مدیریت تولید و عملیات
به نام خداوند جان و خرد
مدیریت تولید و عملیات
منابع:
مدیریت کارخانه، دکتر سید حسینی
طرح ریزی واحدهای صنعتی، جیمز اپل
طرح ریزی واحدهای صنعتی و جریان مواد، هادی فرقانی
طرح ریزی واحدهای صنعتی، دکتر آصف وزیری
مدیریت تولید و عملیات، دکتر علی محمدی
مدیریت تولید و عملیات، دکتر الوانی
پل ارتباطی
وب سایت:
Ejavanmardi.ir
ایمیل:
Javanmardi.ehsan@gmail.com
فصل اول
مقدمه
تولید؟
عملیات؟
مدیریت؟
مدیریت عملیات(Operation Management)
طراحی، اجرا و نظارت بر سیستم های سازمانی با استفاده از روشهایی چون تجزیه و تحلیل جریان کار، برنامه ریزی تولید، کنترل موجودی و کنترل جامع کیفیت به منظور نزدیک کردن فعالیت های موسسه با نیازهای بازار.
مدیریت تولید و عملیات
به مجموعه ای از فعالیتها اطلاق می شود که منابع در دسترس را به کالا و خدمات تبدیل می نماید.
جایگاه تولید و عملیات در سازمان :
خدمات؟
سهم نیروی انسانی شاغل در صنعت و خدمت :
طیف کالا و خدمت :
سازمان به مثابه یک سیستم:
سیر تحولات مدیریت :
سیر تحولات مدیریت(ادامه) :
مدیر عملیاتی؟
وظایف مدیر عملیاتی :
سیستم عملیات را شناخته و به طریقی آن را به کار گیرد که حداکثر نتیجه از منابع و امکانات سازمان حاصل شود.
مسوولیت عملیات تغییر و تبدیل ورودی به خروجی را بر عهده دارد.
وظایف اصلی مدیریت شامل برنامه ریزی برای تعیین اهداف آتی، انجام پیش بینی های لازم، سازماندهی فعالیت ها، کنترل و نظارت به منظور اطمینان یافتن از تحقق هدفها و ایفای نقش استراتژیک را عهده دار می باشد.
وظایف مدیر عملیاتی :
Key Decisions of Operations Managers
What
What resources/what amounts
When
Needed/scheduled/ordered
Where
Work to be done
How
Designed
Who
To do the work
انواع عملیات :
فصل دوم
آشنایی با سیستم های تولیدی
فرآیند ایجاد یک واحد صنعتی
بررسی بازار:مطالعه ی میزان تقاضای بازار و خواسته های مشتریان
پیش بینی فروش
مکان یابی واحد صنعتی:بازار فروش، مواد اولیه و راه های ارتباطی و . . .
ارزیابی مالی و اقتصادی طرح
طراحی محصول:طراحی مشخصات و تهیه نقشه های فنی
فرآیند ایجاد یک واحد صنعتی
طراحی فرآیند:طراحی چگونگی تولید محصول
طراحی عملیات:تعیین دقیق منابع موردنیاز اعم از ماشین آلات، تجهیزات و نیروی انسانی و شرح وظایف چگونگی عملیات هر ایستگاه کاری
طراحی واحد صنعتی (کارخانه):مرحله ی اصلی (با پیش نیازهایی ازمراحل 5 و 6 و 7)
طراحی تجهیزات:این بند در کشورهای جهان سوم که عمدتاً به صورت تحت لیسانس هستند لازم نیست.
طراحی ساختمان ها:مهندسی عمران
فرآیند ایجاد یک واحد صنعتی
تامین بودجه
تدارکات :شامل مواد و مصالح ساختمانی، ماشین آلات و ابزارآلات و همچنین نیروی انسانی
عملیات اجرایی
تولید و بهره برداری
انبارداری محصولات نهایی
توزیع
بازاریابی و فروش
دریافت بازخورد از مشتریان و تحلیل آنها
کلید طراحی کارخانه[ PQRST ]
آقای Muther پنج عامل زیر را به عنوان کلیدی در جهت مسئله طراحی کارخانه ارائه نموده است:
محصول (produet) چه چیزی قرار است تولید شود؟
مقدار (quantity) چه مقداری از هر یک از اقلام باید تولید شود
روش تولید (routing)محصول چگونه ساخته می شود؟
)فرآیند عملیات و ترتیب عملیات(
خدمات پشتیبانی (supporting service) چه ماشین آلات و تجهیزاتی به کار گرفته می شوند؟
زمان (time) چه وقت محصول باید تولید شود؟
انواع روش های تولید
محصولی (خط تولید)
فرآیندی (کارگاهی- job shop)
ثبات محل یا پروژه ای
براساس تکنولوژی گروهی (سلولی)
تولید ناب
تولید چابک
تولید محصولی
ماشین ها با توجه به عملیات هایی که برای ساخت محصول لازم است پشت سر هم قرار می گیرند
چه زمانی استفاده می شود؟
حجم تولید بالا
تنوع تولید کم
وقتی که طرح محصول و قطعات آن استاندارد و یکسان باشد.
