حواس
اهمیت حواس
برای بقای انسان ضروری است.
پی بردن به محرک ها
حفظ نظم و هماهنگی بدن
اندام های حس
پوست
چشم
گوش
بینی
زبان
گیرنده های حسی
نورون های تمایز یافته ای هستند که ابتدا محرک را شناسایی کرده سپس اثر آن را به پیام عصبی تبدیل می کنند.
گیرنده ها دندریت هایی از یک یا چند نورون هستند.
بیشتر گیرنده های حس در اندامهای حسی متمرکزند.
انواع گیرنده های حس در انسان
نوع گیرنده
محرک
محل
گیرنده دما
گیرنده درد
گیرنده مکانیکی
گیرنده نور
گیرنده شیمیایی
تغییر دمای محیط
آسیب به بافت ها
حرکت،فشار،کشش و ارتعاش
نور
مواد شیمیایی
پوست
بیش تر بافت ها و اندام ها
پوست و گوش
چشم
زبان و بینی
پوست
انواع گیرنده های حسی در پوست:
بیشتر دندریت های گیرنده های حسی توسط پوششی از بافت پیوندی احاطه شده است.(بجز گیرنده های درد)
محرک های شدید می توانند گیرنده های درد را نیز تحریک کنند (گرما یا سرمای شدید)
درد
دما(سرما یا گرما)
گیرنده های مکانیکی(حساس به لمس فشار)
درد
گیرنده درد فاقد پوشش است.
انعکاس ها،پس از تحریک گیرنده های درد شروع به کار می کنند.
تحریک گیرنده ی درد و انجام انعکاس
گیرنده های دما
محل
درون پوست
درون بدن
تشخیص دادن سرما یا گرما
حساس به دمای خون
هیپوتالاموس مرکز اصلی تنظیم دمای بدن است.
گیرنده های مکانیکی
محرک گیرنده های مکانیکی :
این محرک ها قادرند که فعالیت الکتریکی گیرنده های
مکانیکی را تغییر دهند.
در صورت قوی بودن محرک ها،در گیرنده ها جریان
عصبی بوجود می آید.
لمس
فشار
کشش
حرکت
ارتعاش
محل گیرنده های مکانیکی
دیواره ی برخی رگ های خونی
ماهیچه های اسکلتی
(گیرنده های کششی)
پوست
گوش
حساس به فشار خون
حساس به تغییرات
طول ماهیچه
اهمیت
اطلاع دادن وضعیت قسمت های
مختلف بدن به دستگاه عصبی مرکزی
گیرنده فشار و چگونگی ایجاد پتانسیل عمل در آن
گیرنده فشار
مایسنر:
حس لامسه(در پوست بدون مو مثل نوک انگشتان و کف دست)
پاچینی: نوعی گیرنده مکانیکی(فشار)
مرکل:ویژه لامسه می باشد.
رافینی: به عنوان گیرنده گرما(حرارت)
غشای پایه اپیدرمی را
سوراخ نموده،در بین
سلول های اپیدرمی
به صورت رشته های
عصبی برهنه منتشر
می گردند.
انتهای آزاد اعصاب
انواع گیرنده ها در پوست
سرما
مو
لامسه و فشار
فشار قوی
لامسه
فیبر عصبی
(مجموعی از نورون ها)
فیبر عصبی
(سلول های گیرنده
چند گانه/نورون های
حسی)
لامسه و فشار
گرما
درد
انواع گیرنده ها در پوست
چشم
لایه های چشم از خارج به داخل
صلبیه
مشیمیه
شبکیه
صلبیه
مشیمیه
شبکیه
صلبیه
لایه ای محکم و سفید رنگ از بافت پیوندی و
پوشاننده کره ی چشم
صلبیه در جلوی چشم و مقابل عدسی برجسته و
شفاف شده،قرنیه را می سازد.
قرنیه
قرنیه فاقد رگ خونی
است و نور از آن
عبور می کند.
قرنیه
مشیمیه
لایه ی میانی چشم که نازک،دارای رگهای خونی و
رنگدانه های فراوان بوده و عمل تغذیه چشم را بر
عهده دارد.
مشیمیه در جلوی چشم عنبیه را به وجود می آورد
عنبیه
عنبیه بخش رنگین جلوی چشم است که مردمک
در وسط آن قرار دارد.
رنگ موجود در عنبیه نورها را جذب می کند.
بنابراین نور فقط از طریق مردمک وارد چشم
می شود.
عنبیه
مردمک
صلبیه
عنبیه
ماهیچه های مژکی
عنبیه سبب میشود که
چشم به رنگ های
مختلفی دیده شود.
مردمک
ماهیچه هایی که در پشت عنبیه قرار دارند باعث
تنگ و گشاد شدن سوراخ مردمک می شوند.
