استاد مربوطه : دکتر فرهاد نژاد کورکی
تهیه کننده : یاسمن صالح جهرمی
رشته تحصیلی : محیط زیست
بهار 1391
تاثیر آلودگی بر آثار تاریخی
تاثیرات آلاینده های جوی و بارانهای اسیدی بر دیواره جرزها وکتیبه ها
تاثیرات مواد آلاینده جوی روی کتیبه های آثار ثبت جهانی تخت جمشید
شستشوی آثار هنری با لیزر
فهرست مطالب
تاثیرات آلاینده های جوی و بارانهای اسیدی بر دیواره جرزها و کتیبه ها
سنگهایی چون مرمر، سنگ آهک و ماسه سنگ که حاوی کلسیت هستند، بیشترین آسیب را در اثر بارش بارانهای اسیدی در هوای آلوده متحمل می شوند و ترکیبات طبیعی و مصنوعی موجود در آلودگی هوا که بیشترین سهم را در فرسودگی سنگ دارند و به رشد گلسنگها به طور فاجعه باری کمک می کنند شامل دی اکسید کربن، اکسیدهای گوگرد، اکسیدهای نیتروژن، مواد ذره ای، ترکیبات آمونیاکی، اوزون، اسید فلوئوریدریک و اسید کلریدریک است و سه ترکیب اول که قابل حل شدن در آب هستند با سنگ های آهکی واکنش سریع نشان داده و آسیب پذیری سنگ را دو چندان می کنند.
آلودگی هوا به عنوان کاتالیزور یا تسریع کننده در انجام واکنشهای شیمیایی مختلف، باعث فرسودگی سریع و زیاد ماده ، پوسته پوسته شدن و تورق و جدا شدن کریستالها و ترکیبات سنگ از یکدیگر و در نهایت طولانی و عمیق تر شدن رگه های کوچک سنگ می شوند.
آلودگی هوا به دو صورت خشک و تر ته نشین می شوند و معمولا وقتی آلودگی به صورت فاز گازی به سطح سنگ رسیده و در رطوبتی که از قبل در سنگ وجود دارد حل می شود البته دی اکسید گوگرد تا مسافت حدود 30 کیلومتر نسبت به منشا تولید آن ته نشین می شود و این عمل را ته نشین خشک می نامند.
اما ته نشین تر زمانی صورت می گیرد که آلاینده ها در هوا به صورت رطوبت وجود داشته باشند یا با ابرهای باران زا به محل آثار تاریخی برسند و می توانند بر روی مناطقی که دهها کیلومتر از منشا فاصله دارند تاثیر بگذارند. به هر حال این دو حالت باعث فرسودگی و فساد تدریجی سطوح سنگ های تاریخی می شوند و هر چه تخلخل سطوح بیشتر باشددرصد تخریب بیشتر خواهد بود .
مهمترین آلوده کننده های شیمیایی مخرب در سنگهای تاریخی در دو حالت ، طبیعی و مصنوعی وجود دارند که عبارتند از دی اکسید کربن که به صورت طبیعی در جو وجود دارد و تولید مقداری اسید می کند و باعث حلالیت کلسیت سنگ آهک شده و فساد تدریجی را باعث می شود، دی اکسید گوگرد که مهمترین آلوده کننده در تخریب سنگ است که از احتراق مواد گوگرد دار تولید می شود
اسید سولفور رقیق تولید شده با اکسیژن ترکیب شده و اسید سولفوریک تشکیل میدهد این اسید بر روی سطح سنگ (کربنات کلسیم ) رسوب کرده و سطح سنگ به سولفات کلسیم تبدیل می شود و سولفات کلسیم با جذب آب بصورت گچ معدنی متبلور می شود
تاثیرات مواد آلاینده جوی روی کتیبه های آثار ثبت جهانی تخت جمشید
ذرات آلاینده موجب کثیفی و ایجاد لکه بر روی سطوح سنگ می شوند و از آنجائی که ذرات حاوی اکسیدهای فلزی هستند نقش کاتالیزور را داشته و لایه سخت خشکی تشکیل می دهند، از طرفی در هوای آلوده روی سطوح سنگهای آهکی به دلیل موقعیت خاص که کمتر با آب باران شسته می شوند قشر غیر قابل نفوذ سختی از دوده و گرد و خاک تشکیل می شود که دارای مقدار زیادی گچ است که این لایه بد نما اولین قدم تخریب و فساد تدریجی سنگ است.
