به نام آنکه جان را فکرت آموخت
جامعه اطلاعاتی و ویژگیهای آن
جامعه چیست؟
جامعه شناسان تعاریف متعددی را از جامعه ارائه می دهند. بعنوان مثال:
«ویلفردوپارتوجامعه شناس ایتالیایی »
جامعه جمعی از ذرات انسانی است که در یک رابطه متقابل یا پیچیده قرار دارند. صورت واقعی این هیات اجتماعی متنوع و متعدد است و عوامل گوناگونی موجب تشکیل آن می شوند.
جامعه چیست؟
«هنری گیدینگزجامعه شناس آمریکایی»
«جامعه دسته ای از مردم است که برای نیل به هدف عام المنفعه در حال همکاری هستند.
« ژرژ گورویچ جامعه شناس فرانسوی»
جامعه واقعیتی کلی و کثیرالاجزا و جامع جمیع جهات است.
«امیل دورکیم»
جامعه را مجموعه ای از افراد میداند که گردهم آمده اند و مناسبات و روابطی در میان آنها حاکم است این روابط بوسیله مقررات، موسسات یا نهادهای اجتماعی مستحکم شده و برای اجرا و حفظ آنها مکافات یا ضمانت اجرایی وجود دارد
علم جامعه شناسی
علم جامعه شناسی از قرنها قبل و توسط کسانی چون سقراط، افلاطون، ابن خلدون، مونتسکیو و سایر فلاسفه دیگر بنیان نهاده شده است. که آن نیز از تعاریف متعددی برخوردار است بعنوان مثال: اگوست کنت جامعه شناسی را علم قوانین کلی پدیده های اجتماعی می داند که خود حاصل عمل تاریخی و واقعیات اجتماعی پیچیده ای است که بصورت کلی اخذ شده و در قالب قوانین درآمده است.
به زبان ساده جامعه شناسی علمی است که در رابطه با روابط انسانها و زندگی گروهی آنان مطالعه می کند و بعبارت بهتر علم جامعه است.
دگرگونی های اجتماعی
دگرگونی های اجتماعی معمولا در سه بعد بروز می کند:
الف) دگرگونی شکل و ریخت جامعه نظیر کوچک شدن روستاها در اثر مهاجرت روستائیان به شهرها و بزرگ شدن شهرها
ب) دگرگونی در نهادهای اجتماعی شامل :
دگرگونی در نهاد خانواده نظیر پدر سالاری، زن سالاری و …
دگرگونی های اجتماعی
دگرگونی در نهاد اقتصاد نظیر اقتصاد شبانی، کشاورزی،صنعتی و اطلاعاتی
دگرگونی در نهادهای آموزشی
دگرگونی در نهاد حقوق (قانون گذاری، قضاء و دادرسی)
دگرگونی در نهاد حکومت
ج)دگرگونی در کم و کیف ارتباط و پیوند متقابل نهادها
منشا تغییرات در جامعه
منشا تغییرات دو دسته است : عوامل غیر ارادی و عوامل ارادی شبیه :
جنگ
رشد علوم و فنون
عوامل جمعیتی
وقایع طبیعی
افراد برجسته
تغییر در دانش و فرهنگ
دسته بندی جوامع بشری
الف ـ جامعه اولیه مبتنی بر جمع آوری آذوقه و انجام شکار ـ انسانهای نخستین
ب ـ جامعه ایلیاتی (Tribal) جوامع قبیله ای همراه با اهلی کردن حیوانات و اقتصاد شبانی
دـ جامعه روستایی (Rural) مبتنی بر کشاورزی
ج ـ جامعه شهری همراه با افزایش جمعیت و ایجاد قانون
هـ ـ جامعه صنعتی (Industrial) مبتنی بر صنعت
و ـ جامعه اطلاعاتی (Informative) مبتنی بر اطلاعات
مقایسه جامعه شهری و روستایی
مقایسه ویژگی های جامعه شهری و صنعتی
تاثیر فناوری اطلاعات بر وجوه مختلف جامعه
از سال1970مطرح شده است و به ویژه در نیمه دوم دهه 1990مورد توجه واقع شد.
تعریف جامعه اطلاعاتی( جامعه فراصنعتی) :
تعاریف از زوایای مختلف : تکنولوژیک، اقتصادی، شغلی، مکانی و فرهنگی
جامعه اطلاعاتی مبتنی بر نوآوری های چشم گیر فناوری در پردازش، نگهداری و انتقال اطلاعات و تاثیر آن در وجوه مختلف حیات اجتماعی است.
تاثیر فناوری اطلاعات بر وجوه مختلف جامعه
جامعه اطلاعاتی بر پایه اقتصاد مبتنی بر اطلاعات ( در مقابل اقتصاد مبتنی بر کالا)
جامعه اطلاعاتی بر پایه تغییرات شغلی و ایجاد مشاغل مبتنی بر اطلاعات
جامعه اطلاعاتی مبتنی بر شبکه های اطلاعاتی که مکانهای مختلف را به هم وصل میکند و تاثیر بر زمان و مکان را می رساند.
جامعه اطلاعاتی مبتنی بر تغییر و تحولات فرهنگی
جامعه اطلاعاتی ارائه کننده مدلی نوین از جامعه است که در آن :
مفاهیم سنتی آموزش ، کسب و کار ، اقتصاد و تجارت متحول میگردد.
