تهیه کنندگان : سوگند بهره مند – مریم کیا جمالی – معصومه دهبان – فاطمه جمالی – زهرا اشرفی – زهرا دستمزه کلاس دوم انسانی
موضوع : حجاب و تکامل آن در دوران حکومت های مختلف
از احکام ضروری دین اسلام » پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم « حجاب به معنای
است. در دیگر ادیان الاهی از جمله آیین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز، این حکم با
تفاوتهایی کموبیش وجود دارد. پوشش و عفاف از آن جهت که امری فطری و برای
حیات اجتماعی انسان ضروری است، در ادیان و مذاهب الاهی دارای جایگاه خاصی
است. همه ادیان آسمانی، حجاب و پوشش را بر زن واجب و لازم شمرده اند و جامعه
بشری را به سوی آن فراخواندهاند؛ زیرا حیا و لزوم پوشش به طور طبیعی در نهاد
زنان به ودیعت نهاده شده و احکام و دستورهای ادیان الاهی هماهنگ و همسو با
فطرت انسانی تشریع شده است.
دوره مادها
مادها اولین حکومت فراگیر در فلات ایران بودند آنان از هر طبقه و قومی که بودندبرای جلوه گری هر چه بیشتر خود به هر چیزی که گمان می بردند خودآرایی است
مانند یک نیاز حتمی و حیاتی دست می یافتند و در هر زمان وسایل موجود را از طلا،نقره، مفرغ، آهن تا گچ و سنگ و صدف می ساختند.
«اصلى که باید در نظر داشت، این است که طبق نقوش برجسته و مجسمه هاى ما قبل میلاد، پوشاک زنان آن دوره از لحاظ شکل، با کمى تفاوت، با پوشاک مردان
مرد و زن به واسطه اختلافى که میان پوشش سرشان وجود دارد، از « و ». یکسان است هم تمیز داده مىشوند.
دوره پارسى ها (هخامنشیان)
پارسىها به وسیله کوروش، دولت ماد را از میان برداشته و سلسله هخامنشى را
تاسیس کردند. آنها از نظر لباس همانند مادها بودند. در مورد پوشاک خاص زنان
از روى برخى نقوش مانده از آن زمان، به زنان بومى « : این دوره آمده است
برمىخوریم که پوششى جالب دارند. پیراهن آنان پوششى ساده و بلند یا داراى
راسته چین و آستین کوتاه است.
به زنان دیگر آن دوره نیز برمىخوریم که از پهلو به اسب سوارند. اینان چادرى
مستطیل شکل، بر روى همه لباس خود افکنده و در زیر آن، یک پیراهن با دامن
» . بلند و در زیر آن نیز، پیراهن بلند دیگرى تا به مچ پا نمایان است
تصویر به جا مانده بر روی تخته سنگهای دوره هخامنشی نشان می دهد که
شباهتی بین لباس زنان و مردان پارسی وجود داشته است. زنان پارسی به جز
لباس شبیه آنچه ملکه می پوشیده، لباس دیگری نیز داشته اند، پیراهن آنان
پوششی ساده، بلند یا دارای راسته چین و آستین کوتاه بوده که دامن از زانو به
پایین شرابه هایی از مچ پا آویزان داشته، علاوه بر اینها زنان پارسی از چادر نیز
استفاده می کردند، و آنرا بر روی تن خود می انداختند به طوری که تمام لباسهایزیر را می پوشانید. نقوشی که روی فرش پازیریک که در سیبری پیدا شده و آنرا
مربوط به ایران در دوران هخامنشی می دانند، این مطلب را تصدیق می کند زیرا
زنانی که بر روی این فرش نقش کرده اند پوششی سر اندر پا چیزی شبیه چادر
روی همه پوشاک خود داشته اند.
دوره ساسانیان
در این دوره اردشیر دین زرتشت را دین رسمى کشور قرار داد. اوستا را ترجمه وآتشکدههاى ویران را بازسازى نمود. زنان در این دوره همچنان داراى حجاب کامل چادر که از دورههاى پیش « : بودند. در مورد پوشاک زنان این دوره چنین آمده استمورد استفاده بانوان ایران بوده است، در این دوره نیز به صور مختلف مورد استعمال داشته است.
