بسم الله الرحمن الرحیم سازمان آموزشی،علمی و فرهنگی کشورهای اسلامی (ISESCO)
Islamic Educational Scientific and Cultural Organization
انگیزه پیدایش
هدف از تشکیل این سازمان ایجاد همبستگی بین امت اسلامی از راه آموزش، علوم و فرهنگ، گسترش علم و فنآوری در کشورهای اسلامی، برقراری همکاری بین نخبگان مسلمان، حمایت از اقلیتهای مسلمان در کشورهای غربی و غیر مسلمان، و بهطور کلی برقراری همکاری و داد و ستد علمی، آموزشی و فرهنگی بین مسلمانان در سراسر جهان بود.
تاریخچه
می توان گفت که اولین ایده تشکیل سازمان علمی و فرهنگی برای مسلمانان از همان پگاه ورود عناصر و شاخصه های فرهنگی دنیای مدرن و عصر جدید غربی به کشورهای اسلامی وهمزمان با ایجاد بیداری و آگاهی اسلامی، در ذهن اندیشمندان و سیاستمداران کشورهای اسلامی شکل گرفته بود.
از اواخر قرن نوزده میلادی و اوایل قرن بیستم چشم انداز ایجاد چنین سازمانی مهم ترین امید اصلاح طلبان و روشنفکران مسلمان به امید دستیابی مسلمانان به اتحاد و بالا بردن سطح آگاهی آنان بود اما این ایده در نهایت در نهمین کنفرانس وزرای امور خارجه کشورهای اسلامی به تاریخ 24-28 آوریل1978 در شهر “داکار” کشور “سنگال” طی قطعنامه شماره 9/9 به توصیه” اولین کنفراس آموزشی کشورهای اسلامی” مطرح گردید.
در نهایت پس از تصویب اساسنامه آن را در یازدهمین اجلاس وزیران خارجه کشورهای عضو کنفرانس اسلامی در اسلام آباد در سال 1361 (ماه مه 1980) جهت هماهنگی و گسترش تعامل و همکاری های آموزشی، علمی و فرهنگی با الهام از اهداف و تعالیم عالیه اسلام میان کشورهای اسلامی تاسیس گردید. اساسنامه سازمان در سال 1982 به تصویب رسید و طی سال های 1986 تا 1997 در سه مرحله تصحیح برروی آن انجام گرفت.
ضرورت تشکیل
آیسسکو به عنوان یکی از مجامع علمی، فرهنگی و آموزشی وظیفه مهمی در ایجاد تعامل فرهنگی و علمی بین کشورهای مسلمان بر عهده دارد. این سازمان که زائیده سازمان کنفرانس اسلامی است می تواند نقطه روشنی در بسط و گسترش علم و فناوری و فرهنگ در میان ملل مسلمان و شناساندن دستاوردهای آن به کشورهای غیرمسلمان باشد. ارتباط تنگاتنگ آن با مجامع دانشگاهی و صاحبان علم و اندیشه، بهره گیری از توان و ظرفیت دانشمندان و دانشگاهیان می تواند نقطه شروع رشد و تعالی و بالندگی روزافزون آن در عرصه بین المللی باشد.
اعضاء
منشوراساسنامه سازمان بر این نکته تاکید دارد که هر عضو سازمان کنفرانس اسلامی می بایستی با توجه به تکمیل تشریفات عضویت حقوقی و قانونی
به عضویت سازمان آموزشی،فرهنگی و علمی کشورهای اسلامی در آید. کشوری که عضو دائم یا غیردائم سازمان کنفرانس اسلامی نباشد، نمی تواند به عضویت سازمان اسلامی (آیسسکو) پذیرفته شود. عضویت در این سازمان یا به صورت ” اعضای دائم“ و یا“اعضای ناظر“ است.
