شاخصهای بهداشتی ذیج حیاتی
مقامات بهداشتی و پزشکی برای طرح ریزی، اجراو ارزشیابی برنامه های صحیح بهداشتی ناگزیرندکه اطلاعات واقعی و قابل اطمینانی در باره وضع بهداشت جامعه داشته باشند.
این اطلاعات همراه باآمارهای نیروی انسانی ، تسهیلات بهداشتی درمانی و کاربرد آنها کمک خواهند کرد تا برنامه های صحیح و مفید طرح ریزی و به مورد اجرا گزارده شود . اطلاعات لازم در باره وضع بهداشت جامعه باید حتی المقدور بهنگام و با هدفهای مقامات اجرائی بهداشتی توافق داشته باشد.
بهداشتی
از آنجا که وضعیت بهداشتی جامعه امری ذهنی بوده و تعریفی مطلق برای آن وجود ندارد ،وضع بهداشت خوب یا بد تنها براساس معرفی معیارهائی از جامعه قابل توجیه است .
بعبارت دیگر برای اندازه گیری وضع بهداشت جامعه و تبدیل آن به عدد و رقم ، مقایس یا معیار خاصی وجود ندارد وناگزیر باید از روشهای غیر مستقیم اندازه گیری استفاده نمود . این روشهای غیر مستقیم بر مینای آمارهای بهداشتی استوار می باشند .
البته وضع بهداشتی یک جامعه حالت سکون ندا ر د و با گذشت زمان با سرعت کم و یا زیاد تحول پیدامی کند . لذا نوع شاخص های بهداشتی که براساس اطلاعات آماری تهیه می شود نیز با تغییر وضع بهداشتی جامعه تغییر می نماید .
البته لازم به یادآوری است که هیچکدام از شاخصهای بهداشتی به تنهائی بطور کامل نمی توانند وضع بهداشتیجامعه را منعکس سازند و بهمین دلیل مجموعه ای از شاخص ها ، بکار گرفته می شوند .
شاخصهای بهداشتی بطور کلی با محاسبه میزان یا نسبت اتفاق وقایعی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم متاثر از بهداشت می باشند از قبیل مرگ ، بیماری ، تولد و غیره محاسبه می شود.
در تعیین شاخص های بهداشتی معمولاٌ دو عامل موثر هستند :
1- جمعیت
2- وقایع که می تواند شامل تولد ، مرگ ، بیماری، همه گیری و…
برای قضاوت و مقایسه وضعیت های بهداشتی نمی توان از اعداد مطلق مثلاٌ تعداد تولد یا مرگ و غیره استفاده کرد زیرا جمعیت نیز دز این وقایع تاثیر دارد به همین جهت برای مقایسه از شاخص های بهداشتی استفاده میگرددو بعبارت دیگر استفاده مناسب از نسبت ها و میزان ها در قضاوت می تواند موثر باشد .
نسبت :
کمیت نسبی یک عدد را به عدد دیگر نشان میدهد مثلاٌ اگرa یک عدد باشدو b یک عدد باشد نسبت کمیت a به b را نشان میدهد .
انواع نسبت :
1- نسبت هایی که صورت و مخرج متعلق به جمعیت واحدی هستند مثل نسبت جنسی که تعدادمردان را به زنان یک جامعه نشان میدهد در این حالت باوجود اینکه صورت و مخرج از یک جامعه هستند ولی یکی نیستند .
2- نسبت هایی که صورت جزئی از مخرج است یعنی نسبت سهم یک عدد را در کل نشان میدهد.مثل نسبت مردان به کل جمعیت
3- نسبت هایی که مربوط به دو جامعه مختلف هستند یعنی صورت و مخرج مربوط به یک جامعه نیستند مثل نسبت تخت های بیمارستانی یک شهر به جمعیت
میزان :
می گویند میزان همان نسبت یک عدد به کل است یعنی صورت جزئی از مخرج است ولی خاصیت مهم میزان دخالت زمان در آن است یعنی میران در یک زمان معین مثلاٌ یکسال بیان می شود .
در محاسبه میزانها معمولاٌ جمعیت وسط سال را در نظر میگیرند زیرا صورت را در مورد وقایع یکسال در نظر میگیرند پس مخرج نیز باید در مورد افراد آن جامعه و در همان سال باید باشد که معرف مناسب جمعیت همان جمعیت وسط سال می باشد .
البته لازم به یادآوری است که هیچکدام از شاخصهای بهداشتی به تنهائی بطور کامل نمی توانند وضع بهداشتی جامعه را منعکس سازند و بهمین دلیل مجموعه ای از شاخص ها ، بکار گرفته می شوند .
شاخصهای بهداشتی بطور کلی با محاسبه میزان یا نسبت اتفاق وقایعی که بطور مستقیم یا غیرمستقیم متاثر از بهداشت می باشند از قبیل مرگ ، بیماری ، تولد و غیره محاسبه می شود.
