در قانون اساسی ، مواردی پیش بینی شده است که مجلس شورای اسلامی ، در مقام نظارت بر قوه مجریه اموری را انجام می دهد . به عنوان مثال ، عهدنامه های منعقد شده توسط قوه مجریه باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد ؛ یا اینکه مجلس شورای اسلامی بودجه کل کشور را تصویب می کند . علاوه بر این ، دادن رای اعتماد به وزرا برای تشکیل دولت ، با نمایندگان مجلس است .
نحوه انتخاب رییس جمهور
رئیس جمهور ایران، عالی ترین مقام رسمی کشور ایران بعد از رهبر است که با رای مردم از میان نامزدان تایید صلاحیت شده توسط شورای نگهبان انتخاب می شود.
مطابق با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس جمهوری مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوهٔ مجریه را عهده دار است.
رئیس جمهوری ایران برای مدت چهار سال توسط رای مردم انتخاب می شود و نباید برای بیش از دو دوره متوالی در این سمت باقی بماند.
وزراء توسط رئیس جمهور تعیین و برای گرفتن رای اعتماد به مجلس معرفی می شوند با تغییر مجلس، گرفتن رای اعتماد جدید برای وزراء لازم نیست. تعداد وزیران و حدود اختیارات هر یک از آنان را قانون معین می کند.
نحوه انتخاب وزرای رییس جمهورتوسط وی
ریاست هیات وزیران با رئیس جمهور است که بر کار وزیران نظارت دارد و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیم های وزیران و هیات دولت می پردازد و با همکاری وزیران، برنامه و خط مشی دولت را تعیین و قوانین را اجرا می کند. در موارد اختلاف نظر و یا تداخل در وظایف قانونی دستگاه های دولتی در صورتی که نیاز به تفسیر یا تغییر قانون نداشته باشد، تصمیم هیات وزیران که به پیشنهاد رئیس جمهور اتخاذ می شود لازم الاجرا است. رئیس جمهور در برابر مجلس مسئول اقدامات هیات وزیران است.
بحث نظامی قوه مجریه و وظایف رییس جمهور در زمان جنگ
در زمان جنگ و اشغال نظامی کشور به پیشنهاد رئیس جمهور و تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان و تایید شورای نگهبان انتخابات نقاط اشغال شده یا تمامی مملکت برای مدت معینی متوقف می شود و در صورت عدم تشکیل مجلس جدید، مجلس سابق همچنان به کار خود ادامه خواهد داد.
در حالت جنگ و شرایط اضطراری نظیر آن، دولت حق دارد با تصویب مجلس شورای اسلامی موقتآ محدودیت های ضروری را برقرار نماید، ولی مدت آن به هر حال نمی تواند بیش از سی روز باشد و در صورتی که ضرورت همچنان باقی باشد دولت موظف است مجددآ از مجلس کسب مجوز کند.
وزارت خانه ها
وزارت آموزش و پرورش
وزارت اطلاعات
وزارت امور اقتصادی و دارایی
وزارت امور خارجه
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
وزارت جهاد کشاورزی
وزارت دادگستری
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح
وزارت راه و شهرسازی
وزارت صنعت، معدن و تجارت
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
وزارت کشور
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی
وزارت نفت
وزارت نیرو
وزارت ورزش و جوانان
قوه مجریه جمهوری اسلامی ایران
سازمان ها و موسسات
سازمان برنامه و بودجه
سازمان اداری و استخدامی
سازمان حفاظت محیط زیست
سازمان انرژی اتمی
بنیاد شهید و امور ایثارگران
سازمان ملی استاندارد
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
صندوق توسعه ملی
صندوق نوآوری و شکوفایی
نهادهای وابسته
جستارهای وابسته
نهاد ریاست جمهوری ایران
وزارتخانه های ایران
هیئت دولت ایران
ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز
ستاد مبارزه با مواد مخدر
رئیس جمهور ایران
نظام جمهوری اسلامی ایران
قوه مقننه جمهوری اسلامی ایران
قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران
وظایف قوه مجریه
1- امضای عهدنامه ها، مقاوله نامه ها، موافقت نامه ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولت ها و همچنین امضای پیمان های مربوط به اتحادیه های بین المللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی
2- مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور
3- اعطای نشان های دولتی
4- ریاست هیات وزیران: رئیس جمهور و دولت بر کار وزیران نظارت دارد و با اتخاذ تدابیر لازم به هماهنگ ساختن تصمیم های وزیران و هیات دولت می پردازد و با همکاری وزیران، برنامه و خط مشی دولت را تعیین و قوانین را اجرا می کند.
