تمدن روم باستان
در اغاز قرن پنجم قبل از میلاد روم فقط یک شهر کوچک در ایتالیا بود. قرن ها گذشت تا اینکه روم از شهری کوچک به مرکز امپراطوری عظیم تبدیل شد. نخستین مرحله گسترش روم مسلط شدن به شبح جزیره ایتالیا بود که دو قوم یونانها و اتروسک ها بر ان تسلط داشتند.
رومی های دارای سربازانی کارامد ، نیرومند و ماهری بودند که مجهز به بروز ترین سلاح های نظامی دوران خود بودند، با این حال انان برای تسلط بر شبح جزیره ایتالیا مجبور بودند تا با اتروسک ها مقابله کنند. با اینکه اتروسک ها در برابر حملات خارجی سخت مقاومت میکردند اما سرانجام رومی ها توانستند بر سراسر شبح جزیره ایتالیا مسلط شوند.
موقعیت جغرافیایی و شرایط اب و هوایی این شبه جزیره در توسعه و پیشرفت روم عامل موثری بود. زمانی ک رومیان در اواخر قرن ششم قبل از میلاد جمهوری خود را تاسیس کردند همانطور ک اشاره کردیم روم شهری کوچک در بخشی از ایتالیا بود اما انان در ظرف مدت کوتاهی تمام دشمنان خود را شکست دادند و تمام خاک ایتالیا را تسخیر کردند که در نهایت روم از نقطه نظر سیاسی به یک دولت نیرومند تبدیل شد.
اولین ساکنین ایتالیا از شمال به این سرزمین امدند ، انها قبایل بدوی بودند . زمانی که به انجا مهاجرت کردند در ان جا مزارع و قریه های کوچکی بوجود اوردند، مردان انها از سلاح ها و ابزار سنگی استفاده میکردند برخی از مهاجرین از سایر مهاجرین پیشرفته تر بودند به طوری ک انها از وسایلی که از برونز یعنی ترکیب مس و قلعی ساخته شده بود استفاده میکردند.
شیوه زندگی رومیان … اغاز ترقی رومی ها با دوران ثبات سیاسی و شکوه و جلال فراوان که تقریبا 200 سال ادامه داشت همراه بود ، امپراطوری روم به طور عالی سازماندهی شده بود و به خوبی اداره و کنترل میشد. قوای اموزش دیده روم از تمام نقاط به قلمرو خود تسلط داشتند، تمام شهروندان رومی از یک قانون مشترک و زبان مشترک لاتین بهرهمند بودند. جامعه روم بر اساس طبقات کاملا مجزا سازماندهی شده بود.
تقسیم بندی طبقات اجتماعی در روم در حدود قرن (6ق-م) اغاز یافت. قدرتمند ترین اشخاص در روم اشراف بودند ، بسیاری از اشراف از خانواده های سیاستمداران بودند . در طبقه اجتماع بعدی اسپ سواران یعنی گارد سلطنتی قرار داشتند ، این گروه اکثرا تجار ، ثروتمندان و یا بانکداران بودند. بخش اعظم رومیان توده مردمی بودند که از جمله فقیر ترین افراد بودند اما با این حال در پایین ترین نظام اجتماعی بردگان قرار داشتند ، انها سخت ترین ، دشوار ترین و کم اهمیت ترین کار ها را انجام میدادند.
طبقات اجتماعی …
اعتقادات در روم باستان … رومیان قدیم ایین ساده و بدوی داشتند . خدای دیانا که معبدش در کنار کوه های البان به انجا رو اورده و انرا میپرستیدند ولی بعد ها دیانا الاهه مخصوص سکنه روم گردید. زن ها دیانا را بیشتر میپرستیدند معتقد بودند او را شوهریست به اسم ویربیوس. مذهب رومیان باستان نوما نام داشت ، نوما یعنی دینی که هر چیزی مثل انسان ، نبات ، جانور و …وجود روحی را تصور میکرد.
پزشکی و درمان در روم باستان … رومی های باستان مانند مصریان و یونانی ها در باب علوم پزشکی اقدامات بسیاری کردند. اقدامات رومی ها در پزشکی به طور عمده با برنامه های سلامت جمعی مرتبط بود. اگرچه احتمال می رود کشفیاتشان درزمینهٔ داروها، خالص نبوده اما ازآنجایی که بهداشت ضعیف مردم یک منبع دائمی بیماری بوده است، هر پیشرفتی در زمینه سلامت جمعی دارای تاثیر زیادی در جامعه بود. در اوایل سال های امپراطوری روم هیچ کار علمی درباره دارو انجام نشد. آن ها اعتقاد داشتند سرپرست خانه ها به اندازه کافی درباره داروها و نمایش گیاهی می دانستند و با آن ها می توانستند بیماری ها را در خانه درمان کنند.
رومی ها به سلامتی سربازانی که بدون آن ها امپرطوری شان فرو می ریخت توجه خاصی می کردند. این توجه بیشتر به دسترسی سربازان به آب سالم و تناسب اندام بود. فرماندهان ارشد به افسران جز دستور می دادند به هیچ وجه بسیار نزدیک به یک باتلاق چادر نزنند و از نوشید آب آن ها هم ممانعت می شد. سربازان مدام تغییر مکان می دادند؛ آن ها اعتقاد داشتند اگر زیاد در یک منطقه بمانند ممکن است به بیماری های موجود در آن منطقه دچار شوند خیابان ها و خانه های رومی دارای سرویس بهداشتی بوده است…سایر شهروندان هم از سرویس های بهداشتی استفاده می کردند که قبلاً توسط ثروتمندان ساخته شده بود و به نوعی نشان دهنده رفاه آن ها بود. گفته می شود تا سال ۳۱۵ بعد از میلاد رومی ها ۱۴۴ عدد سرویس بهداشتی عمومی داشتند که با آب شویه تمیز می شد. همه قلعه ها داخلشان سرویس بهداشتی داشتند و برای تکمیل آن رومی ها به یک سیستم فاضلاب بسیار کارا احتیاج داشتند.