کشورهای عضو
در حال حاضر 51 کشور اسلامی از 57 کشور عضو سازمان کنفرانس اسلامی،عضو این سازمان هستند که اسامی آنها بدین شرح است: 1ـ جمهوری آذربایجان، 2ـ اردن هاشمی، 3ـ امارات متحده عربی، 4ـ جمهوری اندونزی، 5ـ جمهوری اسلامی ایران، 6ـ جمهوری اسلامی پاکستان، 7ـ پادشاهی بحرین، 8ـ سلطان نشین برونئی دارالسلام ، 9ـ جمهوری خلق بنگلادش، 10 جمهوری بنین، 11ـ بورکینافاسو، 12ـ جمهوری بوسنی و هرزگوین، 13ـ جمهوری تاجیکستان ، 14ـ جمهوری چاد ، 15ـ جمهوری تونس، 16ـ جمهوری جیبوتی، 17ـ پادشاهی عربستان سعودی، 18ـ جمهوری سودان، 19ـ جمهوری سورینام، 20ـ جمهوری عربی سوریه ، 21ـ جمهوری سیرالئون، 22ـ جمهوری سنگال، 23ـ جمهوری سومالی، 24ـ جمهوری عراق، 25ـ سلطان نشین عمان ، 26ـ جمهوری گابن، 27ـ جمهوری گامبیا، 28ـ جمهوری گینه، 29ـ جمهوری گینه بیسائو، 30ـ فلسطین، 31ـ جمهوری قزاقستان، 32ـ قطر، 33ـ جمهوری قرقیزستان، 34ـ جمهوری فدرال اسلامی کومور، 35ـ کویت، 36ـ جمهوری خلق سوسیالیستی عربی لیبی، 37ـ جمهوری مالدیو، 38ـ جمهوری مالی ، 39ـ مالزی، 40ـ جمهوری عربی مصر، 41ـ پادشاهی مراکش ، 42، جمهوری اسلامی موریتانی ، 43ـ جمهوری نیجر، 44ـ جمهوری یمن، 45ـ جمهوری توگو، 46ـ جمهوری دمکراتیک خلق الجزایر، 47ـ جمهوری فدرال نیجریه، 48ـ جمهوری لبنان، 49ـ ساحل عاج، 50ـ سومالی، 51ـ افغانستان
همچنین سه کشور“فدراسیون روسیه“( از ژانویه 2007)،“پادشاهی تایلند“(از 19 مارس 2007) و“جمهوری ترکی بخش شمالی قبرس“(از 26 مارس 2008) به عنوان اعضای ناظر آیسسکو انتخاب شدند.
اعضای دائم یا ناظر
طبق اصل هفت اسانامه آیسسکو هر یک از کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی که عضو سازمان اسلامی (آیسسکو) نباشند، به محض اعلام درخواست خود به این سازمان بعنوان ناظر در سازمان اسلامی (آیسسکو) پذیرفته می شوند. هر یک از کشورهای غیر عضو سازمان کنفرانس اسلامی صرفنظر از اینکه عضو ناظر باشند یا خیر، می توانند عضو ناظر سازمان اسلامی (آیسسکو) شوند. سازمانها، نهادها و فدراسیونها نیز می توانند به صورت ناظر به عضویت سازمان درآیند. در دو مورد اخیر، درخواست عضویت باید به مدیر کل تسلیم شود و این درخواست همراه با اعلام نظر شورای اجرایی به مجمع عمومی ارائه شود. مجمع عمومی ضوابط مربوط به وضعیت اعضای ناظر و شرایط مربوط به آن را تعیین می کند. فقط کشورهای عضو از حق رای در مجمع عمومی برخوردار خواهند بود.
ساختارکاری آیسسکو برای انجام برنامه های سال 2010-2012
به شرح ذیل است:
1. توسعه منابع انسانی کشورهای عضو در آموزش و پرورش ، علوم ،
فرهنگ و ارتباطات
2.انتقال و یاری رسانی ”تکنولوژی اطلاعاتی و ارتباطی“ به برنامه ها و اهداف آموزشی،علمی و فرهنگی
3.تلاش برای بهبود تصویر اسلام و مسلمانان در بیرون از جهان اسلام و دز نزد غیر مسلمانان
4. توجه به ارزشهای اخلاقی در محتویات آموزشی،علمی و فرهنگی سازمان
پیشنهاد تشکیل
در دهمین کنفرانس وزرای خارجه کشورهای اسلامی به تاریخ مه 1979 در شهر“ فاس“ کشور“ پادشاهی مغرب(مراکش) ”
با تاکید بر قطعنامه 9/9 اجلاس قبلی در سال 1978، تصمیمات زیر برای ایجاد سازمان علمی و فرهنگی اسلامی اتخاذ شد:
1. برای ایجاد یک سازمان بین المللی اسلامی برای آموزش و پرورش ، علوم و فرهنگ به منظور هماهنگ میان نهادهای تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی در زمینه های آموزش ، علوم و فرهنگ ، و همچنین در میان کشورهای عضو ، این سازمان در مراکش بنیادگذاری می شود. 2. به منظور ایجاد مرکز بین المللی آموزش و پرورش اسلامی که ”پژوهش های آموزشی“ و انجام انجام تمام فعالیت های آموزشی و پرورشی در کشورهای مسلمان، مرکزی در مکه مکرمه
بنیان گذاری می شود.
