حمل و نقل دریایی
استاد: جناب آقای دکتر سید محمد سید حسینی
دانشجو: هادی نژادکریم رودسری
فهرست
تاریخچه حمل و نقل دریایی
اصول فیزیکی شناوری
گونه های کشتی برحسب نیروی محرکه
گونه های کشتی برحسب کاربرد
جمع بندی و نتیجه گیری
کشتی شناور بزرگی است که برای حمل مسافر و بار بر روی آبهای آزاد یا رودخانه و دریاچه های پهناور استفاده می شود.
از دیگر شناورها می توان از قایق، بارج، لنج و زیردریایی نام برد، با این همه، وسایل دیگری نیز هستند که می توان به فهرست فوق افزود: کایاک، کرجی، کانو،…
به کشتی های نظامی اغلب ناو گفته می شود.
1- تاریخچه حمل و نقل دریایی
یک کشتی از مصر باستان، پیرامون ۱۴۱۱-۱۴۲۲ پ.م
در سنگ نگاره های تمدن آشور فینیقیان سوار بر کشتی های پارویی در حال حمل الوارهای سدار لبنانی دیده می شوند. همچنین آشوریها خود از کشتی به عنوان وسیله حمل و نقل و جنگ استفاده می کردند..
بیشتر تمدنهای بشری در کنار آبراهها شکل گرفته و مسلما قایق و بعدتر کشتی وسیله ای مهم برای تردد و حمل و نقلشان بوده است. اما مشهورترین تمدنی که از دریانوردی سود برد و آن را توسعه داد تمدن فینیقیه بود، آنها با توسعه دریانوردی توانستند در دریای مدیترانه امپراتوری دریایی خود را از سواحل لبنان امروزی تا تونس و مراکش (کارتاژ آن زمان) ایجاد کنند.
کشتی بعدها بر روی قله کوه آرارات نشست. هنوز برخی از باستانشناسان به جستجو برای یافتن بقایایی از این کشتی ادامه می دهند. در بین تمدنهای میان رودان نیز داستانی مشابه وجود داشته است.
بر اساس تورات و قرآن، نوح پیامبر دستور ساخت کشتی بزرگی را از سوی یهوه (الله در قرآن) دریافت کرد که ساخت آن سالها طول کشید، کشتی میبایست آنقدر بزرگ می بود که علاوه بر آدمیان ( خویشان و پیروان نوح) از همه گونه جاندار، جفتی نیز در کشتی جای بگیرد تا بعد از پایان سیل بزرگ ادامه حیات بر روی زمین ممکن باشد.
بعدها اروپاییان با بکارگیری قطب نما بعد از دوره رنسانس شروع به جستجوی کره زمین کردند و تسلط بر فناوری کشتی سازی و دریانوردی و یافتن منابع جدید و ایجاد مستعمرات توانست آنها به قدرتهای برتر دنیا تبدیل کند.
تسلط یونانیهای باستان بر کشتی و دریانوردی توانست آنها را در نبرد دریایی با خشایار شاه شاهنشاه هخامنشی، علیرغم شکست در نبرد زمینی، پیروز کند. در بین اقوام مدیترانه ای کشتی نقش مهمی در تحولات بازرگانی و نظامی بازی می کرده است
این قانون برای تقریباً همه مایعات صادق است. معمولاً رابطه این قانون به صورت F=(rho)x(g)xV بیان می شود.
2-اصول فیزیکی شناوری
ارشمیدس دانشمند تمدن یونان باستان، توانست روابط فیزیکی حاکم بر اجسام شناور را تعریف کند. بر اساس قانون ارشمیدس بر هر جسم شناور یا غوطه ور در آب نیرویی به اندازه وزن آبی که فرضاً حجم جسم را پر کند وارد می آید. بطور مثال اگر حجم جسمی۱ متر مکعب باشد، از طرف آب نیرویی به اندازه ۱۰۰۰ کیلوگرم-نیرو بر جسم به سوی بالا وارد می شود.
rho برای چگالی مایعات (تقریباً ۱۰۰۰ کیلوگرم بر مترمکعب برای آب)
g ضریب جاذبه (بر روی زمین، تقریباً۱۰ (دقیقتر ۹/۸۱) متر بر مجذورثانیه)
V حجم جسم، مترمکعب
حال اگر وزن جسم بیش از این نیرو باشد (مثلاً مکعبی از آهن، وزنی معادل ۷۸۰۰ کیلوگرم خواهد داشت) در آب غرق می شود، اما اگر وزن جسم کمتر باشد برروی آب شناور می ماند. از همین رو همه کشتی ها شکلی مانند تشت (طشت) دارند، تا نسبت حجم به جرم را و به نوبه خود نیروی F را بالا ببرند.
کشتی های قدیمی
کشتی های پارویی
کشتی های بادبانی
کشتی های بخار
کشتی های مدرن
کشتی های دیزلی (نوع رایج امروزی)
کشتی های اتمی / هسته ای (با موتور بخار و سوخت هسته ای)
3-گونه های کشتی برحسب نیروی محرکه
کشتی فَلّه بَر(Bulk carrier)
نوعی کشتی تجاری است که برای ترابری کالاهای بسته بندی نشده و فله ای مانند غلات، ذغال سنگ، کانی ها و سیمان به کار گرفته می شود.
این گونه کشتی ها از میانه های سده نوزدهم آغاز به رفت و آمد در آب ها کردند. امروزه کشتی های فله بر یک سوم ناوگان تجاری کشتی های جهان را تشکیل می دهند.
کشور ایران ۳۸ کشتی فله بر دارد.
