سرطان Cancer
اپیدمیولوژی
سرطان ها بطور کلی مسئول 12% مرگها در سراسر دنیا هستند
درکشورهای پیشرفته سرطان دومین علت مرگ بعد از بیماریهای قلبی – عروقی است و مسئول 21% کل مرگها است
در کشورهای در حال پیشرفت سرطان ها رتبه سوم را در علل مرگ به خود اختصاص می دهندو مسئول 5/9% کل مرگها می باشند
انتظار می رود تعداد موارد جدید در دنیا به 15 میلیون نفر در سال 2020 افزایش یابد
که حدود 60% این موارد جدید در کشورهای کمتر توسعه یافته جهان ایجاد می شوند.
– تغییر در سبک زندگی
– کنترل نسبی بیماری های واگیر
– افزایش عوامل خطر محیطی
– مسن شدن جمعیت، از عوامل افزایش بیماری سرطان در چند دهه اخیر محسوب می شوند
در ایران سرطان سومین عامل مرگ و میر است
سالانه بیش از 30.000 نفر در کشور جان خود را در اثر این بیماری از دست می دهند
تخمین زده می شود که بیش از 70.000 مورد سرطان جدید در کشور اتفاق می افتد
سیزده سرطان شایع در سال های 85-83 در ایران
بار سرطانها
هشت سرطان اول کشنده در جهان همان هشت سرطان اول شایع از نظر بروز هستند و مجموعا مسئول 60% همه مرگ های ناشی از سرطان ها می باشند
هشت سرطان اول کشنده در مردان
1- Lung
2- Stomach
3- Liver
4- Colorectal
5- Esophagus
6- Oropharynx
7- Prostate
8- Lymphoma
هشت سرطان اول کشنده در زنان
1- Breast
2- Stomach
3- Colorectal
4- Cervix
5- Lung
6- Ovary
7- Esophagus
8- Liver
روند زمانی
در آغاز قرن سرطان ششمین علت مرگ در کشورهای در حال پیشرفت بود و امروزه دومین علت مرگ در این کشورهای می باشد
سه دلیل عمده این تغییر عبارتند از:
1- افزایش امید به زندگی
2- تشخیص دقیقتر
3- افزایش مصرف دخانیات
توزیع جغرافیایی سرطان ها در ایران
از نظر جغرافیایی بروز برخی از سرطان ها در نواحی مختلف کشور متفاوت است.
بر اساس مطالعات موجود، سرطان مری نه تنها در حاشیه دریای خزر، بلکه در نیمه شمالی ایران فراوان است.
سرطان معده در مردان پراکندگی استانی نسبتاً یکسانی دارد و بجز در یازده استان که در رتبه سوم و در بوشهر که در رتبه چهارم قرار دارد ،در بقیه استان ها مقام دوم بروز را دارد.
الگوهای سرطان
اختلاف زیادی درتوزیع سرطان در سراسر جهان وجود دارد
بعنوان مثال:
در ژاپن : شایعترین سرطان سرطان معده
آسیای جنوب شرقی: شایعترین سرطان سرطان حفره دهان و دهانه رحم
آمریکا: شایعترین سرطان سرطان ریه
اختلاف مربوط به جنس
علل سرطان
1- عوامل محیطی
– مسئول 80تا90 درصد کل سرطان های انسان هستند
الف) تنباکو:
علت محیطی اصلی سرطانهای:
Lung- Larynx- Oropharynx- Esophagus- Bladder
Pancraes- Kidney(?)
ب) الکل:
Esophagus- Stomach
ج) عوامل تغذیه ای:
مصرف ماهی دودی سرطان معده
فیبر رژیم غذایی سرطان روده
گوشت گاو سرطان دستگاه گوارش
چربی بالای غذا سرطان پستان
د) انگلها:
شیستوزومیازیس سرطان مثانه
ه) ویروسها:
HIV Kaposi Sarcoma
EBV Burkett Lymphoma & Car. Nasopharynx
HPV Ca. Cervix
ز) علل شغلی وعلل دیگر
علائم خطر
کاهش وزن غیر قابل توجیه بیش از 10 % وزن بدن در طی شش ماه
تب بدون علت
تغییر طولانی مدت (بیش از سه هفته) در اجابت مزاج در افراد مسن و یا وجود خون مخفی در مدفوع
خونریزی و ترشح غیر طبیعی (به غیر از خونریزی ماهیانه) از واژن در زنان به خصوص بعد از40 سالگی و بعد از یائسگی
خونریزی یا فرورفتگی نوک پستان، فرورفتگی پوست پستان و یا وجود توده ای در پستان که بزرگتر شده و یا در طی دو دوره پیاپی عادت ماهیانه ثابت باقی بماند
علائم خطر
وجود غده های زیر جلدی بدون درد و در حال بزرگ شدن (به مدت بیش از 2 هفته) به عنوان نشانه ای از لنفوم
زخمی که بهبود نیابد (در طی سه ماه) خصوصاً در نواحی در معرض نور آفتاب یا در محل عفونت های طولانی مدت یا درمحل سوختگی قدیمی
هر گونه تغییر در اندازه، شکل، رنگ و … در خال های پوستی
سرفه های طولانی مدت با یا بدون خلط خونی همراه با کاهش وزن
سیری زودرس و کاهش اشتها به همراه کاهش وزن
خشونت صدا
تشخیص زودهنگام سرطان
براساس جدول سازمان جهانی بهداشت، غربالگری را فقط برای سرطان های پستان، کولورکتال، سرویکس وحفره دهان توصیه می کند.
