اقلیم استان قزوین
تنظیم شرایط محیطی
تقسیمات اقلیمی جهان
اقلیم جهان در کل به پنج اقلیم تقسیم می شوند که عبارتند :
1)اقلیم بارانی استوایی: دراین اقلیم،فصل سردوجود نداردومعدل دمای هوادرسردترین ماه سال بیش از18درجه سانتیگراد است.
2)اقلیم گرم و خشک :دراین مناطق،به دلیل آنکه میزان بارندگی سالیانه بخارآب مورد نظرجهت رطوبت هوا را تاًمین نمی کند،هوابه طورکلی خشک است.
3)اقلیم گرم ومعتدل: معدل دمای هوای سردترین ماه سال دراین مناطق بین 18و3- درجه ی سانتی گراد ومعدل دمای هوادرگرمترین ماه سال بیش از 10درجه ی سانتی گراداست. دراین مناطق زمستان کوتاه است. ولی ممکن است حدود یک ماه یا بیشتر، زمین یخ بسته یا پوشیده از برف باشد.
4)اقلیم سرد و برفی: دراین اقلیم،معدل دمای هوادرگرمترین ماه بیش از10درجه ودرسردترین ماه سال کمتر از 3-درجه ی سانتی گراد است. بارندگی دراین مناطق معمولاً به صورت برف است ودرطول چند ماه از سال،زمین پوشیده از یخ و برف می شود.
5)اقلیم قطبی: در این اقلیم معدل دمای هوا در گرمترین ماه سال کمتر از 10 درجه ی سانتی گراد است و دراینجا بر خلاف اقلیم بارانی استوایی فصل گرم وجود ندارد.
اصولاًدربسیاری از مناطق مختلف،اقلیم به وسیله عرض جغرافیایی وارتفاع از سطح دریا مشخص می شود.ایران با قرار گرفتن بین 25و40درجه عرض جغرافیای شمالی،درمنطقه ی گرم قراردارد واز نظر ارتفاع نیز فلات مرتفعی است که مجموع سطوحی ازآن که ارتفاعشان از سطح دریا کمتراز475 متر است،درصد بسیار کمی از سطح کل کشور را تشکیل می دهد.
1-اقلیم معتدل ومرطوب(سواحل جنوبی دریای خزر)
2-اقلیم سرد(کوهستان های غربی)
3-اقلیم گرم وخشک(فلات ومرکزی)
4-اقلیم گرم ومرطوب(سواحل جنوبی)
بی تردید در کشور کوهستانی مانند ایران هیچ گاه دونقطه از نظر اقلیمی یکسان نیستند.
تقسیمات اقلیمی در ایران
تقسیمات اقلیمی تابستانی
تقسیمات اقلیمی زمستانی
برای آشنایی
استان قزوین با مساحتی حدود 158200 کیلومتر-قریب به0/01 از مساحت کل کشور ،از شمال با استانهای مازندران و گیلان از غرب به استانهای همدان وزنجان ،از جنوب به استان مرکزی وازشرق به استان تهران محدود می باشد.
.
و جمعیتی قریب به یک میلیون نفر را در خود جای داده است .این منطقه از دیر باز مقصد وقبله گاه اهالی فرهنگ وهنر ودانش بوده است تنوع اقلیمی وقابلیت های آبی خاکی این استان امکان کاشت انواع محصولات گرمسیری وسردسیری رافراهم کرده .سابقه سکونت گزینی وتمدن 9 هزارساله وآثارباستانی وتاریخی چشمگیر که بیش از 11 / 0 آثار به ثبت رسیده در فهرست ملی کشور شامل می شود واز این نظر استان قزوین رتبه نخست را داراست ،درکنار طبیعت بکر وگونه گون،کوههای بلند،غارهای شگفت ،دره های عمیق ،باغهای هزار وپانصد ساله،دریاچه ها-تالابها-شالیزارهای سر سبز وصحرای خشک وکویری مجموعه کم نظیری از جاذبه های گردشگری را گرد آورده است.تاریخ وفرهنگ ایران را در آیینه استان قزوین ببینید.
نقشه ایران
موقعیت استان قزوین در نقشه ایران
نقشه استان قزوین
نقشه شهر قزوین
ویژگیهای طبیعی وانسانی شهرقزوین
شهرقزوین در حوزه مرکزی ایران بین 48 درجه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ و35 تا 36درجه عرض شهر قزوین به دلیل داشتن ارتفاعات متعدد وبارندگیهای متوسط از نقاط معتدل کشور به شمار می رود.
