پاورپوینت تحلیل کاخ چهلستون قزوین

تحلیل کاخ چهلستون قزوین

مساحت- ویژگی پلان
این بنا ساختمانی هشت ضلعی به مساحت تقریبی 500 متر مربع است که بر اساس نقشه یک معمار ترک در دو طبقه ساخته شده است و دارای تالارها و اتاق های کوچکی در هر طبقه است.

تزیینات
رواقی با ستون های آجری و قوس های نیم دایره ای بنا را در برگرفته و بر بالای آن ایوانی با ستون های چوبی استوار گردیده است؛ نقاشی های دیواری طبقه اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. مکتب حاکم بر این نقاشی ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته، به نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهل ستون دیده می شود؛همچنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه نقاشی های کاخ چهل ستون دیده می شد که به مرور زمان از میان رفته است.

به سبب اشعاری که در جبهه تالار از زیر گچ خارج شده، مصراع: «مبارک ترین بناهای دنیا» که به حساب حروف ابجد سال 1057 هجری قمری (مصادف با 1026 هجری شمسی و 1647 میلادی) است، گفته می شود که ساختمان کاخ چهلستون در پنجمین سال سلطنت شاه عباس دوم بنا شده است. در همین سال بود که شاه اراضی موسوم به زنگی آباد را از میرزا اشرف جهان، یکی از بزرگان شهر، خریداری کرده وسپس معماران برگزیده کشور را فراخواند و فرمان داد تا باغی به شکل مربع بسازند و در میان آن عمارت های عالی، تالار، ایوان ها و حوض های زیبا بنا کنند.این مجموعه از 23 کاخ و 7 سر در ورودی تشکیل شده بود.

قدمت بنا
عمارت کلاه فرنگی به همراه سر در عالی قاپو تنها بناهای باقی مانده از باغ صفوی هستند. این باغ خیلی بزرگ بود، طول آن از خیابان واقع در شمال سبزه میدان کنونی تا حیاط نادری و عرض آن نیز از جلوی اداره پست و تلگراف تا دیوار غربی شعبه بانک ملی امتداد داشت ولی خیابان ها مقدار زیادی از این باغ را از بین برده و بخش بزرگی هم به نام سبزه میدان به گردشگاه عمومی اختصاص یافت.

موقعیت
عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی یکی از آثار مهم دوره صفویه در قزوین است که در مرکز شهر قزوین و در جنوب سبزه میدان (میدان آزادی)، در میان باغ بزرگی واقع شده است و تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخ های سلطنتی روزگار شاه طهماسب است. این بنا در دوره قاجاریه توسط محمد باقر سعدالسلطنه فرماندار وقت قزوین بازسازی شد و چهلستون نام گرفت.

نقاشی های دیواری طبقه اول نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. مکتب حاکم بر این نقاشی ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته، به نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهل ستون دیده می شود. همچنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه نقاشی های کاخ چهل ستون دیده می شد که به مرور زمان از میان رفته است. این دیوارهای مزین به نقاشی و دیوارنگاره ها در نوع خود منحصر به فرد بوده و وجود سه لایه دیوار نگاره حاکی از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آن است. عمارت چهلستون در بهمن ماه سال ‎ ۱۳۳۴به شماره ‎ ۳۸۹در فهرست آثار تاریخی ایران ثبت شد

تزیینات نقاشی های دیواری طبقه اول این دیوارهای مزین به نقاشی و دیوارنگاره ها در نوع خود منحصر به فرد بوده و وجود سه لایه دیوارنگاره حاکی از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آن است. تعداد نقاشی های دیواری این بنا مشخص نیست، اما طبق گفته های عبدالملک شیرازی و "قاضی احمد حقی"، این نقاشی های دیواری از آب طلا بوده اند. مکتب حاکم بر این نقاشی ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته، به نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهل ستون دیده می شود..  

همچنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه نقاشی های کاخ چهل ستون دیده می شد که به مرور زمان از میان رفته است. برخی معتقدند بنای هشت بهشت اصفهان با گرته برداری از این اثر ساخته شده است. با اینکه عبدی بیگ شیرازی شاعر و مورخ دوره شاه تهماسب در اشعار خود عمارتهای شاهی را به دقت توصیف نموده ولی نامی از هنرمندان نقاش و معمار بنا نمی برد، اما بیگ نقاشی های دیواری برون و درونی کاخ چهل ستون قزوین را اثر میرزا علی نقاش، مظفرعلی نقاش، علی اصغر کاشی، عبدالجبار استرآبادی و رضا عباسی که از ماهرترین استادان زمان خود بوده اند دانسته است

موزه خوشنویسی این کاخ در سال ۱۳۳۷ به عنوان گنجینه اشیای تاریخی و باستانی مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شده است.  

ویژگی معماری
در این باغ ساختمان دو اشکوبه است که از چهار سوی آن چهار خیابان احداث کرده بودند. خیابان جنوبی از دیگر خیابان ها طولانی تر، وسیع تر و بسیار تمیز و پاکیزه بود. دو سوی خیابان ها را چنارهای بلندی احاطه کرده و سر تا سر باغ از درختان میوه دار پوشیده بود. دو حوض در شمال و جنوب عمارت قرار داشت که همواره آب از نهرهای پیرامون کلاه فرنگی داخل حوض می شد و از نهری که در وسط خیابان جنوبی بود به طرف حیاط نادری می رفت. این عمارت پیش از سال 1300 هجری شمسی به کلاه فرنگی شاه طهماسب معروف بود.

بررسی نقشه
نقشه ی بنا دارای طرحی با محورهای چلیپایی(صلیبی) و برون گراست. طبقه اول بنا دارای سالن وسیعی است که در چهار طرف آن چهار اتاق با هندسه متفاوت از یکدیگر وجود دارد. بنا دارای چهار ایوان است که در گذشته باز بوده وجریان هوای مطبوعی از آن عبور می کرده ولی امروزه برای محصور کردن و حفظ تزئینات با پنجره بسته شده است . این بنا از نظر معماری طوری ساخته شده است که در تابستان هوای مطبوعی در داخل آن جریان داشته است.

بررسی ورودی
شیب درب ورودی آن باعث می شود که جریان هوا به مرکز هدایت شود. رواقی با ستون های آجری و قوسهای نیم دایره گرداگرد این طبقه را در بر گرفته. ازارهسازیهای آن با سنگ و بقیه آجری است. تقریباً تمامی بنا از نقاشی پوشیده شده است که متعلق به دوران صفویه و قاجار است.سقف طبقه اول دارای مقرنس زیبایی است و در کف آن یک حوض وجود دارد که در شمال و جنوب بنا هم نظیر این حوض موجود بوده است و جریان آب باعث می شود هوای مطبوعی داخل بنا جریان داشته باشد.

البته اکنون فقط حوض مرکزی و جنوبی باقی مانده است و مرمت شده است، اما حوض شمالی از بین رفته و جریان آب نیز برای جلوگیری از رطوبت قطع شده است.نقاشی های موجود در روی دیوارها و مقرنس های سقف در دوران پهلوی آسیب فراوان دید. به دلیل این که این بنا به فرمانداری تبدیل شده بود و روی نقاشیها را با گچ سفید کردند و چون گچ روی سطح صیقلی نقاشی ها نمی چسبید بیشر آن ها را محفوظ کردند که این کار آسیب زیادی به تزئینات بنا وارد کرد.

غلام گردش
دهانه هایی که سالن را به ایوان ها متصل می کند دارای قوس هایی است که تعداد و تنوع آنها، ادوار مختلفی را که بر این بنا گذشه نشان می دهد. ساختمان طبقه دوم تالار بزرگ مرتضی است که از هر سمت ارسی های پهن پنج چشمه بلندی در وسط داشته و در کنار آن در کار گذارده بودند. پلان آن مربع شکل است و در چهار طرف آن چهار گوشواره قرار دارد که در دوره قاجار به بنا اضافه شده است. غلام گردش دور تا دور بنا را در طبقه دوم نیز احاطه کرده که در آن ستونهای چوبی صاف و ظریف کار گذاشته اند که متعلق به دوران قاجار است . سقف غلام گردش و تالار ، قاب خنچه پوش می باشد که در گذشته دارای نقاشی بوده ولیامروزه با یک لایه زنگ سبز تیره پوشنده شده است. این کاخ نمونه زنده ای از تنوع معماری در دوران صفویه است و بنایی هشت گوش بر سکوی 30cm است .