از آنجا که زرتشت در زمینه اصل حجاب و پوشش زنان در ایران کمبودى نمى دیده است، با تایید حدود و کیفیت حجاب رایج آن دوران، کوشید تا با پندهاى، خود ریشه هاى درونى حجاب را تعمیق و مستحکم نموده، عامل درون را ضامن اجرا و پشتوانه استمرار و استوارى حجاب معمول قرار دهد.
بررسی نقوش سنگی و طرحهایی از چندین بشقاب باستانی نشان میدهد که بانوان ساسانی پیراهنی بلند با آستین یا بدون آستین، پرچین و گشاد می پوشیده اند و آن را با نواری در زیر سینه مانند زنان اشکانی جمع می کردند، از طرز قلم زنی و چین سازی پیراهن و دامن پیداست که در انتهای دامن بر پشت پا، پارچه ای اضافه و پرچین به آن دوخته اند یقه پیراهن آنان اغلب گرد ولی یقه جلو باز تا پایین تر از سینه نیز دیده می شود زنان ساسانی گاهی چادر گشاد و پرچین
سر می کردند که تا ساق پا می رسیده است.
دوره صفویان
به دلیل توجه صفویان به آداب و رسوم و مذهب خاص ایرانی و مذهب اثنی عشری،
رشته های گوناگون صنعت و هنر، پیشرفت شایانی داشته است، که در این میان پوشاک بانوان، با توجه به بافت خاص اجتماعی– مذهبی آن روزگار شکل خاصی به خود گرفت
پیراهنها، اغلب رنگارنگ و گلدار و زربفت ابریشمی بود و روی آن قبای جلوبازبلندی تا مچ پا به پا می کردند و کمربندی به کمر می بستند بصورتیکه محکم روی کمر قرار نگیرد، کلاه کوچک، چارقد، شلوار پنبه دوزی شده، جوراب ساقه کوتاه پارچه ای از جمله پوشاکی بودند که در فصل زمستان مورد استفاده زنان قرار می گرفتند.
زنان هنگام بیرون رفتن از خانه چادر بزرگ سفید یا بنفش رنگی، به سر میکردند که تمامی بدن آنان را می پوشاند و فقط جلوی صورت باز می ماند که بوسیله آن می توانستند پیش روی خود را ببینند.
دوره قاجاریه
پوشاک زنان در دروه قاجاریه شبیه لباسهای زندیه بوده و خیلی کم تغییر کرده است. پیراهن های چاک دار آستین بلند دوره قبل با دامنهای گشاد و پرچین بلندکه لبه دامن را بوسیله یراق و گلابتون و.. . حاشیه داده تزیین می کردند، کمربندی طلا و نقره یا جواهر نشان به کمر می بستند. در این دوره مانند دوره زندیه تور و
کلاهک زینت سر بوده و چادر نماز و چارقد هنوز معمول نشده بود. مسافرت ناصرالدین شاه قاجار به فرهنگ و روسیه و دیدن لباسهای بالرینهای پترزبورگ که شلوار بافته چسبان و نازکی به پا می کردند و زیر جامه بسیار
کوتاهی به اندازه یک وجب روی آن می پوشیدند، شاه را برآن داشته که زنهای حرمسرای خود را که لباسشان شامل: پیراهن، ارخالق، کلیجه، شلیته، شلوار، جوراب،چارقد و کلاغی بود، به این لباس درآورد.
ساختار طبیعی فلات ایران در طول اعصار تاریخی این مرز و بوم و مرکزیتی که به دلیل داشتن پل ارتباطی بین شرق و غرب عالم داشت باعث شد که این سرزمین سالیان سال در معرض یورش و تهاجمات اقوام و ملل گوناگون قرار گیرد. بدیهی است که این یورشها توسط اقوامی که دارای فرهنگ و اعتقادات ویژه خود بودند صورت میگرفت و شدیدترین فشارها را بر فرهنگ بومی و سنتی جامعه به وجود میآورد.
پایان