اساسنامه
در مقدمه اساسنامه آیسسکو چنین آمده است: وزرای امور خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی با برپائی نشستهای پی در پی، اصل تاسیس یک سازمان تخصصی را در زمینه آموزش، علوم و فرهنگ پیشنهاد و مطرح کردند. این پیشنهاد به سومین اجلاس سران کنفرانس اسلامی که در ژانویه 1981 در طائف مکه مکرمه تشکیل شد، ارائه گردید. این اجلاس نیز در پاسخ به آرمانهای امت اسلام تصمیم گرفت نهاد کارآمدی را با هدف تحکیم همبستگی، همکاری میان جوامع اسلامی در قالب اصول سعه صدر و ارزشهای والای اسلام پایه ریزی نماید. دولتهای عضو این اساسنامه: ـ با اعتقاد به اسلام به عنوان دین سعه صدر، فرهنگی سازنده، تمدنی انسانی و شیوه ای برای زندگی؛ ـ با تاکید بر اینکه اسلام بعنوان دین ارزش های معنوی، اخلاقی و فرهنگی و دین تمدن سازی که در ایجاد تمدن بشری و غنای آن بسیار حائز اهمیت است؛ ـ با توجه به اهمیتی که اسلام به دانش و فراگیری علوم قائل است؛ ـ با توجه به آرمانها و آرزوهای قلبی امت مسلمان در دستیابی به همکاری، اتحاد و پیشرفت در قالب اصول رواداری اسلامی؛ ـ با تعهد به ارتقاء آموزش، علوم و فرهنگ برای حصول تفاهم متقابل، تحکیم دوستی، برادری و گسترش صلح میان مردم جهان؛ ـ با تمایل به تحکیم گفتگوی ثمربخش میان فرهنگها برای دستیابی به همزیستی تمدنها که ضامن احترام به هویت فرهنگی همه ملل خواهد بود؛ ـ با تصدیق اصول برابری، همبستگی و همیاری متقابل برای تحکیم همکاری و در نتیجه توسعه آموزش، علوم، فن آوری، فرهنگ و ارتباطات به طرق مقتضی؛ ـ موافقت خود را نسبت به منشور سازمان اسلامی آموزشی، علمی و فرهنگی (آیسسکو) اعلام می دارند.
اساسنامه آیسسکو دارای چهار فصل و بیست و دو اصل می باشد.
فصول اساسنامه شامل موارد زیر است:
فصل اول:مفاد کلی
فصل دوم:عضویت و همکاری دولتها
فصل سوم:تشکیلات و سازمان
فصل چهارم:مفاد نهایی
طبق اساسنامه سازمان(فصل 3 ؛اصول 9 تا14) تشکیلات و سازمانهای آیسسکو چنین است:
فصل سوم تشکیلات سازمان اصل 9: تشکیلات سازمان اسلامی (آیسسکو) عبارتند از: الف ) مجمع عمومی ب ) شورای اجرایی ج ) مدیریت کل
منابع انسانی
بعنوان بخشی از همکاری های آیسسکو در راستای توسعه آموزشی، علمی، فرهنگی و ارتباطاتی در جهان اسلام، این سازمان درصدد برآمده است تا به تدوین شماری از پروژه های مهم مدنی یا توسعه گرایانه بپردازد که قرار است براساس مراحل زمان بندی شده به کار گرفته شوند. " برنامه ویژه اسلامی برای سوادآموزی و آموزش پایه همگانی در کشورهای اسلامی (این برنامه مبین همکاری های یونسکو با کنفرانس جهانی آموزش برای همه می باشد که در "ژامتین" تایلند در سال 1990 برگزار گردید). " برنامه آموزش پایه و آموزش توسعه منابع انسانی در کشورهای اسلامی (این برنامه در راستای همکاری با سازمان ملل متحد سازمان کنفرانس اسلامی و آژانس های تخصصی ای می باشد که در زمینه توسعه منابع انسانی فعالیت دارند). " همسان سازی زبان نوشتاری کشورهای مسلمان و تبدیل آن به رسم الخط قرآنی (در هفده کشور آفریقایی زبان این عمل صورت پذیرفته است و یک نوع ماشین تایپی تولید و در بین کشورهای علاقمند توزیع شده است؛ حروف های تایپ دستی ویژه ای نیز برای این زبانها تعبیه شده است و این سازمان قصد دارد تا مرحله دوم این پروژه را در آسیای مرکزی با همکاری بانک توسعه اسلامی، جامعه اسلامی بین المللی و همکاری های موسسه مطالعاتی و تحقیقاتی عربی سازی رباط ـ باس به اتمام رسانند) . " روزآمد سازی برنامه های درسی آموزش علمی و فنی
