داستان ایران خودرو
بزرگترین تولید کننده خودرو در ایران
اگر بخواهیم به مرور تاریخچه شرکت ایران خودرو بپردازیم، باید به سرآغاز این رویا در خیابان های مشهد رجوع کنیم
جایی که دو نوجوان به نام های احمد و محمودِ خیامی، علاقه خودشان را به خودرو با ماشین شویی و بعدها تعمیرات آن در کنار خیابان دنبال کردند.
وابستگی و پشتکار دو برادر در سال های جوانی به شراکت آن ها در تاسیس کارواش، تعمیرگاه و فروشگاه لوازم یدکی خودرو انجامید.
اما نقطه عطف زندگی این دو برادر، مهاجرت احمد به پایتخت بود.
برادران خیامی که در ملی شدن صنعت نفت از طرفداران مصدق بودند، بعد از کودتای ۲۸ مرداد به علت فعالیت های سیاسی، مورد تعقیب قرار گرفتند.
این جریانات در سال ۱۳۳۲ پای برادر بزرگتر را به تهران باز کرد.
رفت و آمد به تهران نه تنها مانع پیشبرد اهداف این دو نشد، بلکه به پشتوانه اندوخته سال های جوانی و پیگیری های فراوان، احمد توانست نمایندگی فروش محصولات بنز در خراسان را برای خودش و نمایندگی جیپ را برای برادرش محمود بگیرد.
پس از مدتی، احمد برای پیشرفت بیشتر نمایندگی ها تصمیم به مهاجرت به تهران می گیرد و موفق می شود از وزارت صنایع، اجازه ساخت اتوبوس دریافت کند. وی به واسطه همکاری طولانی مدت، توانست برای گرفتن قطعات فنی و شاسی های اتوبوس با کمپانی بنز به توافق برسد.
همه چیز برای تحقق رویای خیامی ها و ساخت کارخانه خودروسازی فراهم بود و در نهایت، با مهاجرت برادر کوچکتر به تهران، شرکت ایران ناسیونال با سرمایه اولیه حدود ۱۰۰ میلیون ریال در سال 1341 متولد شد.
این مجموعه تولیدی در ابتدای کار به ساخت و مونتاژ اتوبوس های «ال پی» یا ۳۲۱ که قطعات آن از کشور آلمان تامین می شد، روی آورد.
تولید اتوبوس های آلمانی همچنان ادامه یافت تا آنکه مسئولان ایران ناسیونال به فکر تولید محصولات سواری برای استفاده اکثر اقشار جامعه افتادند
بنابراین برادران خیامی با بسیاری از شرکت های آلمانی، فرانسوی، ایتالیایی و انگلیسی وارد مذاکره شدند
اتوبوس های «ال پی» یا ۳۲۱
سرانجام شرکت تالبوت انگلستان قبول کرد مجوز تولید مدل هیلمن هانتر خود را به شرکت ایران خودرو بدهد.
قرارداد در سال ۱۳۴۵ میان شرکت ایران ناسیونال و کمپانی روتس انگلستان به عنوان مالک تالبوت به امضا رسید.
اجازه تاسیس کارخانه های ساخت انواع خودروی سواری ۴ سیلندر نیز به شرکت ایران ناسیونال داده شد.
در 24 اردیبهشت ۱۳۴۶ خط تولید و مونتاژ هیلمن هایتر در تهران که در ایران پیکان نامیده شد، با لوگوی اسب ارابه کش توسط شاه ایران افتتاح شد.
کارخانه خودروسازی «ایران ناسیونال» با سرمایه حدود 400 میلیون ریال تاسیس گردید.
پیکان در تیپ های مختلفی از جمله پیکان کار، لوکس جوانان، استیشن و وانت به تولید رسید.
همچنین در کنار تولید پیکان، عملیات ساخت و مونتاژ محصولات سنگین شرکت ایران ناسیونال نیز همچنان ادامه داشت.