در ایران فقط سرطان های پستان و کولورکتال در برنامه های غربالگری توصیه می شوند
سیزده سرطان شایع در ایران
سرطان پوست
عوامل افزایش خطر ابتلاء به سرطان پوست
مواجهه با اشعه ماوراء بنفش و عدم حفاظت پوست از آن
رویارویی شغلی با زغال تار، ترکیبات آرسنیک یا رادیوم
سابقه ابتلاء خانوادگی
ظهور خال های متعدد یا غیرمعمول
آفتاب سوختگی های شدید در دوران کودکی
علایم و نشان ههای سرطان پوست
هر تغییری در اندازه یا رنگ خال یا جوش یا محل تیره ای که در پوست وجود دارد.
پوسته پوسته شدن، ترشح، خونریزی یا تغییر در ظاهر به صورت پایک توده یا ندول
انتشار رنگدانه محل تیره پوست مثل رنگ نقره ای که از لبه خال فراتر رفته است.
تغییر در محل، خارش و درد
انواع سرطان پوست
الف- سرطا نهای پوست غیرملانومائی:
بیشتر سرطان های پوست دراین گروهند
معمولاً درمحل هایی از بدن که درمعرض آفتاب قرار دارند
مثل صورت، گوش، گردن، لب ها و نیز پشت دست ها ایجاد می شوند.
رشد آن ها بسته به نوع، می تواند سریع یا کند باشد ولی این سرطا ن ها به ندرت به نقاط دیگر بدن منتشر می شوند.
1- کارسینوم سلول های پایه ای (بازال سل):
شایع ترین سرطان پوست است.
این سرطان به آرامی رشد کرده و به ندرت منتشر می شود
ولی می تواند موجب آسیب به بافت مجاور شود.
معمولاً به صورت یک برآمدگی گلابی شکل سفید یا صورتی رنگ یا به صورت یک لکه قرمز رنگ ظاهر می شود.
ممکن است پوست دچار یک چرخه متناوب خونریزی و ایجاد دلمه شود
2- کارسینوم سلول های سنگفرشی:
کمتر از کارسینوم سلول های پایه ای شایع است.
ولی به دلیل رشد سریع و احتمال انتشار پروگنوزبدتری دارد.
ممکن است به صورت لکه های پوسته پوسته یا برآمدگی صورتی رنگ با یک زخم سرباز در مرکز ظاهر شوند
ب- سرطان پوست ملانومائی:
سرطان سلول های ملانوسیت است.
اگر در مراحل اولیه و زودرس کشف شوند، تقریبا همیشه قابل درمان هستند.
با اینکه تنها درصد کمی از سرطان های پوست را شامل می شود، اما بسیار خطرناک تر از سایر سرطان های پوست است و اغلب موارد مورتالیتی ناشی از سرطان پوست بدلیل این نوع رخ می دهد.
در هر سطح پوست ایجاد می شود،
در مردان اغلب در تنه (نواحی شانه تا لگن ) یا در سر و گردن
در زنان در انتهای ساق پا دیده می شود.
سرطان ریه Lung Cancer
سرطان ریه مهمترین علت مرگ از سرطانها و شایعترین سرطان در سراسر جهان است
میزان مرگ بالای آن ناشی از میزان بروز بالا و میزان بقای پائین است
5 Yrs Survival: 13%
انواع
1- SCC : 29%
2- AdenoCar. :28%
3- SmallCell Car.: 18%
4- LargeCell Car.:9%
گروههای پر خطر
میزان مرگ در مردان 3/2 مرتبه بیشتر از زنان
مرگ درمردان سیاه پوست > سفید پوست
مرگ در زنان سیاه پوست = سفید پوست
میزان های سرطان ریه با سن افزایش می یابد
متوسط سن تشخیص 60سالگی است
خطر سرطان ریه در افراد با سابقه خانوادگی مثبت برای سرطان ریه و افرادی که برای آنها تشخیص بیماریهای غیر بدخیم نظیر سل و آسم داده شده نیز بیشتر است
افراد با وضع اقتصادی – اجتماعی پائین تر در خطر زیادتر قرار دارند
سرطان معده
عوامل افزایش خطر ابتلاء به سرطان معده
عفونت معده با باکتری هلیکوباکتر پیلوری
ابتلاء به گاستریت مزمن معده
سن بالا
جنس مذکر
رژیم غذایی (پرنمک، کم میوه و کم سبزیجات)
کم خونی
سیگار کشیدن
متاپلازی روده ای
پولیپوز آدنوماتوز فامیلی با پولیپوز معده
علایم و نشانه های سرطان معده
الف- مراحل اولیه:
– سوء هاضمه و ناراحتی معده،
– احساس نفخ و باد کردن بعد از غذا خوردن
– تهوع خفیف
– کاهش اشتها
– سوزش سردل
ب- مراحل پیشرفته:
– خون در مدفوع
– استفراغ
– کاهش وزن بدون علت قابل توجیه
– درد معده
– ایکتر
– آسیت،
– دیسفاژی
پیشگیری
حفظ وزن مناسب با انجام فعالیت فیزیکی حداقل 30 دقیقه در 5 روز هفته
نکشیدن سیگار
عدم مصرف الکل
استفاده از حداقل 5 وعده سبزیجات و میوه های مختلف در روز
محدودیت مصرف گوشت قرمز یا گوشت های فرآوری شده واستفاده از غلات کامل
مراحل سرطان معده
مرحله صفر (سرطان درجا): در این مرحله، سرطان فقط در لایه مخاطی یعنی داخل یترین لایه دیواره معده یافت م یشود.