5- فراهم آوردن برنامه و امکانات آموزش نظامی: به حکم آیه کریمه “و اعدوا لهم مااستطعتم من قوه و من رباط الخیل ترهبون به عدوالله و عدوکم و آخرین من دونهم لا تعلمونهم الله یعلمهم” دولت موظف است برای همه افراد کشور برنامه و امکانات آموزش نظامی را بر طبق موازین اسلامی فراهم نماید، به طوری که همه افراد همواره توانایی دفاع مسلحانه از کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران را داشته باشند، ولی داشتن اسلحه باید با اجازه مقامات رسمی باشد.
6- امضا مصوبات مجلس و نتایج همه پرسی: قوه مجریه و رئیس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضا کند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد.
7- دولت باید در زمان صلح از افراد و تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی، آموزشی، تولیدی، و جهاد سازندگی، با رعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند در حدی که به آمادگی رزمی آسیبی وارد نیاید.
اختیارات قوه مجریه
1- رئیس جمهور می تواند برای انجام وظایف قانونی خود معاونانی داشته باشد. معاون اول رئیس جمهور با موافقت وی اداره هیات وزیران و مسئولیت هماهنگی سایر معاونت ها را به عهده خواهد داشت.
2- قوه مجریه می تواند، وزرا را عزل کند
3- تصویب بخش نامه های دولتی: علاوه بر مواردی که هیات وزیران یا وزیری مامور تدوین آیین نامه های اجرایی قوانین می شود، هیات وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تامین اجرای قوانین و تنظیم سازمان های اداری به وضع تصویب نامه و آیین نامه بپردازد. هر یک از وزیران نیز در حدود وظایف خویش و مصوبات هیات وزیران حق وضع آیین نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد.
در کنار وظایفی که در بالا ذکر شد، قوه مجریه و دولت، اختیاراتی نیز دارد که میتواند از آن ها استفاده نماید:
4- صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در هر مورد: صلح دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی یا ارجاع آن به داوری در هر مورد، موکول به تصویب هیات وزیران است و باید به اطلاع مجلس برسد. در مواردی که طرف دعوی خارجی باشد و در موارد مهم داخلی باید به تصویب مجلس نیز برسد. موارد مهم را قانون تعیین می کند.
5- اعطای پناهندگی: دولت جمهوری اسلامی ایران می تواند به کسانی که پناهندگی سیاسی بخواهند پناه دهد مگر اینکه بر طبق قوانین ایران خائن و تبهکار شناخته شوند
اختیارات قوه مجریه
نتیجه گیری
نتیجه آنکه تنها وظیفه اصلی قوه مجریه اجرای قانونی است که توسط قوه مقننه به تصویب رسیده است. تمامی وظایف و اختیارات و ممنوعیت ها ذکر شده برای دولت نیز در همین راستا تعریف شده است و نباید دولت و قوه مجریه را به صورت کامل مجزا از کشور دانست.
همچنین قوه قضاییه نیز به نحوه اجرای این قوانین نظارت دارد و در هر مورد که وسط دولت، اقدامی خلاف قانون صورت گیرد میتوان با استفاده از ساز و کار های پیش بینی شده توسط قوه قضاییه این موارد را رسیدگی کرد.