تهیه کننده : دکتر بهزاد زراعت
دیوارها و انواع آن و دیوارچینی در ساختمان های با مصالح بنایی
دیوار چیست؟ دیوار در تعریف عبارتست از یک ساختمان ممتد, یکپارچه, محکم و استوار که از جنس آجر, سنگ, بتن, چوب یا فلز و غیره باشد که ضخامت آن در مقایسه با طول و ارتفاع نازک می باشد.دیوار ساختمان یا محوطه را محصور و محافظت می نماید یا به عنوان مجزا کننده فضاها از یکدیگر به صورت اجزا یا اتاقها عمل می کند. انواع دیوارها دیوارها از نظر محل قرارگیری به دو دسته ”دیوارخارجی“ و ”دیوارهای داخلی“ تقسیم می شود. دیوار خارجی: دیوارهای نما مانند دیوار مشرف به حیاط یا کوچه و خیابان بایستی خصوصیات ویژه ای را دارا باشند.جلوگیری از نفوذ رطوبت,سرما و سروصدا از جمله وظایف دیوارهای خارجی است.آنها بایستی شرایط خاص اقلیمی منطقه را تحمل نماید. -خصوصیات جداره های ساختمان دیوارهای داخلی: فضاهای داخلی ساختمان را از یکدیگرجدا می کنند. دیوارها از نظر سازه نیز به دو دسته تقسیم می گردند: الف-دیوارهای باربر: بارهای وارده به خود مانند سقفها و کفها را افزون بر وزن خود تحمل و منتقل می کنند. ب-دیوارهای غیرباربر: تنها تحمل وزن خود را داشته و آن را منتقل می کنند.لغت ”دیوارتقسیم“یا پارتیشن برای مشخص کردن ساختار ممتدی به کار می رود که به عنوان جداکننده اجزا و اتاقهای ساختمان انجام وظیفه نماید.درعمل لغت ”دیوار تقسیم“به دیوار داخلی غیرباربر جداکننده اتلاق می گردد.
دیوارها از نظر ساختار نیز به چهار دسته تقسیم می شوند:
-دیوارهای ساده
-دیوارهای کلاف بندی شده
-دیوارهای بتن مسلح
-دیوارهای مخصوص
الف-دیوارهای بنایی ساده: این دیوارها از مصالحی مانند آجر/سنگ/بتن یا چوب ساخته می شوند. ب-دیوارهای کلاف بندی شده: دراین دیوارها یک قاب چوبی یا بتنی یا فلزی متناسب و پیوسته استحکام و پاسداری لازم را به وجود می آورد و در میان قابها مصالح نازک مناسب مانند تخته های چوب و یا ورقهای سیمان پوشیده می شوند.
ج-دیوارهای بتن مسلح:به کمک بتن مسلح می توان دیوارهای باربر یا غیرباربر را با ضخامت کمتر و کیفیت بهتر به صورت یکپارچه ساخت.انواعی از دیوارهای بتن مسلح وجود دارند که در کارخانه به صورت ”پیش ساخته“و با مشخصات مورد نظر تولید شده و بعد ازآن به محل ساختمان حمل ساختمان حمل و به محل پیش بینی شده نصب می شوند. د-دیوارهای مخصوص:دیوارها ممکن است که دارای ویژگیهای خاص باشند دیوارهای عایق رطوبت مانع از نفوذ آب و رطوبت از سمتی به سمت دیگر می گردند.دیوارهای عایق صدا از عبور صوت به مقدار قابل توجهی جلوگیری می کنندو دیوارهای عایق حرارتی تبادل حرارت میان دو فضای مجاور را به میزان چشم گیری کاهش می دهند. دیوارهای دیگری نیز وجود دارد مثلا دیوارهای حایل که به منظور جلوگیری از حرکت خاک در زمین های گود ساخته می شوند یا دیوارهای پرده ای (دیوارهای شیشه ای در نمای ساختمانهای بزرگ) که به منظور جلوه ساختمان و همینطور سبک نمودن آن از شیشه به عنوان مصالح دیوار استفاده شده است.
