بسم ا… الرحمن الرحیم
خوی شهر اولین ها
مقدمه:
برای بازشناسی تاریخ یک سرزمین بنظر می رسد شناخت جغرافیای آن و محل استقرار اقلیم آن به عنوان یک ضرورت بایستی مورد توجه صاحبنظران قرار گیرد. از همین رو در این مقاله ضمن بیان ویژگیهای جغرافیای و جمعیتی شهرستان خوی قابلیتها و توانمندیها ی آن که در طول تاریخ به عنوان یک زیر ساخت در توسعه این شهرستان نقش آفرینی کرده اند معرفی می گردد:
سیمای شهرستان خوی
جغرافیای شهرستان خوی
الف ) جغرافیای طبیعی :
* شهرستان خوی به لحاظ طبیعت زیبایش در متون باستان به دارالصفا معروف است .همچنین به لحاظ قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم سابقه تاریخی دارد.
* مساحت 4616 کیلو متر سهم استانی 3/12%
* از شمال به شهرستانهای چایپاره و چالدران ـ از جنوب به شهرستان سلماس – از شرق به شهرستان مرند (آذربایجان شرقی ) و از غرب به کشور ترکیه محدود است.
این شهرستان 75 کیلو مرز مشترک با کشور ترکیه دارد.
لازم به ذکر است با مصوبه هیات دولت در تاریخ 14/12/87 همزمان با سفر دوم دولت به آستان آذربایجان غربی بخش چایپاره شهرستان خوی با مساحت 945 کیلومتر مربع و 42590 نفر جمعیت و 3 دهستان و 76 روستا به سطح شهرستان ارتقا پیدا کرد و از جغرافیای شهرستان خوی جدا شد.
ب) تقسیمات کشوری :
شهرستان خوی در مرداد ماه 1387 با مصوبه هیات دولت به معاونت استانداری و فرمانداری ویژه ارتقای سطح سیاسی داده است .در همین راستا 7 دستگاه دولتی از جمله آموزش و پرورش ، راه و ترابری، مسکن و شهرستان ، دارایی و امور اقتصادی، جهاد کشاورزی ، اطلاعات و کار و امور اجتماعی همزمان با ارتقای سطح به معاونت سازمان و اداره کل ارتقای سطح پیدا کردند. علاوه بر این دستگاههای اجرایی براساس نیازمندیهای شهرستان برخی از دستگاههای دولتی استانی راسا اقدام به ارتقای سطح دستگاههای شهرستانی خود نموده اند. از جمله آب و فاضلاب شهری ، امور آب و….
4 بخش : مرکزی – ایواوغلی – قطور- صفائیه
5 شهر : خوی -ایواوغلی-فیرورق-قطور-دیزجدیز که دوشهر اخیر از عنایات ویژه دولت به مردم شریف شهرستان خوی بوده که در سال 1387 از روستا به شهر ارتقا پیدا کرده اند.
تعداد دهستان : 11
تعداد روستا : 220
جمعیت شهرستان بر اساس سرشماری 1385
جمع کل جمعیت شهرستان : 327482 نفر
سهم جمعیت استان 4/11 * شهری :193213 نسبت 59% * روستایی: 134269 نسبت 40%
تعداد خانوار 75532
نرخ رشد جمعیت : شهرستان 1/1 استان 33/1 کشور 55/1
نرخ بیکاری شهرستان 3/8 استان 9/8
نرخ اشتغال در شهرستان 7/91 * 31% در بخش کشاورزی * 26 در بخش صنعت
30 % در بخش خدمات بقیه متفرقه
مزیت ها و ظرفیت ها به لحاظ ظرفیتهای ویژه در حوزه تولیدات کشاورزی و قابلیتهای دیگر شهرستان خوی به شهرستان اولینها اشتهار پیدا کرده است: الف ) کشاورزی : 1- مقام اول کشور در تولید عسل با تولید 22% کل تولیدات کشور و 65 % تولید استان 2-مقام اول کشور در تولید تخم آفتابگردان و کدوی آجیلی
3- گل سرخ به عنوان بزرگترین باغستانهای گل سرخ کشور
4-مقام اول استان در تولید پنیر گوشت قرمز و تخم مرغ
5-رتبه اول استانی در صادرات تولیدات طیور به دیگر شهرستانها و استانها
6-منابع غنی آبهای سطحی : رودخانه های الند-غازان-قطور و آغ چای
7- اقلیم مناسب
7- داشتن بالاترین سهم اراضی کشت استان
ب) صنعت و معدن :
1-وجود نیروگاه سیکل ترکیبی خوی
2-کارخانه نساجی خوی
3-کارخانه عظیم در حال اتمام سیمان آذرآبادگان به عنوان سومین کارخانه بزرگ کشور در صنعت سیمان
4-شهرک صنعتی با بیش از 60 کارخانه ، شهرک صنعتی ایواوغلی و شهرک کانیهای غیر فلزی که در سفر دوم به تصویب هیات محترم دولت رسیده است.