در تازه ترین رویداد افزون بر دوده های ناشی از سوخت گندم ها در زمین های کشاورزی مجاور تخت جمشید، آلاینده های شیمیایی ناشی از کارخانه پتروشیمی مرودشت نیز باعث بارش باران های شیمیایی بر سر مجموعه تاریخی تخت جمشید و نقش رستم می شود. خبرگزاریها گزارش کرده اند: آلاینده های بد بو و خطرناک خارج شده از دودکش های کارخانه قدیمی پتروشیمی مرودشت که به فاصله نزدیکی از تخت جمشید قرار دارد؛ نه تنها بلای سلامت و جان مردم این شهر شده بلکه موجبات تخریب آرام و بی صدای معروف ترین آثر باستانی کشور را نیز فراهم کرده است. به گزارش خبرگزاری مهر این کارخانه پتروشیمی که حدود چهل و پنج سال پیش ساخته شده دودکش هایی دارد که فاقد فیلتر است و در چهار فصل سال، ضایعات دودی خود را که آغشته به انواع آلاینده ها و سموم مخرب و خطرناک است به هوای منطقه می فرستد.
شستشوی آثار هنری با لیزر
عملکرد فناوری شست و شوی لیزری آثار هنری و باستانی
فرایند زدایش لیزری که "سایش لیزری" نیز گفته می شود. به طور کلی می توان گفت که این شیوه بر اساس حرارت دهی متمرکز سطح ابداع شده است. این حرارت باعث می شود مواد موجود بر روی سطح به صورت متمرکز منبسط شده و به این شکل فرایند شستشو صورت گیرد. برای سطوح سنگی، فلزی و نقاشی های دیواری ابتدا با کمک اسپری آب، سطح اثر مرطوب می شود که این کار باعث می شود تبخیر متمرکز آب رخ دهد. پدیده ای بسیار تاثیرگذارتر و ایمن تر از فرایند سایش لیزری خواهد بود.
– تواناییهای این شیوه در شستشوی ایمن و دقیق سطوح آثار هنری و باستانی و کیفیت بالای آن در حفظ اثر اصلی باعث شده است تا این فناوری به عنوان شیوه ای موثر در شستشوی آثار تاریخی معرفی شده و مورد استفاده قرار گیرد.
پیشرفته ترین شیوه محافظت و مرمت علاوه بر شستشوی لیزری مرمت آثار بر اساس فناوری نانو است. این شیوه که بر خلاف فیزیکی بودن شیوه لیزری، شیوه ای کاملا شیمیایی به شمار می رود یکی از قدرتمندترین دستاوردها در حفظ و مرمت آثار باستانی به شمار می رود.
در شیوه نانو ذرات با ویژگی هایی خاص در محلول یا ژلهایی ویژه مخلوط شده و سپس بر روی سطح آثار هنری یا باستانی قرار می گیرند. این مواد با سه هدف متفاوت پاکسازی، مقاوم سازی و محافظت بر
روی سطوح آثار مورد استفاده قرار می گیرند.
رایج ترین شیوه فناوری لیزری پالسهای لیزری "نئودیمیوم" است که به طور قطع استفاده از آن نیازمند افراد کارآزموده و حرفه ای است. در واقع استفاده از تمامی انواع فناوریهای لیزری برای مرمت یا شستشوی آثار باستانی نیازمند تخصص و مهارت ویژه هستند زیرا ناتوانی در استفاده یا استفاده نادرست از این سیستمها می تواند نتایج غیر قابل بازگشتی را بر روی آثار تاریخی از خود به جا بگذارد.