در این شکل دیوارها را بر حسب خصوصیات
مورد نظراز لایه های مختلفی که در کنار
یکدیگر قرار گرفته اند می توان ساخت به
این گونه دیوارها دیوار ساندویچی می گویند.
-دیوار در ساختمانهای با مصالح بنایی
منظور از ساختمان با مصالح بنایی ساحتمانهایی است که آجر/بلوک بتنی و یا با سنگ ساخته می شوند و در آنها تمام و یا قسمتی از بارهای قاـم توسط دیوارهای با مصالح بنایی تحمل می گردد.
قبل از ساخت دیوار ابزار و مصالح مورد نیاز را فراهم می آورند.معمولاً برای ساختن دیوارهای بنایی به یک ماده پر کننده مانند آجر یا سنگ و یک ملات مناسب که اجزای پر کننده را به یکدیگر می چسباند احتیاج داریم.
دیوارهای آجری
تاریخ هنر آجرریزی و فن آجر چینی به 6000 سال قبل از میلاد نر می گردد.این فن در فلات ایران آغاز سد و به شرق و غرب گسترش یافت.آجر یکی از متداولترینمصالح سنتی ساختمانی در ایران است که طی قرون متمادی در روشها و سبکهای متنوع به کار گرفته شده و امروزه نیز به عنوان یکی از بهترین مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد.
آجر:
در عملیات بنایی قبل از ساخت دیوار باید آجر مورد نیاز را انتخاب کرد آجر فشاری/آجر ماشینی/ آجر سفالی و سوراخ دار آجرنما یا حتی آجر ماسه آهکی و در مورد مرغوبیت جنس آن در
ارتباط با کار مورد نظر تحقیق نمود.
چهار خصوصیت اصلی مقاومت در برابر یخبندان /تخلخل در آب/مقاومت مکانیکی و ابعاد صحیح آجر قطعاً باید مورد نظر قرار گیرد.البته آجر بایستی کاملاً پخته و یکپارچه و سخت باشد.هرگاه با یک آجر به آجر دیگری ضربه ای وارد آید صدای مشخص زنگ دار تولید می کند.ابعاد استاندارد آجر 6×11×22 سانتیمتر می باشد
تقسیمات آجر:برای کار دیوار چینی با آجر نیاز به تقسیمات خاصی از آجر می باشد.حتی الامکان بایستی سعی شود که از قطعات سالم وغیر شکسته آجر در کار دیوارچینی استفاده شود.
ملات: دیوارهای آجری بر حسب آن که باربر یا غیرباربر باشند و یا داخلی و خارجی دارای ضخامت مختلف بوده همچنین ملاتهای متفاوتی برای آنها پیشنهاد می شود.
الف- دیوارهای داخلی باربر: این دیوارها با آجرهای فشاری که مقاومت فشاری آنها بیش از 50 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد و با ملات باتارد 1:2:8 یا ملات سیمان 1:6 ساخته می شود.
ب: دیوارهای غیرباربر: این دیوارها اگر تیغه 6 سانتیمتری باشند با آجر فشاری یا آجر سفالی توخالی و ملات گچ و خاک 1:1 اگر یازده سانتیمتری باشند با آجر فشاری یا سفالی توخالی و ملات گچ و خاک یا با تارد 1:2:8 یا ملات سیمانی 1:6 (نوع ملات با توجه به موقعیت تیغه از نظر قرار گرفتن در مقابل رظوبت تعیین می گردد) اگر عرض دیوار مساوی یا بیش از 22 سانتیمتر باشد با آجر فشاری یا آجر سفالی تو خالی و ملات ماسه آهک 1:3 یا تارد 1:2:8 یا ماسه سیمان 1:6 می شود.