5-تعداد 34 معدن فعال تا پایان سال 1385 ( رتبه سوم استانی ) از جمله معادن غنی نمک ، انواع سن و خاک
ج) فرهنگی :
شهرستان خوی با دارا بودن 197 اثر ثبت شده رتبه اول میراث فرهنگی استان را دارد. از حیث دیرینه مذهبی و و اعتقادی مردم ، این دیار به دارالمومنین معروف است.
الف- اماکن و بناها:
1- مساجد تاریخی : مطلب خان ( اولین مسجد رو باز کشور) ،سیدالشهداء،،داش آغلیان،حجتیه ، حاجی بابا، شیخ
مسجد ملاحسن
2- امامزاده : سیدیعقوب و سید بهلول
2-آثار باستانی :
*کلیساهای سورپ سرکیس،ملهذان، فنایی
* خانه های قدیمی : یوسفی ، کبیری،، بازار قدیمی ، ساختمان شهرداری ، مقبره صخره ای چیر ، مدرسه حکیمه ،
پل خاتون
دروازه سنگی
3-مدرسه علمیه نمازی
4-مقبره شمس تبریزی به عنوان خاستگاه عرفان اسلامی
ب) مفاخر و شخصیتها:
حضرت آیه اله العظمی سید ابوالقاسم خویی
دکتر زریاب خویی
دکتر محمد امین ریاحی
حجه الاسلام شیخ جابر فاضلی
حجه الاسلام میر جعفر مرقاتی
آخوند ملا زین العابدین نوایی
و ….
ج) مظاهر طبیعت و جاذبه های گردشگری طبیعی ( اکو توریسم):
گزارشگر برنامه 30 بهار : اگر می خواهید قطعه ای از بهشت را ببینید حتمْآ به شهر خوی سر بزنید. من در این 115 برنامه به 115 شهر سفر کردم اما این همه باغ در یک مکان ندیده ام.
* پل هوایی قطور
غار تازه احیا شده علیشیخ در بخش صفاییه
دریاچه پشت سد کلوانس که اخیرْا توسط فدراسیون قایقرانی جهت تمرینات تیم ملی در نظر گرفته شده است.
چشمه زیبای زلزله بلاغی و تفرجگاه زلزله بلاغی
تفرجگاه بکر و طبیعی منطقه مجیدآباد
منطقه حفاظت شده مارکان و انواع جانوران و پرندگان
آبشار زیبا و با صفای بدلان
چشمه آبگرم منطقه قطور
دامنه های سرسبز و زیبای کوه اورین و چشمه ها و نهرهای جاری از آن
دامنه کوه چله خانه و طبیعت زیبای آن
غار انسانهای اولیه در بخش صفاییه که هم اینک در دست مطالعه است.
6 جاذبه گردشگری از جمله زیارتگاه سیدتاج الدین ،تفرجگاه فیرورق، دره قطور، آبگرم آغگل و … که اخیرا به ثبت ملی در میراث فرهنگی رسیده است.
د) صنایع دستی: فرش ماهی به عنوان اولین خاستگاه این نوع نقشه فرش در دنیا بافت جوراب و پیراهن پشم چاقو سازی
د) حمل و نقل :
1 – فرودگاه خوی
2- جاده قطور احیاگر جاده ابریشم و نزدیک ترین مسیر مواصلاتی ایران به ترکیه و اتحادیه اروپا
3-محور ریلی قره تپه-قطور
4-جاده های اصلی خوی-سلماس ، خوی-ایواوغلی، خوی-ماکو، خوی-جلفا، خوی – مرند
5-جاده خوی-چالدران
6- بازارچه مرزی و گمرک رازی
هـ) آموزش عالی:
1-تعداد دانشجو بالغ بر 12 هزار نفر
2-مراکز آموزش عالی { 10 واحد} :
الف .دانشگاه آزاد اسلامی با درجه بسیار بزرگ
ب: دانشگاه پیام نور خوی ، فیرورق
ج: آموزشکده فنی مهندسی خوی
د:دانشکده پرستاری خوی
هـ : آموزشکده فنی و حرفه ای دخترانه
و: دانشکده علوم قرآنی
ز: مرکز تربیت معلم شهید مطهری
ح: آموزشکده سما
ط) 2واحد مرکز آموزش عالی غیر دولتی – غیرانتفاعی
ز) بهداشت و درمان :
1: 2واحد بیمارستان با 291 تخت فعال
2: 43 باب مرکز بهداشتی در شهر و روستا
3: 92 واحد خانه بهداشت در مناطق روستایی
4: بیمارستان در حال ساخت 160 تخت خوابی مصوبه سفر اول ذهیات دولت
5: بیمارستان خیریه آیت اله خویی در حال ساخت
تحقیق و تالیف:
ابراهیم محمدلو
27 اردیبهشت 88