ضدعفونی کننده ها
هدف
مرور مواردی که در ترویج واجرای برنامه های ضدعفونی میبایست مدنظر قرارگیرند.
مرور مواد شیمیایی که به عنوان ضدعفونی کننده استفاده میشوند. همچنین بررسی فواید و مضرات آنها
مرور قدم به قدم یک برنامه ضدعفونی
چه وسایلی اغلب در کنار بیمار آلوده ھستند؟
حذف تعداد زیاد یا همه میکروارگانیسم های پاتوژنی که بر روی اشیاء بی جان وجود دارند بجز اسپورباکتریها.
(ضدعفونی) :
حذف یا نابودی کامل تمام انواع میکروارگانیسم ها طی فرآیند شیمیایی یا حرارتی.
استریلیزاسیون :
تقسیم بندی سطوح و وسایل به کار رفته دردرمان بیمار
وسایل نیمه بحرانی(نیمه حساس)
وسایلی هستند که در تماس با غشاهای موکوسی و پوست غیر سالم هستند.
وسایل درمانی تنفسی و بیهوشی، آندوسکوپ ها ، تیغه های لارنگوسوپ ها و…
اگرچه تعداد کمی اسپور ممکن است بر روی این وسایل وجود دارد، اما باید عاری از میکروارگانیزم ها باشند.
وسایل غیر بحرانی(غیر حساس)
آنهایی هستند که تماس با پوست سالم داشته اما با غشاهای مخاطی تماسی ندارد.
پوست سالم به صورت سد موثری در برابر اغلب میکروارگانیزم ها عمل می کند و استریل بودن وسایلی که با پوست سالم در تماس هستند ضروری نیست.
مانند، کاف های فشار سنج، عصاهای زیر بغل، نرده های تخت، ملحفه ها، بعضی از ظروف غذا، میز کنار تخت، وسایل بیمار و سطوح و ….
تعاریف
انواع ضدعفونی کننده ها
Disinfectant
موادی هستند که برای ضدعفونی اماکن ، وسایل و اشیاء به کار برده میشوند.
Antiseptics
موادی هستند که برای ضدعفونی سطوح زنده یا بافت ها مورد استفاده قرار میگیرند.
تعاریف
ضدعفونی کننده های قوی (High Level Disinfectants)
ضدعفونی کننده های متوسط (Intermediate Level Disinfectants)
ضدعفونی کننده های ضعیف (Low Level Disinfectants)
ضدعفونی کننده های قوی
این دسته از ضدعفونی کننده ها روی کلیه اجرام بیماریزا موثراند ولی روی هاگ باکتریها لزوماً موثرنیستند.این مواد در صورتی که مدت زمان تماس آنها (12-3 ساعت) افزایش یابد میتوانند عمل استریلیزاسیون را انجام دهند.(استریلیزاسیون شیمیایی)
یک ضدعفونی کننده ی ایده آل چه
محلولی است؟
• نوع کاربری
• طریقه مصرف
• نیاز به رقیق سازی
• میزان مصرف
• مدت زمان مصرف
• آمادگی اولیه
• تاریخ تولید و انقضاء
نکاتی که در استفاده از ضدعفونی کننده ها میبایست رعایت گردد.
محدودیت اثر
اثر ضدعفونی کنندگی یا جرم کشی درمقابل یک گروه از میکروارگانیسم های خاص تعیین میگردد.
موثربر استافیلوکوکوس آرئوس /موثر بر گروه گرم مثبت ها
موثر بر سالمونلا کلرا سوئیس /موثر بر گروه گرم منفی ها
نکاتی که در استفاده از ضدعفونی کننده ها میبایست رعایت گردد.
2. کلمات اخطار دهنده به منظور نشان دادن میزان خطر محصول
(به ترتیب از حداقل تا حداکثر ضرر)
Caution
Warning
Danger
Poison / Danger
شامل اقداماتی است که به هنگام بلع یا تنفس ویا تماس با ضدعفونی میبایست انجام گردد.
