بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع : زندگی نامه ابوجعفر محمد بن موسی الخوارزمی
مقدمه
ابو عبدالله محمد بن موسی خوارزمی که ریاضیدانان اروپا او را algoritmus می خوانند یکی از
نخستین و بزرگترین ریاضیدانان و اختر شناسان ایران است که در بغداد کار میکرد .
در حدود سال ۱۷۵ – ۱۸۰ هجری – در خوارزم متولد و
هنگام جوانی در خزانه الحکمه مامون مشغول به کار و تحقیقات شد و پس از سالها فعالیت شبانه روزی
بلاخره در حدود سال ۲۲۵ – ۲۳۲ هجری – دعوت حق را لبیک گفته و به دیار باقی شتافت .
فهرست مطالب
زندگی خوارزمی
زمان خوارزمی
کار های خوارزمی در زمینه اختر شناسی
صورت الارض
کارهای خوارزمی در زمینه حساب و جبر
(حساب الهند _ جبر)
تهیه کننده
زندگی خوارزمی
در تاریخ ولادت او اتفاق نظر نیست برخی حدود 164 قمری و برخی قبل از 185 قمری دانسته اند.
همچنین برخی محل ولادت او را خوارزم دانسته اند و برخی گفته اند اجداد خوارزمی احتمالا اهل خوارزم
بودند ولی خودش احتمالا از قطر بولی ناحیه ای نزدیک بغداد بود.
خوارزمی در دربار مامون عباسی بسیار مورد توجه قرار داشته و پیش از 198 قمری، و در حالی که مامون
هنوز در مرو (در ترکمنستان فعلی) می زیست، به دربار وی وارد شد و سپس همراه وی به بغداد آمد و گویند او
را به سرزمین هند فرستادند تا حساب هندی را بیاموزد. خوارزمی پس از آن در دارالحکمه که مجمعی از
دانشمندان در بغداد به سرپرستی مامون بود، مشغول به فعالیت شد و بیشتر از هر چیز بر روی آثار هندی کار می کرد.
فهرست
زمان خوارزمی
روزگار خوارزمی به روزگار زرین در دوران حکومت خلیفه های عربی معروف است . روزگاری که
هارون بر سرزمین های خلافت شرقی فرمان میراند . این روزگار دوران شکفتن فرهنگی است که
مرکز ثقل آن در ایران بوده است
زندگی خوارزی با خلافت مامون متقارن بود . مامون به کوشش و همراهی طاهر فرزند حسین معروف
به ذوالیمینین بر برادر خود امین پیروز شد.
فهرست
کار های خوارزمی در زمینه اختر شناسی
نخستین اثری که خوارزمی در بغداد نوشت ، تنظیم جدول سینوس ها بود . خوارزمی این اثر خود را با توجه به
کارهای بطلمیوس و جدول های دانشمندان هندی تنظیم کرد . ولی خود آنها را مورد تحقیق قرار داد و در نتیجه
جدول او به مراتب دقیق تر از جدول های یونانی و هندی است
در واقع سه اثر خوارزمی
زیج الاول
زیج الثانی
السند هند الصغیر
فهرست
به رصد هایی که در زمان مامون صورت گرفت به سیدهانتا مربوط میشود .زیرا سند هند همان
سیدهانتای هند است . سیدهانتا به چند کتاب اختر شناسی و ریاضی گفته می شود که در هند تنظیم شده
است و کهن ترین آنها مربوط به نیمه نخست قرن پنجم میلادی است .یکی از این کتابها در زمان
منصور خلیفه دوم عباسی به بغداد آورده شد و توسط ابراهیم فرزند حبیب فزاری به یاری مانکا ، صفیر
هند در بغداد ترجمه شد و ریاضیدانان و اختر شناسان حوزه خلافت بغداد برای نخستین بار با دانش
ریاضی و اختر شناسی هند آشنا شدند .
ترجمه فزاری تا زمان خوارزمی مبنای کار اخترشناسان بود ولی پس از آن که خوارزمی دو زیج خود
را ارائه کرد مرجع مطمئن تری برای اختر شناسان پدید آمد . خوارزمی در تنظیم این دو زیج به
احتمال قوی روش تلفیقی خود را با استناد به دانش های یونانی ، هندی و ایرانی به کار برده است.