4-گونه های کشتی برحسب کاربرد
کشتی فله بر سابرینا ۱
کشتی کانتینربر (برای بارگیری کانتینر)
بارج دوبه یا بارج(Barge)
شناوری است که برای حمل و نقل حجم نسبتا زیادی از کالا یا مواد بر روی آب به کار می رود. از دوبه برای حمل اشیای بزرگ یا میزان زیادی از کالا استفاده می شود.
بیشتر دوبه ها را در کانال ها و رودها به کار می برند. دوبه معمولاً موتور یا پیشرانه دیگری ندارد و آن را قایق یا کشتی دیگری بر روی آب می کشد یا به جلو می راند. (شناور بزرگ تر از قایق، برای باربریی در مسیرهای کوتاه، حرکت به وسیله یدک کش)
یک یدک کش دوبه ای را روی رود میسیسیپی به جلو می راند.
لنج مسافربر (فِری) (شناور برای حمل خودرو و مسافر در مسیرهای کوتاه (رودخانه/دریاچه))
لِنج گونه ای از کشتی کوچک یا قایق بزرگ باری و مسافری است که در خلیج فارس و دریای عمان و اقیانوس هند دیده می شود. لنج ها بر پایه قایق های بادبانی رایج در خلیج فارس ساخته می شود با این تفاوت که به جای بادبان با موتور حرکت می کند. عرشه باز یا نیمه باز دارد. از دهه ۱۹۵۰ میلادی موتور بنزینی یا دیزل برای پیشراندن لنج ها بکار رفت و امروز بیشتر لنج ها موتور دارند.
کشتی مسافربری (امروزه برای جلب گردشگر دارای امکانات مجلل همچون یک هتل شناور ساخته می شود)
کشتی ال ان جی (ویژه حمل مایعات دماپایین و تحت فشار هیدروکربنی)
کشتی نفتکش (ویژه حمل نفت خام و دیگر مایعات هیدروکربنی در دمای معمولی)
دو نفتکش سیصد هزار تنی شرکت ملی نفتکش ایران در نزدیکی جزیره خارک، خلیج فارس
کشتی جنگی یا ناو (Cruiser)
یک نوع کشتی جنگی بزرگ است که به صورت عمده از اواخر سده نوزدهم تا پایان جنگ سرد کاربرد داشت.
ناو ژاندارک مربوط به نیروی دریایی فرانسه تنها ناو بالگردبر دنیا ساخت سال ۱۹۶۱
نخستین ناوها برای ماموریتهای منفرد و یا حفاظت از ناوگان ها به کار می رفت ولی طی سالیان گذشته کاریری این کشتی ها بصورت عمده دگرگون شده و امروزه عموماً با ناوشکن ها جایگزین شده اند. از دیدگاه تاریخی ناو به شناورهای کوچکی گفته می شد که می توانست بدون وابستگی به یک ناوگان ماموریتهای خود را نظیر شبیخون زدن به کشتی های تجاری دشمن انجام دهد.
در اواخر سدهٔ نوزدهم واژه ناو به هرگونه شناوری که توانایی انجام چنین ماموریتی داشت اطلاق می شد و از دهه ۱۸۹۰ تا اواخر ۱۹۵۰ ناوها گونه ای از کشتی های جنگی بودند که از لحاظ پهنا و درازا از رزمناوها کوچک تر و از ناوشکن ها بزرگترند. بدلیل اینکه کشتی های بزرگ تر معمولاً در نزدیک پایگاه باقی می ماندند در طول این سالیان ناوها بعنوان سلاح دوربرد نیروهای دریایی به شمار می آمدند و همچنان وظیفه آنها ردیابی و انهدام کاروانهای تدارکاتی و پشتیبانی دشمن بود.
ناو موشک انداز یواس اس کیپ سنت جورج رویال، ساخت آمریکا در حال شلیک کردن یک موشک تام هاوک
ناو USS Atlanta (CL-51)
5- جمع بندی و نتیجه گیری
بر خلاف آن چه در ایران اتفاق افتاد و برای آن در سال های آتی نیز پیش بینی می شود، تحلیل گران از افزایش تعداد مسافران دریائی جهان در طول سال های آینده خبر دادند. طبق پیش بینی تحلیل گران موسسه Seatrade تعداد مسافران دریائی جهان از رقم ۱/۱۵ میلیون نفر در سال ۲۰۰۶ میلادی به سقف ۲۵ میلیون نفر در سال ۲۰۱۵ میلادی می رسد
ظرفیت ناوگان کشتی های تفریحی جهان تا سال ۲۰۱۵ میلادی بیش از ۷۵ درصد افزایش خواهد داشت که این آمار نشان دهنده رونق فعالیت های کشتی های تفریحی در سطح جهان است. گزارش ها حاکی است که در طول سال های آینده تعداد مسافران دریائی در آمریکای شمالی و انگلیس افزایش چشمگیری می یابد و سایر کشورهای جهان نیز رشد مناسبی از این لحاظ خواهند داشت.
نگاهی به کشور امارات و فعالیت های آن برای جذب مسافر از طریق دریا شاید سرمشق شرکت های ایرانی برای جذب مسافر و رونق فعالیت هایشان باشد. در دبی در حال حاضر خود را برای پذیرفتن کشتی های مسافری بیش از ۵۰ شرکت کشتیرانی مسافربری از نقاط مختلف جهان آماده می کند. هم زمان با آغاز فصل مسافرت های تفریحی دریائی نرخ سفرهای دریائی به شیخ نشین دبی افزایش خواهد یافت و این در حالی است که بیش از ۸۵ هزار گردشگر خارجی طی سال ۲۰۰۶ میلادی از طریق دریا به دبی وارد می شوند که بیانگر رشد ۵۵۰ درصدی ورود گردشگران دریائی دبی در مقایسه با سال ۲۰۰۵ است
پایان
با تشکر از توجهتان