3. کمک های اولیه
4. رعایت نکات پیشگیرانه
مخاطرات زیست محیطی
مخاطرات فیزیکی و شیمیایی( قابلیت اشتعال یا اثر خورندگی)
اطلاعات مربوط به چگونگی نگهداری و از بین بردن محصول
5. نحوه استفاده
نوع مصرف(پاک کنندگی در مقابل ضدعفونی )
تعیین رقت مورد استفادهروش استفاده (اسپری)
نکات مورد توجه در خصوص ضدعفونی کننده ها
ضدعفونی کننده ایده ال
وسیع الطیف
درهر محیطی فعال باشد
غیرسمی،غیرمحرک و فاقد خاصیت خورندگی باشد.
نسبتاً ارزان باشد.
درواقع هیچ ضدعفونی کننده ایده الی وجود ندارد.
نکات مورد توجه در خصوص ضدعفونی کننده ها
3. زمان تماس یا اثرگذاری ضدعفونی کننده ها
ضدعفونی کننده ها از نظر مدت زمان مورد نیاز جهت اثر گذاری بسیار متغیراند.
محل های مورد نظر میبایست به طور کامل با ضدعفونی کننده پوشیده شود تا از خشک شدگی زودهنگام جلوگیری به عمل آید.
ضدعفونی کننده میبایست حداقل به مقدار 10 دقیقه روی سطوح باقی بماند
6. درجه حرارت
بیشتر ضدعفونی کننده ها بهترین اثر خود را در20 درجه سانتیگراد دارند.
افزایش دما میتواند زمان تماس ضدعفونی کننده ها را کاهش دهد.
درجه حرارتهای پائین ممکن است اثربخشی این مواد را کاهش دهد.
7. سختی آب
سختی آب میتواند ضدعفونی کننده های خاصی را غیر فعال ویا کارائی آنها را کاهش دهد.
8. PH
فعالیت برخی از ضدعفونی کننده ها تحت تاثیر PH قرار دارند.
گلوتارآلدئید در PH >7 و ترکیبات چهارتایی آمونیوم در PH 10-9 موثراند.
دسته بندی ضدعفونی کننده ها
ضدعفونی کننده های قوی
پراکسید هیدروژن
گلوتارآلدئید
فرمالدئید
ضدعفونی کننده های متوسط
الکل ها
ترکیبات کلر و ید
ضدعفونی کننده های ضعیف
ترکیبات فنلیک
ترکیبات آمونیوم چهارتایی
پراکسید هیدروژن:
برروی طیف وسیعی از ارگانیسم هاشامل باکتریها، قارچ ها ،مخمرها، ویروس ها و اسپورها موثر میباشد.
رقت 1 تا 2 درصد استفاده بالینی دارد
6 درصد آن گندزدا سطح بالا و 7/5 درصد به عنوان استریل کننده
موارد مصرف:
از بین بردن بوی نامطبوع دهان در استومایتیت
زخم هایی که گرایش به عفونت دارند
عفونت زدایی آندوسکوپ ها وعدسی های تماسی
سترون سازی وسایل غیرفلزی
مصرف طولانی مدت آن ممنوع است
مشکلات دفع بهداشتی ندارد، محرک نبوده و بوی نامطبوع ندارد، با فلزات، پلاستیک ها و سازگار است
محاسن:
معایب:
می تواند تاثیرات مخربی بر روی وسایل که از جنس روی، مس،المینیوم ،برنج و فلزات دارای روکش نقره یا نیکل داشته باشد؛ دراثر تماس با چشم اسیب های جدی وارد می کند.
از پراستیک اسید برای استریل سازی شیمیایی ابزارهای پزشکی، جراحی و دندانپزشکی(مانند آندوسکوپ ها و آرتروسکوپ ها ) در دستگاه های اتوماتیک استفاده می شود .
مزیت خاص اسید پراستیک این است که محصولات حاصل از تجزیه آن مضر نیست و از خود پسمانده ای به جا نمی گذارد.
اسیداستیک:
اسیدها
اسیداستیک:
شکل غلیظ آن برای پوست و ریه ها محرک است.
در غلظت پایین گندزدا و در غلظت 1 درصد برای یک ساعت سترون کننده
برای وسایل حساس به حرارت کاربرد دارد
برای وسایل فلزی اثر خوردگی دارد
اسید استیک در حضور مواد آلی فعالیت ضعیفی دارد.