بلندیهای رشته کوه البرز در جهات شمال شرقی وشمال غربی به صورت کوههای پراکنده این شهر را از دیگر شهرهای همجوار متمایز کرده است.
این منطقه در دامنه های رشته کوه البرز واقع شده وتمام قسمتهای شمالی وغربی آن کوهستانی می باشد .مرتفع ترین کوهها سیاهان با ارتفاع 4175 متر از سطح دریا وکی جین با 3500متر از سطح دریا وسفید کوه با2300 متر از سطح دریا محدوده مرکزی وشرقی شهر را تشکیل می دهد.
که شیب آن ازشمال غرب در جهت جنوب شرق امتداد وارتفاع پا یین ترین نقطه آن 1130 متر از سطح دریاست وبه همین دلیل شیب سطح آبهای زیرزمینی در جنوب شرقی شهر بالا بوده.
موقعیت شهر قزوین درعرض جغرافیایی
از نظرتوپوگرافی استان به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم می شود قسمت شمالی استان به لحاظ وجود ارتفاعات البرز کاملا کوهستانی بوده وازنظرجغرافیای واقلیم با بخش جنوبی که دشتی وتپه ماهوری است کاملا متمایز است .
منطقه قزوین به علت استقرار در حد فاصل فلات خشک مرکزی وقلمرو کوهستانی شمال غربی کشور از آب وهوای متنوعی برخوردار بوده وبر اساس سیستم اقلیم نمای آمبرژه متشکل از اقالیم زیر است.
1- آب وهوای بیابانی (در قلمرو جنوبی و شرقی دشت قزوین )
2 -آب وهوای نیمه بیابانی (در قلمرو مرکزی دشت قزوین)
3 -آب وهوای معتدل کوهستانی (در دامنه های وکوهها کم ارتفاع قلمرو غربی وجنوبی منطقه)
4 -آب هوای سرد کوهستانی (در فضاهای مرتفع شمالی وشمال غربی وجنوبی )
5 -آب وهوای گرم و نیمه مرطوب (در دره های شمال ،دره الموت تا دریاچه سد سفید رود)
قسمت شمالی استان کوهستانی است
قسمت جنوبی دشتی وتپه ماهوری است
در نتیجه شهر قزوین در قسمت کوهستانی واقع شده است.
آب وهوای معتدل کوهستانی
آب وهوای بیابانی
آب وهوای نیمه بیابانی
آب وهوای گرم ونیمه مرطوب
N
آب وهوای سرد کوهستانی
سرد کوهستانی
نقشه تقسیم بندی اقلیمی استان نشان میدهد که آب وهوای منطقه از غرب به شرق واز شمال به جنوب خشکتر وگرمتر می شود.گسترش جغرافیای اقلیم قزوین به شرح زیر است.
N
تقسیمات اقلیمی استان قزوین
اقلیم خشک
الف)اقلیم خشک
این اقلیم که درآن شاخص خشکی کمتراز ده است به سه بخش عمده تقسیم می شود.
1-اقلیم فرا خشک
اقلیم فرا خشک شامل کلیه سرزمینهای است که در آنها شاخص خشکی از 5 کمتر باشداین اقلیم تنها در بخش کوچکی از جنوب شرقی به چشم می خورد.
2-اقلیم خشک بیابانی
اقلیم ان بخش از استان که درآن شاخص خشکی بین 5تا 10 باشد خشک بیابانی است.اقلیم خشک بیابانی بخشهای مرکزی وجنوبی وجنوب شرقی استان قزوین را در بر می گیرد.
3-اقلیم نیمه خشک
بخش وسیعی از استان قزوین واقع در حوزه شور را اقلیم نیمه خشک در بر می گیرد.این اقلیم مرزهای شرقی وغرب استان را در بر می گیرد وبه دو اقلیم زیر قابل تقسیم می شود.
-زیر اقلیم دمائی فرا سرد
-زیر اقلیم دمائی سرد
اقلیم نیمه مرطوب
اقلیم مدیترانه ای
ب)اقلیم مدیترانه ای
این اقلیم به شکل یک ناحیه باریک وکم عرض در امتداد کوهپایه های جنوبی البرز در شمال کوهین آغاز شده وبه موازات جاده اصلی قزوین –تهران امتداد پیدا می کند.بخش دیگری از ان در شرق سلطانیه واقع در استان زنجان تا شمال تا کستان وبه موازات مرز شمالی مشاهده می شود .قسمتی از دره شاهرود که ازلوشان تا باغ کلایه کشیده می شود دارای اقلیم مدیترانه ای است
آخرین ناحیه اقلیمی مدیترانه ای به شکل ناحیه ای کوچک وکوهپایه ای در جنوب آوج دیده می شود.