اعصاب پاراسمپاتیک سبب تنگ شدن مردمک
(نورزیاد) و سمپاتیک باعث گشاد شدن مردمک
(نور کم) می شوند.
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
مردمک
ماهیچه هایی که در پشت عنبیه قرار دارند باعث
تنگ و گشاد شدن سوراخ مردمک می شوند.
اعصاب پاراسمپاتیک سبب تنگ شدن مردمک
(نورزیاد) و سمپاتیک باعث گشاد شدن مردمک
(نور کم) می شوند.
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید.
عنبیه قطر مردمک را با انقباض و انبساط ماهیچه های خود تغییر
می دهد. رشته های ماهیچه ای فراوان در عنبیه وجود دارد،
که ماهیچه های شعاعی و حلقوی تنها 2 تا از آنها هستند.
در نور کم ماهیچه های حلقوی استراحت کرده اما ماهیچه های
شعاعی منقبض می شوند که در نتیجه مساحت عنبیه کاهش
می یابد. در نور شدید،ماهیچه های حلقوی منقبض می شوند
اما ماهیچه های شعاعی استراحت می کنند که این حالت باعث
افزایش مساحت عنبیه می شود.
جسم مژگانی
مایع زلالیه را از خود می نماید.
ماهیچه های مژکی را ایجاد می کنند که ماهیچه های
حلقوی از پاراسمپاتیک عصب گرفته و عدسی را گرد می کنند تا دید نزدیک را تطابق نماید.
ترشح زلالیه توسط جسم مژگانی(Ciliary body)
جسم مژگانی
زلالیه در این ناحیه ساخته می شود.
مایع ساخته شده از اینجا تراوش می شود.
مسیر عبور نور
نور
قرنیه
مردمک
عدسی
شبکیه
قرنیه با انحنایی که دارد سبب همگرایی نور می شود.(قرنیه نوعی عدسی همگرا است)
عدسی باعث تمرکز نور بر روی شبکیه می شود.
نور از قسمت های زیر عبور می نماید:
قرنیه
مردمک
عدسی
شبکیه
تصویر روی شبکیه به صورت وارونه می باشد.
شبکیه
داخلی ترین لایه چشم بوده
که بسیار نازک و شامل
گیرنده های نوری و نورونها
می باشد.
شبکیه دارای رگ های خونی
نیز می باشد.
گیرنده های نوری شبکیه
اهمیت:
تبدیل انرژی نورانی به پیام عصبی
انواع:
سلول های استوانه ای
سلول های مخروطی
سلول های استوانه ای
در نور ضعیف بیشتر تحریک
می شوند(نسبت به نور کم حساسند)
سبب دید سیاه و سفید می شوند.
تعداد آنها به طور متوسط 7
میلیون است.
بیشتر مهره دارانی که در شب
فعال می باشند ،چشم آنها فقط
سلول های استوانه ای دارد.
سلول های مخروطی
در نور قوی بیشتر تحریک
می شوند.
این سلول ها سبب دید رنگی
و همچنین جزئیات ظریف
اشیا می شوند.
تعداد آنها در چشم به طور
متوسط 130 میلیون است.
عصب یبنایی
سبب فرستاده شدن پیام های عصبی از
سلول های گیرنده ی
نوری به مغز میشود
نقطه ی کور
محلی از شبکیه که
عصب بینایی از آن
خارج می شود.
عصب
بینایی
نقطه
کور
لکه زرد
بخشی از شبکیه که در
امتداد محور نوری کره
چشم قرار داشته و در
دقت و تیزبینی چشم
اهمیت دارد.
همه گیرنده های لکه زرد از
نوع مخروطی می باشند.
آزمایش(1)
چشم راست خود را ببندید و همچنانکه با چشم چپ به علامت + نگاه می کنید دایره ی قرمز را نیز می بایست قادر باشید که آن را ببینید. پس از مدتی شما دایره قرمز را در یک محدوده مشاهده نمی کنید. علت این امر قرار گرفتن تصویر دایره قرمز بر روی نقطه کور است.
آزمایش(2)
چشم راستتان را ببندید و با چشم چپ دایره ی قرمز را نگاه کنید . سپس به آرامی سر خود را به تصویر نزدیکتر کنید. در یک فاصله معین شما خط آبی را به صورت شکسته نمی بینید که علت آن این است که مغز شما اطلاعات ناپیدا را جانشین می کند.(پر کردن نقطه کور)
آزمایش(3)
چشم راستتان را بسته و با چشم چپ به علامت+
نگاه کنید.به آرامی سر خود را به تصویر نزدیکتر
کنید. در یک زمان علامت دایره در سمت چپ
ناپدید می شود.