آلدئیدها(فرمالدئید،گلوتارآلدئید، دکونکس)
ضدعفونی کننده های وسیع الطیف و بسیار موثری هستند.
اثرضدمیکروبی خود را از طریق تغییر ماهیت پروتئینها و قطع ارتباط اسیدهای نوکلئیک انجام می دهند.
روی باکتریها،قارچها،ویروسها،مایکوباکترمها و هاگها موثراند.
خاصیت خورندگی فلزات،لاستیک و سیمان را ندارند.
این مواد برای انسان و حیوان که آن را استنشاق ویا با آن تماس داشته باشند بسیار محرک و سوزاننده و سرطانزا است.
لوازم حفاظت شخصی به هنگام استفاده از آنها ضروری است.
هزینه مناسبی دارند
آلدئیدها(فرمالدئید)
فرمالدئید گازی با بوی تند است
شکل گازی آن برای ضدعفونی سطوح چوبی، آجری ، درزها و لوازم مکانیکی مورد استفاده قرار میگیرد.
در آب به خوبی حل می شود
فرمالدئید معمولا به صورت محلول آبی 37% به نام فرمالین عرضه می شود
فرمالین محلول 37% فرمالدئید در آب میباشد.
فرمالدئید
فرمالدیید، میکروب کشی قوی است و تمام انواع میکروب ها را نابود می کند. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل، ابزار جراحی، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود.
توجه کنید که بخارات آن سمی است و نباید در معرض آن قرار گرفت
ممنوعیت مصرف آن در بسیاری از کشورها اعمال شده است
یک ماده سرطان زا شناخته شده می باشد
آلدئیدها(گلوتارآلدئید، سایدکس)
ضدعفونی لوازم پزشکی (آندوسکوپها، لوازم بی هوشی، لوازم جراحی و تنفسی) کاربرد دارد.
اثربخشی آن به میزان زیادی به PH (>7)و درجه حرارت بالا بستگی دارد.
خطر درماتیت، رینیت، کونژکتیویت، آسم در افرادی که در معرض خطر هستند
محلولی است که ظرف 20 تا90 دقیقه وسایل حساس به حرارت را گندزدایی و ظرف 6 تا 10 ساعت ضدعفونی می نماید
این محلول با محلول فعال کننده حاوی نیتریت سدیم فعال می شود و به رنگ سبز در می اید
نیتریت برای جلوگیری از خوردگی فلزات است. گلوتارالدئید فعال شده برای گندزدایی لوازم فلزی ماده مناسبی است
محلول دکونکس Deconex
اسامی رایج : دکونکس، گلی اکسال
موارد استفاده : ضدعفونی کننده و گند زدائی سطوح در پزشکی
میکروب کش قوی، فاقد خاصیت خورندگی سطوح
محلول هایی که در حال حاضر در بیمارستان مورد استفاده قرار می گیرد:
الکل ها(اتانول ، ایزوپروپانول)
وسیع الطیف اند و از طریق تغییر ماهیت پروتئین ها و آسیب به غشای سلولی و لیز سلولی میکروارگانیسم ها را از بین میبرند.
برای ضدعفونی سطوح زنده و غیرزنده و ضدعفونی دست استفاده میشوند.
الکلها به سرعت باکتریها را از بین میبرند(5 دقیقه) اما فعالیت ضدویروسی آنها محدود و روی هاگ باکتریها بی اثراند.
الکل ها
الکل ها به سرعت تبخیر شده ولی هیچ باقیمانده ای از خود به جای نمی گذارند.
الکل ها به شدت قابلیت اشتعال داشته و می توانند به سطوح پلاستیکی و لاستیکی آسیب برسانند.
الکل ها میتوانند برای پوست آسیب دیده خیلی محرک باشند.
