تحقیق در مورد چشم انداز جهانی جامعه ی اطلاعاتی

چشم انداز جهانی جامعه ی اطلاعاتی
از اوایل دهه ی 1990، با پیشرفت و گسترش شبکه‏ها و بزرگراه‏های اطلاعاتی جدید الکترونی و افزایش کاربرد تکنولوژی‏های نوین ارتباطی در سراسر جهان، مسائل بین‏المللی ناشی از آن‏ها، اهمیت خاصی پیدا کرده‏اند. به همین جهت، در سال‏های اخیر، به موازات توسعه ی استفاده از شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه شبکه ی "اینترنت" ، توجه به این مسائل بیشتر شده است. به طوری که علاوه بر تصمیم‏ها و اقدام‏های تازه‏ای که در بعضی از کشورهای پیشرفته ی صنعتی درباره ی چگونگی کاربرد ارتباطات و اطلاعات الکترونی و ایجاد جامعه ی اطلاعاتی صورت گرفته‏اند، برخی سازمان‏های بین‏المللی و منطقه‏ای، مانند "سازمان همکاری و توسعه ی اقتصادی"، "شورای اروپا"، "اتحادیه ی اروپایی" و گروه "8 کشور بزرگ صنعتی" نیز به ارزیابی و تصمیم‏گیری در زمینه‏های مختلف کاربرد این گونه ارتباطات و اطلاعات و مسائل جامعه ی اطلاعاتی آینده، پرداخته‏اند. برای شناخت عوامل و شرایط زمینه‏ساز فعالیت‏ها و برنامه‏های جدید کشورها، سازمان‏ها و نهادهای مذکور، یادآوری چگونگی پیدائی و پیشرفت تکنولوژی شبکه ی اطلاعاتی "اینترنت" در ایالات متحده ی آمریکا و سیاست‏ها و برنامه‏های مهم این کشور و سایر کشورهای بزرگ غربی درباره ی بزرگراه‏ها و زیرساخت‏های اطلاعاتی و جامعه ی اطلاعاتی طرف توجه آ‏ن‏ها، ضروری است. 1- "اینترنت" و " جامعه ی اطلاعاتی" پیدائی و پیشرفت "اینترنت"، در ایجاد شرایط ‏گذر از "جامعه ی صنعتی"، به "جامعه ی اطلاعاتی" جایگاه برجسته‏ای پیدا کرده است. شبکه ی "اینترنت"، که اکنون به قول برخی از محققان ارتباطی ، ستون فقرات ارتباطات اطلاعاتی سراسری کره ی زمین و به عبارت دیگر، "شبکه شبکه‏های اطلاع‏رسانی" جهان شناخته می‏شود، معرف ساختار تحول یافته ی یک شبکه ی اطلاعاتی نظامی است. این شبکه، در اوایل دهه ی 1960 به دنبال پرتاب نخستین قمرهای مصنوعی اتحاد جماهیر شوروی به فضای ماوراء جو زمین و افزایش نگرانی ایالات متحده ی آمریکا از خطرات حملات هسته‏ای آن کشور، به منظور حفظ و حراست اسرار نظامی ارتش آمریکا در شرایط بسیار مخوف جنگ هسته‏ای، از طرف "آژانس طرح‏های پژوهشی پیشرفته " ( آرپا)1، در وزارت دفاع ایالات متحده، پایه‏گذاری شد. شبکه ی یاد شده، که بر اساس سیستم تکنولوژی کلیدهای ارتباطی مستقل و مرتبط به بسته‏های اطلاعاتی جداگانه، استوار گردیده بود، به منظور جلوگیری از هدف قرار گرفتن آن‏ها در یک جنگ هسته‏ای احتمالی، از دسترسی مراکز فرماندهی و کنترل نظامی برکنار گذاشته شده بود. به گونه‏ای که هر مجموعه ی اطلاعاتی، مسیر خاص خود را در میان مدارهای ارتباطی مختلف شبکه ی موردنظر، به صورت افقی طرح می‏کرد و در عین حال، امکان گردآوری تمام آن‏ها، از هر واحد خاص نیز وجود داشت. مدتی بعد، تحت تاثیر پیشرفت تکنولوژی دیجیتال، امکان جمع‏آوری و بسته‏بندی هرگونه پیام و از جمله اصوات، تصویرها و داده‏ها و ایجاد شبکه‏های اطلاعاتی منتقل‏کننده ی انواع نمادها، بدون نیاز به هرگونه مزکر کنترل، پدید آمد و به این ترتیب، با استفاده از فراگیری بسیار گسترده ی زبان دیجیتال و شبکه‏بندی نظام ارتباطی، شالوده ی تکنولوژیک ارتباطات افقی جهانی، فراهم شد. نخستین شبکه ی اطلاعاتی از این نوع، که به عنوان قدردانی از موسسه ی بنیانگذار آن، "آرپانت"2 نامگذاری گردید، در سال 1969، به روی مراکز تحقیقاتی همکاری کنند ه با وزارت دفاع ایالات متحده ی آمریکا و از جمله دانشگاه کالیفرنیا و دانشگاه هاروارد، گشوده شد و در پی آن، پژوهشگران برای برقراری ارتباط علمی متقابل با یکدیگر، از این شبکه به بهره‏برداری پرداختند. در سال 1983، برای جدا ساختن کامل کاربردهای نظامی و غیرنظامی شبکه ی مذکور، در کنار "آرپانت"، که از آن پس منحصراً به وسیله ی محققان دانشگاهی و مراکز علمی مورد استفاده قرار می‏گرفت، شبکه ی مستقلی موسوم به "میل‏نت"3، برای پژوهشگران نظامی، تاسیس گردید. در طول سال‏های بعد دهه ی 1980، "بنیاد ملّی علوم" ایالات متحده نیز به تقـویت و توسعه ی شبکه ی "آرپانت" کمک کرد و علاوه بر ایجاد یک شبکه ی خاص علمی4، شبکه ی دیگری با همکاری کمپانی مشهور "ای. بی‏. ام"5 ، به نام "بیت نت"6 ، برای استفاده ی محققان زمینه‏های غیرعلمی، تاسیس نمود. با توجه به آن که تمام شبکه‏های مذکور، در فعالیت‏ها و تماس‏های ارتباطی خود، از سیستم اطلاعات "آرپانت" بهره‏مند می‏شدند، مدتی نام این شبکه ی میان شبکه‏ای، ( آرپا ـ اینترنت)7 گفته می‏شد و سرانجام، به "اینترنت" 8، موسوم گردید. به موازات این تحولات و برای پاسخگوئی به رشد فعالیت‏های ارتباطی از طریق شبکه‏های اطلاعاتی و به ویژه "اینترنت"، تکنولوژی کامپیوتری نیز رو به تکامل و توسعه گذاشت. به این معنا، که از یک طرف، دستگاه‏های "کامپیوتر شخصی"9 ، به بازار آمدند و امکان گسترش شبکه‏ها را افرایش دادند و از طرف