جمعیت زیریکسال
درصدگروه سنی زیریکسال= 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـ جمعیت کل
جمعیت زیر5 سال
درصدگروه سنی زیر5 سال = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت کل
جمعیت زیر15 سال
درصدگروه سنی زیر15 سال = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت کل
جمعیت 64-15 سال
درصدگروه سنی 64-15 سال = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت کل
جمعیت 65 سال وبالاتر درصدگروه سنی 65سال وبالاتر = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت کل
جمعیت صفرتا14سال + جمعیت 65ساله وبالاتر
نسبت درصد سرباری = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت 64-15 سال
جمعیت زنان شوهردار در هرگروه سنی
درصدزنان شوهرداردر هرگروه سنی = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کل جمعیت زنان در همان گروه سنی
جمعیت زنان شوهردار 10 تا 49 سال
درصد زنان شوهردار 10تا49 ساله = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کل زنان 10تا 49 سال
تعدادموالید زنده در طی یکسال
میزان خام تولد = 1000 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت وسط سال
تعدادموالید زنده در طی یکسال
میزان باروری عمومی = 1000 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت زنان 10تا49 سال
تعدادموالید زنده در طی یکسال در هرگروه سنی
میزانهای باروری اختصاصی سنی = 1000 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت زنان همان گروه سنی درهمان سال
5× مجموع میزانهای باروری اختصاصی سنی
میزان باروری کلی = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1000
تعداد متولدین دختر × میزان باروری کلی
میزان تجدیدنسل ناخالص = ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تعدادکل متولدین
تعدادزایمانهادرمنزل توسط دوره دیده
درصدزایمان توسط دوره دیده در منزل= 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کل زایمانها
درصدزایمان توسط دوره ندیده ؛ درصد زایمان در بیمارستان
تعدادزایمانهای دو قلو = جمع ستونهای شرایط زایمان – (نوزادمرده بدنیاآمده +نوزادان زنده بدنیاآمده)
تعدادزایمانهای دوقلو
درصد دوقلوزایی = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تعدادکل زایمانها
تعداد متولدین مرده بدنیا آمده
درصد مرده زایی = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تعدادکل زایمانها
تعداد تولدهای زنده پسر
نسبت جنسی در بدو تولد = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تعداد تولدهای زنده دختر
متولدین باوزن کمتر از 2500 گرم
درصد متولدین باوزن کمتراز 2500 گرم = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
کل متولدین وزن شده در هنگام تولد
تعداد کل متولدین وزن شده
درصد متولدین وزن شده = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
تعدادکل متولدین زنده
کل جمعیت استفاده کننده از وسایل پیشگیری از بارداری
درصد پوشش تنظیم خانواده = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
زنان شوهردار 10-49 سال
کل جمعیت استفاده کننده ازهریک از وسایل پیشگیری از بارداری
درصد پوشش تنظیم خانواده = 100 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
برحسب نوع وسیله زنان شوهردار 10-49 سال
تعداد افرادی که از یک نوع وسیله پیشگیری از بارداری استفاده
می کنند
نسبت کسانی که ازیک وسیله = 100 ×ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
استفاده می کنند کل استفاده کنندگان
درصد واقعی پوشش تنظیم خانواده بااستفاده از میزا ن خا م تولدِِC.B.R))
١٠٠) -٢ (CBR * =فرمو ل محاسبه
تعداد مرگ در یک سال
میزان مرگ خام = 100 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت وسط سال
تعداد مرگ نوزادان در مدت یکسال
میزان مرگ کمتر از یکماه = 1000 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
موالید زنده همان سال
تعداد مرگ کودکان زیریکسال درسال
میزان مرگ زیر یکسال = 1000 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
موالید زنده همان سال
تعداد مرگ 1-4 سال در مدت یکسال
میزان مرگ 1-4 سال = 1000 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت 1تا 4 ساله در همان سال
تعدادمرگ کمتراز 5 سال در مدت یکسال
میزان مرگ کودکان کمتر از 5سال = 1000 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
موالید زنده (جمعیت کمتراز5 سال)
تعداد مرگ در هر گروه سنی در مدت یکسال
میزان مرگ اختصاصی سنی= 1000 × ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
جمعیت همان گروه سنی درهمان سال
تعدادمرگ مادران به دلیل عوارض بارداری وزایمان میزان مرگ مادران بدلیل عوارض = 1000 × ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
حاملگی وزایمان موالید زنده همان سال
میزان مرگ خام –میزان خام تولد = رشد طبیعی جمعیت
(مهاجرت دهی +مرگ )-(مهاجرت پذیری +موالید)+جمعیت سال قبل = جمعیت اول سال
موفق باشید