برای ضدعفونی کردن وسایل و سایر ملزومات کوچک
در صورت وجود مواد آلی فعالیت محدودی دارد
الکل ها
الکل اتیلیک
الکل ها به دلیل فاقد خاصیت کشندگی اسپور استفاده محدودتری دارند
بهترین غلظت 70 درصد
به دلیل تبخیر ضدعفونی کننده تجهیزات است
با تخریب ساختارهای پروتئینی میکروارگانیسم باعث غیر فعال شدن آن ها می شود
ضدعفونی پوست حین تزریق، مانیتور، دستگاه ECG، الکتروشوک وسایر وسایلی که نیاز به ضدعفونی داشته و نباید خیس شوند
از پارچه یا پنبه آغشته به الکل جهت ضدعفونی استفاده شود
محلول ضدعفونی کننده و پاک کننده دست
ساختمان الکلی
به کارگیری در بخش های بالینی 2 تا 3 سی سی برای 30 ثانیه
اسکراب جراحی در عمل های دوم به بعد برای 3 دقیقه و هر بار 3 تا5 سی سی
دکوسپت
هالوژنها(ترکیبات کلر)
هیپوکلریت سدیم (آب ژاول)، وایتکسیکی از پرمصرف ترین ضدعفونی کننده های دارای کلر میباشد
ماده اصلی موجود در آب ژاول، هیپوکلریت سدیم است و ترکیبی فوق العاده قوی است که درصد خیلی کم از آن (5 درصد) را در آب حل می کنند و با نام های مختلف با عنوان سفید کننده به بازار عرضه می کنند.
هیپوکلریت سدیم (آب ژاول)
این ماده برای ضدعفونی کردن لگن و وان حمام، لباس ها، دیوارهای حمام، توالت و آشپزخانه مناسب است. همچنین در ضدعفونی کردن آزمایشگاههایی که در معرض ویروس هپاتیت قرار دارند، استفاده می شود.
محلول هیپوکلریت یا آب ژاول، تمام میکروب ها از جمله قارچ، ویروس و باکتری را نابود می کند. آب ژاول را باید در ظروف مات و سربسته نگهداری کرد و از به کار بردن آن به همراه جوهر نمک جدا خودداری کرد.
– آب ژاول باعث از بین رفتن پشم می شود .برای همین نباید از آن برای پارچه ها پشمی و نیز ابریشمی و چرم استفاده کرد.
– خیساندن زیاد پارچه ها در آب ژاول سبب ضعیف شدن الیاف آنها می شود .
– آب ژاول سبب خوردگی فلزات و وسایل فلزی می شود .
احتیاط در استفاده از آب ژاول
احتیاط در استفاده از آب ژاول
– آب ژاول ماده ای بسیار سمی است و نباید آن را در محیط های بسته به کار برد و از بکار بردن آن به همراه جوهر نمک و موادی مثل آن نیز باید جدا خودداری کرد ( یعنی همیشه آن را به تنهایی و بدون مخلوط با پاک کننده های دیگر استفاده کنید ) . زیرا این دو با هم گاز بسیار سمی را تشکیل می دهند .
– ماده موثر آب ژاول (سدیم هیپو کلریت ) ، پوست ، چشم و ریه ها را تحریک می کند و به آنها آسیب می رساند . لذا از تماس مستقیم آن با دست باید پرهیز کرد و از ورود ناگهانی آن به چشم باید جلو گیری نمود .
محلول موضعی پوویدون آیداین 10 درصد (بتادین)
محلول ضدعفونی کننده با طیف گسترده بر علیه باکتری ها ، قارچ ها ، ویروس ها
موارد مصرف: محلول موضعی پوویدون آیداین جهت ضدعفونی کردن پوست همچنین ضد عفونی کردن محل تزریق و پیشگیری از عفونت در بخیه و پانسمان به کار می رود .
موارد مصرف
بتادین یکی از مواد ضدعفونی کننده می باشد که به طور گسترده ای برای ضدعفونی و پانسمان زخمها به کار می رود. بتادین سبز 10% : محلول آنتی سپتیک و از بین برنده باکتری های گرم مثبت و گرم منفی ، قارچ ها ، ویروس ها باید توجه نمود که در سوختگی ها به هیچ عنوان از بتادین استفاده نشود. ( به خاطر وجود ترکیبات یده) برای ضدعفونی نمودن زخم ها 5 الی 6 دقیقه این ترکیب روی پوست قرار گرفته و بلافاصله با محلول نرمال سالین از محل پاک می شود.