بررسی ایوان
طراف ایوان دارای ستونهای استوانه ای آجری با قوس ها نیم دایره است که در دوره قاجاریه اضافه گردیده است. تقریبا تمام بنا از نقاشی پوشیده است سالن مهمترین و زیباترین قسمت ساختمان است.تالار دارای چهار شاه نشین است و به احتمال زیاد در تعمیرات بعدی ابعاد آن تغییر پیدا کرده است. طبقه دوم از تزئینات و نقاشیهایی پوشیده شده که غیر از چند تابلو چیزی از آنها باقی نمانده است. روی دیوارهای این بنا سه لایه نقاشی وجود دارد که لایه اول مربوط به دوران صفوی ، لایه دوم مربوط به مکتب دوران صفوی ، لایه سوم مربوط به دوره قاچار است. در دوران صفوی در نقاشی ها از آب رنگ استفاده می کردند و رنگها ملایم تر بود ولی در دوران قاجار از رنگ  گیاهی استفاده می کردند و رنگ ها کمی تندتر شد.

ویژگی نقاشی های دوره صفوی
نقاشی های دوره صفوی مینیاتور می باشد رعنایی طرح و قدرت قلم نقاشی در نگارگری نرم از پیچ و خم انحنای اندام مردان و زنان که از خصوصیات نقاشی دوره صفوی است کاملا مشهود است هنرمندان در این دوره در ترسیم مناظر عاشقانه بسیار چیره دست بودند و اشخاصی که نقش شده اند به قدری ظریف و باریک و در نهایت لطافت هستند که تشخیص مرد یا زن بودن آنها جز از طریق لباسشان امکان پذیر نیست.

بررسی حوض
حوض قسمت مرکزی بنا در گذشته سنگ مرمر حجاری بوده است که امروزه به صورت سنگ مرمر ساده مرمت شده است.دسترسی طبقه پایین و بالا در گذشته از طریق راه پله شرقی بوده که امروزه مسدود گردیده است و ورود از راه پله شمالی می باشد. این راه پله نیز در گذشه آجر فرش بوده ولی امروزه با سنگ مرمر مرمت شده است. سالن بالا دارای اروسی های زیباست که شیشه های رنگی آن از آلمان تهیه شده است و در حالت باستان شناسی چهار فصل را بیان می کند . سبز (بهار ) ـ قرمز(تابستان) ـ زرد (پاییز)ـ آبی (زمستان).

بررسی اروسی
از خصوصیات این اورسی ها این است که از داخل،  بیرون مشخص است ولی از بیرون داخل دیده نمی شود . آیات و کلمات قرآنی نیز در این اورسی ها به چشم می خورد. تالار بزرگ طبقه دوم با ارسی های پنج چشمه ای در چهار جهت اصلی به محوطه غلام گردش بالا می پیوندد که دارای سقف بلندی از خنچه پوش بوده است.

https://fa.tripyar.com/iran/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86/%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%D8%A7%D8%A8%D9%86%DB%8C%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C/%DA%A9%D8%A7%D8%AE-%DA%86%D9%87%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86.html
https://www.kojaro.com/attraction/8421-%DA%A9%D8%A7%D8%AE-%DA%86%D9%87%D9%84%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86/
http://sazehnews.ir/fa/news/37097/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%AA%D9%86%D9%87%D8%A7-%DA%A9%D9%88%D8%B4%DA%A9-%D8%A8%D8%A7%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%B7%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A8
http://horatour.ir/%DA%A9%D8%A7%D8%AE-%DA%86%D9%87%D9%84-%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86-%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87-%D9%81%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C/