ج)اقلیم نیمه مرطوب
این اقلیم به موازات مرزهای شمالی استان از ارتفاعات الموت رود آغاز می شود وبه شکل یک ناحیه باریک به سمت جنوب شرقی امتداد داشته است.
علل تنوع آب وهوا درمنطقه قزوین
1-اختلاف ارتفاع :همان گونه که می دانیم با افزایش ارتفاع دما کاهش می یابد.در استان قزوین وجود اختلاف شدید ارتفاع بین منطقه ی کوهستانی ودشت قزوین سبب تنوع آب وهوایی شده است.
2-جهت وامتداد ناهمواریها :کوهستان های این منطقه با توجه به ویژگی هایی که دارند(فشردگی ارتفاع وجهت کوهها)مانع از تاًثیرپذیری جدی استان قزوین از بادها وتوده های هوای شمالی وحتی غربی مدیترانه ای می شوند.
1-آب وهوای بیابانی(در جنوب شرقی دشت قزوین)
2-آب وهوای نیمه بیابانی (در قلمرو مرکزی دشت قزوین
سیستمهایی که شهر قزوین را تحت تاثیر قرارمی دهندعبارتنداز:
الف)سیستم غربی ومدیترانه ای که بیشترین عامل بارندگی در استان است.
ب)سیستم های پر فشار شمالی که عامل سردی ورطوبت می باشد.
نوع باد :غالب مناسب
شدت باد :در فصل بهار وتابستان از شدت بیشتری برخوردار است
جهت باد: شمال وشمالغربی
اثر باد: باد مه معتدل ومرطوب است
ویژگی آن: سبب کاهش درجه حرارت وافزایش رطوبت
نوع باد :غالب مناسب
شدت باد: اواسط بهار،تا اواخرتابستان ودر پائیز
جهت باد: جنوب ،جنوب شرقی وشرق
اثر باد: راز گرم وخشک است
ویژگی آن : با بالا رفتن درجه حرارت تبخیر را افزایش می دهد
نوع اقلیم :نیمه خشک وسرد
نوع مصالح: ظرفیت ومقامت حرارتی زیاد
نوع پلان: فشرده
نوع بام : مسطح
جهت قرارگیری: شرق تا غرب
نحوه ی ارتباط ساختمان با زمین: روی زمین
سطح وتعداد پنجره ها: کم
میزان استفاده از تهویه طبیعی: کم
بافت مجموعه: متراکم
نوع رنگ خارجی: تیره
ویژگی اقلیمی ساختمان ها
بادهای عمده شهر قزوین عبارتند از :
1-باد مه (قا قازان-کهک) که در اثر نفوذ سیستمهای پرفشار از شمال وشمالغربی (325)درجه که از گردنه منجیل وارد منطقه قاقازان وکهک تاکستان شده وبه صورت قیفی شکل دشت قزوین را فرا می گیرد,که درفصل بهار و تابستان از شدت ودامنه بیشتری برخوردار است.درصد وزش سالیانه این باد9/4 %با سرعتی متوسط حدود7/8 متر بر ثانیه.گر چه این باد در تمام پهنه ی دشت قزوین می وزد اما نیمه غربی دشت بیشتر در معرض وزش آن قرار دارد.باد مه، معتدل ومرطوب است .در نتیجه سبب کاهش درجه حرارت وافزایش رطوبت هوا می شود.
2-باد راز (شره) منشاً وزش این باد فلات مرکزی ایران است جهت وزش این باد از جنوب وجنوب شرقی وشرق(135)درجه که از کویر قم بداخل دشت قزوین تقریباً در تمام طول سال می وزد .اما از اواسط بهار تا اواخر تابستان وتا حدی در پائیز می وزد.باد راز گرم وخشک است وبا بالا رفتن درجه ی حرارت تبخیر را افزایش می دهد. به دلیل افزایش درجه حرارت,تبخیر وکاهش رطوبت شدت بیشتری می یابد.بدین صورت که در فصول مرطوب مثل بهار وپائیز امکان صعود هوا را تشدید کرده ودر نتیجه به ایجاد بارندگی کمک می کند درصدوزش سالیانه این باد 13/5%وسرعتی متوسط معادل 8 متر بر ثانیه دارد.
نمودار جهت وسرعت باد قزوین
حاصل ضرب درصد تعداد دفعات
درصد تعداد دفعات وزش باد
ساکن
دی وبهمن بهمن واسفند اسفند وفروردین فروردین واردیبهشت
اردیبهشت وخرداد
خردادو تیر
تیرومرداد مرداد وشهریور
شهریورومهر
مهر وآبان
آبان وآذر
آذرودی
نمودارباد غالب وحداکثر سرعت وزش باد شهر قزوین
در نتیجه مطلوب ترین باد شهر قزوین از سمت جنوب شرقی که در طول سال بیشترین وزش را دارد.
