پاورپوینت آموزشی
درس 3
علـوم تجربـی سوم دبستان
مواد اطراف ما
یک تکّه صابون مصرف نشده بردارید و آن را رنده کنید. کمی از صابون رنده شده را در یک لیوان آب گرم بریزید.
با استفاده از آب صابون و به کمک حلقه هایی که درست کرده اید، حباب بسازید.
آن قدر آب و صابون این لیوان را هم بزنید تا صابون ناپدید شود. یک حلقه سیم نازک را به شکل دایره های کوچک و بزرگ درآورید.
فعالیت
می توانید به جای حلقه ی سیم نازک، از نی، لوله ی خودکار یا وسایلی مثل آنها استفاده کنید.
صابون(جامد)، آب گرم(مایع)، حلقه فلزی(جامد)، رنده(جامد)، لیوان(جامد)، قاشق(جامد)
نام مواد و وسایلی را که برای ساختن حباب استفاده کردید را بنویسید و جامد یا مایع بودن آنها را مشخّص کنید.
نکات درس
یک بادکنک بردارید و آن را باد کنید. چرا هنگام باد کردن بادکنک، اندازه ی آن به تدریج بزرگ تر می شود؟
هوا ماده ی است که حالت گازی دارد.
هنگام باد کردن بادکنک، هوا را وارد آن می کنیم. هوا مانند صابون و آب، یک مادّه است؛ امّا این مادّه مثل صابون حالت جامد و مثل آب، حالت مایع ندارد.
گاز چیست؟
گازها مانند هوا در همه جای ظرف پخش می شوند. به موادّی مانند هوا که در همه جای ظرف پخش می شوند، گاز می گویند.
در تصویر مقابل به لیوان و پارچ دقت کنید. آیا شربت تمام پارچ یا لیوان را فرا گرفته است؟
آیا مایع نیز مانند گاز در همه جای ظرف پخش می شود؟
نکات درس
این تصویرها استفاده های گوناگون از گازها را در زندگی نشان می دهند.
از این تصاویر نتیجه می گیریم گازها قابل دیدن نیستند و شکل ثابتی هم ندارند.
درباره ی آنها گفت و گو کنید. چه نتیجه ای می توانید بگیرید؟
گفت و گو
انسان و همه ی گیاهان و جانوران برای زنده ماندن به هوا نیاز دارند.
چرا انسان ها نمی توانند در کرات دیگر زندگی کنند؟
در اطراف ما هوا وجود دارد؛ امّا چون این مادّه رنگ ندارد، آن را نمی بینیم.
علم و زندگی
مواد همیشه به یک حالت باقی نمی مانند. شما هر روز در اطراف خود، موادّ گوناگونی را به حالت های جامد، مایع و گاز می بینید.
آب یخ زده(جامد)، آب درون لیوان(مایع)، بخار آب ابر شده(گاز)
تصویرهای مقابل حالت های مختلف آب را نشان می دهند. هر تصویر، آب را در کدام حالت نشان می دهد؟
نکات درس
آیا حالت های مادّه می توانند به یکدیگر تبدیل شوند؟ آزمایش زیر، شما را برای یافتن جواب این سوال کمک می کنند.
یخ و کره حالت جامد دارند. اگر به اندازه ی کافی گرما دریافت کنند، به حالت مایع تبدیل می شوند. تبدیل یک مادّه از حالت جامد به حالت مایع، ذوب نامیده می شود.
در یک ظرف، چند تکّه یخ و در ظرف دیگر مقداری کره بگذارید؛ کمی صبر کنید، تغییرات را به دقّت مشاهده کنید و بنویسید.
آزمایش
در زندگی روزمرّه ذوب شدن چه موادّی را مشاهده کرده اید؟
در زمان های قدیم که یخچال وجود نداشت؛ انسان ها چگونه می توانستند یخ تهیه کنند.
اگر آب را در جایخی یخچال بگذاریم، آب از حالت مایع به حالت جامد تبدیل می شود. تبدیل یک مادّه از حالت مایع به جامد، انجماد نامیده می شود.