دیگر، توانائی‏های فنی کامپیوتری نیز بالا رفتند. شبکه ی "آرپانت" در سال‏های دهه ی 1970 ، از ارتباط‏های دارای 56 هزار بیت10 در ثانیه استفاده می‏کرد. در سال 1987، خطوط ارتباطی این شبکه، از توانائی انتقال، 5/1 میلیون بیت در ثانیه برخوردار شدند. سرعت انتقال پیام‏های "اینترنت"، در سال 1992، به 45 میلیون بیت در ثانیه ـ معادل 5 هزار صفحه در ثانیه ـ افزایش یافت و درسال 1995، تکنولوژی کامپیوتری مورد استفاده ی "اینترنت"، به حد بسیار فوق‏العاده‏ای از پیشرفت رسید. به طوری که برای آن، امکان انتقال اطلاعاتی معادل مجموعه ی ده‏ها میلیون کتاب‏ها و نشریات کتابخانه ی کنگره ی ایالات متحده ی آمریکا در هر دقیقه، فراهم گردید. درعین حال، افزایش توانائی فنی انتقال پیام‏های ارتباطی از طریق "اینترنت"، به تنهائی برای گسترش شبکه‏‏های اطلاع‏رسانی در سطح جهانی کافی نبود و به این منظور، ارتباط متقابل رایانه‏ها نیز ضرورت داشت. به همین لحاظ، برای از میان بردن این مانع، از سیستم ارتباطی ویژه‏ای معروف به "یونیکس"11، که در سال 1969در آزمایشگاه‏های کمپانی معروف "بل"12 اختراع گردیده بود، کمک گرفته شد. کاربرد سیستم "یونیکس"، از سال 1983، که کوشش‏های محققان دانشگاه کالیفرنیا در "برکلی"، با مساعدت مالی "آژانس طرح‏های پژوهشی پیشرفته" وزارت دفاع آمریکا، برای انطباق مجموعه‏ای از پروتکل‏های علمی، موسوم به "پروتکل کنترل انتقال بر پروتکل ارتباط متقابل"13 با این سیستم، به موفقیت رسیدند، رو به گسترش گذاشت و به این ترتیب، رایانه‏ها امکان یافتند که علاوه برایجاد ارتباط متقابل با یکدیگر، به رمزگذاری و رمزگشائی مجموعه‏های داده‏های مورد انتقال بسیار سریع در شبکه ی "اینترنت" نیز اقدام کنند. از آن زمان، شبکه‏های اطلاعاتی محلی و منطقه‏ای، توانائی پیدا کردند با هم ارتباط متقابل برقرار سازند و داده‏ها و پیام‏های خود را به هر کجا که خطوط تلفنی و رایانه‏های مجهز به دستگاه "مودم"14 ـ برای اتصال رایانه به تلفن ـ وجود دارند، انتقال دهند. به این گونه، شبکه‏سازی‏های اطلاعاتی در سراسر جهان توسعه یافتند و مقدمات استفاده از "بزرگراه‏های اطلاعاتی" نیز فراهم گردیدند. باید یادآور شد که از اوایل دهه ی 1990، همراه با پیشرفت و گسترش تکنولوژی رایانه‏ای "اینترنت"، کاربرد آن بیشتر به سه زمینه ی خاص، شامل "پست الکترونی"15، سرویس‏های اطلاعات درخواستی و بر روی خط16، مانند سرویس "تار عنکبوت گسترده ی جهانی"17 و "گروه‏های مباحثه‏ای و خبری"18 معطوف گردیده است. توسعه ی استفاده از شبکه ی "اینترنت"، در دوره ی کوتاه فعالیت آن، بسیار چشم‏گیر بوده است. در سال 1973، شبکه ی مذکور تنها 25 رایانه را در برمی‏گرفت و تا پایان دهه ی 1970 نیز نمی‏توانست سالانه بیش از 256 رایانه را در کنار خود داشته باشد. در اوایل دهه ی 1980 و به دنبال تحولات فنی مختلف، هنوز بیش از 25 شبکه، با حدود چند صد رایانه ی اصلی و چند هزار نفر کاربران آن‏ها، امکان استفاده از آن را دارا نبودند. در حالی که در اواسط دهه ی 1990، در سراسر جهان 44 هزار شبکه ی اطلاعاتی، شامل 2/3 میلیون دستگاه رایانه و 25 میلیون نفر کاربران آن‏ها، از طریق "اینترنت"، امکان ارتباط متقابل پیدا کرده بودند. در این میان، بر مبنای تحقیقی که در اوت 1995 صورت گرفته بود، مشخص می‏شد که 24 میلیون نفر آمریکائی از "اینترنت" استفاده می‏کنند و 36 میلیون نفر هم امکان دسترسی به آن را دارا هستند. تحقیقات بعدی هم نشان داده‏اند که استفاده‏کنندگان این شبکه در آمریکا، هر سال نسبت به سال پیش، دو برابر می‏شوند، از لحاظ عده ی کاربران "اینترنت" در سطح جهانی هم، اکنون با توجه به توانائی‏های بالقوه ی این شبکه، پیش‏بینی می‏گردد که در اواسط دهه ی اول قرن بیست و یکم، صدها میلیون نفر در سراسر دنیا، از آن بهره‏مند خواهند شد. همچنین به نظر کارشناسان، "اینترنت" زمانی خواهد توانست 600 میلیون شبکه ی رایانه‏ای را به هم متصل سازد. در مورد عوامل پیشرفت و گسترش شبکه ی "اینترنت"، می‏توان از دو گونه عناصر متضاد، نام برد. باید خاطر نشان ساخت که در این زمینه، از یک سو برنامه‏های امنیت‏اندیشی وزارت دفاع ایالات متحده و همکاری‏های علمی برخی از دانشگاه‏های مشهور آمریکا در ایجاد شرایط فنی کاربردی کردن یک انقلاب جدید در تکنولوژی‏های ارتباطی، تاثیر گذاشتند و از سوی دیگر، مظاهر فرهنگ آزاداندیشی و اعتراض‏گری مراکز دانشگاهی آمریکائی، که در دهه‏های 1960 و 1970 در جنبش دانشجوئی آرمان‏خواهانه ی آن کشور به خودنمائی پرداخته بودند، نیز به سبب کوشش‏های علمی دانشجویان در جهت مردمی کردن این گونه شبکه‏ها، در توسعه ی آن سهم عمده‏ای ایفاء نمودند. در واقع، اختراع دستگاه "مودم"، که اکنون از لوازم اساسی استفاده از "اینترنت" به شمار می‏رود، در سال1978،به وسیله ی دو تن از پیشگامان جنبش مذکور، با نام‏های "وارد کریستنسن"19 و "راندی سیوس"20، که در دانشگاه شیکاگو تحصیل می‏کردند، صورت