ارزشهای اطلاعاتی جایگزین ارزشهای مادی میشود.
اطلاعات بسرعت تولید و در اختیار همه قرار میگیرد.
فعالیتهای کاری بیشتر در پردازش اطلاعات است تا در تولید صنعتی یا کشاورزی.
ویژگیهای جامعه اطلاعاتی
ویژگیهای جامعه اطلاعاتی
پردازشها بصورت الکترونیکی انجام میشود.
نقش زمان و مکان فیزیکی کم رنگتر و امکان حضور مجازی ایجاد می شود.
مهارتها و مشاغل جدید در عرصه فناوری ارتباطات و اطلاعات ایجاد میگردد.
نحوه ارتباط و تعامل انسانها تغییر می کند.
شاخصهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و روشهای مدیریت و سازماندهی متحول میگردد.
زیر ساخت های فنّی-اجتماعی جامعه اطلاعاتی
محققان برای استقرار جامعه اطلاعاتی عوامل بسیاری را بیان می کنند که مهمترین آنها به شرح ذیل است
زیرساخت های ارتباطات از راه دور؛
”زیرساخت ارتباطی“ بیان کننده شبکه هایی است که به طور فیزیکی انتقال و ارتباط را تامین می کنند و بیشتر ناظر به وجه سخت افزاری تحقق جامعه اطلاعاتی است جامعه کشاورزی با راه های شوسه آسفالت شناخته می شدند و جامعه صنعتی با لوله کشی های نفت و گاز، باید جامعه اطلاعاتی را با زیرساخت های فیبر نوری و مخابراتی معرفی کرد.
زیر ساخت های فنّی-جامعه اطلاعاتی
زیرساخت های مرتبط با دانش؛
بیشتر ناظر به اندیشه خلاق و خبرگی متخصصان، اندیشمندان و فنّاورانی است که بازیابی، پردازش و فراورش دانش را به عهده دارند.
زیرساخت های فنّاوری رابط اطلاعات.
بیشتر ناظر به محیط حقوقی و پیمان های مناسبی است که نحوه ارتباط و همزیستی داده های مختلف و کاربری آنها را مهیا می سازد.
مدل توسعه فناوری اطلاعات (UNDP)
این مدل با همکاری چند موسسه بین المللی معتبر برای توسعه فناوری اطلاعات در کشورهای درحال توسعه فراهم شده است. این مدل شامل پنج مولفه است:
مدل توسعه فناوری اطلاعات
توسعه زیرساخت
ایجاد شبکه ارتباطی مناسب
توسعه دسترسی همگانی
توسعه منابع انسانی
آموزش و تربیت متخصصان
افزایش مهارتهای فنی درکاربران
افزایش قابلیت های کارآفرینی
مدل توسعه فناوری اطلاعات(UNDP)
توسعه سیاست ها (محیط حقوقی، قوانین نظارتی و خط مشی های اجرایی )
تدوین سیاستهای شفاف و جامعه
توسعه چهارچوب قانونی و نظارتی
حقوق مالکیت معنوی
نظام مالیاتی عادلانه
مدل توسعه فناوری اطلاعات(UNDP)
توسعه محتوا وکاربرد
توسعه کاربردهای بخشی و فرابخشی در زمینه های بهداشت و درمان الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک، دولت الکترونیک و غیره
بومی سازی کاربردها (از لحاظ زبان مورد استفاده و غیره)
توسعه دسترسی همگانی به کاربردها
مدل توسعه فناوری اطلاعات(UNDP)
توسعه نهادها
ایجاد و توسعه شرکتهای کوچک و متوسط( SME ) Small Medium Enterprise
ایجاد و توسعه انکوباتورها ( مراکز رشد) Incubator
تامین مالی و اعتبارات
حمایت از افزایش کارایی و اثربخشی نهادها
ایجاد دسترسی به بازارهای محلی و بین المللی برای بخش خصوصی
مدل توسعه فناوری اطلاعات(UNDP)
پیشتاران: شامل 13درصد ازکشورهای جهان مانند:
امریکا، سنگاپور و آلمان
تندروندگان: شامل 11درصد ازکشورهای جهان مانند:
ایتالیا، مجارستان وکویت
آیندگان: شامل 20درصد ازکشورهای جهان مانند:
افریقای جنوبی، شیلی وروسیه
آغاز گران: شامل 19درصد ازکشورهای جهان مانند:
چین، مصر و فیلیپین
بازماندگان : شامل 37درصد ازکشورهای جهان مانند :
کنیا ، عراق و ویتنام
تقسیم بندی جهان از دیدگاه توسعه اطلاعات
سهم کشورها از ایستگاههای اطلاعاتی اینترنتی
درکشورهای شمال به ازای هرهفت نفریک کامپیوتر وجود دارد.
درکشورهای شرق آسیا به ازای هرهشتــاد نفریک کامپیوتر وجود دارد.
70درصد ازکاربران اینتـرنت مربوط بهکشورهـای شمال
( آمریکا : 45درصد و اروپا : 25درصد ) است .
1درصد کاربران اینترنت مربوط به کشورهای آفریقایی است.
5/0درصد کاربران اینترنت مربوط به کشورهای خاورمیانه است.
بروز شکاف دیجیتالی میان کشورهای
شمال وجنوب (Digital Divide)