ج: دیوار خارجی:نماسازی با آجر درجه یک و کاملاً مرغوب و با ملات ماسه سیمان 1:5 ساخته می شود.ضخامت ملات برای آجر کاری نما نباید از ده میلیمتر کمتر و از 12 میلیمتر بیشتر باشد.بخش ملات باید به کمک شیشه ملات صورت گیرد.
آجر کاری با ملات ماسه سیمان یا با تارد باید پس از گرفتن ملات به مدت حداقل سه روز مرطوب نگهداشته شده و از خشک شدن آن جلوگیری گردد.
اصول کلی استفاده از آجر در بنایی:
الف- زنجاب کردن آجر:آجرها را قبل از به کاربردن باید از آب اشباع کرد که به این عمل اصطلاحاًز زنجاب کردن آجر می گویند.در صورتی که آجر به صورت خشک مصرف شود آب ملات را مکیده و از سخت شدن آن جلوگیری می کند(سوختن ملات) آجرها حداقل یک ساعت قبل از بنایی بایستی زنجاب گردند تا از بروز آلوءک آجر پس از دیوارچینی جلوگیری بعمل آید.
ب- بند افقی: هر ردیف آجر باید کاملاً و در تمام اطراف دیوار افقی باشد به این معنی که درزهای افقی باید تمام طول دیوار را طی کنند.
ج-بند قاـم: نحوه استقرار رگه های آجر باید به ترتیبی باشد که به هیچ وجه در داخل و خارج از دیوار (نما) بندهای عمودی روی هم قرار نگیرند.این نکته به منظور قفل و بست بهتر و یکپارچه شدن دیوار در نظر گرفته کی شود.
روشهایی برای اجتناب از توالی بند قاـم (پیوند دیوار) :
نحوه آجرچینی دیوار نیم آجره(11 سانتیمتری):
جزییات آجرچینی در دیوار یک آجره (22سانتیمتری):
جزییات آجرچینی در دیواریک ونیم آجره (35سانتیمتری):
جزییات آجرچینی دیوار دوآجره(45سانتیمتری):
کله و راسته : اصطلاحی است در آجر کاری و مقصود از کله آن است که عرض آجر موازی طول دیوار و منظور از راسته آن است که طول آجر در امتداد طول دیوار قرار گیرد.
– دیوارچینی یک آجره در کنج به
صورت کله و راسته
شاقولی بودن دیوار: همان طور که می دانید شاقول وسیله است که از اتصال وزنه ای مخروطی شکل به انتهای ریسمانی تشکیل شده است.خاصیت اصلی شاقول تعیین امتداد قاـم است و از این خاصیت در بنایی برای کنترل قاـم بودن دیوارها به خصوص در گوشه ها و نبش ها استفاده می شود.
شمشه و تراز: گاهی به جای شاقول از شمشه و تراز استفاده می شود.علاوه بر کنترل خطوط قاـم از این وسایل برای تعیین سطح افقی برای کنترل بند افقی نیز استفاده می کنند.
ریسمانی کردن کار:افقی بودن علاوه بر استحکام دیوار باعث زیبایی آن نیز می شود برای آن که بندها کاملاً افقی باشند از ریسمانی که به دو انتهای کار محکم شده است استفاده می کنند. ریسمان را باید طوری قرار داد که علاوه بر افقی بودن به اندازه ضخامت یک آجر به اضافه کلفتی ملات از ردیف قبلی بالاتر قرار گرفته و امتداد آن به اندازه 2 تا 3 میلیمتر جلوتر از لبه کار قرار گیرد تا قرار دادن آجرها و کنترل آنها به راحتی صورت گیرد .
تقاطع دیوارها:غالباًدر ساختمان و به خصوص در گوشه ها دو دیوار به هم برخورد می کنند.
در این صورت وضع چیدن اتصالات در کنج ها به دلیل نیاز به ایجاد قفل و بست بین دو دیوار مساـل جدیدی را ایجاد می نماید.بنابراین در محل تقاطع دیوارها باید یک در میان قفل و بست کامل ایجاد شود(به این عمل لابند می گویند) گوشهای بیرونی دیوارها نیز باید در هر رگ قفل و بست کامل داشته باشند.