گرفت. آن دو دانشجو، در فاصله‏های دور از یکدیگر زندگی می‏نمودند و برای خودداری از رفت و آمد متقابل در زمستان سرد و یخبندان شیکاگو و ایجاد امکان مبادله ی مستقیم برنامه‏های میکرورایانه‏ای خویش از طریق تلفن، به تهیه ی دستگاه "مودم" دست زدند. یک سال بعد، دانشجویان یاد شده، شیوه ی استفاده از این دستگاه، موسوم به "ایکس مودم پروتکل"21 را، که به رایانه‏های شخصی امکان می‏داد تا پروند‏ه‏های طرح‏ها و برنامه‏های اطلاعاتی خود را بدون استفاده از یک سرویس دیگر، به طور مستقیم انتقال دهند، اعلان کردند. آن دو به لحاظ علاقه و توجه ویژه‏ای که به گسترش هر چه بیشتر توانائی‏های ارتباطی رایانه‏ای و مردمی کردن این گونه ارتباطات داشتند، از دریافت هرگونه حق اختراع خودداری نمودند و کاربرد این دستگاه را مجانی شناختند. به این طریق، کاربران شبکه‏های رایانه‏ای خارج از شبکه ی "آرپانت" نیز امکان مبادله ی اطلاعات خویش را پیدا کردند. در همان سال، سه دانشجوی دانشگاه "دیوک"22 در کارولینای شمالی هم به شیوه ی جدیدی برای اتصال مستقیم و متقابل رایانه‏های شخصی از طریق یک خط تلفن، دست یافتند و به کمک آن، شبکه ی تازه‏ای موسوم به "یوزنت"23 پدید آوردند، که مهم‏ترین ابتکار آن، ایجاد گروه‏های مباحثه و گفت و شنود و تبادل اخبار خاص بود. مخترعان این شبکه ی اطلاعاتی نیز نرم افزار مخصوص استفاده از آن را مجاناً در اختیار علاقه‏مندان قرار دادند. در سال‏های بعد، به موازات کاهش بهای رایانه‏های شخصی و افزایش قدرت ارتباطی آن‏ها، شبکه‏های اطلاع‏رسانی گوناگونی، که بیشتر به انتشار اخبار رویدادهای انعکاس نیافته از طریق خبرگزاری‏ها و شبکه‏های خبری متعارف، دست می‏زدند و به شبکه‏های "بولتین بورد سیستم"24 معروف شدند، پدید آمدند. این شبکه‏ها که ابتداد در ایالات متحده ی آمریکا و سپس در سراسر دنیا مورد استفاده قرار گرفتند، به زودی کاربردهای سیاسی بسیار مهمی پیدا کردند. به طوری که به دنبال جنبش آزادی‏خواهانه ی دانشجویان چینی و حوادث خونین میدان "تیانانمن" پکن درسال 1989، دانشجویان چینی مقیم خارج آن کشور، با اعتراض‏های منتشر شده از طریق این‏گونه شبکه‏ها، تواناتی بالقوه ی امکانات ارتباطی نوین رایانه‏ای در دنیای امروز را آشکار ساختند، بهره‏برداری سیاسی فرمانده مارکوس، رهبر زاپاتیست‏های انقلابی مکزیک، از امکانات ارتباطی شبکه ی "اینترنت" برای انتشار پیام‏های حاوی هدف‏ها و برنامه‏های این جنبش، در فوریه ی 1995، به هنگام عقب‏نشینی به عمق جنگل‏های انبوه این کشور، در جهت آگاهی‏دهی به مردم جهان و وسایل ارتباط جمعی و مقابله با سیاست‏های دولت مکزیک، نیز در این زمینه اهمیت خاص داشته است. 2- سیاست‏ها و برنامه‏های ایالات‏ متحده ی‏ آمریکا و سایر کشورهای بزرگ غربی در مورد‏ جامعه ی اطلاعاتی از اوائل دهه ی 1990، همراه با پیشرفت و گسترش کاربرد شبکه ی اطلاع‏رسانی "اینترنت"، تحت تاثیر دگرگونی‏های سریع تکنولوژی‏های نوین ارتباطات و اطلاعات و به ویژه، امکانات جدید توسعه ی خطوط فیبرنوری و رمزگذاری و رمزگشائی دیجیتال، پیام‏ها و اطلاعات موردانتقال از طریق شیوه‏های سه‏گانه ی ارتباطی ( ارتباطات جمعی رادیو ـ تلویزیونی، ارتباطات دور و ارتباطات کامپیوتری) و به عبارت‏ روشن‏تر، بر اثر همگرائی این شیوه‏های ارتباطی و کاربردی شدن ابزارهای چند رسانه‏ای، برای انتقال همزمان اصوات و تصاویر و داده‏ها و اطلاعات، کوشش‏های خاصی در ایالات متحده ی آمریکا و سایر کشورهای بزرگ صنعتی، برای ایجاد "بزرگراه‏های اطلاعاتی"، آغاز شدند. الف ـ ایالات متحده ی آمریکا اصطلاح "بزرگراه‏های‏اطلاعاتی"25، ظاهراً نخستین بار در سال 1987، به وسیله ی "آلبرت گور"26، سناتور وقت و معاون بعدی ریاست جمهوری ایالات متحده ی آمریکا، ضمن یک سخنرانی مطرح شده بود. این اصطلاح در نوامبر 1991، در متن قانون جدیدی راجع‏ به پیشبرد استفاده از کامپیوتر27، که از سوی کنگره ی آن کشور تصویب گردید، نیز به خودنمائی پرداخت. هدف اصلی این قانون، که از طرف سناتور گور پیشنهاد شده بود و مورد پشتیبانی "جرج بوش" ، رئیس جمهوری وقت آمریکا هم قرار گرفته بود، به حفظ و حراست رهبری ایالات متحده در زمینه ی تکنولوژی‏های اطلاعاتی و ارتباطی، از طریق ایجاد یک شبکه ی ملّی بسیار نیرومند مطالعاتی ‏وتحقیقاتی، معطوف بود.