بسم الله الرحمن الرحیم
عنوان : ضوابط طراحی سرویس بهداشتی و حمام
الزامات کلی:
در تمام تصرف ها بسته به نوع وبار تصرف،باید فضاهای بهداشتی به تعداد کافی تامین شود.در ساختمان های مورد استفاده ی عموم، تعبیه ی فضا های بهداشتی مناسب برای افراد معلول مطابق ضوابط مصوب شورایعالی شهرسازی و معماری الزامیست.
سطوح زیر بنا،ابعاد و ارتفاع داخلی،نورگیری و تهویه در فضاهای بهداشتی نباید از مقادیر مشخص شده در این مقررات کمتر باشد.حداقل اندازه های سطح کف و ابعاد این فضاها باید خارج از کمدهای دیواری توکار، تاقچه ها و آستانه ی درها و پنجره ها اندازه گیری و کنترل شود مگر آنکه در مواردی به گونه ای یگر بیان شده باشد.
دسترسی در فضاهای بهداشتی در واحد های تصرف که حداکثر دارای دو فضای مستقل اقامتیا اشتغال هستندمی تواند از یکی از آن فضاها تامین شود مشروط بر آنکه دسترسی به فضای مورد نظر برای همه فراهم و تهویه ی لازم و مستقل برای فضای بهداشتی مطابق ان مقررات برقرار باشد،مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به نحو دیگری تعیین شده باشد.
تعبیه ی فضاهای بهداشتی (مستراح) در هر شرایطی نباید در راستای جهت قبله صورت گیرد.
نوع، حریم ها و شرایط نصب کلید و پریز و سایر تجهیزات الکتریکی در فضا های بهداشتی باید به گونه ای باشد که ایمنی استفاده کنندگان از فضاهای بهداشتی را فراهم آورد.
اندازه های فضاهای بهداشتی:
اندازه ی افقی تمام شده برای ضلع کوچکتر هر فضای بهداشتی در هیچ شرایطی نباید از 1/10 متر کمتر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیین شده باشد. در صورتی که محدوده ای به عنوان پیش ورودی در داخل فضای دوش مستقل پیش بینی شود،یکی از ابعاد فضای دوش باید حداقل 1/50 متر باشد.
حداقل فضای بهداشتی برای استفاده ی معلولین1/50*1/70 متر است.
ارتفاع فضاهای بهداشتی در هر قسمت که فرد به طور معمول به صورت ایستاده است نباید از 2/10 متر کمتر باشد مگر آنکه در مقررات اختصاصی تصرفی به گونه ای دیگر تعیین شده باشد.
نورگیری و تهویه:
سطح بازشوی الزامی در صورت تعویض هوای طبیعی در فضاهای بهداشتی حداقل 0/18 متر مربع است.نور گیری و تعویض هوای طبیعی برای فضاهای بهداشتی الزامی نیست و می توان آنها را به صورت مصنوعی تامین نمود.مگر اینکه در تصرف خاصی الزام شده باشد.
سیستم های تخلیه ی هوای فضاهای بهداشتی باید یا به صورت مرکزی ویا با هواکش هایی مستقل که توسط کلید های روشنایی برق یا کلید های جداگانه به کار افتند،عمل کنند.در صورتی که هوای چند فضای بهداشتی توسط یک هواکش تخلیه شود، این هواکش باید توسط کلید های مجزایی که در هریک از آنها قرار می گیرد به کار افتد و متصل به برق اضطراری باشد.
الزامات فضاهای بهداشتی با نورگیری از سقف:
برای تامین نور و تهویه ی فضا های بهداشتی که تامین نور آنها به صورت طبیعی صورت می گیرد،در صورت عدم امکان تعبیه ی پنجره ی دیواری، استفاده از نورگیر های سقفی الزامی است.
کفسازی و پوشش دیوار :
در تمام ساختمان ها ، دیوار های دستشویی و توالت باید تا ارتفاع حداقل 1/20 متر و در حمام حداقل 2 متر از کف،با کاشی یا مصالح مشابه پوشیده شود.کف این فضاها باید به نحو مناسب عایق کاری رطوبتی شده و با کاشی یا دیگر مصالح قابل شست و شو پوشیده شوند.
تمیز کردن تنها بخش کوچکی از حمام کردن است، حمام کردن یک فعالیت پایه با جوانب لذت بخش ودرمانی است.