اتوبوس در مدل های اتوبوس 302 شهری، بیابانی و سوپرلوکس و مینی بوس و آمبولانس تولید می گردید.
تولید و مونتاژ روزانه کارخانه 10 دستگاه سواری و 7 دستگاه اتوبوس و کامیون بود.
در اواخر سال ۴۶ تاکسی های تهران، تبدیل به پیکان شدند و به موازات آن، وانت پیکان هم به آنها اضافه گردید.
همزمان با این تولیدها، تعمیرگاه های مجاز نیز یکی یکی در تهران و شهرستانها تاسیس و شروع به کار نمودند.
به خاطر وجود این تعمیرگاه ها و همچنین لوازم یدکی و قیمت ارزان پیکان که چیزی حدود ۱۲ هزار تومان بود،
به یکباره در عرض چند سال خیابان های شهرهای سراسر ایران مملو از این اتومبیل گردید.
در سال ۴۷ در یک تیزر تبلیغاتی که در تلویزیون و سینما پخش می شد، برای پیکان جشن تولد گرفته شد و در حالی که چند دختر و پسر جوان با هم به دور آن چرخیده و می رقصیدند، شمع کیک بزرگی را خاموش می کردند.
این فیلم در آن زمان مورد انتقاد چند تن از اساتید دانشگاه و نمایندگان مجلس قرارگرفته و از پخش آن پس از یک هفته جلوگیری به عمل آمد.
در سالهای ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲ تولید پیکان به شش مدل رسید که عبارت بودند از: پیکان دولوکس، پیکان کار، پیکان وانت، پیکان جوانان دو کاربوراتوره، پیکان تاکسی و بالاخره پیکان اتوماتیک.
در سال ۱۳۵۲ محمود خیامی تصمیم می گیرد که کارخانه را از مونتاژ به سمت تولید داخلی قطعات و خودکفائی هدایت کند.
این تصمیم منجر به تاسیس کارخانه هایی نظیر بلبرینگ، پیستون و ایدم تبریز و شرکت رضای مشهد و ریخته گری شد.
تاسیس این کارخانه ها گام مهمی در خودکفایی صنعت خودروسازی کشور بود.
به همین علت، با وجود نقش پررنگ احمد، معمولا نام محمود خیامی به عنوان پدر خودروسازی ایران آورده می شود.
در سال 1353 با افزایش قیمت نفت و درآمدهای ارزی، شرکت ایران ناسیونال به منظور حفظ بازار تصمیم به تولید پژو گرفت و سهام شرکت نیز در همین سال وارد بورس گردید و حدود 45 درصد از سهام شرکت به عموم واگذار گردید.
در اوایل سال ۱۳۵۷ ایران ناسیونال که حالا در رقابت با هیوندای کره قرار داشت، با شرکت پژوی فرانسه وارد مذاکره شد و توانست قرارداد تولید پژو ۳۰۵ را امضا کند. اما پس از انقلاب و با توجه به ملی اعلام شدن اکثر صنایع بزرگ، این قرارداد فسخ شد.
خیامی ها برای همیشه ایران را ترک کردند. محمود خیامی که حاصل تلاش های خود را در ایران به جای گذاشت، اعتقاد داشت که اگر فعالیت ایران ناسیونال ۸ الی ۱۰ سال دیگر ادامه می یافت، ایران دیگر نیازی به صنعت نفت نداشت!
نام ایران ناسیونال به «ایران خودرو» تغییر کرد. پس از مصادره، عده ای تندرو بر این اعتقاد بودند که باید این کارخانه ها را تخریب کرد و به جای آن ها گندم کاشت. اما با تلاش های «بهزاد نبوی» وزیر وقت صنایع، چراغ این صنعت در کشور روشن ماند.
از سال ۱۳۵۸ تا اوایل دهه ۶۰، که ایران درگیر جنگ تحمیلی با عراق بود، کارخانه ایران خودرو به پایگاه تعمیر و بازسازی خودروهای ارتش و همچنین تولید خمپاره تبدیل شد.