وظایف و اهداف
اهداف سازمان آیسسکو عبارتند از: 1ـ تقویت و ترغیب همکاری میان کشورهای عضو و تحکیم آن در زمینه های آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات 2ـ توسعه علوم کاربردی و استفاده از فناوری پیشرفته در چارچوب آرمان ها و ارزش های جاودان و بلندمرتبه اسلامی 3ـ تحکیم درک و تفاهم میان ملت های مسلمان و مشارکت در امور، دستیابی به صلح و امنیت جهانی به شیوه های گوناگون به ویژه آموزش، علوم، فرهنگ و ارتباطات 4ـ حمایت از تکامل و ایجاد هماهنگی میان موسسات تخصصی سازمان کنفرانس اسلامی در زمینه آموزش، فرهنگ و ارتباطات و تحکیم همبستگی یکپارچه اسلامی در میان کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی 5ـ مطرح نمودن فرهنگ اسلامی به عنوان پایه و اساس برنامه ریزی آموزشی در کلیه سطوح 6ـ تحکیم فرهنگ اسلامی، حفظ استقلال اندیشه اسلامی در برابر تهاجم فرهنگی، عوامل انحراف، تخریب و پاسداری از خصوصیات بارز تمدن اسلامی 7ـ پاسداری از هویت اسلامی مسلمانان در کشورهای غیر اسلامی
وظایف آیسسکو عبارتند از:
1-فعالیت در جهت گسترش فرهنگ اسلامی و زبان قرآن کریم در سطح جهان میان ملل غیرعرب زبان از طریق همکاری با سازمان های علمی، آموزشی و فرهنگی اتحادیه عرب و سایر سازمانها و نهادهای اسلامی برای برنامه ریزی و حمایت از طرحهای مصوب 2-حمایت از سازمانهای فعال در امور آموزشی، علمی، فرهنگی و ارتباطات برای گسترش اهداف سازمان 3-حمایت از دانشگاهها، دانشکده ها و موسسات دولتی و خصوصی متخصص در زمینه مطالعات قرآنی، زبان عربی و فرهنگ اسلامی و اصلاح برنامه های آموزشی، کتابهای درسی و روشهای تدوین آنها به منظور تحقق تکامل فرهنگی 4-تقویت مراکز و نهادهای تخصصی برای حمایت از فعالیت های علمی و آموزشی افراد، سازمانها، انجمن های خیریه یا مراکز اسلامی فعال در ترویج فرهنگ اسلامی و تدوین قرآن کریم و زبان عربی تشویق و حمایت تلاشهای کشورهای عضو به تهیه برنامه های آموزشی فنی و آموزش عملی از این برنامه ها و نیز تشویق مخترعین و مبتکرین مسلمان 5-کمک به دانشگاههای کشورهای اسلامی و سایر کشورها و تشویق آنها به ایجاد کرسی ها، موسسات و گروههای مطالعات و فرهنگ اسلامی و برقراری همکاری موثر میان آنها 6-ترویج کارهای تحقیقی و مطالعاتی برای توسعه و ارتقاء آموزش در کشورهای اسلامی و القای ویژگی اسلامی به تمامی ابعاد تمدن، هنر و فرهنگ 7-برگزاری کنفرانس ها ، سمینارها و تشویق به تاسیس نهادهای آموزشی و علمی با همکاری دولتها، سازمان کنفرانس اسلامی و سازمانهای فعال در زمینه های آموزش، علوم و فرهنگ
بودجه
بر طبق اصل 17 اساسنامه سازمان،منابع مالی آیسسکو عبارتند از: 1ـ حق عضویت کشورهای عضو که براساس درصد حق عضویت هر کشور در بودجه سازمان کنفرانس اسلامی تعیین می گردد، مگر آنکه مجمع عمومی تصمیم به تغییر آن داشته باشد. 2ـ منابع حاصل از انجام همکاریهای مشترک میان سازمان اسلامی (آیسسکو) و سایر سازمانها. 3ـ کمکهای مالی و مبالغی که توسط کشورهای عضو، یا غیرعضو، نهادها، افراد یا سایر منابع به سازمان اهداء می شود . شورای اجرایی سازمان اسلامی (آیسسکو) می تواند هدایایی را که جهت مقاصد بخصوص به سازمان اهدا می شود، بپذیرد، مشروط بر آنکه با اهداف و مقررات سازمان اسلامی (آیسسکو) در تضاد نباشد و این امر تاثیر منفی بر انجام وظایف سازمان نداشته باشد. تصمیم شورا در این رابطه بایستی همراه با کلیه ملاحظات مربوط جهت تصویب یا عدم تصویب به مجمع عمومی احاله گردد.
