فارسی ششم
به نام خدا
درس 10
(عطار و جلال الدین محمد)
دانش ادبی
غزل
مثنوی
قالب های شعری
قصیده
قطعه
رباعی
دوبیتی
مثنوی
برای سرودن اشعار بلند و طولانی به کار می رود
دو مصراع هر بیت هم قافیه هستند
و هر بیت قافیه ای جداگانه دارد
موضوع مثنوی
عشق، حماسه، تاریخ ، عرفان، اخلاق و تربیت
مثنوی سرایان، آثارشان و شکل مثنوی
غزل
مصراع اول بیت اول با همه ی مصراع های دوم بیت های دیگر هم قافیه است.
موضوع غزل
عواطف و احساسات ، عشق و عرفان
غزل سرایان
و
شکل غزل
قصیده
مصراع اول بیت اول با همه ی مصراع های دوم بیت های دیگر هم قافیه است.
موضوع قصیده
مدح ، وصف، حکمت، عرفان، پند و اندرز، شکر، شکایت
قصیده سرایان
و
شکل قصیده
قطعه، قطعه سرایان و شکل قطعه
مصراع های دوم بیت ها هم قافیه هستند.
موضوع قطعه
مسائل اخلاقی، اجتماعی، تعلیمی، حکمت، حکایت
قطعه
سرایان
رباعی، رباعی سرایان و شکل قالب
چهار مصراع دارد که مصراع اول و سوم و چهارم هم قافیه هستند.
گاهی هر چهار مصراع هم قافیه می شوند.
عارفانه ، عاشقانه و یا فلسفی
موضوع
شکل رباعی
دو بیتی، دوبیتی سرایان و شکل قالب
دو بیت دارد که شکل قافیه ی آن مانند رباعی است( مصراع اول و سوم و چهارم هم قافیه هستند. )
شکل دوبیتی
معنی شعر
تو به صورت رفته ای ای بی خبر
زان ز شاخ معنی ای بی بار و بر
شیخ خندید و بگفتش ای سلیم
این درخت علم باشد ای علیم
شیخ خندید و گفت: ای ساده دل و نادان این درختی که تو می گویی،درخت دانش است.
چون فقط به ظاهر موضوع توجه کرده ای از اصل آن دور مانده ای و به واقعیت نرسیده ای.
گه درختش نام شد گاه آفتاب
گاه بحرش نام شد گاهی سحاب
آن یکی کش صد هزار آثار خاست
کمترین آثار او عمر بقاست
معنی شعر
چیزی که تو به دنبال آن آمده ای گاهی درخت، گاهی آفتاب، گاهی دریا و گاهی ابر نامیده شده است.
دانش آثار خیلی زیادی در زندگی ما انسان ها دارد و یکی از آن اثرها عمر جاویدان است.
واژگان
سرشناس : مشهور و معروف
بحر: دریا
شیخ: مرد پیر، دانشمند علوم دینی
بقا: ماندگاری
بدرقه: مشایعت و همراهی
زاد: سن
ماشاء الله: آن چه خدا خواست
کش:که از آن
سلیم: سالم و بی عیب که در حکایت درخت علم، از روی طنز به معنی ساده دل و ساده لوح به کار رفته است
علیم: بسیار دانا و اهل علم که در حکایت درخت علم ، از روی طنز به معنی نادان و بی خبر است.
پرسش
1-املای کدام واژه ها نادرست است؟ شکل درست آن ها را بنویسید.
مراغب محمد باش، به خاست خدا، آینده ی درخشانی خواهد داشت، او به مغام بزرگی خواهد رسید
مراقب خواست مقام
2-معنی واژه های مشخص شده را بنویسید.
گه درختش نام شد گاه آفتاب
گاه بحرش نام شد گاهی سحاب
بحر: دریا سحاب: ابر
پرسش
3- کدام بیت، اولین مصراع یک غزل است؟
الف) آن قصه شنیدید که در باغ یکی روز
از جور تبر زار بنالید سپیدار
ب) روزی گذشت پادشهی از گذرگهی
فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست
پ) باز آی و قدم به روی چشمم بگذار
چون اشک به چشمم آشنا می آیی
ت) یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور
کلبه ی احزان شود روزی گلستان غم مخور