معماری در روم باستان … شهرسازی روم گام به گام با گسترس سیاسی ونظامی رشد یافت شهرسازی رومی در ابتدا نسبت به تمدن همجوار خود ارزشهای جدید بیافریند بلکه مجبور بودش از ان الهام بگیرد.شهرسازی اصلی این تمدن باایجاد کلنی رومی در ایتالیا شروع شد ودر اروپا و سواحل مدیترانه در شرق و جنوب بسط یافت.شروع رومیان را در شهرسازی میتوان به ایجاد شهرک نظامی خلاصه کرد.شهرسازی رومی ترکیبی بود از شهرسازی اتروسکی ـیونانی که در مراسم مذهبی ونحوه اجرای ان را از اتروسکها تقلید میکردند ایجاد شهرک های نظامی وتقسیم بندی فضایی وشبکه شطرنجی پدیده ای یونانی (هلنی )بود وایجاد اگورا خیابان رواق دار رواق جوارمعابد واطراف فوروم معابر وحتی احداث خانههای حیاطدار تىاتر وترکیب یونانی ساختمانی ستون حاشیه حمال وطره…گواه این مطلب است.رسومی که در ساخت یک شهر رومی به کار می رود. شکل خارجی شهرکهای نظامی روی ی چهار گوش بود که ضلع ان به طرف یکی از جهات جغرافیایی بود و در سطح هر ضلع دروازه قرار داشت وهر دو دروازه مقابل یکدیگر به وسیله خیابانی متصل میشد خیابان شمالی جنوبی و خیابان غربی شرقی نام داشت، دو خیابان همدیگر را در مرکز شهر قطع می کنند
شهرسازی در روم باستان … تا زمان سلطه ی سیاسی-فرهنگی آتروسک ها برر روم، شهرهای احداث شده دارای بافت ارگانیک بوده و قانون مندی خاصی را القا نمی کردند ولی از زمان آشنایی بیشتر با فرهنگ هلنیستی چنان مجذوب این فرهنگ شدند که از جانشینان اسکندر الهام گرفته و ایجاد و استقرار شهر های یونانی وار شبه نظامی را بزرگترین سرمشق خود قرار دادند.
نوآوری رومیان در شهرسازی را می توان در ایجاد شهرک های نظامی خالصه
کرد این شهرسازی به صورت ایجاد پادگان های نظامی و اردوگاه برای
حفظ قدرت روم بود. این شهر ها در اصل نقش اردوگاهی نظامی در منطقه بازی کرده و
مستقیما در رابطه با مادر شهر خود، رم قرار داشتند. ایجاد شهرک های تازه برای رومیان
دستاورد اجتماعی پرارزشی محسوب می شد. به عنوان مثال این شهرک ها بسیاری از
بسیاری از مواد غذایی مورد نیاز خود را از مناطق پیرامونی تهیه می کردند. به این ترتیب،
توانستند تعادل و توازن میان شهر و روستا را حفظ نمایند.
عناصر فرم شهری
مناطق عملکردی مختلف توسط سیستم دسترسی باهم ارتباط می یافتند که همواره یادآور قدمت شهر بوده و خصایص قدیمی که در زمان توسعه روستایی غالب بوده است را حفظ نموده بود :
"ایتینرا": که گذرگاهی فقط برای پیاده ها بوده ، "اکتوس ":که هر بار تنها یک گاری قادر به عبور از آن بود ، "ویا":که عبور دو گاری از کنار هم و یا در کنار هم را میسر میساخت (موریس، 1368 :68).
مسکن
دو نوع کلی مسکن در شهر وجود داشت : دومیوس که به اسکان تک خانواری ممتازانه اختصاص داشت و اینسولا (بلوکهای ساختمانی) که به تعدادی آپارتمان یا سناکولا تقسیم میشد (موریس، 1368 :68).
سکنه شهر روم به طورکلی آپارتمان نشین بوده اند و در ساختمانهایی که از ارتفاع آنها در قرن سوم ق.م به سه طبقه رسیده بود زندگی می کردند . به تدریج با افزایش جمعیت به همان نسبت به ارتفاع ساختمانها افزوده شد (موریس، 1368 :69).
دومیوس ها با قرار دادن دیوارهای ممتد بدون روزنه در امتداد خیابان درجه ای از محرمیت را برای ساکنین مرفه خود فراهم می آوردند (موریس،1368 :69). روم از نظر ساخت کالبدی، شهری غیر طبقاتی بود . فقیر و غنی، عوام و خواص بدون آنکه دچار اختلاف شوند همه جا شانه به شانه هم زندگی می کردند (موریس، 1368 :69). بازارها : اقتصاد روم برپایه واردات کلان استوار بود .روم سه بندر داشت : استیا،پورتوس، برکه تیبر که در داخل شهر قرار داشت (موریس، 1368 :70). علاوه بر هور- سوپر آنزمان روم شهری مملو از مغازه داران کوچک بود که اکثر آنها در طبقات اول ساختمانهای اینسولا به داد و ستد مشغول بودند (موریس، 1368 : 70).
روم باستان