همزمان وجود مشکلات ارزی و اقتصادی از جمله نبود واردات، دشواری تهیه مواد اولیه از خارج، ضعف کیفیت و تحویل به موقع و فرسودگی دستگاهها در ایران خودرو تا سال 1361 همچنان ادامه داشت.
سال 1362 یکی از سال های کم مساله و پررونق تولید است که علت آن، وضعیت مناسب ارزی و استراتژی وزارتخانه بود.
در سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۶۴ تولید پیکان از سر گرفته شد و این کارخانه توانست تولیدات خود را به ۱۰۰ هزار دستگاه در سال برساند.
با این حال، بحران های اقتصادی و کاهش درآمد ارزی در پی فشارهای بین المللی ناشی از جنگ تحمیلی، این کارخانه را تا مرز تعطیلی کشاند.
اما گویا جان سختی خیامی ها در رگ و پی این کارخانه نیز تزریق شده بود و توانست از آن شرایط هم به سلامت عبور کند.
در سال 1367 با پذیرش قطعنامه 598 سازمان ملل، و تعیین مسئله خودروی سواری، قرارداد ساخت پژو 405 که از خودروهای روز اروپا محسوب می شد در مدت 3 سال، منعقد گردید.
در سال 1368 همزمان با تاکید دولت بر تولید خودروهایی که کاربری عمومی داشته باشد، دو تحول بزرگ روی داد. اولین تحول تبدیل سالن پژو به سالن اتوبوس بود که این سالن در دو شیفت، سالانه 6000 دستگاه اتوبوس تولید می کرد. تحول دوم، همزمان با توقف تولید پیکان و تعطیل شدن کارخانه تالبوت و نداشتن نیروی محرکه و اعلام آمادگی پژو برای عقد قرارداد با شرکت ایران خودرو بود که شرکت، ناگزیر تصمیم به نصب موتور 405 بر روی پیکان گرفت و پیکان به «پیکاژو» و سپس به «پیکان1800 » تغییر نام داد.
در سال ۱۳۷۳ برنامه هفت ساله به منظور افزایش تیراژ و کیفیت محصولات در ایران خودرو به تصویب رسید که متعاقب آن بسیاری از واحدهای شرکت موفق به کسب گواهینامه ایزو ۹۰۰۲ تا پایان سال ۱۳۷۷ شدند.
علاوه بر این مرکز تحقیقات و توسعه ایران خودرو در دهه ۷۰ شمسی فعالیت های خود را آغاز کرد.
در سال 1381 با تدوین برنامه 10 ساله، برنامه شرکت بر دستیابی به جایگاه یک شرکت تراز جهانی و حرکت به سوی جهانی شدن قرار گرفت و در این راستا از جمله اهداف استراتژیک در برنامه 10 ساله، افزایش کیفیت، تنوع محصولات، جمع آوری پیکان، حفظ قیمت، رقابت پذیری و دریافت تکنولوژی نوین از خودرو سازان جهان اعلام گردید. از دیگر اهداف بزرگ ایران خودرو که بطور جدی دنبال شده می توان کاهش هزینه و حضور در صحنه بازار داخلی و توسعه صادرات به کشورهای مختلف را نام برد.
افزایش کمی و کیفی تعداد قطعات ساخت داخل خودروهای تولیدی از دیگر اهداف بود که با تشکیل شرکت ساپکو این مهم تحقق یافت.
شرکت تحقیق و توسعه ایران خودرو تلاش هایش را به منظور تولید محصولات ملی کلید زد و پس از معرفی محصولات ناکامی همچون پیکان جدید، سرانجام سمند را به عنوان نخستین خودرو ملی ایران در سال ۱۳۸۱ به تولید انبوه رساند.