محلول موضعی پوویدون آیداین 10 درصد (بتادین)
عوارض جانبی
بتادین در صورت تماس با بافتهای زنده داخل زخم (مانند عضلات و …) با تخریب آنها موجب تاخیر در التیام زخم و ایجاد بافت جوشگاهی میشود و حساسیت های موضعی نیز ایجاد می کند.( به خاطر وجود ترکیبات یده)
محلول موضعی پوویدون آیداین 10 درصد (بتادین)
محلول موضعی پوویدون آیداین 10 درصد (بتادین)
روش مصرف : مقداری ازمحلول پوویدون آیداین را بدون رقیق کردن در ظرف کوچک دهان گشاد بریزید . گاز استریل را در محلول بخوابانید تا کاملا به آن آغشته شود . گاز را با پنس برداشته و بر روی موضعی که می خواهید ضدعفونی کنید بمالید . از
ریختن محلول روی محل اکیدا خودداری کنید . نواحی آغشته شده به محلول را کاملا تمیز کنید و قطرات انباشته شده در محل بخیه را کاملا خشک کنید.
موارد منع مصرف : دارو در مناطق وسیع پوست آسیب دیده و در بیماران مبتلا به گواتر با احتیاط مصرف شود. این دارو در بیماران دارای سابقه حساسیت مفرط به ید ، باید با احتیاط فراوان مصرف شود . زیرا ممکن است باعث بروز واکنش های التهابی نظیر سرخی و تورم شود .
نکات قابل توصیه :
1- درصورت بروز تحریک موضعی مصرف دارو باید قطع شود .
2- از انباشته شدن دارو در چین خوردگی های پوست و یا زیر بدن بیمار بستری جلو گیری شود .
3- فقط برای استعمال خارجی است .
4- از تماس محل با چشم خودداری شود .
روش نگه داری :
– در ظروف در بسته نگه داری شود .
– دوراز دسترس اطفال نگه داری شود .
محلول موضعی پوویدون آیداین 10 درصد (بتادین)
بتادین قهوه ای یا اسکراب 7.5% : برای اسکراب نمودن پوست بیمار در عمل های جراحی و جهت شستشوی دست ها قبل از عمل جراحی به کار می رود و حاوی دترژن نیز می باشند که تولید حباب و لغزندگی می کند.
محلول موضعی پوویدون آیداین 7 درصد
فنل اکثر میکروب ها را از بین می برد به جز اسپورها
در بیمارستان ها برای ضدعفونی کردن سطوح و ظروف آزمایشگاهی استفاده می شود و نیز در صابون ها و شامپوها به عنوان ماده محافظ به کار می رود.
فنل یک ضدعفونی کننده مناسب برای مدفوع است، لذا از محلول 50 درصد آن در برخی از صابون های دست شویی نیز استفاده می شود.
فنل ها
فنل ها
درزمان اضافه شدن به آب ظاهری شیری رنگ دارندوبوی شدید استشمام میشود.
فنل ها به طور معمول با محلولهای صابونی به منظور افزایش قدرت نفوذ پذیری ترکیب میشوند.
غلظت 5% آن ضدباکتریال ، ضدتوبرکلوز، ضدقارچ و ضدویروس های دارای پوشش میباشد.
فنل ها
فنل ها فعالیت خود را در آبهای سخت و در حضور مواد آلی حفظ میکنند
معمولا ً برای انسان ترکیبات بی خطری هستند ولی تماس طولانی مدت آنها باعث تحریک پوست میشود.
Sterillium
ساولن
ساولن در ضدعفونی کردن سریع ابزارها و وسایل پزشکی و جراحی و همچنین شستشوی دست جراح و تمیز کردن زخم ها کاربرد دارد.
همچنین محلول یک درصد آن برای ضدعفونی زخم ها و شستن پوست و دست و بدن بسیار مناسب است.
ساولن توسط صابون شسته و بی اثر می شود. از تماس ساولن با چشم و گوش باید جلوگیری کرد.
پایان