تقسیم م یشود. IB ،IA بسته به این که سرطان به کجا دست اندازی کرده است، به دو مرحله I مرحله : I مرحله
سرطان کاملاً در لایه مخاطی یعنی داخلی ترین لایه معده پخش شده است. : IA • مرحله
سرطان کاملاً در لایه مخاط (داخلی ترین لایه معده) و همچنین در حدود 6 گره ی لنفاوی نزدیک تومور هم پخش شده است یا این : IB • مرحله
که به لایه عضلات مخاطی معده پخش شده است.
سرطان معده، انتشار تومور به شرح زیر است: II در مرحله : II مرحله
* کاملاً در لایه مخاطی یعنی داخلی ترین لایه معده پخش شده و در حدود 7 تا 15 گره لنفاوی نزدیک تومور را هم درگیر می کند.
* به لایه عضلانی (لایه میانی) معده تهاجم و تا حدود 6 گره لنفاوی نزدیک تومور را درگیر و یا به لایه سروزی یا خارجی ترین لایه معده دست اندازی
کرده ولی هیچ گره لنفاوی یا عضو دیگری را درگیر نکرده است.
کاملاً در لایه عضلانی پخش شده است. : III مرحله
سرطان به گونه زیر پخش م یشود: ، IV در مرحله : IV مرحله
• اعضای مجاور معده حداقل به یک گره لنفاوی
• به تعداد بیش از 15 گره لنفاوی
• به جاهای دیگر بدن
سرطان پستان Breast Cancer
شایعترین نوع سرطان در بین زنان
در جهان پس از سرطان ریه و معده ، سرطان پستان سومین سرطان شایع می باشد
بندرت در مردان اتفاق می افتد
5 Yrs Survival: 78%( 18%- 93%)
در 95% موارد از نوع Adeno Carcinoma
گروههای پر خطر
در زنان سفید پوست بیشتراست
میزان مرگ در زنان سیاه پوست بیشتر است
مرگ از سرطان پستان با افزایش سن افزایش می یابد( 54% در زنان 65 سال و بالاتر)
سن قاعدگی زودرس و سن یائسگی دیررس خطر سرطان را زیاد می کند
در افراد با وضع اقتصادی – اجتماعی بهتر خطر ابتلا بیشتر است
سرطان کولورکتال Colorectal Cancer
دومین علت مرگ از سرطان در مردان وسومین علت اصلی مرگ از سرطان در زنان است
5 Yrs Survival :58%
گروههای پرخطر
مرگ در مردان 44% بیشتر از زنان است
در سیاهپوستان 14% بیشتر از سفید پوستان است ( آمریکا)
بروز آن پس از 50 سالگی بشدت زیاد می شود بطوریکه دوسوم تمام بیماران بیش از 50 سال سن دارند
میانگین سن در زمان تشخیص : 62 سال
خطر سرطان در بستگان درجه اول بیماران افزایش می یابد
پولیپوز خانوادگی می تواند خطر سرطان کولورکتال را در جوانی افزایش دهد
در بیماران IBD خطر ابتلا بیشتر است
در افراد با طبقه اجتماعی – اقتصادی بهتر ، خطر ابتلا بیشتر است
سرطان دهانه رحم Cervical Cancer
دومین سرطان شایع دربین زنان سراسر جهان
5 Yrs Survival : 66% ( insitu: 100%)
گروههای پر خطر
بروز سرطان سرویکس بسرعت تا 45 سالگی افزایش می یابد
بین 45 تا 55 سالگی به اوج خود می رسد
در زنان سیاه پوست 2 برابر سفید پوستان
مرگ در زنان سیاه پوست 4/2 مرتبه بیشتر است
در زنان با وضعیت اقتصادی – اجتماعی پائین خطر بروز بیشتر است
در بعضی گروههای مذهبی ( راهبه های کاتولیک- یهودیان و…) کمتر است ( علت : عوامل خطر ازدواجی و جنسی)