یک سال بعد،بلافاصله پس از پیروزی "بیل‏کلینتون" و سناتور "آلبرت گور"، نامزدهای حزب دموکرات، در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده ( نوامبر 1992)، رئیس‏‏جمهوری جدید و معاون وی، "بزرگراه‏های‏اطلاعاتی" را به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‏‏های اقتصادی دولت تازه ی آمریکا، معرفی کردند. چند روز پس از آغاز زمامداری "بیل کلینتون"، وی و "آلبرت گور"، در فوریه ی 1993طی بیانیه‏ای، نقش تکنولوژی‏های جدید ارتباطی در رشد اقتصادی ایالات متحده ی را مورد تاکید قرار دادند و ضمن آن، هدف‏های ایجاد و توسعه ی بزرگراه‏های اطلاعاتی را چنین توصیف نمودند: "آن جا که در گذشته، قدرت اقتصادی ایالات متحده ی آمریکا، با توجه به عمق بندرها و وضعیت راه‏های ما مشخص می‏شد، امروز هم این قدرت، با درنظر گرفتن توانائی ما برای انتقال سریع و مطمئن مقادیر بزرگ اطلاعات و توانائی‏ ما برای کاربرد این اطلاعات و شناخت آن‏ها، مشخص می‏شود. همچنان کـه شبکه ی بزرگراه‏های دولت فدرال، تحول تاریخی مهمی در تجارت ما پدید آورد. بزرگراه‏های اطلاعاتی" کنونی ـ با توانائی حمل و نقل اندیشه‏ها، داده‏ها و تصویرها در سراسر کشور و در سراسر جهان ـ برای قابلیت رقابتی معارضه‏گر و قدرت اقتصادی آمریکا، نقش اساسی دارند…" در ماه‏ سپتامبر همان‏سال نیز دولت آمریکا، یک "برنامه ی عمل در مورد زیرساخت اطلاعاتی ملّی"28 منتشر کرد و ضمن آن، مجموعه ی کوشش‏ها و اقدام‏های ضروری برای پیشرفت و گسترش "بزرگراه‏های اطلاعاتی" را تعیین نمود. همزمان با تلاش‏های رهبران ایالات متحده برای برتری‏جوئی جهانی این کشور در زمینه ی بزرگراه‏های‏ اطلاعاتی" و زیرساخت‏های تکنولوژی‏های نوین اطلاعات و محتویات معرفتی پیام‏های موردانتقال از طریق آن‏ها، که تنها در داخل این کشور برای آن‏ها، ضرورت اختصاص 400 میلیارد دلار سرمایه از سوی کمپانی‏های بزرگ ارتباطی، پیش‏بینی شده بود، به ارائه سخنرانی‏ها و گفتمان‏های امیدوارکننده درباره ی دست‏آوردهای تازه ی این تکنولوژی‏ها و پیام‏ها برای تمام کشورهای دنیا، در کنفرانس‏های بین‏المللی نیز توجه خاصی مبذول گردید. "آلبرت گور"، در ماه مارس 1994، طی یک سخنرانی هیجان‏آمیز در کنفرانس عمومی نمایندگان عالی مقام و تام‏الاختیار کشورهای عضو "اتحادیه ی بین المللی ارتباطات دور"، که در "بوئنوس آیرس" مرکز آرژانتین برگزار شد، در مورد اهمیت ایجاد و توسعه ی "زیر ساخت‏ اطلاعاتی‏ جهانی"29 و ضرورت گسترش "بزرگراه‏های اطلاعاتی" در تمام کشورها و سراسر دنیا، سخن گفت. وی در این سخنرانی، نکات زیر را خاطر نشان ساخت: "… هدف اصلی، تامین یک سرویس اطلاعاتی عمومی و جهانی است که برای تمام اعضای جوامع ما قابل دسترسی باشد و به این طریق، امکان نوعی گفتگوی جهانی را پدید آورد که در آن هر فرد بتواند سخن خود را بیان کند … "زیر ساخت‏ اطلاعاتی جهانی" تنها یک استحاله ی عملی دموکراسی نخواهد بود. بلکه در واقع امر نیز عملکرد دموکراسی را با افزایش و گسترش مشارکت شهروندان در تصمیم‏گیری‏ها، تقویت خواهد کرد. این زیرساخت، به توانائی کشورها برای همکاری مشترک در میان آن‏ها، مساعدت خواهد نمود. من در این زمینه، یک عصر جدید دموکراسی آتنی، که در مجامع گفت و شنودی ایجاد شده از طریق زیرساخت اطلاعاتی جهانی پدید خواهد آمد، پیش رو می‏بینم…" معاون رئیس‏جمهوری آمریکا، در همین سخنرانی، ضمن تاکید بر نقش مهم شبکه‏های جدید اطلاعاتی به عنوان ابزارهای توسعه و همبستگی جهانی و ضرورت اداره ی این شبکه‏ها از طریق موسسات خصوصی در تمام کشورها، ابراز امیداواری کرد که شبکه‏های مذکور بتوانند مسائل مربوط به عدم تعادل‏های بزرگ اجتماعی و اقتصادی کنونی دنیا را، که مانع پیشرفت کشورهاست، حل کنند. در حدود یک سال بعد، "آلبرت گور" ، در کنفرانس سران هفت کشور بزرگ صنعتی جهان در زمینه ی تکنولوژی‏های نوین ارتباطی و "بزرگراه‏های اطلاعاتی"، که در روزهای 25 و 26 فوریه ی 1995، از سوی "اتحادیه ی اروپایی"، در بروکسل، پایتخت بلژیک تشکیل شد، سخنرانی مهم دیگری راجع‏ به "برنامه ی همکاری در زمینه ی زیرساخت‏ اطلاعاتی جهانی"30 ایراد کرد. دولت ایالات متحده ی آمریکا، در سال‏های اخیر به موازات سیاست‏ها و برنامه‏های یاد شده در مورد تدارک پیشرفت و گسترش "بزرگراه‏های اطلاعاتی" در داخل آن کشور و در سطح جهانی، هدف‏های برتری‏جویانه ی کمپانی‏های خصوصی بزرگ آمریکائی و مخصوصاً انحصارهای ارتباطی، در جهت دستیابی به منافع موردنظر در عرصه ی رقابت‏های بین‏المللی با کمپانی‏های سایر کشورهای سرمایه‏داری را، مورد حمایت قرار داده است و به همین لحاظ، با برخی از کوشش‏های کشورهای اروپای غربی و "اتحادیه ی اروپایی" برای وضع مقررات محدود کننده در برابر فعالیت‏های آزاد و بی حد و حصر موسسه‏های ارتباطی انحصارگر ایالات متحده در زمینه‏های نوین الکترونی، مخالفت کرده است. یکی از اقدا‏م‏های مهم دولت آمریکا در حمایت از جهانی ‏سازی فعالیت‏های اقتصادی، کاربرد تکنولوژی‏های ارتباطی الکترونی و تحکیم و تقویت این فعالیت‏ها، انتشار گزارش مهمی موسوم به " چارچوب کلی تجارت الکترونی جهانی"31 است. این گزارش که به سرپرستی "ایراماگازینر"32 تهیه و تدوین شده بود و در اول ژوئیه ی 1997، چندماه پس از آغاز دوره ی دوم ریاست جمهوری "بیل کلینتون"، شخصاً به وسیله ی خود وی اعلام و معرفی گردید، از توسعه ی بدون هرگونه مانع تجارت الکترونی در ایالات متحده و سراسر جهان، پشتیبانی کرده است. در گزارش مذکور ، ضمن تاکید بر اهمیت و ضرورت توجه به "زیرساخت‏ اطلاعاتی ملّی" و "زیرساخت‏‏های اطلاعاتی جهانی"، چنین