آزمایش(4)
به تصاویر بالا(هرکدام جداگانه)نگاه کنید. چشم راست خود را بسته و به اعداد سمت راست نگاه کنید. به آرامی همچنان که
تصاویر سمت چپ را نیز می بینید به آنها نزدیک شوید. در هر بار شما در فاصله مشخصی تصاویر سمت چپ را نمی بینید.
زجاجیه
ماده ای ژله ای و شفاف
که فضای پشت عدسی
چشم را پر کرده است.
سبب حفظ شکل کره چشم
می شود.
اهمیت:
زلالیه
مایعی شفاف که فضای جلوی عدسی چشم را پر کرده است
از مویرگ ها ترشح می شود(هر 1 ساعت یکبار دوباره
ساخته می شود.)
فراهم آوردن اکسیژن و مواد غذایی برای عدسی و قرنیه
جمع آوری مواد دفعی از عدسی و قرنیه
اهمیت:
زلالیه توسط جسم مژکی ساخته می شود
زلالیه
تطابق
عملی انعکاسی که در عدسی چشم صورت
می گیرد و در نتیجه،تصویر به روی شبکیه
کشانده می شود.
چگونگی عمل تطابق
با نگاه به اشیای دور قطر عدسی کم می شود
و هنگام نگاه کردن به اشیای نزدیک عدسی
کروی تر و قطور تر می شود تا تصویر در هر
حالت روی شبکیه تشکیل شود.
عدسی چشم به وسیله ی رشته هایی به ماهیچه های مژکی،متصل شده است.
عمل تطابق
بیماری های چشم
پیر چشمی
با افزایش سن به وجود آمده، عدسی چشم
سفت شده،انعطاف آن کم تر و قدرت تطابق
آن کاهش می یابد.
استفاده از عینک های مخصوص
راه درمان
آب مروارید
با افزایش سن به وجود آمده،عدسی کدر شده
و به تدریج بینایی کاهش می یابد.
خارج کردن عدسی کدر شده طی عمل جراحی
و قرار دادن یک عدسی مصنوعی به جای
آن یا استفاده از عینک.
راه درمان
نکته
قطر کره چشم عاملی است جهت تعیین
کردن اینکه شعاع های نوری کجا همدیگر
را قطع کرده و تصویر اجسام را به وجود
آورند.
نزدیک بینی
قطر کره چشم بیش از اندازه بزرگ بوده،تصویر
اشیای نزدیک در جلوی شبکیه تشکیل می شود و
فرد نمی تواند اشیای نزدیک را به وضوح ببیند.
استفاده از عینک های با عدسی مقعرالطرفین
راه درمان
دوربینی
قطر کره چشم بیش از حد کوچک بوده،تصویر
اشیای نزدیک در پشت شبکیه تشکیل می شود
فرد نمی تواند اشیای نزدیک را واضح ببیند.
استفاده از عینک هایی با عدسی محدب
راه درمان
آستیگماتیسم
اگر سطح عدسی یا قرنیه کاملا کروی و صاف
نباشد پرتوهای نور به طور نامنظم به همدیگر
می رسند روی یک نقطه ی شبکیه متمرکز نشده
و تصویر واضحی را به وجود نمی آورند.
استفاده از عینکی که عدسی آن عدم یکنواختی انحنای
قرنیه یا عدسی چشم را جبران کند.
راه درمان
برای مشاهده ی تصاویر مربوط
به ساختار چشم کلیک کنید.
برداشتن عدسی در حالت آب مروارید
دیدن منظره با چشم سالم
دیدن منظره با چشم مبتلا به آب مروارید
گوش
اهمیت گوش
تبدیل امواج صوتی به پیام عصبی و انتقال آن به مغز
حفظ تعادل بدن
بخش های گوش
گوش بیرونی
گوش میانی
گوش درونی
گوش بیرونی
جمع آوری صداها و انتقال آنها به گوش میانی
لاله گوش
مجرای گوش
پرده صماخ
اهمیت
اجزا:
لاله گوش
مجرای گوش
پرده صماخ
مجرای گوش
درون مجرا موهای ظریفی وجود دارند که هوا
را تصفیه می کنند.
دارای غده های عرق تغییر شکل یافته، که ماده ای
موم مانند را ترشح می نمایند.(برای جلوگیری از ورود
مواد خارجی به گوش)
شکل مجرای گوش
مجرای گوش
نقش استخوان گیجگاهی
محافظت از بخش انتهایی
مجرا،گوش میانی و گوش
درونی
استخوان گیجگاهی
پرده ی صماخ
ساختار:
از جنس بافت پیوندی رشته ای،که روپوست دو طرف آن را پوشانده است.
محل:
حد فاصل گوش خارجی ومیانی(انتهای مجرای گوش)
اهمیت:
در برابر امواج به ارتعاش در آمده،ارتعاشات را به گوش میانی انتقال می دهد.