_جزییات آجرچینی دیوار
نیم آجره در کنج
-جزییات آجرچینی دیوار یک آجره در کنج :
جزییات آجر چینی دیوار یک و نیم آجره کنج:
جزییات آجرچینی دیوار دو آجره در کنج:
دیوارهای بلوک بتنی:
یکی از شیوه های نیمه صنعتی که می توان گفت با شرایط عمومی کشور مطابقت دارد و تا حدودی در گذشته متداول بوده است.استفاده از بلوک بتنی در ساختمان سازی است.ساختمانهای بلوک بتنی در مقایسه با سایر ساختمانهای بنایی از امتیازاتی برخوردار است که از میان آنها می توان از:کوتاه بودن زمان عملیات ساختمانی/ ایجاد عایق نسبی حرارتی و صوتی/ یکپارچگی و سبکی نسبی وزن ساختمان و اقتصادی بودن از نظر کاربرد مصالح و نیروی کار نام برد.
بلوک بتنی:اجزای اصلی تشکیل دهنده بلوکهای بتنی عموماً عبارتند از:سیمان پرتلند/مصالح سنگی (مخلوط شن و ماسه شسته)/و آب.مواد تشکیل دهنده بتن بر اساس میزان تعیین شده برای مقاومت مورد نظر باید به دقت بر حسب وزن و حجم پیمانه شوند.سپس مصالح به خوبی مخلوط و قالبگیری می شوند.آخرین قسمت عبارتست از عمل آوردن و محافظت از بتن بلوک در برابر اثرات نامطلوب محیطی مانند گرما و تابش آفتاب،بارندگی،سرما و یخبندان.بلوکهای بتنی به سه دسته سنگین ،نیمه سبک و سبک از نظر ورن مخصوص تقسیم می گردند.
بنابراین هرچه وزن مخصوص آنها افزایش یابد تاب فشاری بلوک بتنی نیز افزایش خواهر یافت.به هر صورت مقاومت فشاری بلوکهای بتنی تو خالی غیر باربر نباید کمتر از 40 و باربر نباید کمتر از 60 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشد.بلوکهای توخالی دارای حفره های سرتاسری هستند مانند بلوکهای دو سوراخه،سه سوراخه و غیره اول این که حجم فضای خالی نباید از 50درصد کل حجم بلوک بیشتر باشد دوم اینکه مجموع اندازه قسمتهای خالی بلوک از 2/3 طول در همان جهت بیشتر نباشد.ضخامت جداره ها در بلوکها نباید کمتر از 4 سانتیمتر باشد.
بلوکهای بتنی توخالی سنگین و ساده باید مستطیل شکل و کاملاً سالم و بدون عیب باشد.سطوح آن نیر باید طوری باشد که همگان اندودکاری،چسبندگی کافی با آن ایجاد نماید.
ابعاد سیمانی باشد همواره رابطه زیر برقرار است: A,B به ترتیب ابعاد سوراخها وb,aاگر
ابعاد بلوکهای بتنی:
مواقعی که دیوار به منظور تقسیم فضا و یا جلوگیری از عواملی غیر از تحمل فشار و نیرو ساخته شود تماماً از بلوکهای مجوف استفاده می شود ولی اگر در بعضی از قسمتهای ساختمان احتیاج به دیوار باربر باشد در موقع چیدن آنها حفرههای بلوکها را از بتن پر می کنند گاهی نیز برای
مقاومت بیشتر از میله گرد فولادی استفاده می شود.
ملات:
ملات مصرفی برای بلوک سیمانی معمولاً ملات ماسه سیمان 1:5 است باید کاملاً در سطح پر بستر زیرین و همچنین روی جداره های قاـم بلوک پخش گردد. ملات باید در زمان بنایی پخش شود در غیر این صورت قبل از قرارگرفتن بلوک بتنی سخت می شود ملات سخت شده که از روی داربست ،کف و یا محلهای دیگر برداشته شده باشد نباید مورد استفاده مجدد قرار گیرد.