اتاق کودک
اتاق مهمان
راهرو
پلکان
بالکن
اتاق تعویض لباس
اتاق خواب
اتاق خواب
حمام
توالت
روابط فضایی با حمام
در مجاورت اتاق خوابها و توالت ها
در شمال برای تهویه و روشنایی طبیعی وعادی
حمام
اتاق خواب
خصوصی یا عمومی
حمام مورد استفاده مهمانان نباید به فضاهای خصوصی راه داشته باشد.
90
75
متناسب با عرض شانه
راحتی حرکت دست
متناسب با عرض شانه و عرض در
75
80
100
70
170
متناسب با قد انسان
متناسب با عرض شانه ها و حرکت آزاد دستها
2/10
75
15
90
30
1/70
متناسب با عرض شانه
90
80
ایجاد فاصله بین وان و دوش
متناسب با عرض شانه ها و حرکت آزاد دستها
ایجاد فاصله بین دوش و دیوار، بیشتر از 15 سانت
متناسب با قد انسان
متناسب با عرض شانه ها و حرکت آزاد دستها
کاشی بودن دیوار ها حداقل تا ارتفاع 2 متر
حداقل ارتفاع مورد نیاز 2/20 متر
عرض در 60 تا 75 سانتی متر
در ترجیحا به داخل باز شود.
کف پوش
قابل شستشو
سُر نبودن
مقاوم در برابر رطوبت
استفاده از عایق رطوبتی و صوتی
در خانه های چند طبقه حمام و دستشویی درست در بالای هم قرار
میگیرند.
حمام های مجاور در دو واحد مسکونی نباید به یک سیستم لوله کشی وصل باشند.
کمد حمام
مواد شوینده
وسایل پزشکی و آرایشی
آینه و چراغ
محل آویزان کردن حوله ها
دستگیره هایی در بالای وان
در صورت کوچک بودن آشپزخانه می توان ماشین لباسشوئی را در حمام قرار داد.
160-180
70-80
170-153
75-60
50
18-15
120-62
120-62
نور پردازی
نور پردازی سرویس های بهداشتی به دلیل صیقلی بودن مصالح به کار رفته در ساخت و درخشندگی آنها باید با دقت صورت گیرد.
استفاده از نور طبیعی در محیط
در نظر گرفتن فضای جدا برای تعویض لباس
رختکن
باید به اندازه کافی بزرگ باشد تا افراد آزادانه بتوانند حرکت کنند.
فضایی برابر با 6 تا 7 فوت.
وجود کمد برای هر فرد در رختکن و استفاده از دیوار های قطور برای ایجاد قفسه و کمد.
در شمال برای تهویه و نور مناسب
با توجه به نوع عرصه( خصوصی یا عمومی) در راهرو و در اتاق های شخصی
ورودی
خصوصی
عمومی
25
25
40
40
75
15
20
20
40
40
75
40
40
40
20
30
75
40
20
15
20
40
75
70
40
20
25
عایق بودن دیوار ها در برابر رطوبت
حداقل ارتفاع لازم 2/20 متر
رو به قبله و پشت به قبله نبودن
قرار گیری شیر و شلنگ در سمت راست
عرض در 60 تا 75 سانتی متر و رو به داخل
فاصله دستشویی از کنار دیوار حدود 45 سانتی متر
حداقل طول 110 و
حد اقل عرض 85 سانتی متر
45
کفپوش
مقاوم بودن کف در برابر آب و رطوبت
قابل شستشو بودن
صیقلی بودن
لیز نبودن
به کار گیری کف پوش نا مناسب
جای کاغذ توالت
آب گرم
کمد حوله
محل آویزان کردن حوله
وسایل پزشکی و آرایشی
مواد شوینده
در کنار توالت و گاهی حمام
90
25
70
90
70
60
80
90
آینه
مواد شوینده
محل آویزان کردن حوله
جای صابون و مسواک
مواد آرایشی و بهداشتی
چراغ
نور پردازی
از دو طرف آینه برای یکنواختی نور پخش شده به طرف صورت
نورپردازی از پایین ،نامناسبترین نوع نورپردازی
منابع:
الگوهای استاندارد در معماری، کریستوفر الکساندر
نویفرت
کتاب مقررات ملی ساختمان
مجله هنر معماری شماره 23