وقتی که میزان تولید ثابت و یکنواخت باشد.
استقرار فرآیندی (کارگاهی)
براساس نوع ماشین آلات تقسیم بندی صورت می گیرد.
در این روش کلیه ی عملیات مشابه در یک محل انجام میگیرد.
موارد استفاده
تنوع تولید زیاد
حجم تولید کم و یا نوسان داشته باشد
زمان انجام عملیات متغیر
ماشین آلات گران قیمت و سنگین باشد و حرکت دادن آنها ممکن نباشد.
استقرار براساس ثبات محل
در این روش تمام عملیات ها توسط یک یا گروهی کارگر انجام شده و مواد و قطعات در یک محل ثابت قرار دارند و از محلی به محل دیگر منتقل نمیشوند بلکه ماشین آلات و تجهیزات به آنجا آورده میشوند، مانند کشتی سازی.
موارد مورد استفاده:
ماشین آلات ساده باشد.
هزینه حمل و نقل محصول زیاد باشد.
قطعاتی که محصول از آنها تشکیل شده زیاد نباشد.
روش استقرار گروهی (سلولی) Group technology
تقسیم بندی براساس شباهت میان قطعات انجام می شود در حالی که در job shop شباهت ها ی ماشین آلات مبنای تقسیم بندی بود.
مثلاً قطعاتی که از هر لحاظی مثل اندازه یا روش تولید یا جنس یا… مشابه هستند در یک سلول قرار می گیرند و برای هر خانواده یا گروه یک شبه خط تولید دورن سلول ایجاد می شود.
در واقع ترکیبی از خط تولید و روش کارگاهی است.
استفاده از استقرار محصولی در سیستم استقرار کارگاهی
حذف ضایعات
عیوب صفر
استفاده از JIT
تیم های چند منظوره
کاهش لایه های سازمانی
رهبری تیمی
سیستمهای اطلاعاتی عمودی
بهبود مستمر
سیستم کششی تولید
مشخصه های تولید ناب:
کیفیت بالای محصول و ساخت براساس پسند مشتری
بسیج استعدادها و توانایی های اصلی
قابلیت ارتقا در محصولات
پاسخگویی به جامعه و مسائل محیطی
تلفیق تکنولوژی های مختلف
پاسخ به تغییرات و عدم اطمینان ها
ادغام درون سازمانی و برون سازمانی
مشخصه های تولید چابک:
فصل سوم
طراحی محصول و فرآیند تولید آن
تعریف طراحی محصول
فرآیندی که با تعریف دقیق محصول و عملکردها و کاربردهای آن به تعیین خصوصیات کلی و جزئی محصول پرداخته و طی آن با رعایت خواسته های مشتری و استاندارها و با توجه به توجیه اقتصادی تولید محصول به تهیه نقشه های فنی و نمونه اولیه محصول منجر می شود.
خواسته های مشتری:
الزام آور
عملکردی
انگیزشی
نیاز های مشتریان
اساسی (الزام آور)
عملکردی
انگیزشی
پیش نیازهای طراحی محصول:
مطالعات امکان سنجی
پیش بینی فروش و تقاضا
ارزیابی مالی و اقتصادی طرح
در واقع این مرحله شناخت محصول است
شناخت بازار مصرف
کاربرد محصول
فرمول و نقشه های فنی و روش ساخت
مواد اولیه
شناخت سازمان های حمایت کننده
کالای مشابه
تقاضای محصول
کیفیت محصول
شناخت دوره ی عمر محصول
هر محصولی یک روز متولد و روزی می میرد
معرفی
در این دوره کسی از محصول شناخت ندارد و رغبتی هم برای خرید ندارد.
در این مرحله بسیاری با شکست مواجه می شوند.
شرکت به خرده فروشان تخفیف می دهد و تبلیغات زیاد مورد نیاز است.
در این مرحله حتی شاید شرکت ضرر بدهد.
خرده فروشان تا حد امکان از خرید و انبار کردن محصول خودداری می کنند.
نقش مهندسان کارخانه اینجا معلوم می شود.
رشد
هدف در این مرحله افزایش حجم توزیع در بازار و جلب اعتماد است.
در این مرحله مشتریان محصول را آزمایش می کنند و در صورت کیفیت مشتری دائم می شوند.
Delay داریم
در این مرحله فروشنده قیمت کالا را کمی بالا می کشد. در مرحله ی معرفی قیمت را تا جایی که حداقل ضرر را داشته باشیم پایین می آوریم. اما در مرحله رشد قیمت باید حداقل هزینه را پوشش دهد.
در این مرحله به هیچ عنوان نباید کمبود به وجود آید.
در مراحل تولد (معرفی) و رشد نباید توقع سود داشت.
بلوغ:
در این مرحله نرخ رشد کل بازار رو به کاهش می نهد.
نقش کیفیت محصول تعیین کننده است.