گفته شده است: "تجارت جهانی نرم افزارهای اطلاعاتی، تولیدات سرگرم کننده ( فیلم‏ها، ویدئوها، بازی‏ها، نوارهای ضبط صوت)، سرویس‏های اطلاعاتی (پایگاه‏های داده‏ها، روزنامه‏های کامپیوتری)، اطلاعات فنی، اجازه‏نامه‏های محصولات تولیدی، خدمات مالی و خدمات حرفه‏ای (فعالیت‏های مشاوره‏ای فنی و بازرگانی، حسابداری، مشاوره‏های حقوقی، آژانس‏های مسافرتی و غیره )، در طول ده سال اخیر به صورت بسیار گسترده، توسعه یافته است. این تجارت جهانی، اکنون به تنهائی 40 میلیارد دلار از صادرات آمریکا را در برمی‏گیرد و جالب توجه آن که یک بخش مهم و رو به افزایش داد و ستدهای مذکور، از طریق ارتباطات مستقیم الکترونی، صورت می‏پذیرد …" ب ـ کشورهای اروپائی فعالیت‏ها و اقدام‏های رئیس جمهوری قبلی ایالات متحده و معاون وی در زمینه ی پیشرفت و گسترش "بزرگراه‏های اطلاعاتی" و تدارک زیرساخت‏های ملی و جهانی مربوط به آن‏ها و حمایت دولت آمریکا از کمپانی‏های بزرگ آن کشور در عرصه ی یک رقابت عظیم اقتصادی ارتباطی، "اتحادیه ی اروپایی" و همچنین کشورهای بزرگ صنعتی اروپا و ژاپن را برای توسعه و تقویت توانائی‏های خاص آنان در این باره، به‏ تکاپو واداشتند و باعث توجه بیش‏ازپیش‏ آن‏ها، به سیاست‏ها و برنامه‏های جدید اطلاعاتی و ارتباطی شدند. ـ "اتحادیه ی اروپایی"، در پی اعلام سیاست‏ها و برنامه‏های جدید دولت ایالات متحده در مورد "بزرگراه‏های اطلاعاتی"، بلافاصله کوشش‏های خود را برای ورود به عرصه ی یک رقابت تازه ی جهانی، آغاز کرد. به طوری که در ماه ژوئن 1993، در حدود چهارماه پس از شروع زمامداری "بیل کلینتون" ، در یک "کتاب سفید" که از طرف این اتحادیه درباره ی "رشد، رقابت و اشتغال"33 منتشرشد، ضمن بررسی معارضه‏ها و مسیرهای ورود به قرن بیست و یکم و ارائه ی استراتژی‏های اقتصادی اتحادیه ی مذکور، ضرورت ایجاد و توسعه ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی" در کشورهای عضو آن اتحادیه، مورد تاکید قرار گرفت. در این زمینه، شبکه‏های ارتباطی دور، نه تنها به عنوان یک بخش خاص اقتصادی، بلکه به منزله ی "شاهرگ بازار واحد" اروپا و "خون ضروری رقابت‏جوئی اروپایی"، معرفی شدند. در ماه مه 1994 هم گزارش ویژه‏ای که یک گروه از کارشناسان ارتباطات دور و ارتباطات سمعی و بصری، به سرپرستی " مارتین بانجمن"، عضو "کمیسیون اروپایی" ـ ارگان اجرائی اتحادیه ی اروپایی ـ با عنوان "اروپا و جامعه ی اطلاعاتی جهانی"34، تهیه و تدوین کرده بودند، انتشار یافت. در این گزارش، بر لزوم رها کردن سیاست‏های قدیمی کشورهای اروپائی در مورد اداره ی ارتباطات دور (تامین مالی از طریق بودجه ی عمومی، اعطای رایانه‏های دولتی، سیاست‏های ارشادی و حمایتی) و ضرورت خصوصی سازی و آزادسازی سریع این بخش، به منظور "بهترین بهره‏گیری از انقلاب تکنولوژی‏های اطلاعاتی" ، تاکید گردیده بود. در حدود دو ماه پس از انتشار گزارش اخیر، "کمیسیون اروپایی" در ژوئیه 1994، یک برنامه ی عمل در مورد "اروپا و جامعه ی اطلاعاتی" منتشرکرد و ضمن آن، راه اروپائی نیل به چنین جامعه‏ای را مشخص ساخت. در میان اقدام‏های بعدی "اتحادیه ی اروپایی" در زمینه ی تدارک "بزرگراه‏های اطلاعاتی"، می‏توان به انتشار یک "کتاب سبز درباره ی آزادسازی زیرساخت‏های ارتباطات دور و شبکه‏های تلویزیونی کابلی"35 از سوی"کمیسیون‏اروپایی" در سال 1995 و برگزاری کنفرانسی راجع به "مباحثه‏ در مورد جامعه ی اطلاعاتی"36 ـ که در ژوئیه ی همان سال در بروکسل تشکیل شد ـ اشاره کرد. به دنبال معارضه‏جوئی جهانی ایالات‏متحده در زمینه ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی" و عکس‏العمل فوری "اتحادیه ی اروپایی" در این باره، کشورهای بزرگ صنعتی عضو این اتحادیه و همچنین ژاپن نیز به طور جداگانه سیاست‏ها و برنامه‏های خاص خود را در مورد آن‏ها اعلام کردند. – دولت فرانسه، در فوریه ی 1994 بررسی و تصمیم‏گیری درباره ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی" را در دستور کار برنامه‏های فوری خود قرار داد و از "ژرارد تری"37، مدیرکل قبلی ارتباطات دور آن کشور خواست تا هرچه زودتر، یک گزارش تحقیقی راجع به بزرگراه‏های یاد شده، ارائه کند. در این میان، گزارش ویژه‏ای درباه ی "خدمات ارتباطی دور و شناخت بازارهای بزرگراه‏های اطلاعاتی"، که از مدتی پیش بر مبنای تجربیات موفق شبکه ی ‏اطلاعاتی معروف "مینی تل"38 فرانسه، در حال تهیه و تدوین بود، نیز در ماه مه همان سال انتشار یافت. گزارش ژرادتری در مورد "بزرگراه‏های اطلاعاتی" هم در ماه سپتامبر 1994 به "ادوارد بالادور"39، نخست وزیر وقت ، ارائه گردید و هیات وزیران فرانسه بر اساس آن، در 27 اکتبر آن سال، خطوط اصلی سیاست‏ها و برنامه‏های خود در زمینه ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی" را اعلام کرد. از اقدام‏ها و تصمیم‏های بعدی دولت فرانسه در این زمینه، می‏توان انتشار گزارش گروه تحقیق دیگری راجع به "شبکه‏های