گفت و گو
در حیاط مدرسه کمی آب بریزید و دور آن خط بکشید. هریک ساعت به آن سر بزنید و دور آب های موجود خط بکشید.
بله، دور خط ها کوچک و کوچک تر می شود. چون با گذشت زمان، مقداری از آب بر اثر گرمای خورشید بخار می شود.
آیا محلّ خطّ بسته ی شما تغییر می کند؟
آزمایش
آب، حالت مایع دارد. هنگامی که به اندازه ی کافی گرما دریافت کند، بخار شده و به حالت گاز تبدیل می شود.
بخار آب کاربردهای فروانی دارد. از جمله در اتوی بخار، بخارپز و …
تبدیل یک مادّه از حالت مایع به گاز را تبخیر می نامند.
نکات درس
اگر مواد جامد به اندازه کافی گرم شوند، به مایع تبدیل می شوند. تبدیل مواد جامد به مایع ذوب شدن نام دارد.
برخی از مواد غذایی وقتی بیرون از یخچال باشند ذوب می شوند. مثل: کره و بستنی
ذوب شدن یعنی مایع شدن.
ذوب شدن
مواد مایع اگر به اندازه کافی سرد شوند، به جامد تبدیل می شوند. تبدیل مایع به جامد انجماد نام دارد.
برخی از مواد غذایی برای اینکه فاسد نشود باید منجمد شوند تا ماندگاری بیشتری داشته باشند. مثل: گوشت مرغ و ماهی
انجماد به معنی جامد شدن است.
انجماد
آب دریا بخار می شود. بخار آب یک گاز است. معمولاً در هوا مقداری بخار آب وجود دارد. ولی دیده نمی شود،
ابرها از بخار آب به وجود می آیند. پس از اینکه ابرها سرد شدند بخار آب به باران تبدیل می شود.
تبدیل شدن مایع به گاز تبخیر نام دارد. تبخیر یعنی بخار شدن.
بخار آب
در اطراف ما مواد به سه حالت جامد مایع و گاز دیده می شوند. ماده ای که داخل یک بادکنک را پر می کند گاز است.
گاز ها در همه جای ظرف پخش می شوند و در کل نسبت به مایعات و جامدات سبک تر و آزادترند که به همه جا بروند به همین دلیل است که در همه جای ظرف پخش می شوند.
انسان و تمام گیاهان و جانوران برای زنده ماندن به هوا نیاز دارند. هوا فاقد رنگ است.
خلاصه درس
در طبیعت و زندگی ما آب همیشه به یک حالت باقی نمی ماند و به سه شکل، جامد، مایع و گاز وجود دارد.
بعض از مواد مانند کره و شکلات دارای ذوب خمیری هستند یعنی به مرور با گرفتن گرما و به صورت تدریجی ذوب می شوند، در واقع ابتدا به شکل خمیر درآمده و سپس به حالت مایع در می آیند.
مواد جامد می توانند با دریافت گرما به حالت مایع درآیند. مثلا یخ با گرفتن گرما آب می شود که به این تغییر ذوب می گویند.
خلاصه درس
ماده چیست؟
هر چیزی که جا بگیرد و فضا را اشغال کند. بیشتر آن چه که در اطراف ما هستند ماده نام دارند.
سوال 1
مشاهده جواب
سه حالت ماده را نام ببرید؟
جامد، مایع و گاز
سوال 2
مشاهده جواب
حباب هایی که از آب و صابون ساخته اید از چه چیزی پر شده اند؟
از هوا
سوال 3
مشاهده جواب
چرا هنگام باد کردن بادکنک اندازه ی آن به تدریج بزرگتر می شود؟
زیرا با فوت کردن بادکنک هوای بیشتری وارد آن می کنیم.
سوال 4
مشاهده جواب
گاز چیست؟
به موادی مانند هوا که در همه جای ظرف پخش می شوند گاز می گویند.
سوال 5
مشاهده جواب
دو مورد از موارد استفاده ی گاز را بنویسید.