افزایش هزینه های بازاریابی در این دوره رقابت کاملاً محسوس است و باید قیمت ها شکسته شود.
ارائه محصول جدید: به محض مشاهده کاهش سود شرکت باید به دنبال تحقق به تولید محصول جدید برود.
شرکت های رقیب در این مرحله محصولشان به بازار می رسد.
شرکت باید به دنبال تحقیق و توسعه در محصول باشد.
نقش اساسی را بازار یابی ایفا می کند.
اشباع:
(در این مرحله حداکثر تقاضا را داریم) اما حداکثر سود را نداریم.
در این مرحله عرضه > تقاضا
فروش شرکت اصلی به دلیل وجود رقبا کم می شود.
رقابت بر سر کیفیت، قیمت و بازاریابی است.
تولید کننده در این مرحله باید به فکر ایجاد تنوع و تغییر در محصول باشد
نزول:
تقاضا و فروش با سرعت زیادی کاهش می یابد.
ممکن است کالاهای جدید نیاز مشتریان را برآورده نسازد حمایت از محصول بستگی به تثبیت هزینه ها دارد.
نقش حسابداری صنعتی برای صرفه جویی در هزینه ها مهم است.
مرگ:
کاهش تقاضا به گونه ای می شود که دیگر تولید محصول از توجیه اقتصادی برخوردار نیست.
دلایل: ورود تکنولوژی جدید، تغییر سلیقه مشتری، فرهنگ مشتری، رقبا و . . .
مهندسی محصول
فعالیتی است به منظور طراحی یا تجدید طراحی محصول با اهداف:
برآورده کردن نیاز مشتری
اقتصادی بودن
کیفیت
مثلاً:
رفع خطاهای احتمالی در طراحی اولیه
بررسی ابعاد محصول کیفیت و نیاز مشتری تعیین ظرفیت محصول و تعداد قابل قبول برای تولید اقتصادی
مشکلات و هزینه های اضافی برای برخی مشخصات خاص محصول اقتصادی
مراحل طراحی محصول
آنالیز ارزش
از مراحل طراحی محصول قبل از مرحله ی ساخت انجام می شود.
ارزیابی محصول با هدف:
کاهش هزینه ها (ارزان تر کردن)
افزایش کیفیت
هدف تولید محصول ارزان تر و با کیفیت تر
جایگزینی مواد اولیه
تغییر در روش تولید.
امکان استفاده از مواد اولیه ارزانتر
بکارگیری روش بهتر
جهت تولید محصول
تغییرات
امکان حذف
تلرانس های اضافی
طراحی قطعات بمنظور ساده شدن مونتاژ
کاهش کیفیت
باتوجه به مکان
تغییر جنس
قطعات بدون
نیاز به کیفیت بالا
چه قطعاتی بهتر است خریداری شوند؟
قطعات استاندارد:
پیچ، مهره، میخ، واشر و . . .
قطعاتی که تکنولوژی ساخت آنها در دسترس ما نیست.
قطعاتی که فرآیند ساخت آنها کلاً با فرآیند ساخت کارخانه متفاوت هستند.
قطعاتی که دیگر شرکت ها تخصص بالاتری در تولید آنها دارند.
قطعاتی که دیگر شرکت ها آن ها را با مقیاس بالا و در نتیجه ارزان تر تولید می کنند.
چه قطعاتی بهتر است تولید شوند؟
قطعاتی که تولید آنها باعث بالا رفتن تکنولوژی می شود.
تولید این قطعات باعث می شوند که در آینده به شرکتی قدرتمند در آن زمینه تبدیل شویم.
قطعاتی که واگذار کردن تولید آن به خارج از کارخانه باعث لو رفتن اطلاعات محرمانه شود.
قطعاتی که براساس سیاست های دولت تولید آنها الزامی است.
تصمیم گیری در قبال خرید یا تولید بر اساس تکنولوژی محصول
فصل چهارم
انتخاب محل و طراحی کارخانه
عوامل موثر بر تصمیمات مکان یابی
جو کاری و نیروی کار مناسب
نزدیکی به بازارهای مصرف
کیفیت زندگی
نزدیکی به عرضه کنندگان
نزدیکی به تاسیسات اصلی شرکت
امکانات آب، برق، تلفن
هزینه های ساخت و ساز، وجود شیوهای چندگانه حمل و نقل، هزینه های جابه جایی مواد و نیروی انسانی بین کارخانه ها، هزینه های بیمه، مقررات محلی (کنترل آلودگی صدا) معافیت های مختلف
انتخاب محل کارخانه
AHP
درخت تصمیم
فصل پنجم
مدل های پیش بینی
در زندگی روزانه خود بارها شاهد بوده ایم که برای خرید کالای خاصی به یک فروشگاه مراجعه کرده اما فروشنده اظهار کرده که آن کالا تمام شده است.
یا برای صرف غذای خاصی به رستورانی رفته ایم اما آن غذا تمام شده است.
چرا؟
پیش بینی
کمی
مدل های سری زمانی
مدل های علّی (سببی).
کیفی
روش های کیفی