پرده صماخ
پرده صماخ
گوش میانی
اجزا:
شیپور استاش
استخوان های کوچک(استخوانچه ها)
تصاویر گوش میانی
شیپور استاش
استخوان ها
شیپور استاش
انتقال هوا بین گوش میانی
و حلق تا فشار هوا در دو
طرف پرده صماخ یکسان
شود.
اهمیت
استخوان های گوش میانی
انواع آن به ترتیب از سمت
پرده ی صماخ عبارت است از
چکشی
رکابی
سندانی
اهمیت استخوان های گوش میانی
انتقال ارتعاشات از پرده
صماخ به سمت مایع
موجود در گوش درونی
گوش داخلی
اجزا:
حلزون گوش
مجاری نیم دایره
اوتریکول
ساکول
حلزون گوش
علت نامگذاری:
همانند حلزون پیچ خورده است.
اجزا:
1- محفظه ی حاوی مایع
2- سلول های مژکدار
نوعی گیرنده مکانیکی
سلول های مژکدار
ارتعاش مایع درون حلزون
سبب تحریک این سلول ها
می شود.
این تحریک به صورت پیام
عصبی به واسطه ی عصب
شنوایی به مغز می رود.
مجاری نیم دایره
در حفظ تعادل به بدن کمک می کنند.
سه مجرای نیم دایره
مایع موجود درون مجاری
سلول های مژکدار درون مجاری
در اثر تغییر موقعیت سر تحریک می شوند
اهمیت:
اجزا:
مایع موجود در مجاری
سلول های مژکدار
مجاری نیم دایره
چگونگی تولید پیام عصبی در مجاری نیم دایره
جابجا شدن شخص
حرکت مایع درون مجاری
خم شدن مژک سلول های مژکدار
تولید پیام عصبی
فرستاده شدن پیام به مغز
تعیین جهت و موقعیت سر توسط مغز
اعصابی که پیام را از مجاری نیم دایره
به مغز انتقال می دهند
اعصابی که از گوش خارج می شوند
بخش شنوایی
بخش تعادلی
مسیرعصبی شنوایی
1- گیرنده های حسی شنوایی در حلزون گوش
2- شاخه حلزونی عصب گوش
3- بصل النخاع
4- تالاموس ها
5- قشر شنوایی در لوب گیجگاهی مخ
زبان
جوانه چشایی
روی هر زبان هزاران جوانه چشایی وجود دارد.
سلول های چشایی
سلول های نگهبان
منفذ چشایی
اجزای جوانه چشایی
منفذ چشایی
سلول چشایی
نورون چشایی
اجزای جوانه چشایی
سلول های چشایی
سلول های چشایی نوعی گیرنده شیمیایی می باشند.
سلول های چشایی 4 مزه ی اصلی را تشخیص می دهند:
شیرینی
ترشی
تلخی
شوری
سلول چشایی
مناطق زبان برای تشخیص مزه های اصلی
نوک زبان
مزه ی شیرینی
عقب زبان
مزه ی تلخی
کناره های زبان
مزه های شوری و ترشی
تلخی
شوری
شیرینی
ترشی
چگونگی تشخیص مزه ها
مولکول های غذا در بزاق حل می شوند
اتصال مولکول ها به پروتئین های
غشای سلول های گیرنده
تولید پیام عصبی در سلول ها
فرستاده شدن پیام به مغز
تحریک جوانه های چشایی
مسیر عصبی حس چشایی
1-گیرنده های چشایی
2- ساقه مغز
(بصل النخاع)
3- تالاموس
4- قشرچشایی در لوب آهیانه مخ
بینی
گیرنده ی بویایی
نوعی گیرنده ی شیمیایی که بوها را تشخیص
می دهد.
در سقف حفره ی بینی
محل:
چگونگی تشخیص بوها
ترکیبات(مولکول های) شیمیایی موجود در هوا
تحریک گیرنده های بویایی
تولید پیام عصبی
فرستاده شدن پیام به مغز
سئوال
چرا در هنگام سرما خوردگی مزه ی غذاها به درستی
تشخیص داده نمی شود؟
زیرا حس بویایی بر درک مزه ی غذا تاثیر دارد.
مسیر بویایی
1-گیرنده های بویایی
2- پیاز بویایی
بادامک(آمیگدال) در لوب گیجگاهی
دستگاه لیمبیک
لوب های مخ
مخ توسط شیارهایی به 4 ناحیه یا لوب تقسیم می شود
لوب پس سری
لوب آهیانه
لوب گیجگاهی
لوب پیشانی
لوب پیشانی
لوب پس سری
لوب آهیانه
لوب گیجگاهی
تصویر لوب های مخ
لوب پس سری
لوب آهیانه
لوب گیجگاهی
پایان