سمند به عنوان اولین خودرو با مالکیت معنوی تمام ایرانی بر پلتفرم پژو ۴۰۵ استوار شده و در فرایند طراحی آن از یک شرکت انگلیسی کمک گرفته شده است. همچنین این محصول در ابتدا با موتور ۱۸۰۰ سی سی xu7 که به پژو ۴۰۵ تعلق دارد تحویل مشتریان ایرانی داده شد اما پس از چند سال و با تولید موتور ملی که به کمک یک شرکت آلمانی طراحی و ساخته شده بود، خودروی سمند در سال ۸۷ برای اولین مرتبه نیرو محرکه خود را از پیشرانه ef7 دریافت کرد.
ایران خودرو اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ شمسی اقدام به تولید نمونه فیس لیفت و نسبتا لوکس پژو ۴۰۵ با نام پژو پرشیا یا پارس گرفت.
همچنین تولید محصولات دیگری نظیر پژو ۲۰۶ نیز در این بازه کلید خورد.
در سال ۱۳۸۲ پروژه های دیگری همچون پارس سال، سمند سال و پژو ۲۰۶ صندوقدار در دستور کار شرکت قرار گرفت.
در سال 1383 سازمان در راستای ارتقای بهره وری و امکان بهتر برنامه ریزی و کنترل فعالیتهای خود اقدام به استفاده از نظام برنامه ریزی یکپارچه منابع از شرکت SAP نمود.
در این سال پروژه های پژو پارس ELX و سمند ال ایکس به بهره برداری رسید.
سمند ال ایکس
سال ۱۳۸۴ سالی بسیار مهم و تاریخی برای بزرگترین خودروساز ایرانی بود؛ چرا که در این سال پس از مدت ها بالاخره تولید کهنسال ترین خودرو ایرانی یعنی پیکان متوقف شد. همچنین ایران خودرو در این سال از پروژه موتور ملی خود یعنی همان پیشرانه ۱.۷ لیتری پایه گازسوزef7 رونمایی کرد. سال ۸۵ بود که با حضور ریاست جمهوری خط تولید موتور ملی راه اندازی شد و پروژه های صدور سمند به کشورهای آذربایجان، سوریه، ونزوئلا و بلاروس مورد بهره برداری قرار گرفت. ضمنا در این سال ها همکاری ایران خودرو با شرکت رنو در زمینه تولید ال ۹۰ (تندر ۹۰ یا رنو لوگان) هم در خط شروع قرار گرفت. شد و باعث گردید انحصار همکاری های بین المللی ایران خودرو از شرکت پژو خارج گردد. پروژه تولید سمند در ونزوئلا در این سال نیز آغاز گردید.
موتور ملی
در سال 1384 محصولات 206 صندوق دار، روا با موتور بهینه OHV و سمند سریر تولید گردید.
در سال 86 ایران خودرو موفق به کسب تندیس بلورین در جایزه ملی کیفیت گردید.
خطوط تولید در سایت های تبریز، سنگال و مصر راه اندازی و محصول جدید سمند سورن به بازار عرضه شد.
سمند سورن در واقع نسخه فیس لیفت سمند ال ایکس به عنوان یکی از انواع خودروهای ملی شمار می آید.
در سال ۱۳۸۷ ایران خودرو از دومین محصول ملی خود با نام «رانا» رونمایی کرد که در واقع نسخه فیس لیفت پژو ۲۰۶ صندوقدار به شمار می رفت و بخش هایی از طراحی خارجی و داخلی آن نسبت به ۲۰۶ اس دی دگرگون شده بود.
در سال 87 ایران خودرو بعنوان صادرکننده نمونه کشور، جایزه ملی صادرات را کسب نمود.
همچنین موفق به دریافت تندیس بلورین واحد برتر تحقیق و توسعه کشور گردید.
در سال1388 ، ایران خودرو نقش چشمگیری در افزایش تولید خودرو در کل کشور ایفا نمود و با تمرکز بر صادرات برند ملی، موفق به رشد 40 درصدی صادرات خودرو ساخته شده از شبکه ایران خودرو گردید.
در این سال اولین خودرو مجهز به فناوری نانو نیز توسط ایران خودرو طراحی و نمونه سازی گردید.