پختن غذا و تنفس
سوال 6
مشاهده جواب
چه چیزی باعث تغییر حالت مواد می شود؟
گرما و سرما
سوال 7
مشاهده جواب
چرا ما هوا را نمی بینیم؟
چون این ماده رنگ ندارد آن را نمی بینیم.
سوال 8
مشاهده جواب
ذوب شدن چیست؟
تبدیل یک ماده از حالت جامد به حالت مایع در اثر گرما را ذوب می نامند. مانند ذوب شدن برف، یخ، آهن، شکلات و بستنی
سوال 9
مشاهده جواب
انجماد چیست؟
تبدیل یک ماده از حالت مایع به حالت جامد در اثر سرما را انجماد می نامند. مانند یخ بستن آب درون یخچال.
سوال 10
مشاهده جواب
تبخیر چیست؟
تبدیل یک ماده از حالت مایع به حالت گاز در اثر گرما را تبخیر می گویند. مانند تبخیر آب درون کتری یا تبخیر آب درون غذا روی شعله گاز
سوال 11
مشاهده جواب
میعان چیست؟
تبدیل یک ماده از حالت گاز به حالت مایع در اثر سرما را میعان می نامند. مانند تشکیل قطرات آب بر روی پارچ آب سرد.
سوال 12
مشاهده جواب
به چه موادی مایع می گویند؟ مثال بزنید.
به موادی که جرم دارند اما حجم معینی ندارند و حجم ظرف را به خود می گیرند مایع می گویند. مانند: آب و شیر.
سوال 13
مشاهده جواب
به چه موادی گاز می گویند؟ دو ماده بنویسید که حالت آنها گاز باشد.
به موادی که در همه جای ظرف پخش می شوند گاز می گویند. مانند: هوا و بخار آب.
سوال 14
مشاهده جواب
فرق بین مایعات و گازها چیست؟
گازها در همه جای ظرفی که در آن قرار می گیرند پخش می شوند. اما مایعات به اندازه ی مقدارشان در ظرف پخش می شوند.
سوال 15
مشاهده جواب
چند مورد از کاربرد گازها را بنویسید.
باد کردن بادکنک، کپسول اکسیژن برای تنفس بیماران، تنفس کردن غواصان در زیر دریا، کپسول آتش نشانی برای خاموش کردن آتش.
سوال 16
مشاهده جواب
ذوب را تعریف کنید.
تبدیل یک ماده از حالت جامد به حالت مایع را ذوب می گویند.
سوال 17
مشاهده جواب
یک آزمایش بنویسید که ذوب شدن ماده ای را نشان دهد.
بستنی ماده جامد است که اگر به مقدار کافی گرم شود، به مایع تبدیل می شود یعنی ذوب می شود.
سوال 18
مشاهده جواب
انجماد را تعریف کنید.
تبدیل یک ماده از حالت مایع به جامد را انجماد می گویند.
سوال 19
مشاهده جواب
یک آزمایش بنویسید که انجماد مواد را نشان دهد.
اگر آب را در فریزر قرار دهیم بعد از گذشت چند ساعت شاهد یخ زدن آب خواهیم بود. این اتفاق انجماد را نشان می دهد.
سوال 20
مشاهده جواب
تبخیر را تعریف کنید.
تبدیل یک مادّه از حالت مایع به گاز را تبخیر می گویند.
سوال 21
مشاهده جواب
یک آزمایش بنویسید که تبخیر را نشان دهد.
بخار شدن آب درون غذا بر اثر حرارت، به این تغییر حالت مایع به بخار، تبخیر می گویند.
سوال 22
مشاهده جواب
آیا مواد همیشه به یک حالت باقی می مانند؟ برای پاسخ خود دلیل بیاورید.
خیر، زیرا می توان ماده مایعی را با حرارت دادن به گاز تبدیل کرد و یا مادّه ی جامدی را با حرارت دادن به مایع تبدیل کرد.
سوال 23
مشاهده جواب