رطوبت نسبی به درصد
نمودار هواشناسی شهر قزوین
درجه حرارت به سانتیگراد
نمودار هواشناسی شهر قزوین
میانگین بلند مدت درجه حرارت ماهیانه ایستگاههای هواشناسی واقلیم شناسی قزوین
نمودار میانگین بلند مدت بارندگی ماهیانه ایستگاههای هواشناسی واقلیم شناسی قزوین
نمودار دایره ای بارندگی فصلی شهر قزوین
خلاصه آمارآب وهوای شهر قزوین:
طول جغرافیایی:03-50
عرض جغرافیای:15-36
ارتفاع متوسط از سطح دریا:2/12
حداکثردما:43 درجه سانتیگراد
حداقل دما:24-درجه سانتیگراد
میانگین دمای سالیانه:9/13 درجه سانتیگراد
بیشترین بارندگی : در فصل زمستان وبهار
کمترین بارندگی: فصل تابستان
میانگین بارندگی:320 میلیمتر
مجموع تبخیر: در تابستان وبهار بیشترودر زمستان خیلی کم
مجموع ساعات آفتابی :تابستان بیشتراز همه ماهها وزمستان کمتر
نوع اقلیم:نیمه خشک وسرد
در نتیجه با توجه به خلا صه آمار شهر قزوین می توانیم بگوئیم که آب وهوای قزوین در نیم سال اول (بهار وتابستان)آب وهوای گرم وخشک ودر نیم سال دوم(پائیز وزمستان)آب وهوای سرد وکوهستانی دارد.
بیشترین رطوبت نسبی:متعلق به ماه زمستان
کمترین رطوبت نسبی:متعلق به ماه تابستان
متوسط رطوبت نسبی سالانه:3/48
بیشترین ماه یخبندان:فصل زمستان
کمترین ماه یخبندان:فصل تابستان
دیا گرام مسیر حرکت خورشید نشان می دهد که تنها جبهه ای که در زمستان بطور مطلوبی در معرض تابش آفتاب قرار می گیرد جبهه جنوبی است .در تابستان تابش از سمت غرب وشرق به نحو نامطلوبی به گرم شدن ساختمان کمک می کند.
از آنجایی که پوسته خارجی ساختمان در مقابل انتقال هدایتی حرارت در اقلیم سرد باید خوب عایق بندی شده باشد
مسیر حرکت خورشید در زمستان بسیار کوتاهتر وپائین تر از مسیر حرکت آن در تابستان است.
شکل ونحوه قرارگیری ساختمان به منظور افزایش میزان استفاده از خورشید در زمستان در اقلیم قزوین:
جهت استقرار خانه
منظور از جهت استقرار خانه ،جهت قرا رگرفتن پنجره اتاقهاست.جهت بهینه برای استقرار پنجره ها جنوب است زیرا در این حالت می توان از گرمای خورشید حداکثر استفاده را کرد .اما در بعضی از موارد به علت محدودیتهای زمین این جهت برای استقرار ساختمان عملی نیست ومقداری انحراف از جهت جنوب وجود خواهد داشت.
انحراف به جنوب شزقی یا جنوب غربی تا 30درجه میزان استفاده از گرمای خورشید را 2تا 5در صد وانحراف تا 45درجه این میزان را تا 10درصد کاهش می دهد.اگر جهت پنجره های اتاقهای اصلی از جنوب به اندازه 45درجه به غرب وتا30درجه به شرق انحراف داشته باشد رضایت بخش خواهد بود.
شرق
غرب
شمال
جنوب
جهت جنوبی بهترین گزینه
30
45
بین 2تا5 درصد اتلاف
تا 10درصد اتلاف
انتخاب جهت ساختمان
بین 45درجه غربی و30درجه شرقی
باز شوها را در جهت های شمالی ،شرقی وغربی به حداقل برسانید.
نماهای شمالی،شرقی وغربی بدین لحاظ که در مقابل وزش بادهای زمستانی قرار دارند ودر طول زمستان آفتاب به آنها نمی تابد ،با بدترین شرایط محیطی روبرو هستند . لذا ضلع جنوبی ساختمانها مناسب ترین محل برای نصب باز شوها ساختمان می باشد.