خوارزمی از راه ترجمه سیدهاتنا با مکتب ریاضی و اختر شناسی هند و از راه ترجمه مجسطی کتاب
بطلمیوس با مکتب یونانی آشنا شد. خوارزمی ترجمه هایی از نوشته های ارسطو و اقلیدس و دیگران با
مکتب یونانی آشنا شد .به جز آنکه به خاطر بستگی هایی که با پاسداران فرهنگ ایرانی داشت کم و بیش از
دانش نیاکان خود با خبر بود . رساله های زیج اول و زیج دوم خوارزمی به احتمال زیاد بر اساس دو
رصدی که اولی در بغداد و دومی در دمشق انجام گرفت نوشته شده است
نوشته های خوارزمی در زمینه اختر شناسی و جغرافیای ریاضی اثر زیادی در کارهای دانشمندان بعدی
داشته است. در واقع مسلمه مجریطی صورت تازه ایی از جدول هاب فلکی را بر اساس کارهای خوارزمی
تنظیم کرد و همین جدول های مجریطی است که اساس کار اخترشناسان اروپای غربی قرار گرفت.
صورت الارض
نخستین اثر علمی در دوران تازه شکوفایی دانش در زمینه جغرافیا دانست . خوارزمی واژه صورت الارض
را به همان معنایی به کار برده است که ما امروز آن را جغرافی می نامیم.
گرچه این کتاب بر اساس جغرافیای بطلمیوس تنظیم شده است ولی به هیچ وجه نمیتوان آن را ترجمه ای از
جغرافیای وی دانست خوارزمی در این کتاب تقسیم بندی مطالب را به صورتی غیر از جغرافیای بطلمیوس
انجام داده است و تحت تاثیر فرهنگ و باورهای ایرانی به تقسیم بندی اقلیم های هفت گانه گرایش دارددر حالی
که بطلمیوس از بیست و یک ناحیه نام میبرد با وجود این ها باید گفت که خوارزمی برای نوشت کتاب صورت
الارض کتاب جغرافیای بطلمیوس را پیش روی خود داشته است.
فهرست
حساب الهند
این کتاب تنها از طریق ترجمه لاتینی آن به ما رسیده است و نسخه منحصر به فرد این ترجمه به زبان لاتینی
و با عنوانAlgorithmi numero indorum در کتابخانه دانشگاه کمبریج نگهداری میشود
این کتاب در پیشرفت بعدی ریاضیات در اروپای غربی و جنوبی نقشی اساسی داشته است زیرا اروپای
غربی و جنوبی نقشی اساسی داشته است . زیرا اروپایی ها به وسیله آن با روش هندی عدد نویسی یعنی
نمادهای ده گانه هندی با به کر بردن صفر و استفاده از نظام موضعی بودن رقم ها آشنا شدند.
فهرست
از آنجا که در اروپای غربی و جنوبی این شکل عدد نویسی را از کتابی یاد گرفتند که به زبان عربی
نوشته شده بود و نویسنده آن نیز در کشور های عربی زبان زندگی میکرد رقم های هندی دستگاه عدد
نویسی دهدهی را به اشتباه رقم های عربی نامیدند
خوارزمی مسئله هایی را که به معادله درجه اول منجر می شود از راه حسابی و با روش های یک
فرضی و دو فرضی حل میکند روش یک فرضی همان روشی است که امروز هم با نام راه حل فرضی
مورد استفاده قرار میگیرد و خوارزمی آن را از هندی ها گرفته است
روش دوم یعنی روش دو فرضی به این ترتیب بود که با فرض دو عدد دلخواه برای مجهول هر بار
میزان اشتباه را به دست آورده و به کمک انها مقدار واقعی مجهول را محاسبه می کرد .
جبر
کتاب جبر خوارزمی نقشی بسیار اساسی در تاریخ ریاضیات داشته و نمونه مشخصی است از پژوهش های
ریاضیدانان ایرانی در دوره ای از تکامل ریاضیات که سمتگیری کاربردی داشته است .این کتاب بعدها به
زبان لاتین ترجمه شد و برای مدتی طولانی تنها کتاب درسی ریاضیات در اروپای غربی بود
برخی از مطالب این کتاب ، کارهای دیوفانت و دانشمندان هندی را به یاد می آورد و به همین مناسبت برخی
گمان می بردند که خوارزمی از این سرچشمه ها استفاده می کرده است، رخی از روش هایی که خوارزمی
برای حل معادله به کار برده ما رو به یاد دیوفانت می اندازدولی خوارزمی به هیچ وجه از کوتاه نویسی که
خاص جبر دیوفانت است استفاده نمی کند و
فهرست
اصطلاح های او را به کار نمی برد به جز این بررسی های تاریخی نشان داده است که آشنایی دانشمندان
دربار خلیفه عربی با کارهای دیوفانت بعد از تنظیم کتاب خوارزمی بوده است
به همین ترتیب به دلیل اختلاف هایی که بین روش های خوارزمی با روش های دانشمندان هندی در حل
معادله ها وجود دارد میتوان نتیجه گرفت که او در کتاب جبر و مقابله خود از روش های هندی هم
پیروی نکرده است
تهیه کننده
تهیه کننده : نام خود را وارد کنید
منابع : http://persian-man.ir/ وhttp://wiki.ahlolbait.com/
فهرست