در سال 1389 رکورد تولید 755.555 دستگاه خودرو سبک برای اولین بار در تاریخ منطقه ثبت گردید و نزدیک به نیمی از سهم تولید خودرو سبک کشور در اختیار ایران خودرو قرار گرفت. و ایران خودرو بزرگترین تولیدکننده اتومبیل منطقه لقب گرفت همچنین، شرکت ایران خودرو به عنوان ”برترین شرکت ایرانی“ در شاخص های ذیل معرفی شد:
کسب رتبه نخست در شاخص فروش
کسب رتبه نخست در شاخص اشتغال زایی
کسب رتبه دوم در شاخص سودآوری
برترین گروه صنعتی در میان گروه های خودروسازی کشور
برگزیده شرکت های پیشرو در سراسر کشور
همچنین رشد حدود دو برابری ارزش سهام شرکت، بهبود 40 درصدی شاخص های کیفی ایدرو برای محصولات ایران خودرو، مدیریت نقدینگی و تامین منابع مورد نیاز زنجیره تولید و بهینه شدن مطالبات ساپکو را می توان برخی از اهم دستاوردها و موفقیت های ایران خودرو در سال 1389 دانست . کاهش قیمت 2 تا 5درصدی در 65 محصول مختلف تولیدی، همزمان با آغاز فاز اجرایی طرح هدفمندی یارانه ها از دیگر موارد شایان توجه در این سال است. بازنگری و احیاء مجدد صادرات بر مبنای منویات مقام معظم رهبری و دستیابی به صادرات 40 هزار دستگاهی در سال 1389 با تمرکز بر نشان ملی و بازارهای کشورهای اسلامی منطقه و صادرات از شبکه ایران خودرو در دستور کار این شرکت قرار گرفت که درنتیجه آن نزدیک به 30 درصد از تولیدات خودرو ملی در سال 1389 صادر گردید و منجر به افزایش چشمگیر سهم برند ملی شده است.
در سال 89 پژو 207 رونمایی شد
از دیگر فعالیت های شرکت در دهه ۸۰ می توان به ارائه مدل های پژو پارسLX و پژو پارس اتوماتیک (اولین خودروی اتومات تولید داخل) اشاره کرد.
طی دهه ۹۰ شمسی کارشناسان ایران خودرو بار دیگر به سراغ پلت فرم سمند رفته و محصول جدیدی با نام دنا که مبتنی بر خودروی سمند بود را با ظاهری خشن تر و کابینی به مراتب مدرن تر روانه بازار کشور ساختند.
«دنا» با بهره گیری از طراحی به روز جهانی برای اولین بار و بطور کامل با سرپنجه هنرمند کارشناسان و طراحان ایرانی طراحی گردیده است.
مراحل طراحی و نمونه سازی دنا در کوتاه ترین زمان ممکن و کمتر از یک سال صورت پذیرفته است.
این خودرو در فروردین سال 1390 رونمایی گردید.
اواخر سال ۹۰ شرکت فرانسوی پژو به دلیل اعمال تحریم ها بر صنعت خودروسازی ایران همکاری خود را با ایران خودرو پس از ۲۰ سال به حالت تعلیق درآورد اما پس از توافق برجام، این شرکت مجددا راه را برای حضور خود در کشورمان همواره دید و علاوه بر کمک در فرایند تامین قطعات محصولات قدیمی تر، قراردادهای جدیدی را برای ارائه مدل های روز نظیر پژو ۳۰۱ ، پژو ۲۰۸ و پژو ۲۰۰۸ با ایران خودرو به امضا رساند که البته از این جمع تنها پژو ۲۰۰۸ و آن هم به صورت محدود موفق به حضور در خطوط تولید ایران خودرو شد؛ زیرا با شروع دور جدید تحریم ها، شرکت پژو مجددا بازار ایران را ترک کرد و قراردادهای همکاری مشترک میان او و شرکای ایرانی اش نیز به سرانجامی که باید نرسید.