ورودی
شرق
غرب
زمانی که پنجره ها بر روی دیوار های شمالی ،غربی نصب می شوند ،بهتر است مساحت آنها کوچک در نظر گرفته شود وجاهایی برای آنها پیش بینی شود که دارای حداکثر استفاده باشند.
N
ساختمان
استفاده از فضای زیر بام به عنوان فضای حائل بین هوای داخل وخارج
در زمستان اتاق زیر بام به عنوان یک فضای حائل بین گرمای داخل وسرمای خارج عمل می کند.تاًمین حرارت بهتر است فقط به فضای زیر اتاق بام محدود شود ولذا در کف این اتاق باید عایق حرارتی نصب شود .تا تابستان تهویه این اتاق برای خارج کردن گرما ضروری است .نصب عایق حرارتی در کف از انتقال حرارت به فضای زندگی زیر اتاق جلوگیری می کند.
تابستان
زمستان
فایده اصلی منظر سازی از لحاظ صرفه جویی محافظت باد درمقابل باد زمستانی است،ولی در تابستان هم با ایجاد سایه روی ساختمان می توان مایه اسایش ساکنان را فراهم کرد.
ظرفیت حرارتی مصالح
هر چه ظرفیت حرارتی دیوار بیشتر باشد،حرارت با سرعت کمتری از خارج به طرف داخل انتقال می یابد در نتیجه سطوح داخلی با تاًخیر بیشتری به حداکثر دمای خود نسبت به سطوح خارجی می رسند.این زمان تاًخیر باعث می شود در ساعاتی که هوا در حداکثر درجه حرارت است حرارت نفوذ کرده در دیوارهای خارجی در همان جا ذخیره شود وهنگام عصر وشب که هوا نسبتاًخنک است ،از آن خارج گردد.
هنگام شب حرارت ذخیره شده در مصالح یک ساختمان با ظرفیت حرارتی زیادآزاد می شود.در نتیجه میزان انتقال حرارت هوای داخل به خارج کاهش می یابد
کف سنگ
دیوار آجری
مصالح با ظرفیت حرارتی زیاد هم جاذب سرما وهم جاذب گرما
مصالحی که می توانیم در این اقلیم به کار ببریم
1-استفاده از مصالح سنگین ساختمانی
2-استفاده از طرح فضای فشرده
3-پیش بینی باز شوهای متوسط
4-پیش بینی فضاهای قابل استفاده خارجی در تابستان
5-به حداقل رساندن فضا های خارجی بنا
6- قرار دادن ساختمانها با حداقل فاصله ممکن نسبت به یکدیگر
حسینیه امینی ها واقع در خیابان مولوی و نمونه کاملترین و زیباترین خانه های سبک قزوین می باشد . آنچه که امروزه از این خانه بجای مانده دارای چهار حیاط و فضاهای مختلف در دو طبقه همکف و زیرزمین می باشد . این خانه متعلق به حاج محمدرضا امینی از تجار معتبر شهر بوده که بخشی از آن در سال 1275 هـ .ق وقف حسینیه گردیده است .
زیباترین قسمت این خانه از سه تالار تشکیل گردیده که به موازات یکدیگر قرار گرفته اند و توسط ارسی های زیبایی به یکدیگر مرتبط می گردند . تالار میانی بزرگتر از دو تالار دیگر بوده که طول آن 18 متر و عرض آن 5متر می باشد . طول و عرض دو تالار شمالی و جنوبی نیز 10 و 5متر است .
در انتهای شرقی و غربی هریک از دو تالار شمالی و جنوبی دو اتاق کوچک قرار دارد . تالار جنوبی دارای 9دهنه ارسی با شیشه های رنگی بوده که از شاهکارهای هنری می باشد . سقف تلار نیز دارای نقاشی توام با آیینه کاری است .
نقـد فـــــــضا
تالار میانی دارای طاقچه ها و رف های کاسه ای مزین به آیینه کاری و گچبری است . این تلار توسط دوپنج دری به تالار شمالی و جنوبی متصل می شود . در نیمدایره بالای پنج دری ها بروج دوازده گانه نقش گردیده است . سقف این تالار به سه بخش تقسیم شده . بخش میانی دارای تزیینات گچبری توام با آیینه کاری بوده و دو قسمت دیگر دارای نقاشی روی چوب بوده که به کمک آیینه گره بندی شده است .
در زیر تالارها سردابه، زیرزمین، شربت خانه و … قرار گرفته که از سه قسمت به حیاط محدود می گردد . این بنا همچنین واحد تزیینات نقش برجسته در ازاره های سنگی می باشد .
پلان زیر زمین
پلان همکف
برش الف – الف
برش ب – ب
برش ج – ج
برش د – د
برش ت – ت