جامعه ی اطلاعاتی"، که به سفارش "کمیساریای کل برنامه‏ریزی" آن کشور به سرپرستی "تی یری میلئو"40 برای ارائه به نخست وزیر فرانسه تهیه شد و در سال 1996، انتشار یافت و همچنین "قانون مربوط به تجربه‏یابی‏ها در زمینه ی تکنولوژی‏ها و سرویس‏های اطلاعاتی"41 ، مصوب 23 مارس همان سال را نام برد. – در انگلستان نیز از سال 1994، برای تدارک تاسیس و توسعه ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی"، کوشش‏های مختلفی صورت گرفته‏اند. در ژوئن آن سال، از سوی دولت انگلستان گزارشی درباره ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی و امکانات اجرائی مربوط به آن‏ها برای بخش عمومی"42 انتشار یافت و گزارش دولتی دیگری در نوامبر همان سال، در مورد "ایجاد بزرگراه‏های آینده: توسعه ارتباطات فراگیر در انگلستان"43، منتشر گردید. در ماه مه 1995 هم گزارشی از طرف "دفتر پارلمانی علوم و تکنولوژی" آن کشور راجع ‏به "بزرگراه‏های اطلاعاتی و زیرساخت‏ اطلاعات ملی انگلستان"44 انتشار پیدا کرد و سرانجام در فوریه ی 1996، یک برنامه ی عمل در مورد بزرگراه‏های اطلاعاتی، با عنوان "ابتکار و اقدام برای جامعه ی اطلاعاتی"45، از طرف دولت انگلستان، اعلام شد. – در آلمان، یکی از نخستین اقدام‏هائی که در زمینه ی کاربردهای مختلف تکنولوژی‏های نوین ارتباطی و ایجاد و توسعه ی زیرساخت‏های اطلاعاتی صورت گرفت، گزارش تحقیق مربوط به "جامعه ی اطلاعاتی: اقتضاءها و معارضه‏ها، امکان‏ها و پیشنهادها"46 بود، که در دسامبر 1995، به وسیله ی "شورای تحقیق و تکنولوژی و نوآوری" آن کشور، منتشر گردید. چند هفته پس از آن، در فوریه ی 1996، دولت آلمان یک برنامه ی ویژه، به نام " اطلاعات 2000"47، برای تهیه ی مقدمات پیشرفت و گسترش " بزرگراه‏های اطلاعاتی" و تحقیق هدف‏های " جامعه ی اطلاعاتی"، انتشار داد. پ ـ ژاپن در ژاپن هم در ماه مه 1994، وزارت پست و ارتباطات دور و وزارت صنعت و بازرگانی بین‏المللی آن کشور، هر کدام طی گزارش خاص خود، سیاست‏ها و استراتژی‏های مربوط به پیشرفت و گسترش "بزرگراه‏های اطلاعاتی" را معرفی کردند. نخستین وزارتخانه ی مذکور در آن تاریخ، گزارشی تحت عنوان "اصلاحات به سوی جامعه ی فکری خلاق قرن بیست و یکم"48 منتشر کرد و ضمن آن، ایجاد "بزرگراه‏های اطلاعاتی" و سایر "زیرساخت‏های اطلاعاتی" را برای حل مسائل اجتماعی و اقتصادی، ضروری شناخت. در این گزارش اعلام گردید که تا سال 2010 میلادی در ژاپن یک شبکه ی ارتباطی سراسری فیبر نوری ساخته خواهد شد و از طریق آن، تمام خانواده‏های ژاپنی و موسسات و ادارات کشور، از امکانات اطلاعاتی مورد نیاز، بهره‏مند خواهند گردید. در همان تاریخ، وزارت صنعت و بازرگانی بین‏المللی ژاپن نیز ضمن گزارشی درباره ی "برنامه ی زیرساخت اطلاعاتی پیشرفته"49، ضرورت تامین شرایط نهادی و حقوقی مناسب برای کاربرد گسترده ی تکنولوژی‏های جدید اطلاعاتی را مورد تاکید قرار داد. در گزارش اخیر، به ویژه از خصوصی‏سازی و آزادسازی هر چه بیشتر ارتباطات دور دفاع به عمل آمده بود. "موسسه ی ارتباطات دور ژاپن" ، هم در همان سال، گزارشی تحت عنوان "طرح بنیادی و فعالیت‏های جاری برای عصر چند رسانه‏ای آینده"50، انتشار داد و طی آن با تاکید بر نقش ویژه ی خود در توسعه ی "بزرگراه‏های اطلاعاتی" ژاپن و معرفی برنامه‏های پژوهشی در حال اجرا و سرویس‏های اطلاعاتی آینده ی مورد عرضه به مردم، لزوم برخورداری از پشتیبانی دولت در زمینه ی نرم‏افزارها و محتویات پیام‏های اطلاعاتی را نیز خاطرنشان ساخت. علاوه بر کشورهای بزرگ صنعتی مذکور، کانادا و تعدادی دیگر از کشورهای اروپای غربی، استرالیا و همچنین برخی از کشورهای بزرگ در حال توسعه مانند چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی هم در سال‏های اخیر، سیاست‏ها و برنامه‏های ویژه‏ای برای ایجاد و توسعه ی بزرگراه‏ها و زیرساخت‏های اطلاعاتی، به مورد اجراء گذاشته‏اند. ۱- Advanced Research Project Agency (ARPA) ۲- Arpanet ۳- Milnet ۴- Csnet ۵- Internaticenal Business Machines (IBM) ۶- Bitnet ۷- Arpa-Internet ۸- Internet ۹- Personal Computer (PC) ۱۰- Bit ۱۱- Unix ۱۲- Bell ۱۳- Transmission Control Protocol over Interconnection Control ۱۴- Modem ۱۵- Electronic Mail (E-Mail) ۱۶- Online ۱۷- Word Wide Web (WWW) ۱۸- Forums or News Groups ۱۹- Ward Christensen ۲۰- Randy Suess ۲۱- X Modem Protocol ۲۲- Duke ۲۳- Usent ۲۴- Bulletin Board System ۲۵- Information Superhighways ۲۶- Albert Gore ۲۷- High – Performance Computing Act, November 1991 ۲۸- Natoional Information Infrastructure (NII): An Agenda for Action, September 15, 1993 ۲۹- Global Information Infrastructure (GII) ۳۰- Global Information Infrastructure: Agenda for Cooperation, February 1995 ۳۱- The Framework for Global Electronic Commerce۱ ۳۲- Ira Magaziner ۳۳- Croissance, Compétitivité, Emploi: Les Défis et les Pistes pour Entrer dans le XXI Siècle _ Livre Blanc. Luxembourg, 1993 ۳۴- Martin Banjemann et al., Ľ Europe et la Société de ľ Information Planétaire. Bruxelles, 1994 ۳۵- Livre Vert sur la Iibéralisation des Infrastructures des Télécommunications et les Réseaux de Télévision par Câble. Bruxelles, 1995 ۳۶- Le Forum sur la Société de ľ Information, Bruxelles, 6 Mai 1995 ۳۷- Gérard Théry ۳۸- Le Minitel ۳۹- Edvard Balladur ۴۰- Thierry Mileo ۴۱-Loi du 23 Mars 1996 relative aux Expérimentation dans le Domaine des Technologies et Services de ľ Information ۴۲- Information Superhighways: Opportunities for Public Application in the U.K., June 1994 ۴۳- Creationg the Superhighways of the Future: Developing Broadband Communications in the U.K., November 1994 ۴۴- Information Superhighways: The U.K National Information Infrastructure, May1994 ۴۵- Information Society Initiative, February 1996 ۴۶- La Société de ľ Information: Opportunités et Défis, Constats et Propositions. Conseil de la Recherche, Technologie et de ľ Innovation, Décembre 1995 ۴۷- Programme Info. 2000, fevrier 1996 ۴۸- Reforms toward the Intellectually Creative Society of the 21st Century, June 1994 ۴۹- Program for Advanced Information Infrastructure, June 1994 ۵۰- N.T.T.'s Basic Concept and Current Activities for the Coming Multimedia Age

ریشه های انقلاب جهانی ارتباطات و جامعه اطلاعاتی
شناخت عوامل موثر در تغییرات ارتباطی و ویژگی های وسایل ارتباط جمعی می تواند به درک ما از انقلاب جهانی ارتباطی کمک کند. عوامل موثر در تغییرات ارتباطی پنج عامل تکنولوژیک در تغییرات ارتباطی نقش مهمی ایفا کرده اند این پنج مولفه که در چهار مرحله ، نوشتار، چاپ، ارتباطات دوربرد و ارتباطات تعاملی (interactive) بروز کرده اند، به قرار زیر هستند: 1- تکنولوژیهای مخابره (Transmission): تکنولوژیهایی که در مخابره نقش داشتند مثل ماهواره و کابل و سیم 2- تکنولوژی مینیاتوری (Miniaturization): کوچک شدن ابعاد تکنولوژی ها از عوامل موثر دیگر بر تغییرات ارتباطی بود. مثلا پرتابل شدن کامپیوتر که خود باعث تغییرات مهمی در کاربری آن شد. 3- تکنولوژیهای انباشت و بازیافت (Storage & Retrieval): این نوع تکنولوژیها به انباشت رقمی (Digital) اطلاعات کمک کرده و به این ترتیب ضمن فشرده سازی حجم اطلاعات (نظیر کارکرد دیسکتها و سی دی رام ) به طبقه بندی و بازیافت سریع آن نیز کمک کردند. 4- تکنولوژی های نمایش (Display): این نوع تکنولوژی ها مثل مانیتورها و صفحات نمایش نیز با قابلیبت هایی که به وجود آوردند، تغییرات مهمی ایجاد کردند. 5- تکنولوژی های کنترل (Control): که توسط کامپیوتر ایجاد شد و باعث اعمال کنترل بیشتر بر جریان ارتباط شد. ویژگی های وسایل ارتباط همگانی برای تکنولوژیهای ارتباطی همگانی شش ویژگی مهم قایل می شوند: 1- تعاملی بودن (Intractivity): این یکی از ویژگی های مهم رسانه های نوین است که کامپیوتر یک جزو برجسته آنرا تشکیل می دهد. به عبارت بهتر این حالت نظیر ارتباط چهره به چهره است بطوری که کاربر (User)می تواند متقابلا پاسخ بدهد (To talk back). در حقیقت ، اکنون وسایل ارتباطی نوین هر دوویژگی کانالهای بین فردی و کانالهای رسانه های جمعی را دارا هستند. به دیگر زبان در ماهیت یکسویه اطلاعات از فرد به جمع (to-mnmany Flow one-t) تغییر به وجود آمده (در زمینه رسانه های الکترونیک ) و همان حالتی که به عنوان تعاملی از آن یاد شد ایجاد شده است. در این حالت ، فرستنده و گیرنده در یک حالت کنش و واکنش متقابل قرار دارند.(مثل وبلاگ ها) 2- جمع زدایی (Demassification): جمع زدایی نیز از ویژگی های منحصر به فرد رسانه های نوین است. با این ویژگی کنترل سیستم های ارتباطی، از "تولیدکننده پیام" به "مصرف کننده پیام" منتقل شده است. برخلاف گذشته که پیامهای رسانه ها، کلی منتشر می شد و مثلا یک مجله به درد اکثر اعضای خانواده می خورد و در آن از ورزش ، سیاست ، آشپزی و… وجود داشت ، حالا نشریات تخصصی به وجود آمده اند و مخاطبان خاص خود را دارند. به دیگر سخن از "جمع سازی" فاصله گرفته و به وادی "افراد" کشیده شده ایم. در زمینه سخن پراکنی و پخش نیز از Broadcasting به سوی Narrowcasting در حرکت هستیم. 