شاخصهای بیماریها Disease indicators
کلیات شاخص ها
(نسبت، تناسب ،میزان)
Ratio(نسبت):بیان کننده ارتباط بین دوکمیت تصادفی است.صورت کسر جزئی از مخرج کسرنیست وعامل زمان درآن دخیل نیست.x/y نسبت جنسی زن به مرد
Proportion(تناسب):نسبتی که اهمیت یک جزء رانسبت به کل مشخص می کند وصورت کسر جزئی ازمخرج کسر است وبه صورت درصدبیان می شود.مثل درصدابتلا کودکان یک منطقه به بیماری هپاتیت A
Rate(میزان):میزان دارای چهارجزء صورت کسر،مخرج کسر، زمان مشخص ویک ضریب مشخص وعبارتست از رویدادبعضی از وقایع خاص(مرگ وبیماری) درجامعه دریک دوره زمانی معین
میزان مرگ زیر یکسال دریک منطقه:IMR
میزان های مرگ ومیر Mortality rates
1-میزان خام مرگ:
CDR=
تعدادکلیه مرگها دریکسال
جمعیت وسط همان سال
×1000
2-میزانهای مرگ ومیراختصاصی:SDR
علتی،سنی،جنسی،سنی-جنسی
CSDRTB=
CDRتحت تاثیرترکیب جمعیت ومیزانهای اختصاصی مرگ ومیر است.
تعداد مرگ از سل دریکسال
جمعیت وسط سال
×1000
میزان کشندگی بیماری(تناسب):
CFR=
تعدادمرگهای ناشی ازیک بیماری خاص
تعداد کل مبتلایان به همان بیماری
×100
کاربرد شاخص دربیماریهای حاد وبا ویرولانس بالاست.
میزان میرایی نسبی(تناسب):
Proportional
Mortality rate
=
تعدادمرگهای ناشی ازیک بیماری خاص
مجموع مرگهای ناشی از کلیه علل درهمان سال
×100
تناسب ها زمانی به کار گرفته می شوند که آمارهای مربوط به جمعیت در دسترس نباشند.
شاخص های ابتلاء Morbidity indicators
1-به تعیین اولویت های بهداشتی کمک می کنند.
2-برای پژوهشهای بنیادی وپایش وارزشیابی فعالیتهای مبارزه با بیماریها لازمند.
3-به عنوان نقطه شروع بررسیهای سبب شناختی به کار میروند.
4-نقش اساسی در پیشگیری وکنترل بیماریها ایفا می کنند.
شاخص های ابتلاء
Prevalence(شیوع):یک میزان است وعبارتست از نسبت موارد جدید وقدیم بیماری دریک زمان مشخص به کل جمعیت درمعرض خطردروسط همان دوره ضربدرΚ10 (شیوع نقطه ای ودوره ای)
new +old cases
Prevalence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ
population at risk
Incidence(بروز):یک میزان است وعبارتست از نسبت موارد جدید بیماری دریک زمان مشخص به کل جمعیت درمعرض خطر دروسط همان دوره ضربدرΚ10 (بروز تجمعی)
new cases
Incidence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk
رابطه شیوع وبروز:P=I X D))
شیوع
بروز
متوسط مدت بیماری
میزانهای بروز اختصاصی
میزان حمله بیماری(Attack rate):
A.R=
تعدادمواردجدید بیماری در یک فاصله زمانی مشخص
جمعیت درمعرض خطر درهمان فاصله زمانی
×100
میزان حمله ثانویه (SAR)Secondary attack rate:
تعداد اشخاص درمعرض خطر که در فاصله دامنه دوره کمون
پس ازتماس با یک مورد اولیه، بیماری در آنها بروز می کند.
استثنای شاخص بروز
درمورد بیماری سالک چون موارد جوشگاه زخم سالک بدلیل مصونیت جمعیت ازمخرج کسر حذف می شود فرمول بروزبیماری به شکل زیر اصلاح می شود:
new cases
Incidence Rate=—–––––––––––––– ×10Κ population at risk – old scars
شاخص نمونه برداری وبا
حد انتظار نمونه برداری سوآب رکتال درهرماه برای اسهال های حادآبکی:
4برابر جمعیت زیر 5سال منطقه تقسیم برعدد12 است.