زبان های کاری سازمان:
زبان های مورد استفاده سازمان اسلامی آیسسکو عربی، انگلیسی و فرانسه می باشد. در تفسیر اساسنامه هر یک از سه زبان از اعتبار یکسان برخوردارند. در صورت بروز اختلاف در تغییر اساسنامه، تفسیر دو زبان که یکی از آنها عربی خواهد بود، ملاک قرار می گیرد؛ در غیر اینصورت ، متن اصلی اساسنامه سازمان ملاک خواهد بود.
مدیرکل سازمان:
دبیرکل فعلی سازمان، عبدالعزیر عثمان التوجیری است که در 1950/4/3 در جده عربستان به دنیا آمد. وی از سال 1991 عهده دار این مسئولیت است. قبل از وی نیز پرفسور عبدالهادی بوطالب از سال 1982 تا سال 1991 سمت مدیرکلی این سازمان را بر عهده داشت.
معاون مدیرکل سازمان آیسسکو پس از مدیرکل عالی ترین مرجع تصمیم گیری است و کلیه مسئولیت ها بر عهده ایشان است. در بیست و پنجمین جلسه شورای اجرایی در نوامبر 2004 در مراکش دکتر هادی عزیززاده از کشور ایران برای معاونت سازمان آیسسکو انتخاب شد.
عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان:
جمهوری اسلامی ایران در سال 1371 در سیزدهمین اجلاس شورای اجرایی این سازمان شرکت و حضور خود را به طور رسمی در فعالیت های این سازمان اعلام نمود و در سال 1374 با توجه به مصوبه پنجمین مجمع عمومی آیسسکو در سوریه، کمسیون امنیت ملی آیسسکو در جمهوری اسلامی ایرام در وزارت آموزش و پرورش استقرار یافت. هیئت وزیران در جلسه مورخ 1383/6/8 با استناد به اصل 138 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران « آیین نامه تشکیل و اداره کمسیون ملی هیسسکو در ایران » را تصویب نمود. بر اساس این ایین نامه 12 ماده ای وزیر آموزش و پرورش، رئیس شورای عالی کمسیون ملی و مدیرکل دفتر همکاری های علمی بین المللی، دبیرکل کمسیون ملی آیسسکو می باشد.
برنامه های آینده
در سطح برنامه ریزی استراتژیک آینده نگر به منظور توسعه آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام، آیسسکو هشت استراتژی مهم زیر را به عنوان استراتژی دانش از دیدگاه اسلام تدوین کرده است: 1ـ استراتژی ارتقای آموزش در کشورهای اسلامی (تصویب شده در سومین کنفرانس عمومی آیسسکو، عمان، 1988) 2ـ استراتژی فرهنگی جهان اسلام (تصویب شده درششمین نشست کنفرانس اسلامی، داکار، 1991) 3ـ استراتژی توسعه علم و فناوری در کشورهای اسلامی (تصویب شده درهشتمین نشست سران عضو کنفرانس اسلامی، تهران، 1997) 4ـ استراتژی فعالیت های فرهنگی اسلامی در غرب (مصوب نهمین نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی، دوحه، 2000) 5ـ استراتژی بهره گیری از مغزهای نخبه مهاجر مقیم غرب (مصوب بیست و نهمین نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی. خارطوم، 2002) 6ـ استراتژی انسجام و وحدت مذاهب اسلامی (مصوب دهمین نشست کنفرانس اسلامی، پوترجایای، مالزی، (2003) 7ـ استراتژی گسترش بیوتکنولوژی در کشورهای اسلامی (مصوب دومین کنفرانس وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی، تریپولی، 2003) 8ـ استراتژی مدیریت منابع آب در کشوهای اسلامی (مصوب دومین نشست وزرای آموزش عالی و تحقیقات علمی، تریپولی، 2003)