اصول کلی استفاده از بلوک بتنی در بنایی:
الف- خیساندن بلوک: بلوک باید قبل از نصب تمیز شود و کاملاً به وسیله آب خیسانده شده و در حین بنایی ورطوب نگاه داشته شود.در غیر این صورت به سبب جذب آب ملات توسط بلوک ملات چسبندگی خود را از دست خواهد داد.
ب- ملات گذاری: اگر در حال ساخت دیوار تقسیم باشیم ملات فقط روی جدارهای خارجی به صورت دو نوار جدا از هم پخش می شود.در این حالت دیوار به عنوان یک عایق حرارتی و صوتی عمل می کند.
اگر دیوار باربر یا دیوار نما باشد ملات را روی کلیه سطوح ملات خور بلوک بتنی (اعم از جداره های داخلی و خارجی)پخش می کنند.
– در تصویر سمت چپ نحوه ملات گذاری به گونه ای است که دیوار به عنوان بک عایق خوب
صوتی و حرارتی کار می کند.در تصویر سمت راست چسپندگی بلوکها با یکدگر
ج- موارد مربوط به بندهای افقی و قاـم :شاقولی بودن دیوار،شمشه و تراز، ریسمانی کردن کار، شرایط محیطی و نگهداری از دیوارو بندکشی در مورد دیوار بنایی با بلوک بتنی مشابهت کاملی با کار با آجر دارد.
د-عرض دیوار: دیوار بلوک بتنی باید با بلوکهایی اجرا شود که عرض آنها مساوی دیوار باشد مثلاً دیوار 20 سانتیمتری باید با بلوکهای به عرض 20 سانتیمتر ساخته شود.
ه- از قطعه کردن و یا خرد کردن بلوک پرهیز شود: بر اثر ضربه ای که برای خرد کردن بلوک به کار می رود کلیه قسمتهای آن ترک خورده مقاومت خود را از دست می دهند.
و- بلوک چینی: انتها و گوشه دیوار را باید قبل از قسمتهای میانی چید.به طوری که پیوسته 4 یا حداکثر 5 رج بالاتر از رجهای میانی باشد برای چیدن افقی رجهای میانی ازتراز رجهای کناری استفاده می کنیم.
چیدن بلوکها باید به طوریکنواخت انجام شود به طوری که در هر زمان هیچ قسمتی از یک دیوار پیش از 5 ردیف بلوک از قسمتهای دیگر آن بالاتر نباشد.
ز-تقاطع دیوارها: دیوارهای باربر بلوک بتنی به جز در گوشها در بقیه تقاطع ها قفل و بست نخواهد داشت.به جای قفل و بست برای جذب نیروهای افقی از تسمه های فلزی به ضخامت 5 میلیمتر در طول 70 سانتیمتر و خم 90 درجه در انتهای دو سر تسمه به طول 5 سانتیمتر استفاده می شود.توصیه می شود که حداقل در هر 120 سانتیمتر ارتفاع دیوار یک اتصال مشابه فوق در نظر گرفته شود/
در دیوارهای غیر باربر به طور یک در میان نوارهای توری فلزی مقاوم در برابر زنگ به جای تسمه استفاده می شود.
-جهت اتصال دیوارهای غیر باربر به یکدیگر
از توری سیمی گالولنیزه به صورت یک رج
در میان و در داخل ملات بین بلوکها استفاده
می کنند.
نحوه کلافبندی قاـم و افقی در یک ساختمان با بلوک سیمانی
کلاف بندی قاـم در دیوار 22 سانتی(یک آجره):
کلاف بندی قاـم در کنج در دیوار 35 سانتی(یک و نیم آجری):
با تشکر از
همراهی صمیمانه شما