3- ناهمزمانی (Asynchronous): قبلا باید منتظر می شدیم تا روزنامه منتشر شود. اما الان می شود، قبل از انتشار روزنامه از طریق کامپیوتر و مودم به روزنامه رفت و اخبار موردنظر را خواند. قبلا باید همه یک فیلم را از تلویزیون می دیدند، ولی حالا می توان با استفاده از امکان "ویدئو درخواستی" (Video on demand) از طریق یک کلوب ویدیویی فیلم دلخواه خود را ببینیم. تکنولوژیهای نوین ارتباطی بر عنصر زمان به عنوان متغیر تعیین کننده غلبه کرده اند. حالا تکنولوژیهای نوین این قابلیت را دارند که ارسال و دریافت پیام را در زمان دلخواه فرد صورت دهند و این نیز بخشی از انتقال کنترل از منبع به گیرنده است. 4- تمرکززدایی (Decenteralization): در تکنولوژی های نوین ارتباطی این ما هستیم که مرکزیت داریم حالا پیامها را می توان مثل بسته های پستی در منزل دریافت کرد به عبارت دیگر ارتباطات مثل سابق "جمعی" عمل نمی کند و سفارش پذیر شده است. همانطور که قبلا به طور مثال برای داشتن تماس تلفنی باید حتما در خانه حضور می داشتیم – ارتباط خانه به خانه – ولی حالا تلفن موبایل این مشکل را حل کرده و ارتباطات تلفنی را نقطه به نقطه کرده است. 5- ظرفیت بیشتر (Higher capacity): تکنولوژیهای نوین اطلاعاتی ظرفیت گردآوری و توزیع اطلاعات را افزایش داده اند. حافظه های عظیم کامپیوترها و قدرت انتقال بی سابقه اطلاعات از طریق فیبرهای نوری و پدیده بزرگراههای اطلاعاتی و همچنین بروز عباراتی چون "عصر اطلاعات"، "ابر بزرگراههای ارتباطی" و… از این پدیده خبر می دهند. 6- انعطاف پذیری (Flexibility): با کمک تکنولوژی نوین اطلاعاتی می توانیم هر وقت لازم است وارد سپهر اطلاعات شویم. این انعطاف پذیری اوج تعاملی شدن ارتباطات است. جامعه اطلاعاتی یا عصر شهروندان الکترونیک: تکنولوژیهای نوین ارتباطی باعث تولد "جامعه اطلاعاتی" (Information society) شده اند. جامعه اطلاعاتی به جامعه ای گفته می شود که در آن اکثریت نیروی کار مرکب از کارگزاران اطلاعاتی است. امریکایی ها می گویند این جامعه بطور مشخص از سال 1956 در امریکا متولد شده و آن زمانی بوده که میزان کارمندان دفتری در امریکا یعنی دست اندرکاران امور اطلاعاتی و ارتباطی از تعداد کارگران بیشتر شده است. در این دوران 60 درصد نیروی کار به تولید اطلاعات اشتغال داشته و 13 درصد هم به تولید محصولات مشغول بوده اند. جامعه اطلاعاتی یک جامعه به اصطلاح پست مدرنیستی به حساب می آید که بر تولید اطلاعات و باورها و تصورات متکی است. در حالی که جامعه مدرن (عصر انقلاب صنعتی) بر تولید جمعی محصولات کارخانه ای استوار بود. به عبارت بهتر می توان گفت مشخصه عصر مدرن ، کارخانه و تولید جمعی محصول بر روی زمین و مشخصه عصر پست مدرن ، اطلاعات ، الکترونیک ، ژنتیک و هوا و فضا است که نقطه شروع آن نیز شاید پرواز شاتل (1981) بوده که ارتباطات دوربرد را به کامپیوتر گره زد. حالا در این دوران ، شبکه منسجم ارتباطات جهان از اهمیتی هم سنگ با جامعه اطلاعاتی برخوردار شده است. در جامعه اطلاعاتی ، گرانبهاترین کالا "اطلاعات" است. حالا با"فکر سالارها سروکار داریم و به جای پرولتاریا با" فکر کارها(cognitaria) و هنوز در این جامعه اطلاعاتی هم شمال و جنوب وجود دارد: داراها و ندارهای اطلاعات. اجلاس سران درباره جامعه اطلاعاتی در ژنو (10 تا 12 دسامبر 2003) و اجلاس بعدی که 16 تا 18 نوامبر 2005 در تونس برگزار می شود، مقدمه ای برای تکوین مفهوم و ماهیت جامعه اطلاعاتی است. فردای ارتباطات الف- حامل های مشترک (common carries) حرف اول و آخر ارتباطات همگانی فردا است. حامل های مشترک همان امکانات ارتباطی همگانی هستند (تلفن ، تلگراف ، نامه ، فاکس و کامپیوتر) که در آنها عین پیام بدون دستکاری و ادیت (edit) مخابره می شود. دو ویژگی حاملهای مشترک از این قرار است: 1 – در اختیار همه هستند. 2 – در محتوای پیام دخالتی صورت نمی گیرد. ب – از سوی دیگر، هنوز معلوم نیست با توجه به دگرگونی های مطروحه در تولید، توزیع و کنترل اطلاعات و ارتباطات ، آیا آزادیهای رسانه های نوشتاری بر ارتباطات حاکم می شود یا محدودیت های ارتباطات الکترونیک که همان رادیو و تلویزیون هستند. ج – وجوه اختلافات رسانه ها کاهش می یابد و کاربردهایشان به هم نزدیکتر می شود و به عبارت دیگر، کاربردهای خصوصی و عمومی رسانه ها نزدیکتر خواهد شد. تلویزیون هم دیدنی است و هم وسیله ای برای خرید. د – ظاهر ارتباطات دمکراتیک تر می شود. چون گیرنده فقط گیرنده نیست و می تواند در اثر تعامل به فرستنده هم تبدیل شود. به هر حال آنچه از هم اکنون در انقلاب ارتباطات قابل رویت است دیگر به کتابهای ژول ورن و ایزاک اسیموف تعلق ندارد: تابلوهای الکترونیک بر دیوارها نصب شده اند، کتابها دیجیتال شده اند و تلویزیونهای کامپیوتری، دیدن کنسرتها و مسابقات ورزشی را از درون اتاقها بطور زنده امکانپذیر ساخته اند، بانک اطلاعات در کنج خانه ها قد علم کرده و اکنون جهانگردی از طریق اینترنت و یا تغییر پیاپی کانالهای تلویزیونی امکان پذیرست و در عین حال به لطف تکنولوژی تعاملی ، سینمای مطابق میل همه هم به عرصه آمده است چرا که با فشار یک دکمه می شود مسیر سوژه را به سوی فرجام دلخواه تغییر داد. در انتقال ارتباطات آنچه بیشتر از همه مشهود است ، مرگ مسافت و فاصله است ، مرگی که محصول عبور از بزرگراههای اطلاعاتی و در راس آنها اینترنت و رسیدن به جامعه اطلاعاتی است.