Monthly expected value
Of rectal swab
2×2×جمعیت زیر 5سال منطقه
12
حداقل تعداد دفعات اسهال درزیر5سال
درصد کودکان اسهالی درطول سال
تعدادماههای سال
=
شاخصهای فلج شل حاد
بیماریابی فلج شل حاد(AFP):میزان حدانتظار رویداد فلج شل حاد یک مورد به ازای هر100000جمعیت زیر15 سال است.
جمعیت زیر 15 سال
= حدانتظار بیماریابی
100000
تعدادموارد فلج شل کشف شده
× 100=درصد بیماریابی
حدانتظاربیماریابی فلج شل حاد
ادامه شاخص های AFP
شاخص کامل بودن
گزارش دهی ماهیانه
=
تعدادگزارش های ماهیانه رسیده
تعداد گزارشهای مورد انتظار
×100
Completness
شاخص به هنگام بودن
گزارش دهی ماهیانه
=
تعداد گزارشهای رسیده در مهلت مقرر
تعداد گزارشهای مورد انتظار درهمان مدت
×100
Timliness
شاخص کشف موارد
=
موارد AFP که درظرف 7روز ازبروزفلج کشف شده
کل موارد AFP
×100
Case
detection
شاخص به هنگام بودن
نمونه گیری
=
تعداد مواردAFP که ظرف 14روز پس ازبروز فلج2نمونه
کافی به فاصله حداقل24 ساعت ازیکدیگر برداشت شده است
کل موارد AFP
sampling
شاخص های سل
CDR=
تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت
ثبت شده دریک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص
تعداد موارد مبتلا به سل ریوی اسمیرمثبتی که بروز آن
درهمان مقطع زمانی وهمان جمعیت تخمین زده می شود
×100
1-شاخص بیماریابی سل
Case detection rate
2-شاخص میزان بهبودی
Cure rate
Cure rate=
تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در
یک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص که نتیجه درمان
آنها طبق تعاریف استاندارد بهبود یافته است.
تعداد کل موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت
ثبت شده در همان مقطع زمانی وهمان جمعیت
×100
ادامه شاخص های سل
3-شاخص تغییر ماهیت خلط
Conversion rate
Conversion rate=
تعدادموارد مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت دریک دوره زمانی که آزمایش خلط پایان ماه دوم یاسوم آنها منفی شده است.
تعداد کل بیماران مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت
ثبت شده درهمان مقطع زمانی وهمان جمعیت
×100
4-شاخص تکمیل دوره درمان
Complete rate
Complete rate=
تعداد موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت در
یک مقطع زمانی ویک جمعیت مشخص که نتیجه درمان
آنها طبق تعاریف استانداردتکمیل دوره درمان است.
تعداد کل موارد جدید مبتلا به سل ریوی اسمیر مثبت
ثبت شده در همان مقطع زمانی وهمان جمعیت
×100
شاخص های مالاریا
1-شاخص تهیه لام خون محیطی سالیانه
Annual blood exam rate
ABER=
تعداد لا مهای تهیه شده ازافراد
مظنون به مالاریا دریکسال
کل جمعیت درمعرض خطر
مالاریا درهمانسال
×100
2-میزان بروز انگلی سالیانه
Annual positive index
API=
تعداد موارد مثبت مالاریا
دریکسال
کل جمعیت درمعرض خطر
مالاریا درهمانسال
×100
3-میزان لام های مثبت مالاریا
Slide positive rate
SPR=
تعداد لام های مثبت مالاریا
دریک دوره زمانی مشخص
کل لامهای تهیه شده درهمان
دوره زمانی
×100
سئوالات کار گروهی
گروه1:شاخص های ایمن سازی
گروه2:شاخص های ایدز
گروه 3:شاخص های STD
گروه 4:شاخص های سرخک
گروه 5:شاخص های CRS
گروه 6: شاخص های دیفتری – سیاه سرفه
خسته نباشید
Dr.forghani@gmail.com
خسته نباشید
Dr.forghani@gmail .com