پژو ۲۰۰۸
همچنین در دهه ۹۰ شمسی و همزمان با گسترش حضور خودروسازان چینی در بازار کشورمان، شرکت ایران خودرو نیز به سراغ برخی کارخانه های چینی نظیر دانگ فنگ و هایما رفت و محصولاتی همچون دانگ فنگ اچ ۳۰ کراس، هایماS7، هایما S5 را در سبد تولیدات خود جای داد.
دانگ فنگ اچ ۳۰ کراس
سال 1393 وانت آریسان و تندر پیکاپ تولید شد.
سوزوکی گرند ویتارا نیز به عنوان یک کراس اوور شهری از سال ۱۳۸۵ در خطوط تولید شرکت ایران خودرو جای گرفت و تا سال ۹۸ به صورت غیر پیوسته در لیست تولیدات این شرکت حضور داشت. همچنین ساخت مدل های جدیدتر دنا به نام دنا پلاس و دنا پلاس توربو نیز در اواسط دهه ۹۰ در ایران خودرو آغاز گردید که با استقبال گسترده مشتریان مواجه شد.
سوزوکی گرند ویتارا
در بهمن ماه ۱۳۹۴ ایران خودرو برای مشارکت در تولید محصولاتش با کشور عمّان به توافقی رسید که به موجب آن ایران خودرو با مشارکت غیر نقدی و ارائه خدمات فنی مهندسی به بخش خصوصی و دولت عمّان اقدام به راه اندازی خطوط تولید محصولات ایران خودرو در این کشور نماید.
در سال ۱۳۹۸ شرکت ایران خودرو با وجود به حالت تعلیق درآمدن همکاری های رسمی آن با شرکت های خارجی، اقدام به معرفی برخی محصولات جدیدتر نظیر پژو ۳۰۱ داخلی سازی شده، دنا پلاس توربو اتوماتیک، رانا پلاس، سورن پلاس و … کرد
مدیریت عاملی شرکت ایران خودرو را پس از انقلاب به ترتیب آقایان محمد موسوی، علی صفری، میرخانی رشتی، تهرانی نژاد، منوچهر غروی، منوچهر منطقی، جواد نجم الدین، هاشم یکه زارع و در نهایت فرشاد مقیمی بر عهده داشته اند.
ایران خودرو در گزارش مالی سال ۹۹ زیانی ۱۵ هزار میلیارد تومانی را محقق کرده که نسبت به سال گذشته تقریبا سه برابر شده است.
ایران خودرو در سال 1399 هفت خودروی جدید رونمایی کرد
ایران خودرو به زودی مدل جدیدی از وانت پیکاپ فوتون تونلند را در ایران عرضه می کند.
این محصول به پیشرانه بنزینی و دیزلی و سیستم دودیفرانسیل مجهز خواهد بود.
دفاتر شرکت ایران خودرو در کشورهای آلمان، فرانسه، انگلستان، امارات متحده عربی، چین و ترکیه دایر هستند. ایران خودرو تاکنون در کشورهای ونزوئلا، سنگال، روسیه ، عراق، سوریه و جمهوری آذربایجان کارخانجاتی را برای تولید خودرو احداث کرده است که عمده این سایت های تولید یا به مرحله تولید نرسیده اند و یا بدلیل عدم امکان رقابت در بازارهای جهانی به پروژه های شکست خورده تبدیل شده اند. شایان ذکر است علاوه بر سایت های تولیدی شرکت ایران خودرو در خارج از کشور، این شرکت از طریق شبکه نمایندگان فروش و خدمات پس از فروش خود در جهان سالانه بیش از ۱۰ درصد از تولیدات خود را به حدود ۴۰ کشور خارجی صادر می نماید.
khodro45.com
www.ikco.ir
www.zoomit.ir
www.asriran.com
tejaratnews.com
www.1pezeshk.com
www.finds.ir
divar.ir
Z4kar.ir
منابع